Artykuły

20 świeczek na torcie polskiego internetu

20 lat temu Polska uzyskała połączenie internetowe ze światem. Od tego czasu w sieci zmieniło się niemal wszystko, a przeciętne łącze dzisiejszego internauty jest 1000 razy szybsze niż to, które pozwoliło wysłać z Polski pierwszy e-mail...

Marek Więcek

Osiem tłustych lat Gadu-Gadu

Jeśli polski internet ma swoją historię (a niewątpliwie ma!), to jedną z jej najważniejszych kart jest powstanie Gadu-Gadu. Równo osiem lat temu najpopularniejszy polski komunikator pojawił się w internecie.

Zdrajca czy polski Forrest Gump? Rozważania o drodze Bolesława Bieruta do władzy

Bolesław Bierut, mimo że trwale zapisał się w historii Polski jako jej pierwszy komunistyczny przywódca, pozostał mało znaną postacią. Lektura życiorysu pierwszego „namiestnika” komunistycznej Polski budzi nieodparte skojarzenie z bohaterem filmu Roberta Zemeckisa „Forrest Gump”. Dlaczego?

Mariusz Szulc

Magdalena Heruday-Kiełczewska

„Bracia i siostry z Polski…”. Kościół katolicki we Francji a 13 grudnia 1981 roku

Wprowadzenie w Polsce stanu wojennego odbiło się szerokim echem w całej Francji. Jednym z animatorów takiej pomocy stał się francuski Kościół katolicki, organizacje polskiego Kościoła we Francji i ogół wiernych.

Gruzja-Osetia Południowa. O co ta wojna?

Wojna w Osetii Południowej wybuchła na nowo. Wyjaśniamy genezę i historię trwającego od niemal wieku konfliktu.

Polska flota wojenna u progu II wojny światowej

Proces budowy polskiej floty w okresie międzywojennym budzi wiele kontrowersji. Okręty nie odpowiadały wymaganiom, brakowało wyszkolonych kadr, nie zadbano też o przygotowanie współpracy między marynarką i innymi formacjami zbrojnymi.

Wojciech Szyputa

Bolączki periodyzacji

Nad periodyzacją historii głowiły się już dziesiątki badaczy i żadnemu z nich nie udało się znaleźć dobrego rozwiązania. Marc Bloch w swojej „Pochwale historii” ogłosił wręcz kapitulację – wieki i epoki zakłamują historię, ale nie potrafimy ich niczym zastąpić.

Zabłąkani żołnierze. Niemcy w kampanii w Afryce Wschodniej 1940–41

W opublikowanym jakiś czas temu "artykule":http://histmag.org/?id=1499 autor powątpiewał w istnienie tej kompanii. Jak się jednak okazało, to nie Afrika Korps, a CAT (DMK) było pierwszą jednostką niemiecką w Afryce.

Bitwa pod Mohaczem (1526 rok)

Dwudziestu ośmiu magnatów, siedmiu prałatów, pięćset szlachty, dziesięć tysięcy piechoty i cztery tysiące kawalerii straciło życie tego ciepłego, deszczowego dnia ostatnich przebłysków lata 1526 r. Król uciekł z pola bitwy pod Mohaczem o zmroku, gdy wszystko było stracone.

Lila Konopka

Divus Augustus, Diva Augusta... Rzecz o portrecie rzymskim przełomu er

August i jego żona Liwia – przez ponad pięćdziesiąt lat byli wzorcowym małżeństwem, zaś ich wizerunki (przede wszystkim rzeźbiarskie) były wyrazem najwyższych cnót oraz wyznacznikiem mód zarówno w ubiorze, jak i w uczesaniu.

Tina Wnukowska

Płonące Wybrzeże. Grudzień 1970

Z powrotem Władysława Gomułki do władzy w październiku 1956 roku społeczeństwo wiązało daleko idące nadzieje. Rozwiały się one definitywnie w przeciągu kilku grudniowych dni, a koszt poniosły dziesiątki istnień ludzkich.

Wojciech Szyputa

Sufrażystki. Poprawa sytuacji kobiet w Anglii w XIX w.

Kobiety z powieści Jane Austen „Duma i uprzedzenie” nie mają żadnych zajęć oprócz czytania poezji, powtarzania miejscowych plotek i czekania na atencję mężczyzn. Sto lat później ich życie wyglądałoby zapewne zupełnie inaczej.

Katarzyna Koziarz

Jastarnia. 35 lat minęło!

Jastarnia, miasteczko na Półwyspie Helskim, powstała jako wieś wyłącznie rybacka i taką pozostawała przez stulecia swego istnienia. Od kilku lat widać wyraźnie, że rybołówstwo nie jest tu już dominującą siłą. Jest nią turystyka.

Ryszard Struck

Muzyka europejska, czyli jak popsuć coś, co dobrze działa (cz. 1)

Grecja, filozofia, matematyka, Normanowie i kilka luźnych dygresji, czyli nieco inaczej o korzeniach muzyki europejskiej.

Piotr Kobus

Sukces piłkarzy sukcesem I sekretarza... Powrót „Orłów Górskiego” z mundialu

Gdy z początkiem XX wieku sport nabierał znamion zjawiska masowego, wielu polityków zrozumiało, że rodzi się właśnie nowe narzędzie oddziaływania na społeczeństwo. Odtąd receptą na poprawę wizerunku politycznego stał się sukces sportowy reprezentacji połączony z odpowiednią promocją.

Karol Nawrocki

Średniowieczne „Zrób to sam”

Barwniki zalewane moczem i obkładane gnojówką, hodowla bazyliszków, produkcja atramentu domowymi metodami i barwienie biskupich pastorałów koźlą krwią. Oto średniowieczne rzemiosło widziane oczami mnicha z XII wieku.

Prawda i fikcja, czyli historia pierwszych telefonów warszawskich

Wystarczy jeden artykuł, jedna książka, aby fakt zaistniał w świadomości historyków. Sprostowanie ewentualnego błędu bywa już trudne. Nawet jeśli pomyłka jest niewielka – tylko jeden rok.

Waldemar Łaszkiewicz

Anna Nowakowska-Wierzchoś , Dariusz Wierzchoś

Zdobyć archiwum (na przykładzie Archiwum Akt Nowych)

Od studentów historii nie wymaga się obecnie wykorzystania źródeł w pracy magisterskiej. Samodzielne badanie archiwaliów uczy jednak analitycznego, krytycznego myślenia i rozwija umiejętność wyszukiwania informacji. A to przydaje się nie tylko w zawodzie historyka.

Medycyna sądowa w badaniach archeologicznych. Historia Hibernatusa-Otziego

Para niemieckich alpinistów, wracając do schroniska, zboczyła ze szlaku turystycznego. Przemierzając dolinę Ötztal, rozpościerającą się w Alpach austriackich, natknęli się na nagie ciało mężczyzny. Owo odkrycie stało się największą sensacją archeologiczną XX wieku.

Agata Freindorf

Indianie pod lupą

Europejczycy jako żywiące się krwią i drewnem bestie. Gigantyczne bobry wycinające drzewa swoimi ostrymi zębami, a do tego John Smith w roli zbrodniarza. Nowe spojrzenie na świat Indian i europejskich kolonistów w książce Jamesa Axtella.

Nadnarwiański bastion – twierdza Łomża (cz. 1)

Świadek trzech wojen i dwóch oblężeń, zmagań Polaków, Niemców, Rosjan i Turkmenów, a obecnie atrakcja turystyczna, strzelnica oraz wymarzone i często wykorzystywane miejsce do gry w paintballa. Oto co kryje się w połowie drogi między Warszawą i Suwałkami.

Grzegorz Maculewicz

Album rodzinny – historia zapisana obrazem

Fotografie w albumach rodzinnych opowiadają historię. Osoby, rekwizyty poddają się interpretacji i, mimo iż uwieczniony moment jest zastygły, fotografie mówią. Album rodzinny stanowi szkatułę wypełnioną po brzegi prywatnymi historiami, dokumentując wspólne pochodzenie.

Aleksandra Jarysz

Fotografowanie w muzeach – legalne czy nie?

Kiedyś mawiało się, że ktoś albo coś jest głupsze niż ustawa przewiduje. Z czystym sumieniem możemy powiedzieć tak o zakazach fotografowania w muzeach.

Michał Turajski

Millenaryzm – pytanie o władzę Chrystusa

Millenaryzm to pogląd, że Jezus po powtórnym przyjściu na świat będzie panował przez tysiąc lat jako ziemski władca.

Marcin Gonera

Zwyczajne życie zwykłych ludzi. Losy archiwum Towarzystwa Przyjaciół Pamiętnikarstwa

Codziennie mijamy na ulicy tysiące ludzi. Nie wyróżniają się niczym szczególnym, jednak wielu z nich tworzyło historię lub było świadkami wielkich przemian. Ci zwykli przechodnie, podobnie jak archiwiści, są strażnikami pamięci.

Dariusz Wierzchoś

Od Fiodora do Samozwańca. Walka o tron moskiewski w latach 1584–1606

Śmierć Iwana IV Groźnego w 1584 r. dała początek jednemu z najczarniejszych okresów w dziejach Rosji. Tzw. krwawa jutrznia i koronacja Wasyla Szujskiego w 1606 r. nie oznaczały zaś końca, lecz początek nowego etapu wielkiej smuty.

Wojciech Słapiński

Diabeł jako Murzyn. Średniowieczne korzenie rasizmu

Początki rasizmu kojarzone są najczęściej z XIX wiekiem, lecz o niższości Murzynów przekonani byli już ludzie średniowiecza. W ich świadomości zadomowiło się wyobrażenie Murzyna jako diabła. W opinii prostych chłopów, kaznodziejów i hagiografów zamazywała się różnica pomiędzy Afrykaninem a wcieleniem zła.

My–sterium Państwa Jedynego. Związki literatury z historią na przykładzie ZSRS i antyutopii „My”.

Słysząc: Wielki Brat myślimy: Orwell, względnie: reality show. Wizja „Roku 1984” nie była jednak pierwszą tego typu. Jej pierwowzór napisał uczestnik przewrotu listopadowego w Rosji.

Mateusz Łapiński

Na szerokich wodach polityki światowej. Niemiecki kolonializm w Południowej Afryce

Czy Niemcy powinny mieć kolonie? Na to pytanie próbował odpowiedzieć Bismarck, a za nim wielu innych polityków i myślicieli na początku lat 80. XIX wieku. Wówczas o pozycji w świecie świadczyło posiadanie kolonii. Dlatego też Niemcy dołączyli do wyścigu imperialistów, dając tym samym początek szturmowi na Afrykę.

Wioleta Gąsowska

Socrealistyczny świat poezją pisany. cz. 1 Panegiryki

Epoka komunizmu to zamknięta księga naszej historii. Jednakże pozostawiła ona po sobie twórczość ówczesnych artystów. Dziś trudno nie uśmiechnąć się czytając socrealistyczne „perełki” Szymborskiej, Brzechwy czy Broniewskiego.

Agata Freindorf

Kult jednostki w ZSRR i Polsce Ludowej

Kult jednostki, jaki wytworzył się w bloku sowieckim w połowie XX wieku, był niewątpliwie jednym z najbardziej charakterystycznych elementów systemu komunistycznego. Bogostroitielstawo (bogotwórstwo) – choć podobnie motywowane – zazwyczaj napotykało na różne przeciwności kulturowe, które nie pozwoliły na stworzenie jednolitego kultu jednej osoby. Tym nie mniej wokół osoby Lenina czy Stalina starano się stworzyć otoczkę wspaniałości i świętości.

Marcin Żukowski

Co z tym Kosowem?

Gniezno, Poznań i północna Polska ogłaszają niepodległość. Poza naszymi granicami znajduje się kolebka państwa polskiego, ale też m.in. grunwaldzkie pole bitwy. Tymczasem secesjoniści uważają, że Polacy zawsze stanowili w Wielkopolsce mniejszość. Niemożliwe? Na Bałkanach, w Serbii i Kosowie, mają miejsce analogiczne wydarzenia.

Pelagia i Jožin z bažin – humor w demoludach

Mówi się, że okres istnienia obozu socjalistycznego to czas smutny i tragiczny. To prawda. Jednak z tym, co trudne, łatwiej sobie radzić, kiedy potrafimy się z tego śmiać. Bułat Okudżawa określił PRL jako _najweselszy barak tego obozu._ Tymczasem w państwach bratnich narodów bywało równie wesoło...

Tomasz Leszkowicz

„Imieniny” i „urodziny” systemu komunistycznego w Polsce

Tłumy ludzi urzędowo zwolnionych z codziennych zajęć, skoncentrowane w jednym miejscu i gotowe na spędzenie czasu w miłej, spokojnej, rodzinnej atmosferze. Mimo że te słowa brzmią jak wstęp do sielankowej opowieści, to nim nie są. Dwie największe celebry PRL-u: Święto Pracy (1 maja) i Święto Odrodzenia (22 lipca) służyły aparatowi władzy do cementowania wartości socjalistycznego społeczeństwa.

Karol Nawrocki

Taj Mahal: Biała perła zrodzona z miłości

Taj Mahal dla przeciętnego mieszkańca Zachodu stanowi kwintesencję przepychu, mistycyzmu i romantyzmu, jakim stereotypowo okrasza się indyjską i arabską kulturę. Jednym słowem: idealne uosobienie tajemnicy Orientu. Być może dlatego żona jednego z angielskich dżentelmenów z początków XIX wieku na widok grobowca wykrzyknęła ponoć z zachwytem: _Gotowa jestem jutro umrzeć, żeby leżeć w takim grobie!_

Joanna Sabak

Dżihad ze swastyką w tle. Legion Wolnych Arabów

Pragmatyzm podczas wojny zdobywa przewagę nad ideologią. Sojusznikami armii Tysiącletniej Rzeszy byli Kozacy, Hindusi, Hiszpanie, Bałtowie. Znalazło się tam także miejsce dla muzułmanów – zwłaszcza że nie lubili się z Brytyjską Koroną.

Święty Bolesław II czy Baltylda Śmiała?

Występują: Bolesław Śmiały – wybitny władca i odnowiciel królestwa polskiego lub grzesznik i świętokradca. Biskup Stanisław – święty męczennik lub polityczny zdrajca. Baltylda – kanonizowana morderczyni kilku biskupów.

Skąd się wzięła elekcja viritim?

Elekcja _viritim_ to kluczowy element systemu politycznego dawnej Rzeczpospolitej. Skąd wziął się ten sposób wyboru i czy dotychczasowe badania wystarczająco odpowiadają na to pytanie?

Sebastian Adamkiewicz

Anna Nowakowska-Wierzchoś

W trosce o zachowanie pamięci bohaterek. Komisja Historii Kobiet w Walce o Niepodległość

Zmiany ustrojowe zwróciły nam zapomnianych bohaterów, ale nie ułatwiły życia inicjatywom społecznym opartym o wolontariat. Niewiele zmieniło się też ironiczne podejście do badań nad historią kobiet.

White Christmas – kultowa piosenka

„White Christmas” – nagranie kultowe, ale i maksymalnie skomercjalizowane. Czas na odrobinę świątecznej kultury zza „wielkiej wody” - opowieść o najpopularniejszej w USA piosence o świętach Bożego Narodzenia.

Bartłomiej Tarkowski

Sobór pojednania w Jerozolimie

Mało jest w historii chrześcijaństwa wydarzeń tak znaczących, a równocześnie tak bardzo zapomnianych jak sobór jerozolimski. Spotkanie apostołów i pierwszych najważniejszych uczniów Chrystusa w Jerozolimie ok. 50 roku n.e. było jednym z najistotniejszych.

Marcin Gonera

Baszta Czarownic w Słupsku

Zwiedzając Słupsk, warto zatrzymać się obok Baszty Czarownic. Nie budzi już dziś lęku ani w zwiedzających, ani w mieszkańcach pobliskiego osiedla, skąd widać jej mury. Nadal jednak pozostaje jednym z bardziej tajemniczych zakątków tego pomorskiego miasta.

Nina Kapuścińska

Ksiądz Marek – superbohater czasów minionych

Żył na dalekim Podolu. Najstarsi konfederaci barscy mówili o jego nadludzkiej sile, proroczych opowieściach i rzadkiej umiejętności przywoływania piorunów. Kim był i skąd wzięła się tajemnicza legenda o księdzu Marku?

Jerzy Głowacki

Anna Maria Kotarba-Morley

Rola morza w życiu starożytnych oraz kilka słów o ówczesnych systemach żeglugi

Nie sposób nie żywić uczucia podziwu dla odwagi starożytnych żeglarzy, którzy mimo niedoskonałości swoich statków, systemów nawigacji i przyrządów spenetrowali ogromne przestrzenie mórz i oceanów.

Wolny Legion Indyjski: najbardziej aryjska jednostka Wehrmachtu

Maj 1945 r., południowe Niemcy. Wśród kolumn wycofujących się żołnierzy Hitlera słychać komendy w języku hindi, wypowiedziane przez żołnierzy w mundurach armii niemieckiej. Kim byli ci żołnierze i skąd się w ogóle wzięli w Tysiącletniej Rzeszy?

Mozaika narodów Europy. Włoskie jednostki kolonialne i sojusznicze w latach 1939–1941 (cz. II)

Była Jugosławia (tak jak większość Bałkanów) to tygiel narodów i religii. Nie raz mocarstwa wyszczerbiły sobie na tym zęby. Podczas drugiej wojny światowej Włosi próbowali stosować na tych terenach zasadę _divide et impera_. Z jakim skutkiem?

Michał Sokolnicki i fenomen odzyskania niepodległości

Nie łatwo jest napisać nową syntezę dziejów narodu — solidną, porywającą i niosącą ze sobą pozytywne wartości. Przy okazji też podkreślającą zasługi własnego obozu politycznego. Przed takim właśnie dylematem stanął jeden z XX-wiecznych polskich historyków...

Karol Nawrocki

Za nowe imperium rzymskie! Włoskie jednostki kolonialne i sojusznicze w latach 1935-43 (cz. I)

Mocarstwa kolonialne to w powszechnym mniemaniu Wielka Brytania, Francja czy Hiszpania. Mało kto pomyślałby o Włochach. A to błąd!

Kibuce izraelskie — kolektywne osiedla rolnicze

Dla syjonistów Palestyna, _ziemia bez ludu dla ludu bez ziemi_, była dosłownie krajem obiecanym. Jednocześnie był to teren pustynny i kamienisty, przez to marny pod względem ekonomicznym. Osadnicy żydowscy zabrali się za jego zagospodarowywanie w charakterystyczny dla siebie sposób — sprawnie i z dobrym planem.

Tadeusz Binek

Tajemnicze królestwo księdza Jana

Etiopia nie poddała się islamizacji, miała ambitne plany odbicia Jerozolimy wraz z Europejczykami, których oszałamiała bogactwem. Ośmieszyła Włochów w 1896 r., przetrwała wielki atak Arabów i została całkowicie pokonana przez Brytyjczyków.

Mariusz Szulc

Józef Światło: ucieczka na Zachód

Po drugim „wyzwoleniu” ziem polskich przez ZSRR Polacy nie stracili nadziei na odmianę swego losu. Jedni śpiewali „jedna atomowa i wrócimy znów do Lwowa”, inni wypatrywali generała Andersa. Paradoksalnie nikt nie dał Polakom tyle nadziei, co zadeklarowany komunista Józef Światło.

Mariusz Szulc

Fryderyk II – słowa i czyny (cz. III). Wojna cudem wygrana

Mimo zwycięstwa pod Rossbach i Leuthen, Fryderyk II wraz ze swoim państwem był w ciężkiej sytuacji. Kto jednak postawiłby na jego sukces choć jednego talara, ten mimo nerwów otrzymałby go w efekcie cudownie pomnożonego...

Tomasz Leszkowicz

„Per l’Onore e per la Vita”

Oto historia włoskiej dywizji grenadierów Waffen SS, jednostki ochotników faszystowskich, która podlegała nie Benito Mussoliniemu (Il Duce), a Adolfowi Hitlerowi (Führerowi). Ludzie ci połączyli swe wojenne losy z zakonem trupiej czaszki, jednocześnie tak bardzo różniąc się ideologicznie i mentalnie od swych kolegów z Rzeszy i Europy.

Sprzedajna miłość w starożytnym Rzymie

Prostytucja nazywana jest jednym z najstarszych zawodów świata. Odgrywała ważną rolę również w społeczeństwie rzymskim. Trudno uwierzyć, że to właśnie Rzymianom przypisuje się wymyślenie słowa „seks”...

Agnieszka Bednarska

Słonie bojowe w świecie grecko-rzymskim

Ogromna masa, kły i trąba plus przerażający efekt psychologiczny i pęd nie do powstrzymania — słonie bojowe miały wiele zalet. Starożytni dowódcy dostrzegli je i stworzyli swoisty „ciężki czołg antyku”.

Paweł Niziołek

Na stro(u)nie (cz. 16) — Sealed with a kiss

W tym wydaniu Histmag.org, kiedy wakacje rozpoczynają się na dobre, czas na „pełnoletni” przebój z 1989 roku, który zapewne w czasie lata będzie można często usłyszeć na antenach stacji komercyjnych. Z pewnością duża część Czytelników zetknęła się z tą piosenką, nieco smętną, ale o wpadającej w ucho ścieżce melodycznej.

Bartłomiej Tarkowski

„Panzerknacker” — komiks przeciwko czołgom

W roku 1944 każdy oficer Wehrmachtu wiedział, że Niemcom brak jest dział, aby zatrzymać masę radzieckich czołgów. W tej sytuacji stało się jasne, że do walki z nimi musi się przygotować każdy piechur, jeśli tylko III Rzesza chce utrzymać Rosjan z dala od swych granic. W tej sytuacji należało sięgnąć po całkiem nowe środki szkolenia.

Łukasz Męczykowski

Soli Deo. Treści ideowe na pastorale kardynała Stefana Wyszyńskiego

W zakrystii archikatedry NMP w Gnieźnie znajduje się, ukryty przed oczami zwiedzających, pastorał podarowany przez kardynała Stefana Wyszyńskiego. Już sama osoba właściciela sprawia, że warto poznać program ikonograficzny tego zabytku.

Roman Sidorski