Monika Anna Noga – „Stanisław Brzozowski w kręgu „Kultury” paryskiej” – recenzja i ocena
Monika Anna Noga – „Stanisław Brzozowski w kręgu „Kultury” paryskiej” – recenzja i ocena
„Stanisław Brzozowski w kręgu „Kultury” paryskiej” jest pierwszą monografią poruszającą zagadnienie wpływu pisarza i filozofa na krąg paryskiej „Kultury”. Monika Anna Noga w swojej pracy podjęła nieporuszany wcześniej temat recepcji twórczości Brzozowskiego w dziełach i myśli autorów powiązanych z najważniejszym pismem powojennej polskiej emigracji.
Publikacja została wydana w ramach serii „Jerzy Giedroyc i…”, współtworzonej przez Stowarzyszenie Instytut Literacki Kultury oraz Uniwersytet Łódzki i przybliżającej oraz popularyzującej historię i dorobek Instytutu Literackiego w Paryżu. Monika Anna Noga związana jest z Katedrą Europeistyki i Slawistyki na Uniwersytecie we Fryburgu. Recenzowana książka jest pracą naukową, zaopatrzoną w bogaty aparat naukowy, autorka korzystała ze źródeł archiwalnych, listów i dzienników, jak również z licznych dzieł literackich i publicystyki, z których wiele fragmentów przytacza w tekście.
Książka bada spuściznę Brzozowskiego w twórczości czterech autorów z kręgu „Kultury”: Jerzego Giedroycia, Józefa Czapskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Czesława Miłosza. Autorka przeanalizowała ich twórczość sprzed powstania pisma, odpowiadając na pytanie: dlaczego w późniejszej działalności członkowie kręgu wiąż odwoływali się do niego i z jakim skutkiem. A także jak sytuowały się w ogólnej dyskusji na temat Brzozowskiego, nie tylko na łamach „Kultury”, ale także poza nią. Analiza roli dzieł autora „Legendy Młodej Polski” w całym dorobku literackim i dziennikarskim wspomnianych twórców podzielona została na dwie części: przedwojenną i powojenną.
Część przedwojenna to rozdział poświęcony Józefowi Czapskiemu i jego relacji z dorobkiem i postacią Stanisława Brzozowskiego. Czapski był najstarszym z „brzozowszczyków”, już w dwudziestoleciu międzywojennym pisał artykuły na temat jego twórczości i uczestniczył w dyskusjach literackich jemu poświęconych. Debaty z tego okresu stanowią punkt wyjścia do części drugiej, powojennej, którą rozpoczyna analiza związków między Brzozowskim a Jerzym Giedroyciem, w której skupia się na zagadnieniu roli i celów, jakim służyło wykorzystywanie jego twórczości przez redaktora „Kultury”. Kolejny obszerniejszy rozdział zawiera wyczerpujące przedstawienie relacji Gustawa Herlinga-Grudzińskiego z Brzozowskim, w którym podnoszone są zarówno wątki literackie, jak i biograficzne, wyłaniając z tekstów stosunek Herlinga-Grudzińskiego do tytułowego bohatera. Najobszerniejsza analiza poświęcona została Czesławowi Miłoszowi i jego recepcji twórczości Brzozowskiego na przestrzeni lat. Fascynacja Brzozowskim zaowocowała napisaniem przez Miłosza „Człowieka wśród skorpionów”, którą Monika Anna Noga zbadała z wielu perspektyw, proponując nowe interpretacje i poddając pod dyskusję wcześniejsze.
Książka „Stanisław Brzozowski w kręgu „Kultury” paryskiej” to wyczerpująca analiza związków i wpływów tytułowego twórcy na autorów z konkretnego środowiska. Autorka wykazując się niesłychaną erudycją prezentuje niezbadane wcześniej wątki w twórczości Czapskiego, Giedroycia, Herlinga-Grudzińskiego i Miłosza. Obrana przez nią perspektywa wskazuje na ogromną wagę dorobku literackiego i myśli Stanisława Brzozowskiego. Analiza obejmuje szeroki zakres kontekstów, uwzględnia prace wcześniejszych badaczy, pokazuje różnorodność oddziaływania Brzozowskiego na członków kręgu, z którego każdy czerpał z jego idei inne rzeczy i rozpatrywał go w sobie właściwy sposób. Autorka bada także powody, dla których Brzozowski pozostawał tak interesującym twórcą, jakie było jego miejsce w ówczesnym świecie literackim i dlaczego jego myśl wywierała tak wielkie wrażenie.
„Stanisław Brzozowski w kręgu „Kultury” paryskiej” jest modelową monografią, która analizując wpływ jego twórczości na kilku twórców związanych z tym pismem, przedstawia ciekawą historię recepcji myśli Brzozowskiego i odkrywa przed czytelnikami jego fenomen. Zdecydowanie polecam!
