Artykuły

Zupełnie inny XIX-wieczny poeta. Adam Sikora z Jabłonkowa

Lata 1822–1863 w polskiej literaturze to okres romantyzmu. Chciałbym przedstawić postać, która zupełnie nie pasuje do klasycznego wyobrażenia poety tej epoki. Adam Sikora skończył zaledwie dwie klasy szkoły ludowej, był tkaczem, a rodzinne miasteczko opuszczał jedynie, by zakupić przędzę albo udać się na pielgrzymkę. Jest najwybitniejszym polskim poetą Śląska Cieszyńskiego połowy XIX wieku.

Londyn wobec projektu amerykańskiej ustawy celnej Hawleya–Smoota (1929–1930)

_Jest sprawą dyskusyjną, na ile polityka gospodarcza Stanów Zjednoczonych w latach 1925–1930 przyczyniła się do wybuchu wielkiego kryzysu. Natomiast nie ulega wątpliwości, że polityka ta nie działała stabilizująco.

Justyna Piątek

Sportowy akcent dekady Gierka na przykładzie Wojewódzkiej Federacji Sportu w Gdańsku

W PRL instytucje zarządzające sportem żywo reagowały na polityczne przełomy. Przykładem zmiana ustawodawstwa sportowego po roku 1956 czy też poruszenie środowisk sportowych latem 1980 roku. Instytucjonalnym odbiciem politycznych decyzji w dekadzie Gierka była Polska Federacja Sportu i jej wojewódzkie odpowiedniki. Struktury te zawdzięczały swoje powołanie skłonnościom centralizacyjnym ekipy I sekretarza. Następnie uległy negatywnym tendencjom dekady, by ostatecznie zakończyć swój żywot na skutek protestów społecznych z lata 1980 roku.

Mieszko cieszyński, czyli klęska innej wizji Polski

Pod koniec XIII wieku zjednoczenia Polski podjęło się kilku władców – wśród nich i ten któremu się udało, czyli Władysław Łokietek. Możliwe, że podobne ambicje miał Mieszko cieszyński. Niewiele brakowało, a Polską rządziliby jego potomkowie. Sukces jego kuzyna, Władysława Łokietka, nie oznaczał tylko triumfu jednego Piasta nad innym. Nastąpiło cywilizacyjne przesunięcie Polski na Wschód.

Karnawał „Solidarności” w Grodzisku Wielkopolskim

Druga połowa lat siedemdziesiątych w Polsce okazała się preludium do kryzysu. I Sekretarz KC PZPR, Edward Gierek, przez pierwsze lata rządów dążył do dynamicznego rozwoju kraju. Jednak po 1975 roku polityka gospodarcza państwa zaczęła się załamywać. Stale rosnące ceny przyczyniły się do frustracji i niezadowolenia Polaków. Gospodarka nie nadążała za zwyżkującymi potrzebami konsumpcyjnymi, które rozbudził Gierek, zaciągając na Zachodzie kredyty. Wzrosły koszty obsługi zadłużenia zagranicznego, doprowadzając państwo polskie do klęski gospodarczej.

Sebastian Tuliński

Facet w rajtuzach na szklanym ekranie. Filmy o Robin Hoodzie

14 maja 2010 roku odbyła się polska premiera „Robin Hooda”, najnowszego dzieła Ridleya Scotta. Jednak łucznik z Sherwood gości na ekranach kin już od ponad stu lat. Filmy o Robin Hoodzie to dziesiątki produkcji, wśród których są klasyki gatunku płaszcza i szpady, parodie, seriale animowane, a nawet niemiecka komedia erotyczna.

W służbie partii, stoczni i futbolu. Zarys kariery Henryka Klocka

29 grudnia 1989 roku Polska Rzeczpospolita Ludowa zmieniła oficjalnie nazwę na III Rzeczpospolitą. Poza wymiarem symbolicznym transformacja miała przynieść szereg zmian strukturalnych, organizacyjnych i kadrowych. Z wielu przyczyn tak się nie stało, a szereg „komunistycznych menadżerów” swoje prawdziwe, już „kapitalistyczne” kariery zrobiło dopiero w III RP.

Geneza powstania lotniska w Gdańsku Rębiechowie – cz. II

Kilka lat po podjęciu decyzji o zamknięciu lotniska we Wrzeszczu, rozpoczęły się prace nad budową nowego portu lotniczego w Rębiechowie. Po licznych perypetiach zostało otwarte 2 maja 1974 roku.

Alicja Młyńska

Wileńskie pogrzeby w XIX wieku

XIX-wieczne Wilno ukazywane na fotografiach z tamtego okresu było miastem wielokulturowym. Sytuacja religijna również była złożona, przeważał znacznie katolicyzm, jednak poza nim obecnych było w Wilnie także siedem innych wyznań i ponad 40 sekt.

Alicja Młyńska

Bitwa pod Hattin – śmiertelny cios dla Outremer

Największym zagrożeniem dla krzyżowców w _Outremer_ było jednoczenie się świata islamu. Od czasów pierwszej krucjaty muzułmanie organizowali się, by odpowiedzieć najeźdźcom. Proces unifikacji zapoczątkowali Zengidzi z Mosulu, ale to Saladyn stał się prawdziwym czempionem dżihadu. Od czasu, gdy objął władzę jako wezyr w Egipcie, miał plan skonsolidowania wyznawców proroka.

Piotr Solecki

Opozycja na łamach „Gazety Polskiej” (1929–1939)

„Gazeta Polska” była centralnym organem prasowym obozu sanacyjnego, a jej powstaniu przyświecał konkretny cel: walka z opozycją.

Marta Chechłowska

Pierwsza krucjata i muzułmańska riposta

Pierwsza krucjata – co do niej doprowadziło? W XI wieku Cesarstwu Bizantyjskiemu zagroził najazd ze strony Turków Seldżuckich. Pod wodzą Toghrul Bega opuścili oni swoje siedziby w Azji Środkowej i błyskawicznie, bo od lat czterdziestych do sześćdziesiątych XI w., opanowali obszar od Iranu aż po Palestynę...

Piotr Solecki

Kilka uwag o rozumieniu Miasta Słońca

„Mińsk – Miasto Słońca” białoruskiego artysty Artura Klinaua – "„niepozorna książeczka”, jak ją określił recenzent „Histmaga”":http://histmag.org/?id=3380, jest tylko przyczynkiem, bramą do Nieistniejącego Miasta w Nieistniejącej Krainie, którą zamieszkuje Nieistniejący Naród. Trudno zrozumieć całość zamysłu autora bez zapoznania się z innymi fragmentami wielkiej układanki rodem z półmitycznej już Krainy Szczęścia. Ten tekst ma za zadanie wytłumaczyć, czym jest Miasto Słońca i jak tam trafić. Nie przedstawia dogłębnej analizy utworu, ale zarysowuje podejście autora do problematyki i może służyć za wstęp do książki.

Aliaksei Shota

Karykaturalny obraz sąsiadów. Rosjanie w humorze polskim okresu PRL

Idą przez pustynię Polak, Rusek i Niemiec… Przyjechał Rosjanin pierwszy raz do Ameryki… Od lat Polacy śmieją się z takich dowcipów, chociaż niewielu wie dlaczego. Chcesz wiedzieć? Oto odpowiedź.

Katarzyna Nowak

Saladyn „prawy w wierze Józef syn Ajjuba” oczami historiografów

Saladyn – sułtan Egiptu, zwycięzca bitwy pod Hittin i zdobywca Jerozolimy – stał się bohaterem mitów i legend, ale także prac historycznych. Swoją uwagę poświęciło Saladynowi kilku współczesnych lub żyjących wkrótce po nim arabskich historiografów. W XIX wieku do ich prac zaczęli sięgać także Europejczycy.

Piotr Solecki

Powstanie i rozwój „Naprzodu” – organu prasowego PPSD

Dlaczego krakowscy socjaliści zdecydowali się stworzyć odrębne czasopismo? Czym się wyróżniało? Jak przebiegała jego ewolucja i co zmieniło się po zjednoczeniu ruchu robotniczego?

Daria Domarańczyk

Tank Hunters – amerykański Panzerknacker

Pisząc swój "poprzedni artykuł o „łowcach czołgów”":http://histmag.org/?id=1274 byłem przekonany, że tylko Niemcy stworzyli przypominające komiksy instrukcje niszczenia broni pancernej przez piechotę. Jak się jednak okazało, byłem w błędzie. Przeoczyłem War Department Pamphlet No. 21-33, lub prościej: Tank Hunters.

Łukasz Męczykowski

Białoruś. Państwo bez narodu?

Jak kształtowała się białoruska historia i tożsamość na przestrzeni okresu radzieckiego? Czy pierwsze niepodległe państwo białoruskie, BRL, miało szansę przetrwać? A może to bolszewicy „ukształtowali” Białorusinów w procesie odgórnej białorutenizacji, tylko po to, by następnie ich zsowietyzować? Na te i wiele innych pytań odpowiada Roman Sidorski.

Roman Sidorski

Agonia PZPR. I sekretarz KC o rozpadzie struktur partii

„Proszę o powstanie Towarzyszek i Towarzyszy. Sztandar Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – wyprowadzić!” – tymi słowami podsumował swoje wystąpienie na XI Zjeździe PZPR jej I sekretarz Mieczysław Franciszek Rakowski. Sztandar wyprowadzono w nocy z 29 na 30 stycznia 1990 r., a obraz ten stał się jednym z symboli polskiej transformacji ustrojowej. Jednak co działo się w partii w okresie pomiędzy wyborami czerwcowymi a ostatnim zjazdem? Ponownie oddajmy głos Rakowskiemu...

Michał Przeperski

Politrucy w Marynarce Wojennej. Przyczynek do charakterystyki

Organizacja polskich formacji wojskowych pod egidą ZSRR wymagała stworzenia specjalnego korpusu osobowego odpowiedzialnego za przygotowanie polskich żołnierzy do współdziałania z Armią Czerwoną. Był to krok niezbędny, bowiem zdecydowana większość przebywających w ZSRR Polaków znalazła się tam w wyniku antypolskiej polityki Związku Radzieckiego, prowadzonej do czerwca 1941 r., czyli momentu wybuchu wojny z Niemcami. Polscy komuniści z Wandą Wasilewską na czele byli tego w pełni świadomi.

Jędrzej Jednacz

Karol Nawrocki , Jarosław Kujawski

Bieg ku zwycięstwu wszystkich. Maraton „Solidarności”

Pewną zasadą jest, że warunki polityczne mają swój bezpośredni wpływ na organizację życia sportowego w danym kraju. Przykładem mogą być prężnie działające w PRL kluby gwardyjskie i wojskowe, Polska Federacja Sportu stanowiąca efekt politycznych tendencji Edwarda Gierka czy, by posłużyć się przykładem spoza Polski, aura unosząca się nad igrzyskami olimpijskimi w Berlinie w 1936 r. Swoje sportowe odbicie miał także zryw polskiego społeczeństwa z sierpnia 1980 r.

Nittel Nacht, czyli jak żydzi „świętowali” chrześcijańską wigilię

Gra w kości, zero seksu, zakaz czytania Tory a nawet... pół nocy darcia papieru toaletowego. O odwiedzinach pełzającego kanałami ściekowymi Jezusa i demonicznych psach nie wspominając. Żydzi aszkenazyjscy i chasydzi na swój unikalny sposób obchodzili noc narodzenia Boga chrześcijan. Niektórzy wciąż to robią.

Kamil Janicki

Geneza powstania lotniska w Gdańsku Rębiechowie. Cz. I: Historia portu Gdańsk Wrzeszcz

Gdańskie lotnisko we Wrzeszczu funkcjonowało w latach 1910–1974. Powstało na terenach wcześniej pełniących rolę pruskiego poligonu, by po sześciu dekadach zniknąć pod naporem rozrastającego się miasta i utrudnień wynikających ze złej lokalizacji i trudnych warunków pogodowych. Dopiero rezygnacja z jego użytkowania otworzyła drogę do budowy portu lotniczego w Gdańsku Rębiechowie.

Alicja Młyńska

Wawrzyniec Jan Rudawski (1617-1674) – zarys biografii

Jest postacią znacznie słabiej znaną, niż chociażby żyjący w pozbawionych źródeł mrokach średniowiecza Wincenty Kadłubek czy Gall Anonim. Biografię Wawrzyńca Jana Rudawskiego, autora jednego z najważniejszych źródeł do dziejów Polski XVII wieku – _Historii polskiej od śmierci Władysława IV aż do pokoju oliwskiego_ – skrupulatnie rekonstruuje Michał Świętoniowski.

Michał Świętoniowski

Anna Nowakowska-Wierzchoś

Życie codzienne polskich emigrantek w okupowanej Francji 1940-1944 (cz. 2)

Polki wspierały ruch oporu we Francji pracując jako łączniczki, sanitariuszki, zwiadowczynie. Przenosiły broń i amunicję, współorganizowały strajki. Z czasem jednak, z ruchu robotniczego walczącego o prawo do godnej pracy i uczciwych zarobków, polska emigracja przekształciła się w ślepo wierzącą Związkowi Radzieckiemu, potulną masę.

Anatomia kryzysów – historia lubi się powtarzać

Kryzysy, czyli okresowe spowolnienie działalności gospodarczej, towarzyszą ludzkości od początku istnienia cywilizacji. Obecny, choć na pierwszy rzut oka coraz mniej widoczny na rynkach finansowych, nadal pozostaje przedmiotem licznych dyskusji.

Edyta Łaszkiewicz

W tawernie i w lupanarze. Rozrywki mieszkańców flawijskich Pompejów w świetle inskrypcji

Czy mieszkańcy antycznych Pompejów różnili się od nas aż tak bardzo, jak mogłoby się wydawać? Naścienne malowidła i graffiti oraz inne zabytki odnajdywane w zatrzymanym w pół kroku flawijskim mieście każą w to wątpić. Jakub Kozłowski pisze o rozrywkach pompejańczyków i ich życiu codziennym – od ceny i gatunków wina sprzedawanego w karczmach, po wystrój domów publicznych i funkcjonowanie łaźni.

Jakub Kozłowski

Parada bękartów. Nieślubne dzieci polskich władców do końca XVII wieku

Kiedy porówna się ilość nieślubnego potomstwa królów Polski i Francji, to nasi władcy wypadają raczej słabo. Trzeba pamiętać jeszcze, że statystykę zawyża August II Mocny, ojciec niemal połowy polskich bastardów. Bękarty miał również Kazimierz Wielki. Wśród nieślubnych dzieci polskich władców mamy biskupów, hrabiów i hrabiny, różnej maści awanturników, a nawet poborcę podatkowego…

III rząd Wincentego Witosa (cz. 2)

Czy Witos był „reakcyjnym faszystą” czy raczej mężem stanu, gotowym poprowadzić naród w ciężkich chwilach dzięki swym „mocnym nerwom i tęgiej głowie”? Sformowanie jego trzeciego rządu i przyczyny zamachu majowego omawia Rafał Jaźwiński.

Rafał Jaźwiński

Guynemer z Boulogne. Historia pirata-krzyżowca

Wśród dowódców pierwszej wyprawy krzyżowej znajdowało się wiele barwnych osobowości. Zwykle w opracowaniach pamięta się o feudałach, spośród których cześć założyła na Wschodzie własne państwa. Tylko przypadkiem można w literaturze natrafić się na informacje o Guynemerze, piracie-krzyżowcu.

Ostatni wielki zryw Solidarności. 31 sierpnia 1982 roku na łamach prasy rządowej

Demonstracje, których fala przetoczyła się przez miasta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 31 sierpnia 1982 roku, określane są mianem największych manifestacji ulicznych okresu władzy ludowej. Zorganizowane w drugą rocznicę podpisania Porozumień Sierpniowych, w samym środku stanu wojennego, masowe wystąpienia robotników, studentów, związkowców i zwykłych obywateli, znane są również z bardzo brutalnych pacyfikacji przez Milicję Obywatelską. W niektórych miastach – w Lubinie, we Wrocławiu, w Gdańsku – funkcjonariusze ZOMO otworzyli ogień do strajkujących, wynikiem czego zginęło pięć osób a kolejnych kilkadziesiąt zostało rannych.

Bartłomiej Międzybrodzki

Panna „S” w sportowym dresie

Słowo „Solidarność” kojarzy się zazwyczaj z czymś wielkim i przełomowym w historii naszego kraju. To oczywiście prawidłowe skojarzenie. Jednocześnie należy pamiętać, że entuzjazm „Sierpnia” stanowił nie tylko fundament polityczno-gospodarczych zmian, ale także inspirację dla wielu dalekich od polityki środowisk. W tym dla sportowców.

„Komedya”, czyli skandal na dworze Barbary Radziwiłłówny z lat 1547-1548

Skandale na dworach polskich królowych i księżnych znamy już od czasów średniowiecza. Niektórym towarzyszyły poważne zarzuty wysuwane nie tylko wobec dwórek, ale nawet samych małżonek władców. Dominik Szulc zarysowuje dzieje kilku z tych incydentów, by następne opisać mniej znany skandal, jaki miał miejsce w roku 1548 w najbliższym otoczeniu Barbary Radziwiłłówny. Dzięki zabiegom książąt Radziwiłłów nie zyskał on rozgłosu, ale zachowane źródła pozwalają odtworzyć przebieg wydarzeń.

Dominik Szulc

Starożytne oddziały specjalne? Dromedarii w armii rzymskiej w II wieku n.e.

„Dromedarii” to nazwa na określenie jazdy na wielbłądach walczącej w pustynnych bojach. Samych jeźdźców, zajmujących się obroną karawan, zwano meharystami. Słowo „dromedarius ”oznacza: ten, który jeździ na wielbłądzie; szybki, chyży. Jak wyglądało uzbrojenie dromedarii i do jakich celów wykorzystywano te oddziały w II wieku n.e.?

Damian Nitecki

Funkcjonalizm w archeologii

Funkcjonalizm w archeologii jest ściśle powiązany z podobnym prądem w antropologii i wytworzeniem się antropologii kulturowej. Warto pokrótce opisać narodziny tego nurtu i sylwetki jego twórców.

Kamil Adamczyk

Jałmużnictwo i żebracy w średniowieczu

Przez całe średniowiecze masowy charakter miało jałmużnictwo zbiorowe. Uprawiane było przez Kościół, stanowiło element składowy liturgii pogrzebowej najpierw władców i możnych, a potem też zamożnego mieszczaństwa. Żebraków wspierały klasztory, a władcy udzielali wielkich jałmużn w czasie objazdów kraju i z okazji wielkich świąt. Rozdawnictwo miało na celu podniesienie ich prestiżu. Pomocniczą rolę odgrywały w realizacji tego zadania tak żony, jak i urzędnicy.

Beata Woźniak

Tajni współpracownicy SB – historia donosicielstwa

Tajni współpracownicy SB, a wcześniej także UB, to temat wokół którego narosło wiele mitów i fałszów. Skąd brali się ludzie, którzy donosili bezpiece? Jaką skalę miało to zjawisko? Jakie pobudki nimi kierowały?

Leszek Molendowski

Sprawa pułkownika Ludwika Kalksteina

W 1670 roku szlachecką społecznością Rzeczpospolitej Obojga Narodów wstrząsnęła sprawa uprowadzenia pułkownika Krystiana Ludwika Kalksteina (Stolińskiego) przez ludzi elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma spod boku samego króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Czy Kalkstein był tylko niegroźnym wichrzycielem, czy też jego akcja mogła przywrócić Rzeczpospolitej Prusy Książęce?

Paweł Skworoda

Funkcjonowanie skarbu nadwornego Rzeczpospolitej w latach 1587-1632

Gdy Zygmunt III Waza wstępował na tron, dochody skarbu nadwornego nawet w 1/3 nie pokrywały corocznych potrzeb. Wieloletnie reformy skarbowe i system opłat za nominacje na wysokie urzędy pozwolił diametralnie zmienić ten stan rzeczy. U schyłku panowania pierwszy z Wazów nie tylko uzyskiwał kilkukrotnie wyższe dochody z dóbr koronnych i litewskich, ale też był w stanie regulować wszystkie swoje wydatki.

Wojciech Słapiński

Anna Nowakowska-Wierzchoś

Życie codzienne polskich emigrantek w okupowanej Francji 1940-1944 (cz. 1)

Polska emigracja w przedwojennej Francji liczyła ponad pół miliona osób, z czego zdecydowana większość przybyła nad Sekwanę już po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w celach zarobkowych. Polacy i Polki podejmowali się najsłabiej płatnych i najtrudniejszych prac. Silne były wśród nich sympatie lewicowe i komunistyczne. Sprowadzili też do Francji... czerwoną kapustę.

Historia Sopotu. Część IV: po roku 1989

W roku 1989 podniosła się wreszcie żelazna kurtyna, a Polska weszła na nową drogę ku kapitalizmowi. Być może dla innego, równie niewielkiego miasta, położonego gdzieś w centrum kraju, to wydarzenie nie przyniosłoby od razu widocznej różnicy, lecz Sopot zawsze żył Polską i sprawy kraju nieodmiennie odciskały na nim swoje piętno. Tu poza koroną, która pojawiła się nad głową wiszącego w urzędzie białego orła, i znikającymi z ulic tabliczkami z imionami ludowych sekretarzy, spodziewano się rychło czegoś więcej.

Piotr Pelczar

Inicjatywa sportowa I sekretarza KC PZPR. Wojewódzka Federacja Sportu w Gdańsku

_Edward Gierek lubił i rozumiał sport. Zarówno podczas zagłębiowsko-śląskiej młodości, jak i podczas francuskiej i belgijskiej emigracji musiał przecież zetknąć się z futbolem i na pewno niejednokrotnie biegał wraz z kolegami za piłką, w przeciwieństwie do Władysława Gomułki, który piłki i stadionu w młodości nie widział chyba nigdy_ – stwierdził Henryk Biliński, autor książki o historii Polskiego Związku Piłki Nożnej.

Praefecti Pretorio - znaczenie i rola polityczna w Cesarstwie Rzymskim (cz. II)

Pretorianie to w powszechnym mniemaniu symbol wiernej gwardii potężnego władcy, a jej dowódcy to szare eminencje na dworze cesarskim. Jaka była historia tej formacji i czy od początku odegrała tak wielką rolę w historii starożytnego Rzymu?

Wojciech Górczyk

Wzbierająca burza, czyli jak doszło do kryzysu wenezuelskiego

Minęło ledwie pół roku od zakończenia wojny burskiej a Wielka Brytania zaangażowała się w kolejny spór polityczno-militarny. Tym razem jednak nie była to tylko walka Dawida z Goliatem. W sprawę zaangażowały się Niemcy i Stany Zjednoczone, a potencjalne zagrożenie doktryny Monroego ograniczało pole manewru. Tekst ten nie traktuje jednak o przebiegu kryzysu wenezuelskiego, lecz o tym jak do niego doszło.

Przemysław Piotr Damski

Muzyka na lekcji historii. Kilka refleksji

Wykorzystanie środków fonicznych na lekcjach w polskich szkołach często ograniczane jest do koniecznego minimum. Tymczasem muzyka, jak sądzę, jest jednym z najważniejszych i najbardziej pomocnych środków dydaktycznych dostępnych dla nauczyciela historii.

Krzysztof Olszak

Nowoczesne metody dokumentacji zabytków. Przykład badań archeologicznych w Wilanowie

Problemem archeologii od lat są duże opóźnienia w publikacji wyników badań. Dziedzina ta pozostaje dość hermetyczna. Nawet gdy wyniki są udostępniane, to często w formie nieatrakcyjnej i niezrozumiałej dla osób nie zajmujących się archeologią. Celem mojej pracy jest ukazanie nowoczesnych i atrakcyjnych dla szerszej grupy społeczeństwa metod dokumentacji zabytków na przykładzie badań archeologicznych prowadzonych na terenie Zespołu Pałacowego w Wilanowie. Badania te rozpoczęły się w 2003 roku z ramienia Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków (KOBIDZ) i są kontynuowane przez Zespół Archeologiczno-Konserwatorski.

Kamil Adamczyk

Historia Sopotu. Część II: lata 1914-1945

W okresie międzywojennym Sopot nadal odgrywał rolę prestiżowego ośrodka turystycznego, wchodząc w skład Wolnego Miasta Gdańska. Poziom życia i zakres oferowanych kuracjuszom rozrywek rosły aż do wybuchu II wojny światowej.

Piotr Pelczar

Marek Edelman. Opozycjonista

Marek Edelman, zmarły dzisiaj w nocy, kojarzony jest przede wszystkim jako ostatni dowódca powstania w getcie warszawskim w 1943 roku. Należy jednak pamiętać także o jego późniejszych działaniach – wieloletnim zaangażowaniu w strukturach opozycji demokratycznej w PRL.

Krzysztof Lesiakowski

O kontaktach polsko-cypryjskich w średniowieczu

Wprawdzie polskie kontakty z Cyprem nigdy nie przybrały takiej skali, jak z pozostałymi częściami greckiego świata, ale położenie wyspy na szlaku pielgrzymkowym sprawiło, że stawała się ona obowiązkowym przystankiem dla Polaków podążających do Ziemi Świętej. Z drugiej strony silna pozycja Polski w okresie średniowiecza sprawiła, że królowie Cypru starali się przynajmniej dwukrotnie zainteresować sprawami śródziemnomorskimi naszych władców. W 1432 zaproponowano nawet oddanie Cypru w zastaw polskiemu królowi.

Łukasz Burkiewicz

Kat jako członek społeczności miejskiej w Rzeczypospolitej wieków XVI–XVIII (cz. II)

Kat nie był wyłącznie realizatorem wyroków miejskiej społeczności. Stanowił postać otoczoną tabu – postać, na której koncentrowało się całe odium zepsucia towarzyszące przestępczości. Zarazem kaci często balansowali na granicy prawa – to oni prowadzili zamtuzy, co często prowadziło do ciemnych interesów i konszachtów z najróżniejszej maści łotrzykami. Zdarzało się, że nieostrożny kat kończył na szafocie. Egzekucji dokonywał zazwyczaj jego własny pomocnik i następca.

Marek Mariusz Pacholec

Wyzwoleńcza Armia Podziemna (cz. II)

Wyzwoleńcza Armia Podziemna (WAP), taką nazwę wymyśliła dla swojej tajnej organizacji kilkunastoosobowa grupa młodych ludzi z małego zachodniopomorskiego miasteczka Złocieniec, którzy nie zdając sobie chyba w pełni sprawy z możliwych konsekwencji swoich działań, postanowili podjąć czynny opór przeciwko sowietyzacji Polski. Za swą decyzję zapłacili słoną cenę, przechodząc brutalne śledztwa, ciężkie więzienie i obozy pracy.

Jarosław Leszczełowski

Wielki przyjaciel Polski? Nuncjatura Achillesa Ratti w latach 1918–1921 (cz. II)

O Achillesie Rattim mówimy zwykle jako o bohaterskim nuncjuszu, który nie opuścił Warszawy w momencie jej zagrożenia przez hordy bolszewickie w 1920 roku lub jako o późniejszym papieżu Piusie XI. Czy był, jak zwykło się twierdzić, wielkim przyjacielem Polaków? A może raczej nieodpowiedzialnym, upolitycznionym imperialistą, jak przedstawił go Jarosław Jurkiewicz?

Jarosław Pietrzak

Kampania w niemieckiej Afryce Południowo – Zachodniej 1914-1915 (cz. III)

Niemcy, zepchnięci na północ Namibii, stracili kontrolę nad większością obszaru kolonii. Cel afrykanerskiej operacji uzgodniony z Brytyjczykami został wypełniony, do czego w dużej mierze przyczyniła się sprawna organizacja kampanii. Niemcy nawet wtedy nie zmienili swojej taktyki, dalej się wycofując – aż do momentu kapitulacji. Przegrali w starciu z pozbawioną dyscypliny armią farmerów, którzy nawet nie nosili mundurów...

Paweł Brudek

Wyzwoleńcza Armia Podziemna (cz. I)

Wyzwoleńcza Armia Podziemna (WAP), taką nazwę wymyśliła dla swojej tajnej organizacji kilkunastoosobowa grupa młodych ludzi z małego zachodniopomorskiego miasteczka Złocieniec, którzy nie zdając sobie chyba w pełni sprawy z możliwych konsekwencji swoich działań, postanowili podjąć czynny opór przeciwko sowietyzacji Polski. Za swą decyzję zapłacili słoną cenę przechodząc brutalne śledztwa, ciężkie więzienie i obozy pracy.

Jarosław Leszczełowski

Kat jako członek społeczności miejskiej w Rzeczypospolitej wieków XVI–XVIII (cz. I)

W ogólnej świadomości współczesnego społeczeństwa kat to osoba jednoznacznie zła, wyjęta poza nawias społeczny, poddana pełnej obstrukcji społecznej. Najczęściej spotykanym wizerunkiem jest przedstawienie kata jako umięśnionego osobnika odzianego w kaptur i rękawice, stojącego na szafocie i wspartego na swym ciężkim oburęcznym mieczu. Ten uproszczony, nieprawdziwy obraz jest przekazywany i utrwalany głównie przez nośniki kultury masowej – kino i literaturę beletrystyczną.

Marek Mariusz Pacholec

Historyk w debacie publicznej: kapłan czy sługa?

Jaka jest i jaka była rola historyka w Polsce? Czy powinien być sługą narodu czy kapłanem i przewodnikiem? Jakie cele realizowali historycy przez pierwsze dwie dekady wolnej Polski i jakie należy postawić przed nimi zadania na następne lata? Te i inne kwestie podejmował w jednym z dwóch wykładów inaugurujących XVIII Powszechny Zjazd Historyków Polskich wybitny specjalista w zakresie historii XIX i XX wieku, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Historycznego i wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. dr hab. Andrzej Chwalba.

Andrzej Chwalba

Kampania w niemieckiej Afryce Południowo–Zachodniej 1914–1915 (cz. II)

Pierwsze miesiące 1915 roku to stopniowy odwrót Niemców, którzy niemal bez walki oddali wojskom burskim większość terenów Namibii. 12 maja południowoafrykański premier, gen. Botha zajął stolicę kolonii, Windhuk.

Paweł Brudek

„Wojna peloponeska” i grecka paideia

„Wojna peloponeska” to jedno z najważniejszych dzieł literatury antycznej. Nie jest dziś tylko najważniejszym źródłem do badania historii politycznej Grecji drugiej połowy V w. p.n.e. Jej aktualność polega na spostrzeżeniach, które zgodnie z przekonaniem autora mają ponadczasową wartość.

Bartłomiej Czajka