1945-1989

Patryk Pleskot – „Zabić. Mordy polityczne w PRL” – recenzja i ocena

Czy w komunistycznej Polsce istniało tajne komando śmierci? W odpowiedzi na to, umieszczone na okładce najnowszej książki Patryka Pleskota, pytanie, owa książka odpowiada... pytaniem. A wręcz całą masą pytań.

Szymon Koziatek

„Na nowo. Warszawiacy 1945-1955” – recenzja i ocena wystawy

„Na nowo. Warszawiacy 1945-1955” jest trzecią wystawą fotograficzną Domu Spotkań z Historią poświęconą powojennej Warszawie. Niektóre ze zdjęć, pochodzących z archiwum Polskiej Agencji Prasowej, nie były do tej pory nigdy wystawiane, inne zaś zdążyły już stać się symbolami powojennej stolicy.

Liza Nema

Wywiady

Solidarność była dla nas prezentem od losu

Czy „Solidarność”, wielki demokratyczny ruch społeczny łączący pragmatyzm i romantyzm, to wciąż nieopowiedziany rozdział najnowszej historii Polski? Rozmawialiśmy o tym z prof. Janem Skórzyńskim, autorem książki „Krótka historia Solidarności”.

Wspomnienia

Losy „szwabskiego bękarta”

Większość dzieci wojny – z matki Norweżki i ojca Niemca – dobrze poradziło sobie w dorosłym życiu. Ale ich historie były naznaczone niejednym dramatem i rozterkami tożsamościowymi.

Karl Arvid Mortensen

Robert Spałek – „Komuniści przeciwko komunistom” - recenzja i ocena

Między 1948 a 1956 rokiem w sprawującej władzę w Polsce partii rozegrała się walka. Ofiarami terroru rządzących komunistów zostali ich partyjni koleżanki i koledzy. W atmosferze terroru ekipa Bolesława Bieruta rozprawiła z grupą, która później w publicystyce historycznej określona zostanie natolińczykami.

Tomasz Siewierski

Volker Koop – „Werwolf. Ostatni zaciąg Himmlera” - recenzja i ocena

Ile jednak z działań przypisywanych Werwolfowi jest prawdą? Ile w naszej wiedzy faktów, a ile legendy? Złowroga organizacja stworzona przez nazistów u schyłku wojny odsłania wszystkie swoje tajemnice.

Daria Czarnecka

Szymon Nowak – „Bitwy Wyklętych” – recenzja i ocena

Dzieje podziemia niepodległościowego w Polsce są wyjątkowo zakłamane. Przez lata komunistycznej indoktrynacji bohaterowie zamienili się w bandytów, a oprawcy w piewców porządku. Dzięki książkom takim jak ta, sytuacja może się jednak zmienić.

Krzysztof Lasota

Lech Kowalski - „Cze.Kiszczak. Biografia gen. broni Czesława Kiszczaka” - recenzja i ocena

Pod koniec ubiegłego roku na naszym rynku wydawniczym pojawiła się praca, na którą badacze dziejów PRL czekali od wielu lat. Biografia Czesława Kiszczaka pióra Lecha Kowalskiego to kolejna pozycja próbująca wypełnić lukę w biografistyce tej epoki.

Krzysztof Michalski

Krzysztof Kieślowski – po prostu reżyser

Mówił: „Obawiam się ludzi, którzy chcą nauczyć albo pokazać cel – mnie czy komukolwiek innemu. Nie wierzę w to, aby cel można było komuś pokazać; każdy musi go sobie znaleźć”. 13 marca 1996 roku, zmarł światowej klasy reżyser Krzysztof Kieślowski.

Agata Łysakowska-Trzoss

Bohdan Poręba: filmowa droga

_Enfant terrible_ polskiego kina. Z jednej strony blokował wejście na ekrany filmów Barei, z drugiej wyreżyserował „Hubala”, czyli obraz, który na trwałe zapisał się w świadomości Polaków. Działalność Bohdana Poręby trudno ocenić jednoznacznie. Jak to się stało, że z obiecującego reżysera stał się postacią znienawidzoną w polskim środowisku filmowym?

Agata Łysakowska-Trzoss

Historia Roja – reż. Jerzy Zalewski – recenzja i ocena filmu

Długo wyczekiwany pierwszy film fabularny o Żołnierzach Wyklętych właśnie trafił do kin. Nie jestem pewna, czy bardziej upamiętnia, czy karykaturyzuje ich losy - „Historia Roja” spłyca obraz bohaterów i przedstawia powojenną rzeczywistość w czarno-białych barwach.

Imperium Rothschildów

Imperium Rothschildów budowane było przez lata. Należeli do jednej z najsłynniejszych rodzin bogaczy, która rozpoczęła swój marsz ku pieniądzom jeszcze na początku XIX wieku. Co się z nią teraz dzieje?

Aleksander Kaczorowski – „Hrabal. Słodka apokalipsa” – recenzja i ocena

Czesi mają dobre piwo, smaczne jedzenie i piękne kobiety. Wszystko to mamy też nad Wisłą. Nie mamy jednak Bohumila Hrabala, o czym boleśnie przypomina książka Aleksandra Kaczorowskiego.

Michał Przeperski

Wyklęci – temat nieprzepracowany

Wydawało się, że temat Żołnierzy Wyklętych jest zamknięty. Po latach zapomnienia wpisani zostali do panteonu bohaterów narodowych. Poświęcono im jeden dzień w roku, szereg tablic i pomników. Kierowcy pojechali alejami rotmistrza Pileckiego, a szkoły zaczęły zastanawiać się nad zmianami patronów. Nagle pojawiła się jednak sprawa Romualda Rajsa „Burego” i na pomniku ze spiżu pojawiła się rysa.

Sebastian Adamkiewicz

Kwartalnik „Karta” – numer 86 – recenzja i ocena

Nowy numer „Karty”, w nawiązaniu do wydarzeń znajdujących się obecnie w czołówkach serwisów informacyjnych porusza zagadnienie uchodźstwa. Oprócz tego znalazły się w nim jednak materiały na wiele innych tematów.

Michał Gadziński

Spór o „Bolka” czy o Wałęsę?

Ujawnienie nowych materiałów dotyczących współpracy Lecha Wałęsy ze Służbą Bezpieczeństwa od kilku dni wstrząsa debatą publiczną. I co z tego mamy?

Wydarzenia

„Z głową bez karabinu” – powojenne dokonania AK-owców na wystawie w Muzeum AK w Krakowie

Kto jest autorem trzech międzynarodowych norm ISO? Kto rozpracował układ niemieckich rakiet V-2? Kto w swoim herbie umieścił znak Polski Walczącej, a kto wybudował schronisko i obserwatorium na Śnieżce? Odpowiedzi na wszystkie te pytania można znaleźć na wystawie czasowej w krakowskim Muzeum Armii Krajowej.

Mat. pras.

Ciekawostki i rocznice

Filipińska rewolucja różańcowa

Wieczorem 22 lutego 1986 roku na falach Radia Veritas odzywa się kardynał Jaime Sin. Wzywa ludność aby wyszła na ulice i stanęła naprzeciw czołgom. Jak do tego doszło? Jak przebiegała filipińska rewolucja różańcowa?

Dominika Krawczyk

IPN udostępnia akta TW „Bolka”

W czytelni IPN w Warszawie dziennikarzom i historykom oddano do dyspozycji akta znalezione w domu Kiszczaków.

Tomasz Leszkowicz , Mat. pras.

Jakub Tyszkiewicz - „Rozbijanie monolitu. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Polski, 1945-1988” - recenzja i ocena

W polskiej nauce historycznej stosunkowo często ujmuje się zagadnienia międzynarodowe w kontekście „słoń a sprawa polska”. Jeśli ma to wyglądać tak, jak w przypadku książki Jakuba Tyszkiewicza, to proszę o więcej takich „słoni”.

Przemysław Piotr Damski

Wydarzenia

„Środowisko studenckie w krajach bloku sowieckiego 1945–1989” – trwa zbieranie zgłoszeń

Na przełomie listopada i grudnia tego roku we Wrocławiu odbędzie się międzynarodowa konferencja „Środowisko studenckie w krajach bloku sowieckiego 1945–1989”, organizowana przez Instytut Pamięci Narodowej. Referenci mogą zgłaszać chęć udziału do 15 kwietnia.

Byliśmy, jesteśmy, będziemy. Społeczność żydowska Krakowa po 1945 r. – recenzja i ocena wystawy

Holocaust, choć tragiczny, nie jest ostatnim etapem w dziejach narodu żydowskiego. Po wojnie część Żydów wyruszyła na Bliski Wschód, część natomiast została w Polsce, w której musiała się zmierzyć z komunistyczną rzeczywistością. O tych pozostałych w Krakowie, na nowo budujących swoje życie i próbujących przystosować się do sytuacji politycznej i społecznej, opowiada wystawa „Byliśmy, jesteśmy, będziemy. Społeczność żydowska Krakowa po 1945 r.”

Anna Szczykutowicz

Tomasz Leszkowicz , Mat. pras.

IPN: w dokumentach z archiwum Kiszczaka jest teczka pracy „Bolka”

Instytut Pamięci Narodowej wydał kolejny komunikat w sprawie materiałów zabezpieczonych w domu Marii Teresy Kiszczak. Wśród nich znajduje się teczka personalna i teczka pracy tajnego współpracownika SB o pseudonimie „Bolek”, w tym podpisane przez Lecha Wałęsę zobowiązanie do współpracy.

„PRL mieszka w nas? Kultura czasu wolnego” – recenzja i ocena wystawy

Pierwsze skojarzenie, jakie przychodzi nam na myśl, gdy słyszymy słowo „PRL”, to najczęściej „komunizm”. Ale był to jednocześnie czas, w którym życie codzienne miało swoją niepowtarzalną atmosferę, a niektóre wspomnienia z tego okresu przywołują sentymentalny uśmiech na twarzy. W podróż do tamtych lat, na krakowskie osiedla, działki i do miejsc kultury, zabiera nas wystawa „PRL mieszka w nas? Kultura czasu wolnego”.

Anna Szczykutowicz

Piotr Lipiński – „Bicia nie trzeba ich było uczyć” – recenzja i ocena

Reportaż historyczny to specyficzny rodzaj dziennikarstwa. Tam od żmudnych naukowych wywodów ważniejsze są emocje. To głównie dla nich czytelnik sięga po reportaż historyczny a nie faktograficzne opracowania wychodzące spod pióra historyków.

Grzegorz Wołk

Zdobyta „szafa Kiszczaka”: głośne archiwum, w którym może niczego nie być

Wczoraj pół Polski nagle zainteresowało się archiwistyką. Instytut Pamięci Narodowej poinformował, że przy wsparciu policji dokonał przeszukania w domu wdowy po Czesławie Kiszczaku i zabezpieczył dokumenty bezpieki przechowywane przez zmarłego b. szefa MSW. Podobno jest tam coś o sprawie „Bolka”.

O lustracji po raz kolejny

W najnowszym, lutowym numerze „Do Rzeczy Historia” centralnym tematem jest sprawa lustracji. Nagłówek na okładce krzyczy głośno „Hańba III RP – Agenci SB są wśród nas”, a głównym zagadnieniem numeru jest lista sporządzona przez Sławomira Cenckiewicza pt. „Alfabet agentów”. Temat powraca więc niczym bumerang i – jak można się domyślać – środowiska prawicy będą zapewne naciskać aby powrócić do akcji lustracyjnej. Jest to okazja, aby po raz kolejny wrócić do problemu lustracji i zająć w nim stanowisko.

Mateusz Kuryła

Wojtek Biedroń – „Niesamowici bracia Goldberg” – recenzja i ocena

„Niesowici bracia Goldberg” to niebezpieczna książka. Czytelnik może wraz z ostatnią stroną złapać się na bardzo niepokojącej myśli, że… polubił Józefa Różańskiego. Brr.

Paweł Rzewuski

Julia Brystygier: Od stalinowskiej zbrodniarki do nawróconej katoliczki

Julia Brystygier pracowała w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. Zajęcie to pochłonęło ją bez reszty na ponad dekadę. Po odejściu z resortu, zaczęła realizować się jako literatka. Pod koniec życia miała natomiast przyjąć chrzest i uświadomić sobie ogrom cierpień jakie spowodowała.

Paweł Sztama

Czas odwagi i wyobraźni. Pionierskie lata Uniwersytetu we Wrocławiu – recenzja i ocena wystawy

W czasie pobytu we Wrocławiu – czy to jako student, czy to jako turysta – warto zwiedzić małą wystawę w Auli Leopoldina, która podejmuje temat pierwszych lat polskiej nauki we wcześniejszym Breslau. Ekspozycja znajduje się w Sali pod Filarem i choć na pierwszy rzut oka wydaje się dość skromna, zaskakuje mnóstwem informacji oraz ciekawie przedstawioną historią.

Ewa Woźniak

Marek Depczyński - „Rosyjskie Siły Zbrojne od Milutina do Putina” - recenzja i ocena

O tym, że historia jest nauczycielką życia nad Newą i Moskwą zazwyczaj zapominają. Rosja to przedziwny kraj – okresy krótkich lecz dramatycznych wydarzeń tzw. _smut_ przeplata z długimi latami spokoju i względnych czy bezwzględnych sukcesów, które ją usypiają… A potem kolejna _smuta_ i intensywny okres nadrabiania zaległości.

Michał Staniszewski

Adolf Galland – as Luftwaffe, krytyk Göringa i miłośnik cygar

Adolf Galland lubił palić cygara w kokpicie maszyny, a wymalowana na jego samolocie Myszka Miki budziła rozbawienie innych pilotów. I choć liczbą 104 zestrzeleń ustępuje wielu niemieckim asom II wojny światowej, trudno znaleźć drugiego tak charyzmatycznego i wpływowego pilota w szeregach Luftwaffe jak Galland.

Alicja Sułkowska

IPN: odnaleziono dokumenty dotyczące obławy augustowskiej

Historycy z białostockiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej odnaleźli liczne, sowieckie dokumenty, dotyczące przebiegu obławy augustowskiej.

Julia Brystygier – pierwsza dama stalinowskiej bezpieki

Julia Brystygier przez cały okres stalinizmu piastowała wysokie stanowiska w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. Obracała się w towarzystwie takich komunistycznych prominentów jak Bierut, Cyrankiewicz czy Rokossowski. Czym zasłużyła sobie na przydomek „Krwawa Luna”?

Paweł Sztama

Wywiady

Nowak-Jeziorański jest symbolem polskiej emigracji

Był Kurierem z Warszawy, dyrektorem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa i jednym z najbardziej wpływowych przedstawicieli polskiej emigracji politycznej po II wojnie światowej. Już w najbliższy weekend postać Jana Nowaka-Jeziorańskiego zostanie przybliżona w ramach wydarzenia gdyńskiego Muzeum Emigracji pt. „Na falach wolności”. Zapytaliśmy o nie dyrektor muzeum, panią Karolinę Grabowicz-Matyjas.

Jacek Friedrich – „Odbudowa Głównego Miasta w Gdańsku w latach 1945–1960” – recenzja i ocena

Główne Miasto czyli reprezentacyjna część Gdańska jest jedną z najbardziej znanych atrakcji turystycznych Wybrzeża. Tysiące turystów, spacerujących codziennie urokliwymi uliczkami podziwia usytuowaną tu większość zabytków miasta, rzadko myśląc o ich skomplikowanej przeszłości. A jest o czym myśleć. Książka Jacka Friedricha nie tylko przybliża koncepcje i przebieg odbudowy najbardziej znanych kwartałów Gdańska, ale i skłania do refleksji nad tożsamością tego miejsca.

Barbara Kasprzyk

Wałęsa w piaskownicy

Były prezydent po raz kolejny udowadnia, że potrzebuje specjalisty od wizerunku. Chyba, że za jego ostatnimi posunięciami kryje się coś więcej…

Zamach na Jana Pawła II i śmierć prymasa Wyszyńskiego

Zamach na Jana Pawła II i śmierć prymasa Wyszyńskiego wstrząsnęły światem w maju 1981 roku. Były to dwa niezwykle ważne i jednocześnie tragiczne dla polskiego Kościoła wydarzenia.

Rafał Łatka

Wałęsa nie godzi się na debatę o „Bolku” i grozi IPN-owi sądem. Jest już odpowiedź Instytutu Pamięci Narodowej

Wygląda na to, że debata o przeszłości Lecha Wałęsy jednak się nie odbędzie. Były prezydent zarzuca pracownikom Instytutowi Pamięci Narodowej łamanie prawa i grozi im sądem. Przedstawiciele IPN wydali już komunikat w tej sprawie.

Piotr Olejarczyk

Zmarł Michał Jagiełło

Dziś w nocy w Zakopanem zmarł Michał Jagiełło – pisarz, taternik, popularyzator tematyki górskiej, wieloletni wiceminister kultury i dyrektor Biblioteki Narodowej. Miał 74 lata.

Jan Nowak-Jeziorański: tytan, despota, patriota

Jan Nowak-Jeziorański zapewnił rozgłośni Radio Wolna Europa prestiż i popularność. Była ona dla wielu mieszkańców PRL jedyną szansą na kontakt z rzeczywistością poza żelazną kurtyną. Kim był „Kurier z Warszawy”?

Tomasz Krok - „Antymasońska komórka Episkopatu Polski w świetle badań i dokumentów (1946-1952)” - recenzja i ocena

Masoneria jest w Polsce tematem budzącym spore kontrowersje. Literatura poświęcona tej problematyce pełna jest sensacyjnych teorii, najczęściej bezpodstawnych, lub co najmniej mocno wątpliwych. Jeszcze trudniej jest chyba przeanalizować stosunek do masonerii Kościoła katolickiego.

Rafał Łatka

CIA ujawnia dokumenty o UFO

CIA udostępniło dokumenty dotyczące UFO, gromadzone w czasie zimnej wojny. Teraz każdy, na własną rękę, może zagłębić się w „archiwum X”.

Mistrzowie pastelu – od Marteau do Witkacego – recenzja i ocena wystawy

W sobotnie południe w warszawskim Muzeum Narodowym jest dosyć tłumnie. Nic w tym dziwnego, gdyż wkrótce kończy się jedna z najbardziej oczekiwanych wystaw czasowych, mianowicie „Mistrzowie pastelu – od Marteau do Witkacego”. Jest to pierwsza wystawa pozwalająca prześledzić rozwój tej techniki od samych początków, czyli wieku XVI, aż do drugiej połowy wieku XX.

Liza Nema

Anne Helen Petersen - „Skandale złotej ery Hollywood” - recenzja i ocena

Współczesne gazety prześcigają się w tworzeniu wymyślnych nagłówków. Skandale, plotki, domysły, to chleb powszedni prasy brukowej. Im bardziej szokujący news, tym większy nakład zostanie sprzedany.

Dominika Róg

Znamy szczegóły debaty Wałęsy z oponentami

Debata Lecha Wałęsy z dziennikarzami i historykami odbędzie się 16 marca o godz. 17. Na miejsce wybrano gdański oddział IPN.

Wywiady

Warto doceniać dobre prace

Wciąż trwa zbieranie zgłoszeń do organizowanego przez Europejskie Centrum Solidarności konkursu na najlepsze prace magisterskie i doktorskie poświęcone historii „Solidarności”, opozycji demokratycznej i solidarności społecznej. O wymagania względem zgłaszanych prac i cele konkursu pytamy jego sekretarza, dr. Przemysława Ruchlewskiego.

Grzegorz Motyka - „Od rzezi wołyńskiej do Akcji «Wisła»” - recenzja i ocena

Konflikt polsko-ukraiński w czasie II wojny światowej do dziś rozpala emocje historyków, publicystów i zwykłych zjadaczy chleba. Spójrzmy na ten problem z perspektywy innej niż polska.

Alexander Gogun

Pavel Polian - „Wbrew ich woli” - recenzja i ocena

Niemcy, Czeczeni, Tatarzy krymscy, Ingusze, Koreańczycy. Czy tak różnorodna mieszanka narodów może mieć choć jeden element wspólny? Okazuję się, że tak i jest nią tragiczna historia migracji przymusowych przeprowadzanych przez Związek Radziecki.

Kamil Kartasiński

Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy – reż. Janusz Majewski – recenzja i ocena filmu

Obrazki z PRL przypominają nam raczej siermiężne czasy szarej, smutnej rzeczywistości. Czy da się jednak przedstawić ją bardziej optymistycznie? Nowy film Janusza Majewskiego udowadnia, że jest to możliwe.

USA a stan wojenny w Polsce

Gdy władze komunistyczne wprowadziły stan wojenny, wielu Polaków patrzyło z nadzieją na USA. Czy słusznie?

Jakub Tyszkiewicz

Kaszmir – płonąca granica

Kaszmir pozostaje punktem zapalnym stosunków pakistańsko-indyjskich momentu odzyskania niepodległości przez obydwa państwa. 10 stycznia 1966 roku władze Indii i Pakistanu podpisały deklarację taszkiencką, zobowiązując się do ułożenia dobrosąsiedzkich stosunków.

Tomasz Kruk

Poza oficjalnym obiegiem. Niezależna sztuka polska lat 80. – recenzja i ocena wystawy

Każda wystawa jest wielkim wydarzeniem w życiu artysty. Wydaje się jednak, że „Poza oficjalnym obiegiem” to ekspozycja naprawdę wyjątkowa dla twórców, których prace na niej pokazano. Bo czy za czasów PRL mogli się spodziewać, że ich dzieła zostaną kiedykolwiek zaprezentowane szerszej publice? I to w naprawdę przyzwoity sposób.

Paweł Czechowski

Szymon Nowak – „Dziewczyny wyklęte” - recenzja i ocena

„Dziewczyny wyklęte”, czyli młode kobiety biorące udział w walkach podczas drugiej wojny światowej, a po jej skończeniu czynnie stawiających opór reżimowi komunistycznemu. Tym razem ich losy przedstawiono w formie zbeletryzowanej. Sam autor zaznacza, iż był to zabieg celowy, dzięki któremu lektura miała nabrać „lekkości”. Czy to się powiodło? Mam spore wątpliwości.

Małgorzata Petlic

Tadeusz Konwicki – pisarz odchodzącego świata

Tadeusz Konwicki to wybitny polski pisarz i filmowiec, którego dzieła, m.in. „Mała Apokalipsa” i „Kalendarz i klepsydra”, dzięki swemu charakterystycznemu stylowi i tematyce bliskiej wielu Polakom zmuszały do refleksji i wpływały na kolejne pokolenia twórców.

Józef Czapski - „Czytając” - recenzja i ocena

Józef Czapski był niewątpliwie jedną z najważniejszych osobistości paryskiej „Kultury”, znakomitym znawcą malarstwa, sztuki i literatury. W tomie Czytając poznajemy go jako wysmakowanego czytelnika, pochłaniającego różnorodne lektury i dzielącego się wrażeniami z nich.

Rafał Łatka

Nadieżda Mandelsztam – „Wspomnienia” – recenzja i ocena

Mogłoby się wydawać, że po Sołżenicynie czy Pasternaku nie można już napisać niczego nowego o tyrańskich rządach Józefa Stalina i jego drakońskim postępowaniu wobec przeciwników reżimu. A jednak głos Nadieżdy Mandelsztam z kobiecą subtelnością pokazuje los tych, którzy nawet w sposób niebezpośredni musieli cierpieć konsekwencje oskarżeń z niesławnej pamięci artykułu 58 sowieckiego kodeksu karnego...

Piotr Burak

Co zamiast Kevina, czyli filmowa klasyka na święta

Choć w kinach roi się od świątecznych produkcji, a programy telewizyjne prześcigają się w pokazywaniu odgrzewanych kawałków o wielkiej przemianie spowodowanej przez magię świąt, zapomina się często o klasykach tego typu kina. Oto lista kilkunastu filmów, które rozpoczęły nieprzemijającą modę na poruszanie bożonarodzeniowych wątków w kinie.