Polski ruch drogistowski i jego historia – wstęp

Od sierpnia do listopada publikowaliśmy serię artykułów stanowiącą fragment wspomnień Macieja Bernhardta. Seria ta cieszyła się i wciąż cieszy się wielką popularnością. Pozytywny jej odbiór zachęcił nas, by ponownie zaprezentować Czytelnikom szerszą publikację w formie serii artykułów.

Przemysław Solecki jest ekonomistą, menedżerem sektora NGO i wieloletnim a zarazem ostatnim prezesem Stowarzyszenia Drogistów Polskich (1983-2000). Jest on też autorem książki poświęconej historii, ale historii bardzo nietypowej.

Dla większości ludzi „drogista” to to samo, co sprzedawca, a samo słowo dla wielu brzmi dziwnie, nieco staroświecko. W niektórych językach zachodnich, choćby angielskim, trudno nawet znaleźć dla niego odpowiedniki. Tymczasem drogiści to odrębna grupa zawodowa, posiadająca własne, liczące dziesiątki, a nawet setki lat tradycje i własną historię.

Korzystając z własnych doświadczeń, zarówno zawodowych, jak i na stanowisku prezesa Stowarzyszenia Drogistów Polskich, Przemysław Solecki napisał pierwszą w III RP książkę poświęconą ich historii. Książka ta została wydana w niewielkim nakładzie staraniem własnym autora. To z jednej strony praca naukowa, z drugiej – niemalże pamiętnik. Uważamy, że warto zaprezentować tę pozycję szerszemu gronu Czytelników, dlatego w częściach będziemy publikować ją w naszym serwisie. Kolejne odcinki będą ukazywać się w każdy piątek.

Na początek zapraszam do lektury krótkiego streszczenia, które zamyka oryginalną książkę, ale ponieważ wyjaśnia jej tematykę i zawartość, zdecydowaliśmy się opublikować je jako pierwsze.

Kamil Janicki

redaktor naczelny „Histmag.org”

Streszczenie

Etruska waza na pachnidła.

Zawód drogistowski to jedna ze specjalności kupieckich o wyjątkowo długiej i bogatej historii. Już w starożytnej Grecji, Rzymie, Egipcie i Mezopotamii odnotowywana była produkcja i obrót pachnidłami, ziołami, farbami i mazidłami. Jeszcze wcześniejsze były doświadczenia krajów Dalekiego Wschodu.

Prekursorów współczesnych drogistów zwano korzennikami lub aromatariuszami. Począwszy od wieku XIII, w historycznych przekazach opisujących polski handel zaczęli pojawiać się właśnie kupcy korzenni. Tworzyli oni bractwa i kongregacje (pierwsze zrzeszenia branżowe), podejmując często agresywną walkę konkurencyjną, wchodząc niejednokrotnie w konflikty ze środowiskiem aptekarzy, rozprowadzających zbliżony asortyment specyfików. Kształtowało się – choć jeszcze bardzo niedoskonałe – ustawodawstwo branżowe.

W wieku XVII pojawiło się pojęcie „materialista”, używane zamiennie z określeniem „korzennik”. Występowały jednak między nimi pewne różnice. Materialiści prowadzili raczej sprzedaż hurtową, dostarczając towary do aptek i innych sklepów korzennych, natomiast korzennicy (aromatariusze) zajmowali się tą dziedziną handlu, którą nazwalibyśmy dzisiaj obrotem detalicznym.

21 października 1844 roku pojawiła się „Ustawa dla materialistów” – na ówczesne czasy akt prawny o charakterze fundamentalnym dla naszego zawodu, bardzo nowoczesny, wyróżniający się nawet w skali europejskiej.

Kolejne lata przyniosły dalsze regulacje prawne, związane głównie z zakresem asortymentowym XIX–wiecznych sklepów drogeryjnych oraz ważnym zagadnieniem sprzedaży artykułów leczniczych. Inicjatywy prawodawcze podejmowane były przez wszystkie państwa zaborcze. Rynek wyrobów chemicznych i zielarskich rozwijał się – powstawały liczne drogerie oraz składy materiałów aptecznych. Ukształtowało się ostatecznie nazewnictwo, obowiązujące do dnia dzisiejszego „drogeria”, „drogista”, a na terenach Polski zachodniej i północnej „drogerzysta”.

Pierwszy związek drogistowski

Przełomową datą w historii zawodu drogistowskiego było utworzenie 17 października 1897 roku, w pozostającym pod zaborem pruskim Poznaniu, pierwszej rdzennie polskiej organizacji zawodowej drogistów – Związku Drogerzystów Polskich.

Prezesem naszego pierwszego zrzeszenia został Zenon Lewandowski – wybitny działacz polityczny i społeczny, wielki patriota, wyjątkowo oddany sprawom zawodu drogistowskiego.

Kolejne lata, naznaczone wydarzeniami o wielkiej doniosłości politycznej oraz społecznej dla Polski i całej Europy, przynosiły inicjatywy tworzenia nowych organizacji drogistowskich, a także kształtowania podstaw szkolnictwa zawodowego, jak również prasy fachowej.

W roku 1905 Bolesław Gładych rozpoczął wydawanie naszego pierwszego pisma pod tytułem „Drogista”. W tym też okresie zorganizowali się drogiści warszawscy. Szkolenie fachowe zostało zainicjowane w latach 1912-1915, niemalże równocześnie w środowiskach warszawskim oraz poznańskim.

Lata niepodległości

W roku 1918 zainaugurowano działalność jednej z największych organizacji drogistowskich, o wyjątkowo bogatym dorobku – poznańskiego Związku Drogerzystów RP, zaś w roku 1920 odbył się w Grudziądzu pierwszy zjazd drogistów pomorskich.

Liczne zrzeszenia branżowe – także o charakterze lokalnym – były koordynowane od końca roku 1917 przez warszawską Radę Drogistowską, natomiast w maju 1933 roku powołano nową organizację scalającą rozproszony ruch drogistowski – Polski Powszechny Związek Drogistów.

W okresie międzywojennym funkcjonowało wiele różnorodnych zrzeszeń drogistowskich, grupujących głównie kupców – właścicieli drogerii. Własne związki posiadali jednak także pracownicy sklepów i hurtowni. Wydawane były liczne tytuły prasy fachowej, szkolnictwo drogistowskie rozwijało się, a ustawodawstwo państwowe sprzyjało rozwojowi fachowego, specjalistycznego kupiectwa.

Prace podejmowane przez naszych poprzedników w latach 1918-1939, inicjatywy z zakresu wytwórczości, rozwoju produkcji zielarskiej i ciągłego doskonalenia kwalifikacji dawały poważne nadzieje na osiągnięcie przez polski handel drogeryjno-chemiczny najwyższych standardów europejskich.

Trudne lata socjalizmu

Postalinowska odwilż pozwoliła odtworzyć ruch drogistowski.

II Wojna Światowa oraz późniejsze przemiany ustrojowe radykalnie zmieniły oblicze polskiego handlu drogeryjnego, jak również na dłuższy okres zahamowały działania statutowe organizacji drogistowskich. Powojenne Zrzeszenie Drogistów RP funkcjonujące od października 1945 roku przetrwało zaledwie pięć lat - w roku 1950 zostało zlikwidowane decyzją administracyjną. Jednocześnie większość prywatnych drogerii została uspołeczniona i włączona do przedsiębiorstw państwowych lub spółdzielczych. Rozpoczął się okres upadku kwalifikacji zawodowych i zaniku tych wszystkich szczytnych tradycji, które towarzyszyły działalności zrzeszeń drogistowskich przez prawie półwiecze...

Lata „politycznej odwilży” po roku 1955 umożliwiły podjęcie prac ukierunkowanych na utworzenie nowej organizacji drogistowskiej, pamiętającej o historycznie ugruntowanych celach i zadaniach, a jednocześnie dostosowanej do nowych warunków społeczno-ustrojowych. Organizacją tą zostało Stowarzyszenie Drogistów Polskich, powołane po długich i trudnych staraniach 17 marca 1957 roku, w trakcie Ogólnopolskiego Zjazdu Delegatów Środowiska Drogistowskiego obradującego w Katowicach.

Odtąd, przez ponad czterdzieści lat, aż do roku 2000 nasze Stowarzyszenie, posiadające rozbudowaną sieć Oddziałów i Kół, służyło handlowcom, producentom, a przede wszystkim klientom drogerii.

Podejmowano niezwykle szeroki zakres prac, umiejętnie wykorzystywano szanse stwarzane przez ówczesny system społeczno-gospodarczy, we właściwy sposób unikano jakże licznych zagrożeń, rozwijano (zawsze w oparciu o samodzielnie wygospodarowane środki!) inicjatywy szkoleniowe, wydawnicze, gospodarcze, integrujące środowisko zawodowe i przywołujące najlepsze wzorce z naszej chwalebnej przeszłości.

Jakie były najważniejsze cele Stowarzyszenia Drogistów Polskich?

Poniższe kierunki działalności mogą stanowić słuszne wskazania dla każdej organizacji zawodowej funkcjonującej na rynku drogeryjnym:

• podnoszenie poziomu zawodowego kadr drogistowskich – zapewnianie przepływu informacji towaroznawczej, publikowanie wydawnictw specjalistycznych i podejmowanie różnorodnych form szkolenia fachowego
• integracja środowiska drogistowskiego, troska o wysoki poziom etyki zawodowej, kultywowanie historycznych osiągnięć ruchu drogistowskiego
• reprezentacja ogółu drogistów wobec władz państwowych, samorządowych, a także wobec jak najszerszego grona podmiotów funkcjonujących na rynku drogeryjnym i w jego otoczeniu
• udział w pracach legislacyjnych umożliwiających rozwój handlu drogeryjno-chemicznego, ze szczególnym uwzględnieniem dostępności w drogeriach wybranych leków i materiałów medycznych
• współpraca z instytucjami kształtującymi rynek drogeryjny, prowadzenie działalności analityczno-badawczej
• organizowanie różnorodnych imprez specjalistycznych – targów i wystaw branżowych, seminariów oraz konferencji
• podejmowanie urozmaiconej działalności usługowej, także w formie samodzielnej działalności gospodarczej.

Dodajmy, że kwartalnik „Wiadomości Drogistowskie” wydawany przez nasze Stowarzyszenie, był jednym z wyróżniających się tytułów na wymagającym rynku prasy fachowej. Nawiązano także kontakty z Europejską Konfederacją Związków Drogistowskich. Działalność SDP w coraz większym stopniu uwzględniała przykłady i standardy europejskie.

Od roku 2000 polski ruch drogistowski reprezentuje Izba Zielarsko-Medyczna i Drogeryjna. Prężna organizacja o już dziesięcioletnim doświadczeniu, stawiająca sobie za podstawowe cele: odbudowę szeroko pojmowanego rynku zielarskiego, upowszechnienie produkcji artykułów roślinnych i włączenie tej ważnej problematyki w całokształt zagadnień drogistowskich. Jednym z najistotniejszych przedsięwzięć podejmowanych przez Izbę jest aktywna współpraca z zagranicznymi związkami drogistowskimi oraz wykorzystywanie ich wielorakich doświadczeń, wypływających z funkcjonowania na jakże wymagających zachodnioeuropejskich rynkach branżowych.

Zobacz pierwszą część książki