Artykuły

James Buchanan – najgorszy prezydent USA w historii?

W ankiecie przeprowadzonej przez telewizję C-SPAN w 2017 roku został uznany przez historyków za najmniej skutecznego prezydenta USA w historii, a w różnych rankingach prezydentów regularnie zajmuje najniższe pozycje. Czym zasłużył sobie na tak niskie oceny?

Rafał Gumiński

Vivat Stanisław August Poniatowski! Ostatnia koronacja w historii Rzeczypospolitej

Ostatni król Polski został koronowany w Warszawie, a nie jak dotychczas w Krakowie. Nie dość, że do koronacji doszło w wyniku zamachu stanu Czartoryskich, to na dodatek za datę uroczystości obrano dość sugestywnie dzień św. Katarzyny. 25 listopada 1764 roku Stanisław August Poniatowski rozpoczął włodarzowanie spuścizną po Piastach i Jagiellonach.

Robert Tomasz Tomczak

Bolesław Wstydliwy – łagodny książę w okrutnych czasach

Życie księcia w dobie rozbicia dzielnicowego nie było usłane różami. Na włości zwaśnionych Piastów uderzały mongolskie zagony, a stosunki z sąsiadami wymagały ciągłego trzymania ręki na pulsie. Z kolei zdobycie tronu krakowskiego przysparzało tylu przyjaciół, co przeciwników. Bolesław Wstydliwy – jakie były jego losy?

Antoni Olbrychski

Strzał w hetmana – sejm elekcyjny Michała Korybuta Wiśniowieckiego

W 1669 r. szlachta polska wybrała króla-rodaka Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Sam akt elekcyjny obfitował w wiele wydarzeń pobocznych, które mogły zmienić bieg naszej historii. Czy wówczas jednak świętowalibyśmy wiktorię chocimską i wiedeńską?

Paweł Ostapczuk

Powstanie w Niemieckiej Republice Demokratycznej

Powstanie w Niemieckiej Republice Demokratycznej określane jest także mianem powstania berlińskiego z 1953 roku. 16 czerwca 1953 roku w Niemczech Wschodnich wybuchł robotniczy bunt przeciwko władzy komunistów. Tak jak wiele kolejnych po nim, został on krwawo stłumiony, przekreślając szansę na liberalizację sytuacji w Niemieckiej Republice Demokratycznej.

D-Day na Pacyfiku, czyli inwazja na Saipan

Nadszedł 15 czerwca 1944 roku, dzień inwazji na Saipan. Zajęcie Archipelagu Marianów otwierało Amerykanom drogę do kolejnych strategicznych celów przed uderzeniem na Iwo Jimę i Okinawę.

Grzegorz Jeziorny

Jak Tadeusz Pietrzykowski trafił do piekła Auschwitz?

Tadeusz Pietrzykowski, numer obozowy 77, trafił do Auschwitz 14 czerwca 1940 roku. Ten przedwojenny wicemistrz polski i uczeń słynnego Feliksa Stamma był jednym z pierwszych więźniów obozu.

Eleonora Szafran

Zabójstwo premiera: jak Pałac Westminsterski spłynął krwią?

11 maja 1812 roku do holu Izby Gmin wbiegł mężczyzna. Upewnił się, czy premier Spencer Perceval nie przybył do budynku przed nim. Tego dnia szef rządu wybrał się do Westminsteru pieszo. Nie wiedział, że będzie to ostatni spacer w jego życiu, a czekający na niego mężczyzna okaże się mordercą.

Magdalena Makówka

„Król Lew” – ostatni wielki film Disneya?

12 czerwca 1994 roku swoją premierę miał „Król Lew”. Tak, ten film obchodzi właśnie trzydzieste urodziny! Poczuliście się staro?

Ewelina Piątkowska

Muszą dać broń, czyli dramat w getcie

Sytuacja w getcie staje się beznadziejna. Towarzyszki i towarzysze zdani są już tylko na siebie, czują się bezradni. Mimo to ruszają kolejne trzy dziewczyny: Lena Wolińska, Kazia Bergman i Niuta Tajtelbaum, oraz trzech chłopaków (wśród nich Itek, czyli Witold Pytowski). Rywka po wyjściu z getta natychmiast wraca po kolejnych ludzi. Trzeciego września 1942 r. zaczyna się tzw. druga akcja. Z ewakuacją kolejnych towarzyszy trzeba się spieszyć, bo w getcie sytuacja jest dramatyczna: trwają brutalne łapanki, masowe rozstrzeliwania, wielkie obławy na całe kwartały ulic. Kazimiera Kagan: „maximum aktywności wykazywała przy tym Niuta. Była ona wszędzie, spod ziemi wprost wydostawała lokale i pieniądze”.

Michał Wójcik

Rafał Wnuk, Sławomir Poleszak

Wielka prowokacja: V Komenda WiN

Operacja „Cezary” była prowokacją MBP mającą na celu rozbicie polskiego podziemia niepodległościowego. W tym celu powołano fikcyjną strukturę WiN, zwaną „V Komendą” lub „V Zarządem”. Potrzebowano jednak uwiarygodnienia mistyfikacji. Jerzy Woźniak odmówił współpracy, a Stefan Sieńko zdecydował się zdradzić kolegów. Ich losy ściśle się splotły...

Rynek motoryzacyjny w Polsce 1980-1989 (cz. 1). Co jeździło po polskich drogach?

Nie tylko dziś własny samochód osobowy jest dla wielu osób marzeniem i oznaką statusu. W Polsce lat 80. auto – obok mieszkania – stało na szczycie wyższych potrzeb konsumpcyjnych. Pogrążona w kryzysie gospodarka miała jednak duże problemy z zaspokojeniem tych oczekiwań...

Maciej Górecki

Weterani idą na Waszyngton!

Rozgoryczeni bohaterowie I wojny światowej domagali się szybszej wypłaty obiecanych im premii wojennych. W 1932 roku sprawiedliwości postanowili szukać w Waszyngtonie. Amerykańskie władze zdecydowały się brutalnie rozpędzić protestujących. Wojsko ruszyło do ataku na rozkaz Douglasa MacArthura.

Ewelina Dąbrowska

Indianie Ameryki Północnej w czasie wojny secesyjnej

Indianie Ameryki Północnej żyli w spokoju do czasu pojawienia się w Ameryce białego człowieka. Od tego momentu autochtonom nie było łatwo. Mimo agresywnej polityki USA, dalej liczyli na to, że będą mogli żyć w spokoju obok nowych sąsiadów. Ale czy wojna pomiędzy Unią i Konfederacją zmieniła położenie Indian?

Karol Kantorski

Siergiej A. Wronski: astrolog Hitlera i Stalina

Ten rosyjski astrolog przebywał w otoczeniu tyranów i dyktatorów. Z jego usług korzystali przywódcy i wojskowi z Niemiec, Związku Sowieckiego, a nawet Chin. Kim był Sergiej Wronski?

Stanisław Rek

Jak Polacy wpłynęli na rozwój XIX-wiecznego Kijowa?

W XIX wieku Polacy stanowili elitę społeczną i intelektualną Kijowa, a po powstaniu listopadowym ponad 60% studentów tamtejszego uniwersytetu stanowili polscy studenci. Dość powiedzieć, że w latach 1860–1863 prezydentem miasta był Józef Zawadzki. Z kolei projektantem słynnego Domu z Chimerami był Władysław Horodecki. Gmach jest obecnie rezydencją prezydenta Ukrainy.

Violetta Wiernicka

Boże Ciało: historia obchodów święta w Polsce

Boże Ciało w polskim kalendarzu liturgicznym pojawiło się w XIV wieku. Od XV wieku wierni uczestniczą w procesjach. Współcześnie uroczystości Bożego Ciała mają charakter religijny, lecz w dawnej Polsce niektóre zwyczaje pochodziły z czasów przedchrześcijańskich.

Anna Wójciuk

Turyści zalewają Himalaje, ale to dzięki Szerpom zdobywają szczyty! Poznaj historię tego ludu

Bez nich mało który wspinacz poradziłby sobie w Himalajach. Swoim doświadczeniem i umiejętnościami Szerpowie pomagają zdobywać najwyższe szczyty ludziom z całego świata. Wciąż jednak mało kto zna historię tego ludu.

Rafał Gumiński

Helena Grossówna: piękna twarz polskiego bohaterstwa

Przed wojną była jedną z najsłynniejszych polskich aktorek. Gdy wybuchła wojna, Helena Grossówna aktywnie zaangażowała się w konspirację, a w czasie powstania walczyła w stopniu porucznika. I wykazała się wyjątkowym bohaterstwem.

Marek Teler

Piosenką uliczną w niemieckiego okupanta

W czasie okupacji niemieckiej to właśnie piosenki uliczne w ogromnym stopniu podtrzymywały na duchu. Pomimo grożącego niebezpieczeństwa wielu muzyków decydowało się na tę formę oporu.

Maciej Klociński

Chrzest bojowy młodego konspiratora

„Niemcy czuli się coraz pewniej we Lwowie, natomiast my z radością mieszaliśmy im szyki”.

Barbara Gawryluk

Wojciech Jaruzelski: droga do władzy

Generał Wojciech Jaruzelski to jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci w historii PRL. Powszechnie kojarzony jest przede wszystkim z wprowadzeniem w Polsce stanu wojennego. Warto jednak zadać sobie pytanie, w jaki sposób Jaruzelski w ogóle znalazł się na stanowisku I Sekretarza KC PZPR w 1981 roku?

Konrad Ruzik

Jednostka Wojskowa GROM – spadkobiercy Cichociemnych

Jednostka Wojskowa Grom budzi wiele emocji. Oddziały specjalne w dzisiejszym świecie stanowią niejako wizytówkę swoich armii. Jak wygląda nasza?

„Niech będzie i wieś, byle było co jeść”

W drugiej połowie XIX wieku część miast w Królestwie Polskim straciła prawa miejskie i została osadami. Z czego to wynikało?

Dawid Arak

Co Sigmund Freud sądził o III Rzeszy?

Sigmund Freud unikał dyskusji o emigracji, jednak po Anschlussie Austrii musiał uciekać z Wiednia. On, Stefan Zweig i inni byli przedstawicielami tej części niemieckojęzycznego świata, która straciła ochotę na to, by dalej żyć…

Andrew Nagorski

Morderca z pikiety. Największa zagadka polskiej kryminalistyki

Te zbrodnie wstrząsnęły całą Łodzią. Na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku doszło w tym mieście do serii niewyjaśnionych morderstw. Ofiary niewiele ze sobą łączyło poza jednym – wszystkie były osobami homoseksualnymi. I prawie wszystkie zginęły we własnych mieszkaniach, w trakcie stosunku seksualnego lub tuż po nim. Choć sprawca działał według dość utartego schematu, policji nigdy nie udało się wpaść na jego trop. Do końca pozostał anonimowy – i bezkarny.

Katarzyna Łabicka

Zamach na Jana Pawła II i jego tajemnice

Zamach na Jana Pawła II z 13 maja 1981 roku był jednym z najbardziej dramatycznych wydarzeń jego pontyfikatu. Tajemnicze strzały na Placu Świętego Piotra wciąż nie zostały do końca wyjaśnione. Komu zależało na śmierci papieża? Czy Ağca działał sam? A może stały za nim komunistyczne służby?

Piotr Bejrowski

Czeczeńcy kontra komuniści

Komunistyczny terror przyniósł narodom Europy i Azji cierpienia, jakich nikt wcześniej nie zaznał. Czeczeńcy zostali szczególnie pokarani przez los. Najpierw zajęto ich ziemie, potem zniszczono tradycje, aż w końcu przesiedlono ich przymusowo na stepy Azji Centralnej.

Dobierał dworzan po rozmiarze członka? Prawda o cesarzu Heliogabalu

Jakie to dziwactwa i wynaturzenia zarzucano młodemu rzymskiemu imperatorowi Heliogabalowi? Litania w źródłach zdaje się nie mieć końca.

Łukasz Ścisłowicz

Zanim Barbara Radziwiłłówna poznała Zygmunta…

Barbara Radziwiłłówna kojarzy się nam głównie z romansem z Zygmuntem Augustem. Jakie były jej losy zanim trafiła w objęcia króla?

Marek Teler

Dr Pfannmüller i mordercy dzieci

Według tych ludzi nie wszyscy zasługiwali na to, by żyć. Hermann Pfannmüller i jemu podobni mordowali w zwykłych szpitalach dzieci, które uznali za „bezwartościowe”. To oni, „rasa panów”, mieli decydować o człowieczeństwie…

Alex J. Kay

Sacco di Roma: „Piekło jest niczym w porównaniu z obecną sytuacją Rzymu”

„Sacco di Roma”, czyli jak zdesakralizowano Rzym. Doszło do tego w kulminacyjnym punkcie wojen włoskich XVI wieku. Zbrodnie landsknechtów i włosko-hiszpańskich najemników doprowadziły chrześcijan do pytania: czy istnieje w tym świecie jeszcze jakaś świętość?

Natalia Stawarz

2 maja 1945 r.: biało-czerwone flagi na Kolumnie Zwycięstwa. Polacy w szturmie Berlina

2 maja 1945 roku skapitulował Berlin. W szturmie niemieckiej stolicy brali udział żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego. Czy Polacy wnieśli swój wkład w zdobycie miasta? A może ich udział miał charakter politycznej demonstracji?

Bolesław II Rogatka – taki mniej stabilny książę

Bolesław Rogatka miał niewątpliwie specyficzne poczucie humoru. Niektórym jednak nie było do śmiechu...

Krzysztof Pyzia

Grzegorz Kucharczyk, Krzysztof Rak

Dlaczego Moskwa „zbiera ziemie ruskie”?

Właśnie tymi słowami w Moskwie od XV wieku definiowano ekspansję terytorialną kosztem zachodniego sąsiada. Hohenzollernowie woleli stale opłacanych agentów wpływu (jurgieltników). „Nie ma nic łatwiejszego i tańszego niż zerwanie polskiego sejmu” – stwierdzi Fryderyk II.

Bitwa pod Blenheim: starcie, które zmieniło bieg historii

13 sierpnia 1704 roku nad górnym Dunajem stoczono bitwę, która uchodzi za jedno z decydujących starć w historii świata. Brytyjski premier Winston Churchill napisał, że bitwa pod Blenheim zmieniła polityczną oś świata.

Paweł Burdzyński

Eugeniusz Konik, Wanda Nowosielska

Juliusz Cezar jako… literat

Cezarowi bardzo zależało na tym, aby jego czytelnicy uwierzyli w podawaną przez niego wersję przebiegu wydarzeń, ich przyczyn i skutków. Dlatego pisał o sobie – poza dosłownie paru wyjątkami – wyłącznie w trzeciej osobie.

Prawdziwy Toranaga z „Szoguna” – Tokugawa Ieyasu

Tokugawa Ieyasu, po Odzie Nobunadze i Toyotomim Hideyoshim, to ostatni i najważniejszy ze zjednoczycieli Japonii. Był mistrzem czekania. Tokugawa Ieyasu doskonale wiedział, kiedy należy być cierpliwym i pokornym, a kiedy trzeba uderzyć.

Mateusz Balcerkiewicz

Gra o wszystko: MacArthur przekracza równoleżnik

Gdy inni się wahali, jedynie MacArthur nie miał wątpliwości. Zakładał, że celem wojny koreańskiej powinno być nie tylko odparcie inwazji Kim Ir Sena, ale też zniszczenie jego armii...

Max Hastings

Przesądy i wierzenia świąteczne w dawnej Polsce

Jak rozpoznawano czarownicę, po co wabiono wilki przed dom i dlaczego czasem nie wolno było wylewać brudnej wody? Poznaj najciekawsze zwyczaje i przesądy, które towarzyszyły obchodom świąt religijnych w Polsce!

Anna Wójciuk

Wojciech Korfanty w walce o Wielkopolskę i Śląsk

Wojciech Korfanty, przez niektórych dziś już zapomniany działacz niepodległościowy aktywny na Śląsku i w Wielkopolsce, bez wątpienia należy do panteonu najwybitniejszych polityków II Rzeczpospolitej i szermierzy sprawy polskiej.

Daniel Wójtowicz

Wnuk Jana Kasprowicza w obronie Lwowa

Jaś Małaczyński miał w chwili wybuchu II wojny światowej zaledwie 18 lat. Podobnie jak wielu jego rówieśników, także i wnuk sławnego poety stanął do walki w obronie Lwowa…

Roland Dąbrowski

Lenin w Krakowie i Poroninie – epizod z życia rewolucjonisty

8 sierpnia 1914 roku w Nowym Targu aresztowano przebywającego na Podhalu Włodzimierza Ilicza Lenina. Dwuletni pobyt przywódcy rewolucji październikowej nad Wisłą obrósł w wiele legend, a przez ponad 40 lat był ważnym elementem PRL-owskiej propagandy.

Stefan Starzyński – dlaczego został w Warszawie we wrześniu 1939 roku?

Stefan Starzyński uważał ponoć ewakuację rządu za „gałganiarstwo i zbrodnię”. Jego postawa stała się symbolem Warszawy walczącej w obliczu najazdu nieprzyjaciela.

Grzegorz Piątek

Apokalipsa. Bitwa o Berlin

Bitwa o Berlin rozpoczęła się na wzgórzach Seelow nad Odrą 16 kwietnia 1945 roku. To właśnie tutaj regularne wojsko Hitlera stoczyło swój ostatni bój z Armią Czerwoną. Linia wzniesień na zachodnim brzegu Odry stanowiła ostatnią naturalną przeszkodę na drodze Rosjan do niemieckiej stolicy.

Michael Jones

Bitwa przy Puente de Calderón

To starcie było ostatnim wojskowym epizodem w pierwszej fazie meksykańskiej wojny o niepodległość. W styczniu 1811 roku blisko 100 tysięcy powstańców dowodzonych przez księdza Miguela Hidalgo starło się z sześciotysięczną, doświadczoną armią hiszpańską.

Jarosław Wojtczak

Olga Boznańska – malarka niezwykła

Olga Boznańska w liście do ojca pisała: „Nie bardzo mylę się w moim sądzie o ludziach, wiem i poznaję ich zalety, ale widzę także bardzo dobrze ich ujemne strony. Jest to może niekorzystne dla mnie i dla nich, ale tak jest”. 15 kwietnia przypada kolejna rocznica urodzin najwybitniejszej polskiej malarki.

Agata Łysakowska-Trzoss

James Bond: osiem wcieleń kultowej postaci

James Bond to najsłynniejszy szpieg wszech czasów. Spojrzenie na jego historię pokazuje, że mało który bohater miał tyle wcieleń, a także mało który tak bardzo zmieniał się wraz z czasami, w których przyszło mu funkcjonować.

Michał Rogalski

Blask księżnej Diany

Popularność, jaką cieszyła się księżna Diana, bardzo złościła Karola. Dlaczego przyczyniła się do pogłębienia kryzysu w małżeństwie księcia Walii?

Iwona Kienzler

Radiostacja „Błyskawica”: głos Warszawy

Radiostacja „Błyskawica” nadawała podczas powstania warszawskiego. Mówi się, że sprawa, której nie słychać, nie istnieje. Armia Krajowa była tego świadoma: gdy zaczynała szykować powstanie warszawskie, zadbała o to, by świat się o nim dowiedział.

Mariusz Zaruski, czyli człowiek wszechstronny

Generał Mariusz Zaruski to Polak, którego legenda bardzo powoli odradza się po latach zapomnienia. Wielu jest ludzi, którzy jako wybitni władcy, autorytety, politycy i przywódcy trafiają do podręczników historii. Wiele jest postaci, które trafiają na karty kronik i przekazów „ku przestrodze”. Wiele jest też takich, którzy, mimo swych niewątpliwych zasług w działalności społecznej, intelektualnej czy artystycznej, nie są powszechnie znani. Nie wahałbym się stwierdzić, że taką osobą jest właśnie gen. Zaruski.

Ludobójstwo w Rwandzie w 1994 roku: powrót nurtem krwawej rzeki

Ludobójstwo w Rwandzie rozpoczęło się 6 kwietnia 1994 roku od zestrzelenia samolotu, którym leciał prezydent tego kraju. Wydarzenie to stało się katalizatorem jednego z największych aktów przemocy w historii. Dlaczego jednak tak ciężko było nazwać mordy na Tutsi ludobójstwem?

Natalia Stawarz

Przed decydującym starciem o Monte Cassino

Czwarta bitwa o Monte Cassino okazała się rozstrzygająca. Najważniejszą rolę odegrali w niej Polacy…

Matthew Parker

Marcin Luter: niepozorny mnich, który wstrząsnął Europą

Marcin Luter, choć nie był wojownikiem czy władcą, odcisnął swoje wyraźne piętno na historii Europy. W jaki sposób pobożny mnich doprowadził do rozłamu w Kościele katolickim? Ile prawdy jest w wizerunku Lutra, kreowanym przez jego przeciwników?

Michał Gadziński

Katyń: historia kłamstwa

3 kwietnia 1940 roku NKWD rozpoczęło masowe egzekucje polskich jeńców wojennych z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku. Kilka lat później ludzie odpowiedzialni za zbrodnię powołali tzw. Komisję Burdenki, która miała oficjalnie „wyjaśnić Katyń”. Jej faktycznym celem było jednak zrzucenie winy na Niemców, a opracowane przez nią wnioski miały stanowić podstawę pod kłamstwo katyńskie przez kolejne pół wieku.

Michalina Wisłocka nauczyła Polaków jak się kochać

Jej „Sztuka kochania” była solą w oku komunistycznej władzy, a jednak rozeszła się w 7 milionach egzemplarzy. Stała się najchętniej kupowaną książką w PRL-u, przebijając w tym względzie Trylogię Sienkiewicza, Pana Tadeusza czy... Biblię!

Małgorzata Król

Kościół katolicki pod niemiecką okupacją. Przypadek Bytomia, Gliwic i Zabrza

Bytom, Gliwice i Zabrze w okresie międzywojennym wiele łączyło: stanowiły po podziale Górnego Śląska w 1922 r. jedyny pozostały przy Niemczech cypel górnośląskiego okręgu przemysłowego. Po przejęciu władzy przez ruch narodowosocjalistyczny zaczęto utożsamiać Kościół z polskością, dlatego duchowni stali się ofiarami represji. „Siatka propolskich kapłanów oplata kraj”, pisano...

Sebastian Rosenbaum

Triduum Paschalne – historia i symbole: Wielka Sobota i Niedziela Zmartwychwstania

Św. Augustyn nazywał tę noc Matką wszystkich Wigilii. Sięgająca najgłębiej do tradycji starożytnych misteriów Liturgia Wigilii Paschalnej była wielkim teatrem, w którym siła gestu i symbolu łączyła się z bogatą treścią teologiczną.

Sebastian Adamkiewicz