I wojna światowa i dwudziestolecie międzywojenne

Polska stanica na Wężowej Górze?

Odzyskanie niepodległości przez Polskę rozbudziło ambicję posiadania terenów zamorskich.

Grzegorz Łyś

Jak planowano starcie pod Arras?

Bitwa pod Arras była kolejnym krwawym starciem I wojny światowej. Obie strony straciły w sumie blisko 300 tysięcy zabitych, zaginionych i rannych.

Witold Jerzy Ławrynowicz

Paweł Kochański – „17. Pułk Ułanów Wielkopolskich" – recenzja i ocena

Kawalerię jako formację wojskową od zawsze charakteryzowała brawura i odwaga, a o naszej rodzimej nie bez powodu mówiono, że była barwna i pełna fantazji. Książka Pawła Kochańskiego nie tylko przybliża czytelnikowi ten świat, pozwalając zapomnieć się w szczegółowych, czasem zabawnych, czasem smutnych a czasem nawet ekscytujących opisach. Za sprawą unikalnej formy, pięknie i solidnie wydanej hybrydy albumu i monografii pułku, wręcz przenosi go w międzywojenne dwudziestolecie.

Krzysztof Rozwadowski

Wywiady

Witold Jerzy Ławrynowicz: bitwa pod Arras miała zakończyć Wielką Wojnę już w 1917 roku

Plan był jasny – okrążyć niemieckie siły, przerwać front, wrócić do wojny manewrowej i doprowadzić do zakończenia I wojny światowej w 1917 roku. Choć Francuzi mieli ambitne plany, w które wciągnęli Brytyjczyków, nie wszystko poszło po ich myśli. Dlaczego bitwa pod Arras z 1917 roku wiązała się z tak ogromnymi stratami? I na czym polega trudność z oceną jej wyniku? O tym opowiada Witold Jerzy Ławrynowicz, autor książki poświęconej temu starciu.

Natalia Pochroń

Cud nad Wisłą z francuskiej perspektywy Fragmenty książek Wydawnictwa IPN

Czy Zachód zdawał sobie sprawę z zagrożenia bolszewickiego? Co o wojnie polsko-bolszewickiej wiedział przeciętny mieszkaniec zachodniej Europy? Co na ten temat pisał dziennik „Le Figaro”? Posłuchajcie:

Newsy

Obchody 15 sierpnia 2023 – Święto Wojska Polskiego

15 sierpnia 2023 – 103. rocznica Bitwy Warszawskiej oraz obchody Święta Wojska Polskiego przebiegają pod hasłem „Silna Biało-Czerwona”. W ramach uroczystości organizatorzy przygotowali szereg różnych atrakcji. Poniżej przedstawiamy niektóre z nich.

Mat. pras. , Redakcja

Grzegorz Łyś – „Bzik kolonialny. II Rzeczpospolitej przypadki zamorskie”

Pierwsza książka o kolonialnych aspiracjach Polski. „Bzik kolonialny” to nowy reportaż znakomitego historyka, który odkrywa przed nami zapomniany, wstydliwy wycinek dziejów Polski.

Geneza konfliktu izraelsko-palestyńskiego

Objęta wojną Palestyna jest dziś jednym z najbardziej problematycznych regionów świata, a sam temat konfliktu między Izraelem a władzami palestyńskimi często dominuje w przekazach medialnych. Jaka jest geneza konfliktu izraelsko-palestyńskiego?

Szymon Szaliga

Salvador Dali – „surrealizm to ja”

Salvador Dali był wielkim artystą, który sam siebie postrzegał jako dzieło sztuki i z pewnością można zgodzić się z tą tezą. Jak wyglądało życie i twórczość ekscentrycznego mistrza surrealizmu?

Klaus Barbie: zbrodniarz wojenny, który został amerykańskim agentem

Klaus Barbie był potworem. Nie da się inaczej określić człowieka, który podczas wojny lubował się w torturowaniu i zabijaniu ludzi. Dlaczego więc został zwerbowany przez Amerykanów jako agent kontrwywiadu?

„Lalki-szmacianki” – polski produkt, który w dwudziestoleciu międzywojennym podbił świat

Patriotyczne szmacianki Stefanii Łazarskiej: Lalki stworzone przez pracownię Stefanii Łazarskiej niewątpliwie pomogły wielu ludziom przetrwać trudny okres. Nie były to zwykłe zabawki. Każda z nich posiadała swoją własną, smutną historię, powiązaną z okresem I wojny światowej.

Julia Łach

Piotr Kołakowski – „W obliczu wojny. Polski wywiad wojskowy na hitlerowskie Niemcy 1933–1939” – recenzja i ocena

Znakomite, pogłębione studium na temat działalności słynnej polskiej „dwójki” wobec Niemiec po 1933 roku.

Cezary Wołodkowicz

Agata Tuszyńska – „Singer. Pejzaże pamięci” – recenzja i ocena

George Steiner napisał, że „czytając Singera, cały czas czuje się w ustach smak popiołu”.

Justyna Kozłowska

Bartosz Januszewski, Joanna Karbarz-Wilińska

Jaki był stosunek Ukraińców do II Rzeczypospolitej?

Mimo błędów, jakie popełniła Polska w swojej polityce, pozostawała ona, obok Czechosłowacji, jedynym w latach trzydziestych krajem europejskim, gdzie życie ukraińskie rozwijało się stosunkowo swobodnie. Niechęć do Rzeczypospolitej podsycały skrajne organizacje...

Robert Oppenheimer: Prometeusz współczesności

„Teraz staję się śmiercią, niszczycielem światów” – to była pierwsza myśl Oppenheimera po pomyślnej próbie detonacji bomby atomowej na pustyni Alamagordo. Czy Robert Oppenheimer żałował swojej decyzji udziału w Projekcie Manhattan?

Beletrystyka

Sprzedawca marzeń

Marcin wepchnął gazetę pod sweter. W ten sposób zobaczyłem, jak wygląda Hitler, ale nie dowiedziałem się, kim jest i dlaczego wszyscy nagle zaczęli o nim mówić.

Katarzyna Ryrych

Sprawa polska — od nieistnienia do warunku pokoju europejskiego Fragmenty książek Wydawnictwa IPN

W czasie I wojny światowej niepodległość Polski stała się jednym z warunków przyszłego ładu na kontynencie. To efekt zarówno walki zbrojnej, jak i konsekwentnej działalności w zaciszu europejskich gabinetów. Posłuchajcie:

Ułani Wielkopolscy idą na Kijów

Mówiono o nich: „Jaśniepański i ziemiański, siedemnasty pułk ułański”. W 1920 roku ten sławny oddział kawalerii miał zająć pozycje na przedmościu Kijowa...

Paweł Kochański

Cud nad Wisłą z francuskiej perspektywy

Czy Zachód zdawał sobie sprawę z zagrożenia bolszewickiego? Co o wojnie polsko-bolszewickiej wiedział przeciętny mieszkaniec zachodniej Europy? Co na ten temat pisał dziennik „Le Figaro”?

Patryk Pleskot

Diana Maksimiuk (red.) – „O Niepodległą. Kierunek północno-wschodni (1920)” – recenzja i ocena

W 2020 roku obchodziliśmy setną rocznicę Bitwy Warszawskiej, według angielskiego lorda D’Abernon, osiemnastej decydującej bitwy w dziejach świata. Bitwy, która obroniła świeżo odzyskaną niepodległość i powstrzymała marsz bolszewików na zachód Europy.

Patryk Krygier

Przepowiednia z Tęgoborzy: wizja Wielkiej Polski czy mistyfikacja?

Przepowiednia z Tęgoborzy od lat rozbudza wyobraźnię fanów ezoteryki. Czy nadal jest aktualna, a Polskę czeka potęga na miarę Wielkiego Księstwa Litewskiego?

Chrystyna Charczuk – „Dawny Truskawiec” – recenzja i ocena

Uzdrowisko w Truskawcu to jedna z najbardziej imponujących perełek międzywojennej Rzeczypospolitej. Choć upływ czasu odcisnął na niej swoje piętno, kompleks do dziś zachwyca kuracjuszy i odsłania uroki przedwojennej architektury. Jej śladami podąża również Chrystyna Charczuk w swojej najnowszej publikacji.

Natalia Pochroń

Monika Anna Noga – „Stanisław Brzozowski w kręgu „Kultury” paryskiej” – recenzja i ocena

W jaki sposób dorobek Stanisława Brzozowskiego wpłynął na wybitnych twórców związanych z paryską „Kulturą”? Odpowiedź znajdziemy w monografii Moniki Anny Nogi.

Iwona Szymichowska

„Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918–1989” – recenzja i ocena

Ta publikacja może służyć jako podręcznik szkolny. Nowatorska, kompetentnie prowadzona narracja i ciekawa warstwa ilustracyjna czynią z niej nieocenioną pomoc dla uczniów i nauczycieli. Przyszłoroczni maturzyści nie mogą przejść obok niej obojętnie.

Cezary Wołodkowicz

Co polski wywiad wiedział o rozbudowie niemieckiej floty w okresie międzywojennym?

Traktat wersalski zezwalał Niemcom na odbudowę sił morskich w dopuszczalnych granicach. Niemcy jednak konsekwentnie łamali postanowienia traktatowe. Co polski wywiad wiedział na ten temat?

Piotr Kołakowski

Zbuntował się bolszewickiej Rosji. Został mongolskim bóstwem wojny: Baron Roman von Ungern-Sternberg

Wśród Mongołów krążyła legenda o straszliwym starożytnym księciu-wojowniku, który mordował bez wytchnienia. Zabójcy potwora nie tylko zapieczętowali jego grób wielkim kamieniem, ale nałożyli też specjalne inkantacje, aby zły duch nigdy więcej się nie wydostał. W pewnym momencie w okolicy pojawił się jednak on…

„Nazistowskie” wieki średnie: propagandowa wizja średniowiecza

Nazistowskie Niemcy były krajem zbudowanym na propagandzie i mglistych odniesieniach do rzekomo wielkiej przeszłości, opartej głównie na mitycznych i antycznych korzeniach rasy nordyckiej, choć sięgano również do epoki średniowiecza. Jaki stosunek do średniowiecznej historii Niemiec mieli naziści?

Kacper Walczak

Rosyjska wojna domowa dzień po dniu Video

Po wybuchu rewolucji październikowej Rosja jeszcze latami pozostawała niespokojna – następstwem przewrotu była rosyjska wojna domowa, w której „Czerwoni” ścierali się z „Białymi”. Jak przebiegał ten konflikt? "Yan Xishan":https://www.youtube.com/channel/UCoUOxixxnTi_Po8eSbfgFGQ prezentuje na swoim kanale ten temat przy użyciu mapy. Zobaczcie sami!

Paweł Czechowski

Ernest Wilimowski: zdrajca czy legenda polskiej piłki nożnej?

27 sierpnia 1939 roku, w ostatnim meczu rozegranym przed wybuchem II wojny światowej, Polacy pokonali Węgrów, wicemistrzów świata, 4:2. Trzy bramki strzelił Ernest Wilimowski, jeden z najlepszych piłkarzy lat 30. XX wieku. Kim był sportowiec urodzony jako Ernst Otto Pradella?

Piotr Bejrowski

Rudolf Weigl — Polak, który uratował świat przed tyfusem Podcast

Rewolucyjne odkrycie Rudolfa Weigla przyniosło mu światową sławę, wiele honorowych odznaczeń oraz nominacje do Nagrody Nobla. Co jednak najważniejsze, zrewolucjonizowało świat nauki oraz pozwoliło ocalić tysiące ludzi przed śmiertelną chorobą. Posłuchajcie o historii tego niezwykłego Polaka.

Wojciech Olej

Król Anglii abdykuje z powodu kochanki!

W pałacu Buckingham wybucha kryzys abdykacyjny. Wszystko z powodu królewskiej kochanki, Wallis Simpson.

Wendy Holden

Michał Kuchciak – „Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa jako zaporowy związek taktyczny w 1939 roku” – recenzja i ocena

Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa była jedną z najnowocześniejszych i najbardziej zaawansowanych technicznie w Wojsku Polskim przed II wojną światową.

Krzysztof Rozwadowski

Opinie

Indiana Jones: największy szkodnik w historii archeologii?

Indiana Jones to chyba najsłynniejszy archeolog na świecie. Biorąc pod uwagę, że nie znał się na metodologii, nie prezentował żadnego warsztatu badawczego, niszczył i rabował stanowiska archeologiczne, należy uznać to za prawdziwe osiągnięcie. Co o doktorze Jonesie sądzi doktor Jagodziński?

Jakub Jagodziński

Wendy Holden – „Wallis Simpson. Księżna”

Wendy Holden w książce „Wallis Simpson. Księżna” opisuje postać Amerykanki, która wstrząsnęła angielskim dworem. Wallis Simpson stała się przedmiotem kampanii oszczerstw i powszechnej nienawiści, kobietą oskarżaną o upadek monarchii, symbolem wszelkiego zła i bohaterką królewskiego skandalu stulecia.

Kazimiera Bujwidowa: sól w oku konserwatywnego Krakowa

Kazimiera Bujwidowa była jedną z najważniejszych reprezentantek pierwszej fali feminizmu w Polsce. Wystąpiła z przemową i zarazem wnioskiem o dopuszczenie kobiet do studiów wyższych, domagała się zmiany pozycji kobiet w społeczeństwie i sprzeciwiała ograniczaniu ich roli w rodzinie.

Patrycja Walter

Nikołaj Iwanow – „Ludzie Kremla nad Wisłą. Ideowcy czy zdrajcy?” – recenzja i ocena

Dlaczego ludzie wywodzący się z rodzin patriotycznych i przywiązanych do polskości, zdecydowali się uwierzyć w komunizm?

Maciej Gach

Ciekawostki i rocznice

Fabryki, kopalnie, zbiory. Jak pracowały dzieci w USA?

Przyjmowano je do pracy w trudnych warunkach, oferowano niskie wynagrodzenia, oczekiwano ciężkiej pracy. U progu XX wieku w Stanach Zjednoczonych zatrudniano ponad 1 750 000 dzieci poniżej 15 roku życia. 12 czerwca obchodzony jest Światowy Dzień Sprzeciwu wobec Pracy Dzieci.

Jakub Jagodziński

Finlandyzacja: stosunki fińsko-sowieckie po II wojnie światowej

4 kwietnia 2023 roku Finlandia stała się 31. członkiem NATO i tym samym zakończył się etap neutralności w historii państwa, które po II wojnie światowej zbliżyło się do Związku Sowieckiego. Jak wyglądały relacje fińsko-sowieckie po 1945 roku? Na czym polegała finlandyzacja?

Piotr Bejrowski

Jacek Pawłowicz – „Rotmistrz Witold Pilecki 1901-1948 / Rotamaster Witold Pilecki 1901-1948” – recenzja i ocena

Siedemdziesiąta piąta rocznica śmierci Witolda Pileckiego stanowi najlepszą okazję do tego, by zapoznać się z sylwetką i dramatycznymi losami jednego z najodważniejszych ludzi czasu II wojny światowej.

Marek Chrzanowski

Sprawa polska – od nieistnienia do warunku pokoju europejskiego

Marek Gałęzowski

Ryszard Jamka – „Panów piłą. Trzy legendy o Jakubie Szeli” – recenzja i ocena

W 1846 r. zbuntowani chłopi wystąpili w Galicji przeciwko swoim panom w wyjątkowo krwawy sposób. Jednym z ich przywódców był Jakub Szela. W jaki sposób kształtowała się jego legenda i dlaczego wciąż budzi kontrowersje?

Iwona Szymichowska

Newsy

Wincenty Witos został uniewinniony po 90 latach od procesu brzeskiego

Sąd Najwyższy uniewinnił Wincentego Witosa i dziewięciu innych dawnych liderów PSL i PPS, a wszystko miało miejsca aż 90 lat po słynnym procesie brzeskim. Tym samym uchylono wyroki skazujące wydane przez sądy obu instancji w latach 1932-33.

Redakcja

Marek Klecel – „Pisarze Niepodległości. Szkice o ludziach i dziełach” – recenzja i ocena

Książka Marka Klecela przywołuje powracające pytanie o powinność i obowiązki literatury oraz pisarzy wobec swego czasu, swojej społeczności. Zagadnienie literatury podtrzymującej tożsamość i świadomość narodową Klecel analizuje na przykładzie kilkunastu pisarzy, których już w tytule nazwał „pisarzami Niepodległości”. Są to nazwiska znane, niegdyś głośne, czasem budzące kontrowersje, emocje, a niektóre dziś już zapomniane.

Justyna Kozłowska

Wieki Głód na Ukrainie: historia cynicznej zbrodni Sowietów

Wielki Głód z lat 1932–1933 w szczególnym stopniu dotknął tereny Ukrainy. W konsekwencji sztucznie wywołanej klęski głodu życie straciły miliony ludzi.

Kacper Walczak

Magdalena Mikrut-Majeranek

Małgorzata Niezabitowska – „Światłość i mrok” – recenzja i ocena

Powieściowy debiut Małgorzaty Niezabitowskiej, w którym autorka odmalowuje mozaikę kulturową polskich Kresów ze szczególnym uwzględnieniem historii i kultury Żydów w przededniu II wojny światowej. Dodajmy, debiut niezwykle udany.

Mroczna historia polskiego kata. Jak zabijał Maciejowski? Podcast

Był najsłynniejszym katem II Rzeczypospolitej, jego imię pojawiało się w gazetach, piosenkach, a nawet w wierszach. Choć cieszył się pewną sławą, sam wolałby raczej nie zyskiwać rozgłosu. Kim był Stefan Maciejowski alias Alfred Kalt? Zapraszamy do wysłuchania podcastu!

Jakub Jagodziński

Dzieciństwo Witolda Pileckiego Galeria

Zobaczcie nieznane zdjęcia z dzieciństwa i młodości jednego z najodważniejszych ludzi w historii.

Jacek Pawłowicz

Czy „prawdziwy Indiana Jones” odkrył Machu Picchu?

Amerykański uczony Hiram Bingham bywa porównywany do Indiany Jonesa. Pozornie wiele ich łączy – obaj wyprawiali się do Ameryki Południowej, niszcząc przy okazji lokalne dziedzictwo archeologiczne. Binghamowi przypisuje się jednak prawdziwy sukces – odkrycie Machu Picchu. Czy rzeczywiście tak było?

Grzegorz Warcholak

„Ramię krzep – Ojczyźnie służ”. 135. rocznica powstania Sokolstwa Polskiego w Ameryce" – recenzja i ocena

Stany Zjednoczone były w XIX i XX w. jednym z głównych kierunków emigracji Polaków. Siłą rzeczy społeczność polska w Ameryce wytworzyła więc różnorodne formy życia społecznego. Jedną z nich, łączącą zaangażowanie patriotyczne m.in. ze sportem był ruch sokoli. Rocznica jego powstania to dobra okazja, by poszerzyć swoją wiedzę o Sokolstwie Polskim, a omawiana publikacja stwarza ku temu znakomitą sposobność.

Michał Gadziński

Polskie postulaty kolonialne a problem emigracji żydowskiej Fragmenty książek Wydawnictwa IPN

U schyłku XIX wieku ruch syjonistyczny prezentował program osiedlenia Żydów poza Europą. W drugiej połowie lat trzydziestych postępowała konceptualizacja „kwestii żydowskiej”. Również jednym z jej wątków była sprawa polskich aspiracji kolonialnych. Posłuchajcie:

Chrystyna Charczuk – „Dawny Truskawiec”

Chrystyna Charczuk w książce „Dawny Truskawiec” przybliża nam historię cenionego w okresie międzywojnia uzdrowiska. Badaczka prowadzi nas ulicami miasta, prezentuje mijane pensjonaty i hotele, ich historię i architekturę.

Janusz Faryś, Henryk Walczak

Leona Babińskiego służba w dyplomacji

Był prawnikiem-cywilistą i jednym z organizatorów sądownictwa w międzywojennej Polsce, wykładowcą i współtwórcą traktatów międzynarodowych. Po odzyskaniu niepodległości został zaangażowany do służby w MSZ m.in. jako delegat rządu w Komisji Górnośląskiej.

Henryk Łukasik – „Kraków 1914” – recenzja i ocena

Nie ukrywam, że z ciekawością śledzę HaBekowskie nowości dotyczące wielkich starć I wojny światowej na ziemiach polskich. Front wschodni wielkiej wojny uważam za trochę niedoceniony. Stąd moje duże oczekiwania wobec „Krakowa 1914” Henryka Łukasika.

Michał Staniszewski

Nikołaj Iwanow – „Ludzie Kremla nad Wisłą. Ideowcy czy zdrajcy?”

Nikołaj Iwanow w książce „Ludzie Kremla nad Wisłą. Ideowcy czy zdrajcy?” przedstawia przeróżne koleje życia i charaktery Polaków komunistów, czyny budzące u wielu dziś nienawiść (swego czasu uwielbienie), dokonane lub popełnione pod czerwoną gwiazdą.

Kinga Czechowska – „Polska dyplomacja wobec kwestii żydowskiej w latach 1932–1939” – recenzja i ocena

„Kwestia żydowska” czyli inność i odrębność Żydów była tematem funkcjonującym w polityce od czasów nowożytnych. Różne środowiska stawiały sobie za punkt honoru zajmowanie stanowiska w przedmiocie dalszego położenia Żydów w społeczeństwie. Jak się jednak okazało, „kwestia żydowska” stała się z czasem częścią polskiej polityki zagranicznej.

Daria Czarnecka

Mat. pras. , Mateusz Balcerkiewicz

Wendy Holden – „Królewska guwernantka” – recenzja i ocena

Kobieta, która wychowała przyszłą królową i odeszła w zapomnieniu. Przez lata towarzyszyła brytyjskiej rodzinie królewskiej w najbardziej prywatnych momentach. Jak skromna nauczycielka ze Szkocji stała się guwernantką księżniczek i dlaczego utraciła swoją pozycję?

Iwona Szymichowska

Beletrystyka

Chaim komunista

Przedwojenni komuniści: zaczadzeni hasłami rewolucji? Błądzący idealiści czy bandyci, których nie udało się zresocjalizować?

Małgorzata Niezabitowska

Wydarzenia

Kongres Pamięci Narodowej: Polska historia na Stadionie Narodowym

Od 13 do 15 kwietnia 2023 roku warszawski Stadion Narodowy będzie miejscem tętniącym historią Polski. Organizowany przez IPN Kongres Pamięci Narodowej zgromadzi tak zawodowych historyków i publicystów, jak i pasjonatów naszej przeszłości. W programie znajdziemy atrakcje i wydarzenia skierowane do wszystkich grup wiekowych. Co przed nami?

Polski żołnierz zimą 1919/1920 roku Video

„Nie noszą lampasów lecz szary ich strój” – śpiewamy po dziś dzień o żołnierzach odrodzonej po 123 latach zaborów Rzeczpospolitej. Zobacz jak wyglądali polscy żołnierze zimą 1919/1920 roku.