Agatha Christie: pierwsza dama kryminału

Agatha Christie – zobacz też: Witold Gombrowicz kryminałem podszyty

Agatha Christie (fot. Flanker, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported).

Agatha Mary Clarissa Miller urodziła się jako najmłodsza z trójki rodzeństwa we względnie zamożnej rodzinie klasy średniej, pochodzącej z Torquay w hrabstwie Devon w południowo-zachodniej części Anglii. Wczesna edukacja dziewczynki była jej zapewniona przez ojca, Amerykanina, który uczył ją w domu. Jej matka nie chciała, by młoda Agatha nauczyła się czytać przed ósmym rokiem życia, ta jednak opanowała tę umiejętność już w wieku pięciu lat. Szybko okazało się, że książki są jej pasją: z chęcią czytała ówczesną literaturę dziecięcą (autorstwa Edith Nesbit czy Louisy M. Alcott) oraz poezję amerykańską.

Gdy Agatha miała jedenaście lat, na atak serca umarł jej ojciec. Miało to bezpośredni wpływ na przejściowo ciężką sytuację finansową rodziny dziewczynki, a także – według jej późniejszych słów – zakończyło w jej życiu czas dzieciństwa.

Po otrzymaniu podstawowego wykształcenia, w wieku szesnastu lat przyszła pisarka została wysłana do Francji, gdzie pobierała lekcje śpiewu i gry na pianinie – mimo dobrych rezultatów nie czuła się jednak pewnie, grając przed publicznością, której nie znała.

W 1916 roku Agatha Miller poślubiła pułkownika Archibalda Christie, lotnika armii brytyjskiej. Ona sama pracowała wówczas w szpitalu. Rok 1919 wiele zmienił w jej życiu prywatnym i zawodowym. Wraz z końcem wojny, gdy jej mąż znalazł pracę w Londynie, byli w stanie pozwolić sobie na wynajem i umeblowanie mieszkania. W tym samym roku, 5 sierpnia, na świat przyszło jedyne dziecko Christie, córka o imieniu Rosalind. W tym również roku jej pierwsza powieść Tajemnicza historia w Styles została zaaprobowana przez wydawców, pozwalając jej na uzyskanie kontraktu na kolejne pięć książek. Na kartach kryminału czytelnicy mieli szansę poznać jednego z najsłynniejszych detektywów w historii literatury – Herculesa Poirot.

Kto był pierwowzorem Belga o przenikliwych zielonych oczach i nienagannym wąsie? Wydaje się, że nie był on odzwierciedleniem konkretnego człowieka, ale inspiracja jest dość jasna: podczas I wojny światowej uchodźcy z Belgii stanowili jednak dość dużą grupę w Wielkiej Brytanii – i nie inaczej było w Torquay. Niewątpliwie stąd postać byłego policjanta żyjącego w kraju innym niż ojczysty, którego poznajemy zresztą właśnie jako uchodźcę.

Pisarka z drugim mężem, Tell Halaf, lata 30. (domena publiczna).

Kolejną ważną cezurą w jej życiu jest rok 1926. Wprawdzie to wtedy światło dzienne ujrzało Zabójstwo Rogera Ackroyda, określane po latach mianem klasyka gatunku i jednym z najwybitniejszych dzieł pisarki, ale sukces ten nie był w stanie złagodzić tragedii w jej życiu osobistym: matka Christie zmarła, a mąż ujawnił, iż jest w związku z inną kobietą. Przytłoczona owymi wydarzeniami Christie zniknęła na jedenaście dni. Została znaleziona kilka dni później w hotelu Harrogate, gdzie przebywała zameldowana pod nazwiskiem kochanki męża. Do rozwodu z Archibaldem Christie doszło w 1928 roku.

Jednym z marzeń Agathy Christie była podróż Orient Expressem, którą udało jej się odbyć po rozwodzie. Przekonana podczas jednego z bankietów, pisarka wyruszyła z Bagdadu, by podróżować w kierunku miasta Ur, gdzie zaprzyjaźniła się z prowadzącą wykopaliska rodziną Woolleyów. Zaproszona tam jeszcze raz rok później, poznała szkolącego się archeologa Maxa Malloneya. Poproszony przez Katherine Woolley o pokazanie Christie wykopalisk, wyruszył z nią w niepozbawioną trudów podróż, podczas której spędzili razem wiele czasu – w każdym razie wystarczająco, by Malloney wkrótce został jej drugim mężem.

Ślub odbył się 11 września 1930 roku, po czym Malloway wrócił do wykopalisk, a pisarka udała się do Londynu, by pracować nad kolejnymi powieściami. Małżeństwo rozpoczęło również regularne podróże – lato spędzali z Rosalind w Ashfield, święta Bożego Narodzenia z rodziną jej siostry w Abney Hall, późną jesień i wiosnę na wykopaliskach, a resztę roku w Londynie lub ich posiadłości w Oxfordshire. Ekspedycje te zostały szerzej opisane w książce autobiograficznej Come, Tell Me How You Live. Na okres jej drugiego małżeństwa przypada również publikacja Morderstwa na plebanii, będącego pierwszą książką o dociekliwej pannie Jane Marple.

Agatha Christie starała się publikować dwie lub trzy książki rocznie, a część swej pracy odbywała podczas podróży z mężem, który miał pomagać jej przy pisaniu kilku rozdziałów. Podróże te znajdują swe odbicie w książkach takich jak Morderstwo w Orient Expressie, Śmierć na Nilu, Morderstwo w Mezopotamii, Rendez-vous ze Śmiercią czy Spotkanie w Bagdadzie.

Pokój w hotelu Pera Palas w Stambule, w którym Christie pisała Morderstwo w Orient Expressie (fot. SteveHopson, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 2.5 Generic).

Przez całe życie Christie tworzyła nowe powieści, nie wahając się przed pisaniem książek innych niż kryminały. Pod pseudonimem Mary Westmacott wydała sześć romansów, z których najbardziej znane to Niedokończony portet oraz Córka jest córką. Sukcesy Christie na płaszczyźnie powieści detektywistycznych zapewniły jej zaszczytny tytuł „Królowej kryminału”. Wszystkie dzieła Christie sprzedały się w zawrotnym nakładzie, wynoszącym łącznie ponad dwa miliardy egzemplarzy. Pisarka sprawdziła się również jako dramaturg, pracując nad tytułami takimi jak)The Hollow_ i Verdict. Jej sztuka Pułapka na myszy, którą wystawiono po raz pierwszy w Ambassador Theatre w 1952 roku, doczekała się ponad ośmiu tysięcy wystawień w ciągu dwudziestu jeden lat, co stanowi rekord najdłużej wystawianej sztuki w londyńskim teatrze. Na kanwie powieści Christie powstało również kilka filmów, z czego najsłynniejszymi są Morderstwo w Orient Expressie oraz Śmierć na Nilu, a także seriale telewizyjne i słuchowiska.

Agathę Christie uczyniono damą w 1961 roku Trzy lata później po raz ostatni wystąpiła publicznie z okazji premiery sztuki Morderstwa w Orient Expressie. Zmarła 12 stycznia 1976 roku.

Źródła:

• About Christie [w:] AgathaChristie.com [dostęp: 11.01.2016 r.] <[http://www.agathachristie.com/about-christie]>.
• Agatha Christie [w:] biography.com [dostęp: 11.01.2016 r.] <[http://www.biography.com/people/agatha-christie-9247405]>.

Redakcja: Tomasz Leszkowicz

Polecamy e-book Damiana Dobrosielskiego – „Kobieta w świecie Azteków”