Syjonizm i football. Krótka historia Beitaru Jerozolima

Zobacz też: Piłka nożna - historia mistrzostw, sukcesy Polaków i futbol a polityka

Włodzimierz Żabotyński w mundurze Legionu Żydowskiego

Etymologia słowa „Betar” wiąże się ściśle z nazwiskiem działacza ruchu syjonistycznego, Włodzimierza (Zeeva) Żabotyńskiego. Pierwszy raz nazwisko Żabotyńskiego pojawiło się w przekazach opinii publicznej w czasie światowego konfliktu z lat 1914-1918. Zachęcony praktyką innych narodów chcących wybić się na niepodległość (np. Legiony Polskie) Żabotyński, wraz z Josephem Trumpeldorem, stworzył legion żydowski walczący w ramach armii brytyjskiej z Imperium Osmańskim. Powstałe w latach 1915-1916 jednostki swój chrzest bojowy przyjęły w bitwie o Gallipoli (kwiecień 1915-styczeń 1916). Mimo że kampania dardanelska skończyła się dla aliantów porażką, twórcy uczestniczących w niej legionów żydowskich stali się dla Brytyjczyków sprawdzonymi w boju partnerami. W 1918 roku, na skutek działań Żabotyńskiego, nowy regiment żydowski został przerzucony na tereny dzisiejszego państwa Izrael (konkretnie doliny Jordanu). W czasie krwawych walk z Turkami w okolicach Jerozolimy znacznie wzmocniła się polityczna pozycja Żabotyńskiego. Mimo to marzenie o niepodległości nadal było mrzonką. W połowie 1919 roku wojska żydowskie zostały zdemobilizowane.

Po zakończeniu I wojny światowej Żabotyński został członkiem władz Światowej Organizacji Syjonistycznej. Jego radykalne poglądy oraz chęć zbrojnej kolonizacji Palestyny nie podobały się wielu członkom zdominowanej przez lewicę organizacji. Ideologiczne starcia zmusiły w końcu rewizjonistów (jak nazywano Żabotyńskiego i jego zwolenników) do założenia Nowej Organizacji Syjonistycznej. Cele i zasady „nowych rewizjonistów” były formułowane w bardzo czytelny sposób. W jednym ze swoich przemówień Żabotyński mówił wprost: Istnieje tylko jedna droga kompromisu: powiedzcie Arabom prawdę (…) W chwili, gdy istnieje kilka państw arabskich, jest sprawiedliwością to, co ma dziać się w Palestynie, a mianowicie jej zamiana w Państwo Żydowskie . Wśród postulatów rewizjonistów odnajdujemy również te odnoszące się do przywrócenia narodowi „zdrowej psychiki żydowskiej” oraz do walki ze stereotypem niższości i służalczości Żydów wobec innych narodów. Wspomniane kompleksy uchodziły w oczach rewizjonistów za główne przeszkody na drodze do niepodległego państwa Izrael.

Żołnierze Legionu Żydowskiego pod Ścianą Płaczu w 1917 r.

Nowa jakość żydowskiej osobowości miała się narodzić w świadomości młodzieży, a narzędziem moralnej odbudowy miał być właśnie Bejtar. Brith Trumpeldor (Związek Trumpeldora, w skrócie Betar lub Bejtar) powstał po serii odczytów dla młodzieży żydowskiej, jakie Żabotyński wygłosił w 1923 r. w Rydze. Jak można się domyślić, nazwa nawiązywała do towarzysza Żabotyńskiego z czasów legionów żydowskich. Śmierć Trumpeldora (1920 r.), podczas obrony osady żydowskiej przed Arabami, sprawiła, że stał się on męczennikiem za sprawę „żydowskiej Palestyny”. Nazwa miejscowości, Tel Hai w północnej Galilei, w której zginął Trumpeldor, stała się dla betarowców okrzykiem powitalnym. Mimo że w świadomości pokoleń gest wzniesienia prawej ręki kojarzy się zdecydowanie negatywnie (nazistowskie „sieg heil”), jego konotacje nie dotyczą tylko III Rzeszy. Podobny gest wykonywali właśnie młodzi żydowscy narodowcy krzycząc „Tel Hai” ku czci swojego bohatera. Betar zorganizowany był na ścisłe podobieństwo włoskiej młodzieżówki faszystowskiej Balilli. Wewnątrz panowała więc wojskowa dyscyplina (szeregi były umundurowane, symbolem była metalowa „menorka”), a Żabotyński tytułowany był „wodzem Betaru” – „Rosh Betar”. Odwołań do włoskiego faszyzmu było więcej. Brak akceptacji dla liberalizmu i demokracji parlamentarnej sprawiał, że za najbardziej odpowiedni model gospodarczy betarowcy uważali włoski korporacjonizm. Ujmując rzecz jak najbardziej ogólnie, korporacjonizm cechował się arbitrażowymi rozstrzygnięciami pomiędzy korporacjami pracodawców i pracowników.

Joseph Trumpeldor, patron Betaru

Obok Włoch, największym szacunkiem betarowców cieszyła się II Rzeczpospolita. Od wieków w Polsce znajdowało się największe w Europie skupisko Żydów. W oczach Żabotyńskiego stawiało to Polskę w pozycji swoistej drugiej ojczyzny narodu żydowskiego. Stąd nie dziwi fakt, że Pierwsza Światowa Komenda Betaru powstała w 1929 roku w Warszawie. Podczas trzydniowej konferencji zostały tam ustalone wszystkie najważniejsze statuty organizacji. Obok Żabotyńskiego do władz Betaru wybrano również: Arie Disinchika, dr. Yakova Hoffmana, Benjamina Lobotzkiego oraz Arona Propsa. Konferencja w Warszawie zapoczątkowała dynamiczny rozwój filii Beitaru. Do końca 1929 roku oddziały tej organizacji można było spotkać m.in. w: północnych Chinach, Nowym Jorku, Antwerpii, Sofii, a nawet w Toronto, Kapsztadzie i Johannesburgu. Również na historycznych ziemiach Polski odbyła się pierwsza światowa konwencja Bejtaru. W kwietniu 1931 roku do Gdańska (wówczas Wolnego Miasta) przyjechało 87 reprezentacji Bejtaru z 21 państw (m.in.: Izraela, Austrii, Estonii, USA, Brazylii, Łotwy, Grecji, Polski, Kanady, Rumunii).

Równie dynamicznie rozwijał się stan liczebny zwolenników Beitaru na terenie Polski. W ciągu siedmiu lat (1929-1936) liczba członków Stowarzyszenia Młodzieży Żydowskiej im. Józefa Trumpeldora w Polsce wzrosła z 4 do 40 tysięcy. Personalny progres nie przekładał się jednak na aktywność młodych Żydów na polskiej scenie politycznej. Przyjęta taktyka, w myśl której betarowcy skupiali się na myśleniu o przyszłościowej konfrontacji, sprawiała, że mimo swej liczebności zwolennicy Żabotyńskiego byli mało zauważalni. „Etap Polska” był dla młodych betarowców również sprawdzianem szacunku okazywanego przyszłej ojczyźnie. Istniało bowiem przekonanie, że żaden Żyd nie będzie dobrym obywatelem Izraela, jeśli nie okaże szacunku i wdzięczności dla swojej obecnej ojczyzny – Polski. Sympatia ta była odwzajemniona. Władze II RP wielokrotnie zaszczycały swoją obecnością uroczystości młodzieży żydowskiej, a wojsko polskie chwaliło rekrutów wychowanych „na Betarze”. Gesty sympatii do żydowskich narodowców wyrażali również zwykli obywatele.

Logo Betaru (opublikowano na licencji: Creative Commons Attribution ShareAlike 2.5)

Połączenie idei syjonizmu z futbolem nastąpiło za sprawą Dawida Horna, urodzonego 1 maja 1916 roku na Syberii. Jego rodzina trafiła tam w ramach represji za aktywny udział w ruchu syjonistycznym. Całej rodzinie Hornów udało się opuścić ten ponury zakątek świata i wrócić do Izraela w roku 1925. Od najmłodszych lat Dawid wierzył w narodziny współczesnego państwa Izrael. Wstąpił do Bejtaru, w którym szybko zyskał szacunek dzięki swojemu poświęceniu dla sprawy narodu. W roku 1934 Horn zasłynął ze ściągnięcia flagi z budynku niemieckiego konsulatu na ulicy Ha'Nevi'im w Jerozolimie. Posunięcie to było protestem przeciwko dojściu Adolfa Hitlera do władzy.

W 1936 roku Dawid Horn wraz z Samulem Kirchsteinem zebrali ludzi, którzy nie tylko potrafili grać w piłkę, ale również mieli wyraźne poglądy polityczne. Głównym zamiarem tych dwóch młodzieńców było przeniesienie ideologii Beitaru w sferę życia sportowego. W ich oczach sport był odpowiednim narzędziem do zagospodarowania poglądów całych rzesz młodych Żydów. W ten sposób powstał klub piłkarski Beitar. Pierwsza drużyna Beitaru Jerozolima składała się m.in. z takich graczy, jak Haim Korpo (późniejszy minister transportu w Izraelu) i Dov Milman (późniejszy poseł w Knesecie).

Wartości zaszczepione przez Żabotyńskiego, a następnie przejęte i rozpowszechnione w świecie sportu przez Horna, towarzyszą kibicom Bejtaru do dnia dzisiejszego. Bejtar w Izraelu odbierany jest jako zdeklarowany klub prawicowy, a jego kibice sympatyzują z nacjonalistyczno-konserwatywną partią polityczną Likud.

Teddy Kollek Stadium w Jerozolimie, boisko FC Beitar

Osiągnięcia Beitaru Jerozolima

Mistrz Izraela - 1986/87, 1992/93, 1996/97, 1997/98, 2006/07, 2007/08

Puchar Izraela - 1976, 1979, 1985, 1986, 1989, 2008

Superpuchar Izraela -1976, 1986

Bibliografia

• Strony internetowe:

1. www.bjerusalem.co.il
2. www.jabotinsky.org

• Literatura

1. Gontarczyk Piotr, Kłopoty z historią: publicystyka z lat 1996 – 2005, Warszawa 2006.
2. Przedpełski Jan, Żydzi płoccy, Płock 1993.
3. Tomaszewski Jerzy, Żbikowski Andrzej, Żydzi w Polsce: dzieje i kultura, Warszawa 2001.
4. Żbikowski Andrzej, Żydzi, Wrocław 1997.

Zredagował: Tomasz Leszkowicz

Korektę przeprowadziła: Joanna Łagoda