Karnawał „Solidarności” w Mszanie Dolnej (sierpień 1980 – grudzień 1981)

Dlaczego właśnie ja? – pyta sam siebie każdy w tłumie. Sam niczego nie zdziałam. I wszyscy przepadają. – Jeśli nie ja, to kto? Pyta sam siebie człowiek przyparty do muru. I ratuje wszystkich. W ten sposób człowiek zaczyna budować swój zamek.

Władimir Bukowski, w: J. Szarek, Czarne juwenalia. Opowieść o Studenckim Komitecie Solidarności, Kraków 2007, s. 6.

Mszana Dolna na mapie Polski.

Mieszkańcy Mszany Dolnej wspominają radośnie 16 miesięcy karnawału „Solidarności”. Radość towarzyszyła nie tylko im. Tworzył się ruch, który był jednocześnie wolnym związkiem zawodowym, społecznym, moralnym, narodowym i politycznym. „Solidarność” za główny cel stawiała sobie odzyskanie Polski wolnej i niepodległej. Polski, w której obywatele będą mogli decydować o sobie, w której będą mogli czuć się bezpiecznie. Ruch solidarnościowy w Mszanie Dolnej objął zasięgiem zdecydowaną większość pracowników zakładów przemysłowych, nauczycieli, urzędników samorządu miejsko-gminnego, urzędników państwowych, emerytów i rolników. Mieszkańcy Mszany Dolnej zapisywali się masowo do zakładowych NSZZ „Solidarność”, jednocześnie występowali z państwowych organizacji.

„Solidarność” z regionu limanowskiego od września 1980 roku była reprezentowana przez Międzyzakładowy Komitet Koordynacyjny NSZZ „Solidarność” w Limanowej. W dniu 30 kwietnia 1981 roku MKK NSZZ „Solidarność” w Limanowej skupiał 61 komitetów zakładowych liczących 10 718 członków, obejmujących 2 miasta: Limanową i Mszanę Dolną oraz 9 gmin. Po wliczeniu oddziałów zakładów krakowskich i nowosądeckich liczba dochodziła do 11 tysięcy osób. W sierpniu 1981 roku MKK NSZZ „Solidarność” w Limanowej przyjął nazwę Delegatury.

Od grudnia 1980 roku do marca 1981 roku w komisjach zakładowych NSZZ „Solidarność” odbywały się wybory. W październiku 1980 roku utworzono Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność” w Zakładzie Artykułów Ściernych „Inco” w Mszanie Dolnej. Przewodniczącym został Władysław Świerk, a zastępcą Stanisław Pitala, który pełnił funkcję delegata na I Krajowym Zjeździe „Solidarności”.

W Spółdzielni Pracy „Meblomet” w Mszanie Dolnej działała najbardziej liczna i aktywna część „Solidarności”. Był to największy zakład pracowniczy w mieście. Zatrudniał około 960 osób, razem z uczniami pracowało około 1 100 osób. W październiku 1980 roku powstała Komisja Założycielska NSZZ „Solidarność” przy Spółdzielni Pracy „Meblomet”. W jej skład wchodzili: przewodniczący – Stanisław Łabuz, zastępca – Kazimierz Wacławik, sekretarz – Kazimiera Piotrowska. 22 grudnia 1980 roku wybrano na Przewodniczącego Kazimierza Grucel, który pełnił funkcję etatowego działacza NSZZ „Solidarność”. Stanowisko zajmował do czasu wprowadzenia stanu wojennego. Zastępcą został Stanisław Łabuz. W skład Prezydium NSZZ „Solidarność” wchodzili ponadto: Kazimiera Piotrowska, Marian Biedroń i Wacław Wacławik. W zakładzie prowadzono łączność teleksową z innymi placówkami NSZZ „Solidarność”. Komisja otrzymywała z regionu niezależną prasę, która była rozprowadzana wśród pracowników oraz mieszkańców miasta i okolic. Były to: „Aktualności”; „Goniec Małopolski”; „Wiadomości Krakowskie”. Rozdział kolportażu odbywał się według ustalonych reguł, stosowanych także przy ogłaszaniu pogotowia strajkowego. Zasada była przemyślana, przygotowano się też na zablokowanie łączności telefonicznej dzięki temu, że zakłady znajdowały się niedaleko od siebie.

Okres legalnego działania „Solidarności” nie był spokojny. Władze stosowały wobec opozycji ciągłe prowokacje, które miały zdyskredytować obraz NSZZ „Solidarność” w oczach społeczeństwa polskiego. W styczniu 1981 roku napięcie wzrosło w związku z konfliktem o wolne soboty. Zaczęły się ogólnokrajowe strajki. Około 10 stycznia 1981 roku w „Meblomecie” zostało ogłoszone pogotowie strajkowe. Bezpośrednią przyczyną były zamieszki w Ratuszu Miasta Nowy Sącz i pobicie kilku działaczy „Solidarności”.

W lutym 1981 roku na mszy św., której przewodniczył ksiądz proboszcz Antoni Pawlita, zostały poświęcone krzyże przyniesione przez pracowników miejscowych zakładów. Umieszczono je uroczyście w szkołach i zakładach pracy.

Poświęcenie krzyży w Kościele św. Michała Archanioła w Mszanie Dolnej.

27 marca 1981 roku w Spółdzielni Pracy „Meblomet” zarządzono pogotowie strajkowe. Protest miał zasięg ogólnokrajowy i związany był z kryzysem bydgoskim spowodowanym pobiciem w siedzibie Rady Narodowej w Bydgoszczy działaczy „Solidarności”, Jana Rulewskiego i Piotra Bartoszcze. W „Meblomecie” pracownicy pełnili 24-godzinne dyżury przez okres dwóch tygodni. Zarząd NSZZ „Solidarność” obawiał się likwidacji dokumentacji związkowej. Budynek „Meblometu” oflagowano, zawyły syreny. W kraju panowało wielkie napięcie, trwały przygotowania do strajku generalnego. Pracownicy „Meblometu” niepokoili się o los najbliższych, mszański zakład zatrudniał przecież często całe rodziny. „Rozdmuchiwano” odgórnie plotki o niebezpieczeństwie ataku wojsk ZSRR. Tekst popularnej wówczas piosenki brzmiał: Wejdą, nie wejdą...

Według niektórych, strach, który towarzyszył działaczom „Solidarności” w marcu 1981 roku, był nawet większy niż 13 grudnia 1981 roku. Pogotowie strajkowe zostało odwołane w dniu 1 kwietnia 1981 roku. Strajk nie odbył się. 31 sierpnia 1981 roku uczczono pierwszą rocznicę powstania „Solidarności”. W Mszanie Dolnej odbyła się uroczysta msza św. oraz wywieszono flagi państwowe.

NSZZ „Solidarność” w Mszanie Dolnej udzielał poparcia krajowym strajkom. Wiadomość teleksowa z 22 października 1981 roku:

(...) komisja zakladowa nszz solidarnosc przy spni pracy meblomet

w mszanie dolnej popiera oswiadczenie krh hutnikow huty im Lenina

dodajemy, ze zdobyczy posierpniowych, a w szczegolnosci prawa

do strajku nie mogą być zaprzepaszczone

(...)

wierzymy ze jak zawsze zwyciezy rozsadek

wyrazamy gotowosc poprzec kazda sluszna decyzje krajowej komisji (...)

Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność” ogłosiła na 28 października 1981 roku jednogodzinny ostrzegawczy strajk powszechny w związku z fatalnym zaopatrzeniem i podsycaniem przez władze atmosfery zagrożenia. W rejonie działania Delegatury Terenowej w Limanowej do strajku przystąpiły załogi 28 zakładów, kolejne 28 zakładów solidaryzowało się z nimi, nie podejmując akcji zgodnie z instrukcją strajkową. W „Meblomecie” praca została wstrzymana między godziną 12.00 a 13.00.

Ostatni teleks przed wprowadzeniem stanu wojennego nadano 11 grudnia 1981 roku. Dotyczył planowanego na 14 grudnia 1981 roku strajku ogólnokrajowego. Komisja Zakładowa NSZZ „Solidarność” przy Spółdzielni Pracy „Meblomet”, popierając uchwałę Zarządu Regionu Małopolska z dnia 5 grudnia 1981 roku, ogłosiła w zakładzie w dniu 8 grudnia 1981 roku gotowość strajkową. W sprawozdaniu spisanym z zebrania Zarządu Spółdzielni Pracy „Meblomet” informowano: Zawiadamiamy, że jeśli nie zostaną spełnione żądania wysunięte przez Zarząd Regionu, przystąpimy do proklamowanego strajku ostrzegawczego w dniu 14 XII od godz. 8.00 do 12.00. W związku z powyższym informujemy, że na portierni zostaną wywieszone flagi narodowe, oraz w razie potrzeby zaciągnięte zostaną dyżury w pokoju komisji. Dostarczona w dniu 11 grudnia 1981 roku odpowiedź z Zarządu Regionu Małopolska nakazywała niepodejmowanie działań strajkowych. Strajk został odwołany.

12 grudnia 1981 roku w Spółdzielni Pracy „Meblomet” odbyło się spotkanie NSZZ „Solidarność” Emerytów i Rencistów. Wybrano Zarząd Komisji Emerytów i Rencistów w składzie: Kazimierz Plezia, Stefan Kapturkiewicz, Wincenty Szczypka. Było to ostanie legalne spotkanie działaczy „Solidarności” w „Meblomecie” przed ogłoszeniem stanu wojennego.

Władze państwowe upatrywały w wolnych związkach zawodowych swego wroga. Zdawały sobie sprawę, że gwałtownie „wymyka się” im monopol rządzenia. Należało działać szybko i skutecznie.

Bibliografia

1. Biedroń T., Siwik A., Ostatnia dekada PRL (1980-1989), w: Limanowa. Dzieje miasta, tom II, 1945-1989, pod red. T. Biedronia, Kraków 2002, s. 243-245.
2. Gliksman A., Solidarność Małopolska, Kalendarium 1980-2005, Kraków 2005.
3. Korzystałam też z informacji oraz materiałów uzyskanych od Pana Kazimierza Grucel. Zamieszczone zdjęcie pochodzi z prywatnych materiałów Pana Kazimierza Łabuza. W cytowanych teleksach zachowałam oryginalną pisownię.

Zobacz też

• Karnawał „Solidarności” w Grodzisku Wielkopolskim;
• Kościół wobec wybuchu strajków w 1980 roku;
• Ojciec Honoriusz Stanisław Kowalczyk – duszpasterz studentów i opozycji;
• „Bracia i siostry z Polski…”. Kościół katolicki we Francji a 13 grudnia 1981 roku;
• Ostatni wielki zryw Solidarności. 31 sierpnia 1982 roku na łamach prasy rządowej;
• Jacek Kaczmarski — poetycka pamięć o stanie wojennym;
• Im memoriam. Ofiary stanu wojennego;
• Czy widzieliście przepiórki?.

Zredagował: Kamil Janicki

Korektę przeprowadziła: Joanna Łagoda