Opinie

Doceńmy historię lokalną

Przez prawie osiem tygodni pisaliśmy na łamach Histmag.org o historii lokalnej – przeszłości „małych ojczyzn” i ludziach, którzy ją badają, chronią i popularyzują. Udostępniamy dziś stworzoną przez nas bazę inicjatyw, pamiętamy jednak, że historia lokalna podlega ochronie permanentnie – dlatego dalej będziemy o niej pisać!

Wszystkie mity konstytucji majowej

Narracja o Konstytucji 3 maja jest mitem, jest tęsknotą za nowoczesnym państwem, alibi za upadek, uleczeniem historycznej traumy, fundamentem poczucia wartości i nadzieją w żywotne siły narodu istniejące w kontrze do tych wszetecznych i zdradliwych. Doskonale więc spełniała i spełnia nadal funkcję historycznej legendy, niezależnie od świadectwa dziejów.

Jak Jan III Sobieski nie popędził Tatarów...

Jeżeli wierzyć potocznemu wyobrażeniu, Jan III Sobieski był bezkompromisowym pogromcą islamu – świadczyć mają o tym spektakularne zwycięstwa pod Wiedniem i Parkanami oraz wiele innych działań. Jednak historia jak to historia – lubi płatać figle.

Eugeniusz Bodo: celebryta, z którego zrobiono bohatera narodowego

Jeden z odcinków serialu „Bodo” wywołał oburzenie, gdyż pokazano w nim głównego bohatera biorącego narkotyki i prowadzącego rozwiązły tryb życia. W jaki sposób aktor rewiowy stał się „świętym” II RP, którego nie można pokazać w złym świetle?

#DobraZmiana staje się #ZłąZmianą, czyli dlaczego musimy obronić Muzeum II Wojny Światowej

Nie stać nas na zaściankowość. Nie stać nas na prowincjonalne projekty. Chcemy #DobrejZmiany… Chcemy dobrej polityki historycznej, która wychowuje obywateli. Chcemy skutecznej polityki historycznej, która uczy nowoczesnego patriotyzmu – pisze dr Patryk Wawrzyński, naukowiec z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Patryk Wawrzyński

Kaprys kalendarza? Kodeks pracy i kino, czyli rzecz o okupacji Placu Republiki w Paryżu

Francuska historia ostatnich dwóch stuleci pełna jest rewolucji i masowych zrywów. Choć dziś do rewolucji jeszcze daleko, to na Placu Republiki wykwitł kolejny ruch protestu.

Krzysztof Tudrynowski

Czego nas nie nauczą żołnierze wyklęci?

Żołnierze wyklęci zdają się wysuwać na pierwszy plan polskiej pamięci historycznej. Pytanie brzmi: czy to dobrze?

Farsa zwana polityką historyczną

Doprawdy nie wiem jaką koncepcję polityki historycznej ma obecne Ministerstwo Kultury, skoro de facto zamierza zlikwidować duże muzeum o potencjalnym zasięgu międzynarodowym i zastąpić je małą, prowincjonalną placówką. Decyzji o połączeniu Muzeum II Wojny Światowej z Muzeum Westerplatte trudno interpretować inaczej niż w kategoriach sabotażu.

Długie narodziny Polski

Człowiek w swojej naturalnej chęci porządkowania rzeczy próbuje wyznaczyć konkretną datę początku i końca wydarzenia lub procesu. W przypadku kształtowania państwowości to zadanie karkołomne. Początków narodu i państwa polskiego może być co najmniej kilka, bo przecież państwo to nie tylko forma organizacji społeczeństwa, ale także abstrakcyjna wartość z którą czujemy się związani.

Kiedy powstała Polska?

Polska nie powstała nagle. Nie stworzył jej wielki wybuch czy też moc nieogarniętych wzruszeń. Nie wydobyła się ani z wody chrzcielnej Mieszka I, ani z kurzu spod kopyt rycerzy grunwaldzkich. Kiedyś jednak przecież powstać musiała – nie tylko jako państwo, ale konstrukt kulturowy służący do samoidentyfikacji.

Perypałki ze ślubami lwowskimi

Powoływanie się na śluby lwowskie może być zwodnicze.

Lingua Rei Publicae. O republice i słowach, czyli rzeczach błahych i ulotnych

Francja jest demokracją opartą na konstytucji i trzech, uniwersalnych wartościach: Wolności, Równości, Braterstwie. Nie powinno dziwić, że od lat owe hasła są właśnie tym: hasłami. Nad Sekwaną nikogo to nie dziwi. Skostniałą piramidę społeczną wciąż jednak podtrzymuje retoryka „równości szans”, pewnej tolerancji no i przede wszystkim pokojowego porządku demokratycznego.

Krzysztof Tudrynowski

Popkultura w służbie wyższych wartości?

Kontrowersje w Niemczech wywołał klip „BE DEUTSCH!” znanego satyryka Jana Böhmermanna, w którym przedstawiono Niemców jako otwartych liberałów oraz wyśmiano rasistów i ksenofobów. Filmik zaognia toczący się od miesięcy za Odrą spór o podejście do uchodźców, ale również zajmuje stanowisko w dyskusji o cechach współczesnego społeczeństwa niemieckiego.

Igor Rosa

Czy Boy zakazałby aborcji?

Przy okazji sporu o aborcję do dyskusji publicznych wróciła postać Tadeusza Boya-Żeleńskiego jako aktywnego uczestnika walki o dostęp do niej. Jednak nie wszystko co oczywiste jest takie oczywiste.

Śmierć Europie!

Życie w Europie drugiej dekady XXI wieku oznacza, że człowieka coraz trudniej zszokować. Czasem jednak komuś się udaje, na przykład francuskim nastolatkom.

„Modern Holocaust”: przełamanie tabu

Czy „holocaust” jest zjawiskiem uniwersalnym? Refleksję na ten temat podjęła... pewna piosenkarka.

Akcja: Historia lokalna podlega ochronie

Nieodzowność historii narodowej

Historia lokalna i historia narodowa w jednym stały domku. Bez pierwszej nie sposób wyobrazić sobie drugiej. A przeciwstawianie ich sobie jest zwykłym barbarzyństwem.

Michał Przeperski

Husaria do kwadratu

Husaria przed Pałacem. Husaria na koszulkach. Husaria w utworach muzycznych. Fajnie. Ale co z tego?

Reklama dźwignią handlu, czyli husaria przy stoisku warzywnym...

Pewna firma, posiadający w Polsce sieć sklepów, postanowiła wykorzystać polską obsesję na punkcie wszystkiego co narodowe, patriotyczne i historyczne. Tym samym stare ordynarne „szczucie cycem” wywindowało na kolejny poziom: od dziś mamy szansę obserwować „szczucie historią”.

„Wołyń” Smarzowskiego: potrzebujemy takiego filmu

Polska historia obfitowała w czyny, z których możemy być dumni, ale także w negatywy. W historii XX wieku wciąż pozostaje wiele białych plam, niedomówień i brakujących elementów narracji dziejowej. Jedną z nich są m.in. wydarzenia na terenie Wołynia i Małopolski Wschodniej w czasie II wojny światowej.

Adrian Szostek

Wyklęci – temat nieprzepracowany

Wydawało się, że temat Żołnierzy Wyklętych jest zamknięty. Po latach zapomnienia wpisani zostali do panteonu bohaterów narodowych. Poświęcono im jeden dzień w roku, szereg tablic i pomników. Kierowcy pojechali alejami rotmistrza Pileckiego, a szkoły zaczęły zastanawiać się nad zmianami patronów. Nagle pojawiła się jednak sprawa Romualda Rajsa „Burego” i na pomniku ze spiżu pojawiła się rysa.

Spór o „Bolka” czy o Wałęsę?

Ujawnienie nowych materiałów dotyczących współpracy Lecha Wałęsy ze Służbą Bezpieczeństwa od kilku dni wstrząsa debatą publiczną. I co z tego mamy?

Patriotyzm jako subkultura

Ile w manifestacji patriotycznej faktycznej tożsamości narodowej, ile zaś zwykłego podążania za modą?

Zdobyta „szafa Kiszczaka”: głośne archiwum, w którym może niczego nie być

Wczoraj pół Polski nagle zainteresowało się archiwistyką. Instytut Pamięci Narodowej poinformował, że przy wsparciu policji dokonał przeszukania w domu wdowy po Czesławie Kiszczaku i zabezpieczył dokumenty bezpieki przechowywane przez zmarłego b. szefa MSW. Podobno jest tam coś o sprawie „Bolka”.

Łukaszenko - gra z dyktatorem

Mimo wszystkich wątpliwości – wynikających zarówno ze sposobu sprawowania władzy przez białoruskiego prezydenta, jak i kwestii związanych z sytuacją w regionie – warto, żeby Unia Europejska znów się zaangażowała w relacje z Mińskiem.

Anna Maria Dyner

O lustracji po raz kolejny

W najnowszym, lutowym numerze „Do Rzeczy Historia” centralnym tematem jest sprawa lustracji. Nagłówek na okładce krzyczy głośno „Hańba III RP – Agenci SB są wśród nas”, a głównym zagadnieniem numeru jest lista sporządzona przez Sławomira Cenckiewicza pt. „Alfabet agentów”. Temat powraca więc niczym bumerang i – jak można się domyślać – środowiska prawicy będą zapewne naciskać aby powrócić do akcji lustracyjnej. Jest to okazja, aby po raz kolejny wrócić do problemu lustracji i zająć w nim stanowisko.

Mateusz Kuryła

Historia po mojemu: Tadeusz Cegielski

Tadeusz Cegielski – historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, wolnomularz i autorów kryminałów odpowiada na pytania ankiety Histmag.org „Historia po mojemu”.

Granice rekonstrukcji

Jak daleko można sięgać w rekonstrukcji wydarzeń? I czy przypadkiem nie warto się pohamować?

Wałęsa w piaskownicy

Były prezydent po raz kolejny udowadnia, że potrzebuje specjalisty od wizerunku. Chyba, że za jego ostatnimi posunięciami kryje się coś więcej…

Co ma święty Mikołaj do początków Państwa Polskiego?

_Można domniemywać, że był to zabijaka i zapewne palił, gwałcił_ – powiedziała senator Barbara Zdrojewska na debacie wokół uchwały Senatu z okazji 1050 rocznicy chrztu Polski wywołując tym niemałą burzę. Może dlatego, że jej wypowiedź była intuicyjnie dość bliska atmosfery tamtej epoki.

Ochotnicza Armia Krajowa, czyli Home Guard po polsku

W ostatnich tygodniach miłośników wojskowości rozpaliła idea budowy Obrony Terytorialnej. Internauci toczą żywiołowe dyskusje na temat zasadności uzbrajania zwykłych obywateli, ale nikt jak dotąd nie podjął kwestii skuteczności tego typu jednostek na polu walki.

Łukasz Męczykowski

Historia po mojemu: Filip Memches

Filip Memches – dziennikarz, publicysta, redaktor „Rzeczpospolitej” oraz jej wydania weekendowego „Plus Minus” odpowiada na pytania ankiety Histmag.org „Historia po mojemu”.

Jakich pytań stawiać nie wolno?

Oburzenie wokół debaty na temat kolonializmu jaka w najbliższą środę odbyć się miała w Szkole Głównej Handlowej to nie tylko kwestia smaku, ale przede wszystkim ciągle powracającego pytania o granice, które ma stawiać sobie naukowiec na drodze poznania. I odpowiedź na nie wcale nie jest zero-jedynkowa.

Warto rozmawiać. Ale nie o wszystkim

Czy nauka powinna kierować się dogmatami? W opinii niektórych – owszem. Ale czy na pewno chcemy podążać tą drogą?

Gdyby KOD istniał przed wojną

Obserwując relacje uczestników Komitetu Obrony Demokracji i władzy zacząłem zastanawiać się, jak cała sprawa wyglądałaby, gdyby przenieść ją w realia II RP.

Felieton na początek roku

Początek roku to zawsze okres planowania i wdrażania nowych pomysłów. Histmag.org również zamierza sporo zdziałać w 2016 roku. Ty też możesz pomóc nam w realizacji naszych planów.

Historia po mojemu: Mateusz Matyszkowicz

Mateusz Matyszkowicz – filozof, publicysta, redaktor naczelny „Frondy Lux”, a od 8 stycznia także dyrektor TVP Kultura odpowiada na pytania ankiety Histmag.org „Historia po mojemu”.

Historyczne rocznice 2016, czyli o co możemy (ale wcale nie musimy) się pokłócić

Polacy lubią historię, dyskutują o niej i często się o nią kłócą. Dobrą okazją do tego są tzw. „okrągłe rocznice” różnych wydarzeń historycznych. Jakie będziemy upamiętniać szczególnie w roku 2016?

Co historia zapamięta z 2015 roku?

I tak powoli mija 2015 rok. Warto zastanowić się co może zapisać się w historii, a czego daty rocznej trudno będzie raczej sobie przypomnieć. Z mijającym rokiem jest bowiem tak jak z najnowszą częścią „Gwiezdnych Wojen” – był tak przewidywalny, że aż ciekawy.

Kino garściami czerpie z historii, czyli jakie filmy historyczne z 2015 roku warto obejrzeć

Mijający rok w kinie - zarówno polskim, jak i zagranicznym - upływa pod znakiem historii. Wiele produkcji opartych na kanwie prawdziwych historii zdobyło uznanie publiczności i krytyków, choć nie wszystkie spełniły pokładane w nich nadzieje. Na jakie filmy warto było zwrócić uwagę w mijającym roku?

Agnieszka Woch

Historia po mojemu: Daniel Olbrychski

Zapraszamy do lektury naszego nowego cyklu, w którym pytamy znanych ludzi o historię, ulubionych twórców i rzeczy, które cenią. Dziś na pytania Histmag.org odpowiada Daniel Olbrychski.

Dlaczego powstanie wielkopolskie osiągnęło sukces?

27 grudnia 1918 r. w Poznaniu rozpoczęło się powstanie wielkopolskie – największe z polskich powstań narodowych zakończonych sukcesem. Co legło u podstaw zwycięstwa i jak należy dziś o nim opowiadać?

Damian Małecki

Nie zostawiajmy polskiej polityki historycznej politykom na wyłączność. Mówmy „Sprawdzam!”

W listopadzie, pod auspicjami Prezydenta RP Andrzeja Dudy, oficjalnie zainaugurowano prace nad Strategią Polskiej Polityki Historycznej. Do konsultacji zaproszono również nasz portal. Chcemy uczestniczyć w tej dyskusji, ale jednocześnie obserwować działania władz i instytucji odpowiedzialnych za oficjalną państwową opowieść o historii.

Marianna w areszcie domowym

Jest pewien kraj w Europie, gdzie wolność zaczyna faktycznie być zagrożona, jednak nikt nie chce niczego z tym zrobić. Wbrew obiegowym opiniom nie jest to jednak ani Polska, ani Węgry. Chodzi o Francję.

We Wrocławiu znów zapłonął stos

W środę wieczorem na wrocławskim rynku miała miejsce zorganizowana przez ONR oraz Młodzież Wszechpolską manifestacja przeciwko imigrantom. W kulminacyjnym momencie dokonano spalenia kukły przedstawiającej Żyda trzymającego flagę Unii Europejskiej. Obraz ten przypomniał tragedię, która rozegrała się w 1453 roku w tym samym miejscu – na stosie spalono wtedy 41 Żydów.

Igor Rosa

Debata pozorowana, czyli grzechy główne strategii polityki historycznej

Niby zaproszonych było tak wielu, że z trudem można się dowiedzieć kto w spotkaniu uczestniczył, niby spotkali się tam intelektualiści różnych poglądów i przekonań, niby byli na nim wreszcie historycy, ale pierwsze wieści o debacie w sprawie strategii polityki historycznej nie napawają optymizmem. Trudno, aby tak było, skoro już na wstępie popełnia się cały zestaw grzechów pierworodnych.

Poza górami szaleństwa

Jak wiadomo, historia nie została zapisana raz na zawsze. Co jednak, gdy zaczynamy ją przepisywać pod aktualne potrzeby?

Przyszłość polityki historycznej

Wczoraj w Belwederze zostały zainagurowane prace nad strategią polskiej polityki historycznej. Czy jest się z czego cieszyć? Czy raczej wręcz przeciwnie?

Zamach w Paryżu: historia się nie skończyła. Warto ją wciąż poznawać

Wydarzenia takie jak jednoczesne zamachy terrorystyczne w Paryżu należą do kategorii „historia dzieje się na naszych oczach”. Ta straszna tragedia pokazuje również, jak ważne w naszym myśleniu o świecie powinno być patrzenie w przeszłość.

„Skandal, król Władysław nie był Władysławem”. Kilka uwag o tabloidyzacji historii

Wszechobecna tabloidyzacja stała się również domeną historyków. Tymczasem skutki upraszczania historii mogą być tragiczne. Aż dziw bierze, że niektórzy autorzy nie chcą tego dostrzec.

Żyjemy w czasach pomieszania pojęć

Finał kampanii wyborczej i okres po wyborach prezydenckich to czas politycznego szaleństwa. W powszechnym gadaniu co i raz pojawia się historia. Szkoda tylko, że przypisując różne etykietki znane z przeszłości, zupełnie nie szanuje się ich prawdziwego znaczenia.

Droga do niepodległości: konstruowanie Nowopolaka

Rzeczpospolita Obojga Narodów była dla Polaków w okresie walki o niepodległość cnotą i przekleństwem - nosiła za sobą wspomnienie potęgi i dziedzictwo minionych pokoleń, jednocześnie była skalana upadkiem i grzechami, które mogły świadczyć o niezdolności do tworzenia własnego państwa. Polacy stanęli przed pytaniem, co zrobić ze swoją historią, myśląc o teraźniejszości i przyszłości.

Dezercja prezydenta

Dobrze, że prezydent Andrzej Duda nie weźmie udziału w Marszu Niepodległości, którego organizatorzy nawet już nie kryją, że stoi za nim silnie nacjonalistyczny i ksenofobiczny światopogląd. Źle jednocześnie, że prezydent porzuca pomysł swojego poprzednika i nie zorganizuje marszu „Razem dla Niepodległej”. Narodowcy tym samym dostali Święto Niepodległości na swój prywatny użytek.

Droga do niepodległości: Polacy (nie)Polacy

„Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, będziem Polakami” – nad tymi słowami hymnu przechodzimy bezrefleksyjnie. Drugą zwrotkę śpiewamy zresztą rzadko. A przecież zawiera ona sedno dylematu przed jakim stanęli Polacy po utracie niepodległości: czy nasz naród jeszcze istnieje skoro państwa już nie ma?

Powrót Royal Navy

Królewska Marynarka Wojenna rozpoczyna budowę stałej bazy na wschód od Suezu. Czy Zjednoczone Królestwo wraca do światowej gry mocarstw?

Senacka fikcja

Słowo „senat” pochodzi od łacińskiego słowa „senex” czyli „starszy, doświadczony”. W ostatnich latach zarówno w ujęciu semantycznym, jak i faktycznym, pojęcie to stało się fikcją. Kolejne wybory pokazują, że senat istnieje już wyłącznie dla samego istnienia, a sposób wyboru senatorów w tym nie pomaga, a wręcz kryzys pogłębia.

Sen o Marszałku, czyli o pragnieniu powrotu Piłsudskiego

Tygodnik „wSieci” na swojej przedwyborczej okładce umieścił Jerzego Zelnika ucharakteryzowanego na Józefa Piłsudskiego, ostry cytat z Marszałka i informację, że jego program jest wciąż aktualny. Politycy, publicyści i internauci wciąż lubią śnić o powrocie Piłsudskiego, uznając się przy okazji za jego głównych spadkobierców.

Kampania wyborcza dobiła do poziomu stanu wojennego

Coraz powszechniejsza jest opinia, że poziom tegorocznej kampanii wyborczej z każdym dniem osiąga coraz większe dno. Jak się okazuje, wciąż możliwe jest pukanie od spodu – partia rządząca swoim spotem o budowaniu i niszczeniu domu osiągnęła poziom propagandy PZPR z lat 80.

Jakuba Sobieskiego pouczenia na Dzień Nauczyciela

W 1646 roku – na kilka miesięcy przed swoją niespodziewaną śmiercią – Jakub Sobieski, ówczesny kasztelan krakowski, wysłał swoich synów – Marka i Jana – na podróż edukacyjną do Paryża. Wyposażył ich w instrukcję, która jest nie tylko popisem kunsztu staropolskiego pisarstwa, pełnego mądrości i humoru, ale też uniwersalną wskazówką czym powinna być edukacja.