Oscary: Historia

Oscary: Jak to wszystko się zaczęło

W swoją historię wpisała sławne nazwiska, niezwykłe talenty, superprodukcje i wielkie korporacje. Doczekała się nawet własnych legend... Pewnego styczniowego wieczoru 1927 roku Louis B. Mayer, współwłaściciel wytwórni Metro-Goldwyn-Meyer, spotkał się z Conradem Nagelem, Fredem Niblo i Fredem Beetsonem, by założyć Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej (Academy of Motion Picture Arts and Science) – charytatywną, apolityczną organizację nakierowaną na wspieranie rozwoju sztuki filmowej, umacnianie współpracy między filmowcami, zawiązanie dialogu między twórcami a publicznością oraz popularyzowanie amerykańskich tradycji i filmowych osiągnięć.

Mickey Rooney, Judy Garland i Louis B. Mayer (stojący z prawej).

Douglas Fairbanks (1921)

Kilka dni po wspomnianym spotkaniu w hotelu Ambasador w Los Angeles doszło do kolejnego. Trzydzieści sześć osób, reprezentujących pięć głównych gałęzi przemysłu filmowego: producentów, reżyserów, aktorów, scenarzystów i techników utworzyło komitet założycielski Akademii, której pierwszym szefem został Douglas Fairbanks.

Oscarowe legendy

W 1927 roku w skład komitetu założycielskiego wchodzili m.in.: David Work Griffith, Henry King oraz Cedric Gibbons. Właśnie Cedric Gibbons stał się bohaterem pierwszej oscarowej legendy, wedle której podczas jakiegoś niezwykle nudnego bankietu miał on naszkicować na serwetce projekt statuetki Oscara.

Ponoć żona Gibbonsa przedstawiła mu później pewnego aktora, Emilia Fernandeza, który nago pozował przed Cedrikiem, a ten uwiecznił jego kształty, nadając je Oscarowi i poprawiając swój szkic.

Inna legenda dotyczy imienia Oscara. Na widok statuetki Betty Davis (lub Margaret Herrick – bibliotekarki Akademii; tu źródła nie są zgodne) miała zawołać: „Ależ to kropka w kropkę mój wujek Oscar!”. I tak już od 1934 roku, kiedy nazwę tę zaczął popularyzować hollywoodzki dziennikarz Sidney Skolsky, miało ponoć zostać. Oficjalnie nagroda Akademii została nazwana Oscarem dopiero w 1939 roku. Wcześniej używano pełnej nazwy nagrody, a więc Academy Award of Merit, lub różnych nazw zastępczych, np. złote trofeum. Gazeta „Weekly Variety” próbowała nawet wprowadzić nazwę „Człowiek z żelaza” (Iron Man), jednak bez powodzenia.

Emilio Fernandez

Bette Davis

Między serwetką a okrzykiem pani Davis w historii samej statuetki zapisał się jeszcze George Stanley – znany rzeźbiarz i autor odlewu, który, co ciekawe, był także 11-krotnym laureatem nagrody (za scenografię).

Oscary: Statuetka

Oscar – nagroda Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej, marzenie większości twórców filmowych na świecie, oznaka pewnego statusu i marketingowe źródło dochodu, to nic innego jak efekt około dwudziestogodzinnej pracy 12 osób. Wykonywana z brązu i pokrywana warstwą 24-karatowego złota postać nagiego rycerza od 26 lat produkowana jest w chicagowskiej fabryce R.S. Owens & Company. Mierzącą 34,4 cm wysokości i ważącą 3,8 kg statuetkę poza męskim osobnikiem tworzy zwieńczony rolką taśmy filmowej cokół. Ważnym elementem całości są symbolizujące pierwotne branże Akademii szpule, odnoszące się do aktorów, scenarzystów, reżyserów, producentów i techników. Postument, na którym stoi trzymający oburącz miecz krzyżowca rycerz, zdobi wygrawerowany napis A.M.P.A.S. (Academy of Motion Picture Art and Science) oraz numer seryjny (statuetki zaczęto numerować od roku 1959, począwszy od numeru 501 – wcześniej rozdano 500 nagród).

Fasada Kodak Theatre, 81. ceremonia wręczenia Oscarów, 2009 (fot. Greg in Hollywood, opublikowano na licencji CC BY 2.0 )

Tak wygląda tradycyjny Oscar. Jego wygląd nie zawsze był jednak tożsamy z powyższym opisem. Oscar kilkakrotnie zmieniał materiał, z jakiego został wykonany, a także swoją formę. Edgar Bergen otrzymał Oscara drewnianego z niecodziennymi ruchomymi ustami. Walt Disney dzięki „Królewnie Śnieżce” stał się posiadaczem Oscara, któremu towarzyszyło siedem małych Oscarków. Od 1930 aż do 1950 roku zwycięska młodzież nie otrzymywała oryginalnego Oscara. Zamiast niego młodym gwiazdom musiała wystarczyć miniaturowa replika nagrody. Od pokrywanego złotem Oscara odstąpiono także w czasie wojny i z konieczności poczynienia oszczędności w latach 1942–1944 figurka wykonywana była z drewna. Po skończonej wojnie nagrodę można było wymienić na wersję bardziej prestiżową, której w międzyczasie podniesiono wykonywaną dotąd z belgijskiego marmuru podstawę i zmieniono ją na metalową.

Wartość metalowej figurki trudno ocenić. Z jednej strony jej zdobywcy w przypadku chęci sprzedaży zobowiązani są do wcześniejszego zaoferowania kupna Akademii za symboliczne 10 dolarów. Koszt wykonania statuetki wynosi 30 razy więcej. Z drugiej strony pewien kolekcjoner kupił nagrodę Vincenta Minellego za film „Amerykanin w Paryżu” (1951) za 16 000 dolarów. Dużo więcej niż 16 000 dolarów zarobili producenci filmów, którzy wpisując Oscara w realizowane kampanie promocyjne, przyciągnęli przed srebrne ekrany miliony widzów.

Ceremonie

16 maja 1929 roku statuetki zostały wręczone po raz pierwszy. Ceremonia odbyła się w Kwiecistym Pokoju w Hollywood Roosevelt Hotel. 250 gości, którzy przyszli na imprezę, musiało zapłacić za wstęp po 10 dolarów. Dziwna, nowa, a więc i nieznana impreza nie zainteresowała mediów, po raz pierwszy i ostatni zarazem.

Celeste Holm odbiera Oscara podczas gali w 1947 roku.

Ceremonia ta wpisała się do historii nie tylko jako pierwsza, ale i najkrótsza. Nazwiska zwycięzców gali ogłoszono trzy miesiące wcześniej, a na samej uroczystości zostały jedynie wręczone nagrody.

Drugie w historii rozdanie Oscarów odbyło się w hotelu Ambassador i tym razem było transmitowane na żywo w radio. Ceremonia była zdecydowanie bardziej ekscytująca od poprzedniej, bowiem tym razem nazwisk zwycięzców nie podano z wyprzedzeniem. Nie było jednak tak, że owe nazwiska były zupełnie nieznane. Dla usprawnienia dziennikarskiej pracy poufne informacje otrzymywały media. Może i zostałoby tak do dnia dzisiejszego, gdyby nie „Los Angeles Times”, który w 1940 roku nie wytrzymał z dochowaniem tajemnicy i tuż przed ceremonią podał listę zwycięzców. Stąd współczesne zapieczętowane i pilnie strzeżone koperty.

Polecamy e-book Agaty Łysakowskiej – „Damy wielkiego ekranu: Gwiazdy Hollywood od Audrey Hepburn do Elizabeth Taylor”:

Poza kopertami zmieniło się także miejsce gali. Na początku lat 40. uroczystość przeniesiono z hoteli do teatrów. Pierwszym z teatrów był Grauman Chinese Theatre, a odbywająca się tam w 1944 roku ceremonia była pierwszą transmitowaną poza granice Stanów Zjednoczonych.

31. rozdanie Oscarów w 1959 roku.

Po Grauman Chinese Theatre były Shrine Auditorium w Los Angeles, Teatr Akademii Filmowej na Melrose Avenue w Hollywood, Pantages Theatre, w którym po raz pierwszy miała miejsce gala w całości pokazana przez telewizję NBC, oraz Santa Monica Civic Auditorium, z którego uroczystości do 1970 roku transmitowało ABC.

Od 1970 roku relacjonowanie gali ponownie przysługiwało NBC, która wykupiła licencję na 6 kolejnych lat. Po upływie tego okresu wyłączność na oscarową transmisję powróciła do ABC, której kontrakt wygaśnie w 2014 roku.

W 1969 roku uroczystość wręczenia nagród odbyła się w Dorothy Chandler Pavilion of the Music Center of Los Angeles, by w latach 80. powrócić do Shrine Auditorium, a w 2002 roku przewędrować do Teatru Kodaka (oficjalnie otwartego w listopadzie 2001 roku).

Plakat gali z 1990 roku

Plakat gali z 2008 roku

Pierwsze w historii gale wręczenia nagród Akademii miały najczęściej miejsce na przełomie marca i kwietnia. Począwszy od roku 2004, uroczystości organizowano w ostatnim tygodniu lutego. Ogłaszaną z dużym wyprzedzeniem datę ceremonii przełożono w 1938 roku z powodu powodzi, jakie nawiedziły Los Angeles, w 1968 w związku z pogrzebem Martina Luthera Kinga i w 1981 z powodu próby zabójstwa Ronalda Reagana.

Kategorie

Janet Gaynor, pierwsza kobieta wśród zdobywców Oscara.

Podczas pierwszej gali rozdania Oscarów wręczono 15 statuetek w trzynastu kategoriach. W gronie zwycięzców znalazła się jedna kobieta – 22-letnia Janet Gaynor, zdobywczyni nagrody dla najlepszej aktorki, do roku 1986 najmłodsza wśród nagrodzonych w tej kategorii (rekord został pobity przez 21-letnią Marlee Matlin). W kategorii najlepszy aktor nagrodzono Niemca Emila Jenningsa, który do historii Oscarów wpisał się także jako pierwszy najlepszy aktor obcokrajowiec oraz pierwszy nagrodzony, który nagrody nie odebrał (z powodu pobytu w Niemczech). Pierwszym zdobywcą nagrody dla najlepszego filmu był obraz Williama A. Wellmana „Skrzydła”.

W 1928 roku nagrody zostały rozdane w siedmiu kategoriach. Zmniejszenie liczby kategorii nie było jednak zabiegiem trwałym. W kolejnych latach zaobserwować można było tendencję odwrotną. Obecnie nagrody przyznawane są w 24 kategoriach.

W 1934 roku liczba kategorii powiększyła się o wyróżnienia za montaż, muzykę oraz piosenkę. W roku 1936 przyznano pierwsze Oscary za role drugoplanowe, a w 1937 pojawiła się Nagroda Honorowa im. Irvinga G. Thalberga. Także okres wojenny oznaczał wzrost liczby laureatów. W tym właśnie czasie po raz pierwszy nagrodzono efekty specjalne, które w 1963 podzielono na efekty wizualne i dźwiękowe. Pierwszy film dokumentalny został nagrodzony w roku 1941, a sześć lat później statuetkę zdobył pierwszy film nieanglojęzyczny. Od 1948 zaczęto nagradzać projektantów kostiumów, a od 1981 charakteryzatorów i osoby wnoszące do filmu wkład technologiczny. Siedem lat temu dodano kolejną i na razie ostatnią z nowych kategorii – Długometrażowy Film Animowany.

Laureaci

Na proces wyłania zdobywców statuetek składają się dwa etapy. W pierwszym wyłaniani są nominowani. W tym celu członkowie Akademii, a więc ponad pięć i pół tysiąca osób reprezentujących poszczególne grupy zawodowe, wskazuje po pięciu nominowanych w każdej kategorii. Na podjęcie decyzji i odesłanie kart do firmy audytorskiej (od roku 1934 roku tą firmą jest PricewaterhouseCoopers) mają miesiąc. Po zliczeniu głosów nominacje zostają ogłoszone, a wybór zwycięzców wkracza w etap drugi. Do członków Akademii ponownie zostają rozesłane karty, tym razem jednak w celu pozyskania głosów na tylko jednego nominowanego w każdej kategorii i w czasie o połowę krótszym. Po zliczeniu głosów ukryte w zaklejonych kopertach wyniki trafiają do Akademii, po czym otwierane są dopiero w czasie ceremonii. O tym, do kogo powędrują nagrody, wiedzą tylko dwie osoby na świecie – pracownicy PricewaterhouseCoopers.

Rekordy

• Najkrótsza w historii Oscarów ceremonia odbyła się w 1929 roku i trwała 15 minut.
• Najdłuższa uroczystość odbyła się w 2000 roku i trwała 256 minut.
• Najwięcej, bo aż 18 razy ceremonię wręczenia Oscarów prowadził Bob Hope – amerykański komik i aktor.
• Najkrótszą kwestią filmową laureatki Oscara było jedno słowo. „Woda” powiedziała Patty Duke w filmie „Cudotwórczyni” (1961) i zdobyła nagrodę Akademii jako najlepsza aktorka drugoplanowa.
• Najwięcej, bo aż 5 nominacji w ciągu jednego roku (1974) otrzymał Francis Ford Coppola (za „Ojca chrzestnego II” i „Rozmowę”).
• Najwięcej nominacji w kategorii najlepszy aktor zdobył Jack Nicholson – posiadacz 3 Oscarów i 11 nominacji.
• Najwięcej nominacji w kategorii najlepsza aktorka zdobyła Meryl Streep – nominowana 13 razy gwiazda jest dwukrotną laureatką nagrody.
• Najwięcej Oscarów spośród nominowanych filmów zdobyły „Ben Hur” (1959), „Titanic” (1997) i „Władca Pierścieni: Powrót Króla” (2003) – 11.
• Najwięcej statuetek w historii Oscarów zdobył Walt Disney – aż 26.
• Najwięcej Oscarów podczas jednej ceremonii, czyli 4 (1953), także zdobył Walt Disney.

Shirley Temple

Jessica Tandy (fot. Alan Light, lic. CC ASA 2.0)

• Najmłodszą laureatką Oscara jest Shirley Temple – w 1934 roku sześcioletnia wówczas dziewczynka otrzymała nagrodę specjalną.
• Najstarszą laureatką Oscara jest Jessica Tandy – w momencie odbierania nagrody za „Wożąc panią Daisy” (1989) miała 81 lat.

Dzisiaj odbędzie się osiemdziesiąta pierwsza ceremonia wręczenia Oscarów. Jak wpisze się do historii gali? Przekonany się już niebawem.

Bibliografia:

• Marek Hendrykowski, Historia filmowego Oscara, WAiF 1988.
• Robert Osborne, 75 Years of the Oscar: The Official History of the Academy Awards, ABBEVILLE PR 2003.
• Emanuel Levy, All About Oscar: The History and Politics of the Academy Awards, Continuum 2003.
• Gail Kinn, The Academy Awards: The Complete Unofficial History, Black Dog & Leventhal Publishing 2006.
• Jon Wright, The Lunacy of Oscar: The Problems with Hollywood's Biggest Night, Thomas Publishing 2007.
• Historia Oscarów na: http://oscar.com/ (dostęp: 17.02.09).

Zredagował: Kamil Janicki

Korektę przeprowadziły: Joanna Łagoda i Bożena Pierga

Polecamy e-book: Paweł Rzewuski – „Wielcy zapomniani dwudziestolecia”