Bractwo Kapłańskie św. Piusa X: geneza

Bractwo Kapłańskie św. Piusa X – zobacz też: Bractwo Kapłańskie św. Piusa X i jego postawa wobec Tradycji

21 stycznia 2009 roku papież Benedykt XVI zdjął z arcybiskupa Lefebvre’a i czterech wyświęconych przez niego biskupów ekskomunikę latae sententiae (fot. Fabio Pozzebom/Agência Brasil, na licencji Creative Commons License Attribution 2.5 Brazil)

Być może niewiele ruchów w historii Kościoła było tak silnie związanych ze swoim założycielem jak Bractwo Kapłańskie św. Piusa X – dzieło arcybiskupa Marcela Lefebvre’a, który opracował fundamenty teoretyczne współczesnego integryzmu katolickiego. Zrozumienie intencji duchownego oraz ukazanie jego życia i działalności w szerszym kontekście pozwoli nam na pełniejsze ujęcie problematyki postawy Bractwa wobec decyzji Soboru Watykańskiego II. Jest to szczególnie ważne w obliczu publicystycznej krytyki tradycjonalistów, nasilonej zwłaszcza po 21 stycznia 2009 roku, kiedy to papież Benedykt XVI zdjął z arcybiskupa Lefebvre’a i czterech wyświęconych przez niego biskupów ekskomunikę latae sententiae . Krytyka ta niejednokrotnie odwołuje się do informacji skrótowych i pobieżnych, polemizując ze zniekształconym de facto obrazem tradycjonalizmu katolickiego.

Życie i dzieło Marcela Lefebvre’a

Marcel Lefebvre przyszedł na świat 29 listopada 1905 roku w miejscowości Tourcoing, niedaleko granicy francusko-belgijskiej. Wychował się w mieszczańskiej, wielodzietnej rodzinie o długich tradycjach katolickich. Jego ojciec, René Lefebvre, zadeklarowany monarchista uwięziony za współpracę z ruchem oporu i wywiadem brytyjskim, zginął w 1944 roku w niemieckim obozie koncentracyjnym w Sonnenburgu. Matka zmarła jeszcze wcześniej, bo w roku 1938, podczas pobytu syna w Afryce. Ród, z którego pochodził, odznaczał się niespotykaną, nawet jak na tamte czasy, pobożnością. Jak podaje Ramon Angles „dał on Kościołowi, licząc począwszy od 1738 r., prawie pięćdziesięciu swoich potomków, wśród nich jednego Kardynała, kilku biskupów, oraz wielu księży i zakonników”. Reszta z siedmiorga rodzeństwa Lefebvre’a poszła podobnymi ścieżkami, bowiem dwóch braci oraz trzy siostry wybrało zgromadzenia zakonne.

Przyszły arcybiskup rozpoczął działalność kapłańską po ukończeniu Francuskiego Seminarium w Rzymie w roku 1929 (w latach 1926–1927 odbył także obowiązkową służbę wojskową). W czasie swoich studiów zdążył obronić doktoraty z filozofii (1925) oraz teologii (1929) na Uniwersytecie Gregoriańskim. Warto zwrócić uwagę, że podczas pierwszej obrony miał zaledwie dwadzieścia lat. Okres seminarium wydaje się ważny z jeszcze jednego powodu. To tam Lefebvre poznał swojego konserwatywnego rektora Henriego Le Flocha, którego wpływom przypisywał swoją tradycjonalistyczną postawę. Tak napisał o przełożonym Seminarium Francuskiego w książce Kościół przesiąknięty modernizmem :

Był to człowiek godny, Bretończyk, silny i stały w swej wierze jak bretoński granit. Wykładał nam encykliki papieży i uczył, czym jest zakazany przez Piusa X modernizm, modernistyczne błędy popełnione przez Leona XIII, czym jest potępiony przez Piusa IX liberalizm. […] Jego niezłomność odnośnie doktryny i Tradycji oczywiście nie podobały się progresistom.

Po święceniach udzielonych przez biskupa Achille’a Liénarta 21 września 1929 roku, Lefebvre został mianowany wikariuszem w parafii w jednej z przemysłowych dziennic Lille, miasta znajdującego się niedaleko domu rodzinnego. Za sprawą listów, które otrzymywał z Afryki od swojego brata René, w 1931 roku postanowił wstąpić do nowicjatu misjonarskiego Zgromadzenia Ojców Ducha Świętego (Congregatio Sancti Spiritus, CSSp.). Złożenie pierwszych ślubów zakonnych (1932) zbiegło się w czasie z decyzją o wyruszeniu do Gabonu, w którym rozpoczął się nowy okres w życiu młodego kapłana.

Na miejscu w bardzo krótkim czasie wykazał się on niezwykłą kreatywnością oraz zdolnościami organizacyjnymi. Już w 1934 roku, po dwuletnim okresie piastowania stanowiska nauczyciela dogmatyki i Pisma Świętego, został rektorem Seminarium św. Jana w Libreville. W międzyczasie zajmował się elektryfikacją oraz hydrauliką, był również kierowcą i kwestorem, a także obsługiwał drukarnię. Do października 1945 roku, w którym został wezwany przez przełożonego zgromadzenia we Francji do pokierowania nowicjatem CSSp., Lefebvre urzędował w czterech misjach na terenie Gabonu.

Podczas jego krótkiego pobytu w ojczyźnie papież Pius XII zlecił mu objęcie wikariatu apostolskiego w Dakarze. 18 września 1947 roku Marcel Lefebvre został wyświęcony na biskupa w Turcoing, z którego pochodził. Nominację otrzymał z rąk kardynała Liénarta, tego samego, który udzielił mu święceń kapłańskich. Wraz z objęciem wikariatu, Lefebvre został też mianowany biskupem tytularnym Anthebonu (obecnie Al. Blakijja w rejonie Gazy). Dakar, nad którym piastował zwierzchnictwo, stanowił trudny teren do ewangelizacji. W tym największym mieście Francuskiej Afryki 90% z 0,5 miliona mieszkańców stanowili muzułmanie i animiści. Podobnie sytuacja wyglądała w tej części Senegalu, na północ od Gambii, za którą był odpowiedzialny: wśród 2,5 miliona ludzi gmina katolicka liczyła zaledwie 55 tysięcy wiernych.

W roku 1955 Marcel Lefebvre został mianowany – również przez Piusa XII – pierwszym w historii arcybiskupem Dakaru. Podczas swojej posługi w Afryce arcybiskup „utworzył cztery Konferencje Episkopatu, dwadzieścia jeden nowych diecezji i prefektur apostolskich, a także seminaria w ramach swojej poszerzonej jurysdykcji”. Na tym nie kończy się lista jego zasług. Działał on także na polu rozwoju prasy katolickiej, organizował Akcję Katolicką, sprowadzał na teren Afryki europejskie zgromadzenia zakonne, a ponadto otwierał szpitale i szkoły dla ponad 12 tysięcy dzieci. „Nawet najsurowsi krytycy arcybiskupa Lefebvre’a byli zmuszeni zaświadczyć o skuteczności jego apostolatu w Afryce”.

Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!

W okresie poprzedzającym otrzymanie tytułu arcybiskupa Dakaru, Marcel Lefebvre został nuncjuszem papieskim (1948) na całą Afrykę Francuską (18 państw). Stanowisko to wiązało się także z przyjęciem tytułu arcybiskupa tytularnego Acradipolisu. W czasie swojego urzędowania był zobowiązany do corocznych wizyt u papieża, podczas których zdawał relację ze swojej pracy. Konsultacje dotyczące tematyki misyjnej zaowocowały powstaniem encykliki Fidei Donum, stanowiącej impuls do ożywionej działalności misyjnej. Warto nadmienić, że podczas nuncjatury Lefebvre’a wyświęcono pierwszych afrykańskich biskupów.

Wzór pieczęci Zgromadzenia Ojców Ducha Świętego

Posługa misyjna arcybiskupa dobiegła końca wraz ze śmiercią Piusa XII. Nowo wybrany papież Jan XXIII mianował Lefebvre’a w dowód swego uznania członkiem komisji przygotowawczej Soboru Watykańskiego II. 23 stycznia 1962 roku arcybiskup został wyznaczony na stanowisko Asystenta Tronu Papieskiego oraz ordynariusza diecezji Tulle w centralnej Francji. W lipcu tego samego roku został mianowany arcybiskupem tytularnym Synnady we Frygii, a Kapituła Generalna Zgromadzenia Ojców Ducha Świętego (które ówcześnie stanowiło najważniejsze zgromadzenie misyjne w Kościele) wybrała go na okres dwunastu lat na swojego Przełożonego Generalnego. Dzięki wieloletniemu doświadczeniu misyjnemu Lefebvre był osobą powszechnie szanowaną, jednak pewne kręgi w zakonie wyrażały coraz głośniejsze niezadowolenie związane z konserwatywną, zamkniętą na świat i zmiany postawą swojego Generała. Jego urzędowanie dobiegło końca wraz z rokiem 1968, kiedy to na znak protestu wobec zmian, których Kapituła Generalna dokonywała w duchu soboru, zgłosił Pawłowi VI swoją rezygnację. Od tej pory stał się oficjalnie bezrobotny i osiadł jako kapelan klasztorny w Rzymie.

W grudniu 1962 roku rozpoczęły się obrady Komisji Centralnej, mającej przygotować dokumenty na potrzeby soboru. Już podczas pierwszego spotkania nastąpiły zgrzyty: „Arcybiskup publicznie skarżył się na obecność w podkomisjach niekatolików i osób o wątpliwych przekonaniach, takich jak Hans Küng, Ratzinger (w czarnym garniturze i pod krawatem), Rahner, Congar, Schillebeeckx, i spółka”. Podobna postawa zaowocowała powołaniem skrzydła sprzeciwiającego się reformom, zwanego w kuluarach „tradycjonalistycznym komando”. W skład Coetus Internationalis Patrum, bo o nim mowa, wchodziło 250 biskupów (z 2500 biorących udział w Soborze) sprzeciwiających się modernistycznym reformom w łonie Kościoła. Do założycieli tego ugrupowania należeli między innymi kardynałowie Spellman i Ottaviani oraz biskupi Morcillo, Siguad (przewodniczący) i de Castro Mayer z Brazylii, który później został bliskim przyjacielem Lefebvre’a, a także wziął udział w święceniach w Ecône. Coetus starało się zminimalizować wpływ „skrzydła modernistycznego”, za przedstawiciela którego uchodził kardynał Bea – były spowiednik Piusa XII. Tak o Coetus pisał sam arcybiskup:

Było nas 250 przychylnych utrzymaniu Tradycji i wrogich zbyt wielkim zmianom w Kościele; wrogich fałszywej odnowie, fałszywemu ekumenizmowi, fałszywej kolegialności. […] Zło zostało nieco ograniczone. Lecz nie udało nam się przeszkodzić przejściu niektórych projektów, a w szczególności deklaracji o wolności religijnej, której tekst był poprawiany aż pięć razy.

Tarcie między liberalnym i konserwatywnym skrzydłem w Kościele trwało nadal. Poparcie papieża Pawła VI zaowocowało niemal jednogłośnym przyjęciem projektów reform sporządzonych w duchu nowoczesności, przy jednoczesnym odrzuceniu wcześniej przygotowanych projektów Coetus Internationalis Patrum. W konsekwencji przyjęcia twardego stanowiska, arcybiskup Lefebvre odmówił podpisania dekretu o ekumenizmie Unitatis redintegratio, a także deklaracji o wolności religijnej Dignitatis humanae. Pozostaje jednak faktem, że na czternastu z szesnastu dokumentów soborowych widnieje jego podpis. Warto wspomnieć o podjętych przy współpracy z kardynałem Wyszyńskim staraniach, które miały na celu wprowadzenie oficjalnego potępienia komunizmu do konstytucji Gaudium et Spes. Idea ta nie znalazła jednak uznania w oczach papieża, wzbraniającego się przeciw dokumentom „które mogłyby «ranić» niekatolików”.

Bractwo Kapłańskie św. Piusa X – początek działalności

W okresie posoborowym Marcel Lefebvre nasilił swoją działalność krytyczną wobec ruchu odnowy. Podróżował, udzielając licznych wykładów potępiających modernizm i fałszywy ekumenizm dokumentów Vaticanum Secundum. Wobec zmian zachodzących w seminariach duchownych, już w 1964 do arcybiskupa zaczęli zgłaszać się młodzi ludzie niegodzący się na ówczesny stan rzeczy. W obliczu odmowy udzielenia tonsury grupie 21 seminarzystów nazywanych pogardliwie „integrystami”, Marcel Lefebvre postanowił wziąć sprawy we własne ręce.

Godło Bractwa Kapłańskiego Świętego Piusa X (rys. [ Thomas Gun ]/[ Bruno Vallette ], na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported)

W rewolucyjnym roku 1968 na całe Seminarium Francuskie w Rzymie przypadało jedynie dwóch kleryków chodzących w sutannach. „W maju seminarzyści wywiesili flagę komunistyczną, aby w ten sposób okazać swoje poparcie dla rewolucyjnych studentów we Francji”. Nie czekając na dalszy bieg wypadków, Lefebvre za namową sprzyjających mu duchownych otworzył kameralne seminarium tradycjonalistyczne w szwajcarskim Fryburgu. Rozpoczęcie działalności było możliwe dzięki zgodzie udzielonej 6 czerwca 1969 roku przez biskupa Françoisa Charriére’a. Niemal w tym samym czasie grupa wiernych sympatyzujących z tradycjonalistami nabyła likwidowany dom zakonny kanoników św. Bernarda, znajdujący się w malowniczo położonym Ecône, w kantonie Valais. Po przenosinach z Fryburga i zatwierdzeniu statutów 1 listopada 1970 roku, Bractwo Kapłańskie św. Piusa X, erygowane kanonicznie na okres próbny, wynoszący sześć lat, oficjalnie rozpoczęło swoją działalność.

Spodobał ci się nasz artykuł? Podziel się nim na Facebooku i, jeśli możesz, wesprzyj nas finansowo. Dobrze wykorzystamy każdą złotówkę! Kliknij tu, aby przejść na stronę wsparcia.

Wobec stanowczej odmowy uznania zmian posoborowych, Bractwo nie zostało erygowane definitywnie, co zapoczątkowało tym samym okres jego oddalania się od Kościoła podlegającego jurysdykcji papieża. Patron Bractwa nie został wybrany przez przypadek, Pius X zasłynął bowiem jako konsekwentny przeciwnik wszelkich nowości przenikających do Kościoła, a wywodzących się z ducha Wielkiej Rewolucji i ruchu Praw Człowieka. Pius X był tym, który napisał słynną „przysięgę antymodernistyczną”, do której składania zobowiązani byli wszyscy przyszli kapłani od 1910 do 1967 roku, to jest do czasu zniesienia jej przez Pawła VI.

Od początku lat 70. tempo radykalizacji postawy FSSPX zaczęło rosnąć. W 1969 roku podpisana została Konstytucja Apostolska Missale Romanum, a za namową między innymi kardynała Lercaro wprowadzono Novus Ordo Missae (Nowy Porządek Mszy), co stało się kością niezgody między Stolicą Apostolską i Marcelem Lefebvrem. Przy współudziale 12 innych teologów rozpoczął on pracę nad Analizą Krytyczną NOM, przedstawiając następnie dokument Pawłowi VI. Nie doczekawszy się odpowiedzi, w czerwcu 1971 roku arcybiskup oficjalnie ogłosił swoim seminarzystom powód, dla którego nie może zgodzić się na odprawianie mszy według nowego rytu.

Międzynarodowe Seminarium Świętego Piusa X w Ecône (fot. Moumine, na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported)

Wobec takiego stanu rzeczy narastało podejrzenie o nieprawowierność nowoutworzonego seminarium. Konferencja Episkopatu w Lourdes nazwała je „dzikim” , nie przeszkadzało to jednak Bractwu w fundowaniu na własną rękę nowych ośrodków (Armada 1973 i Albano 1974). W celu ostatecznego wyjaśnienia zagmatwanej sytuacji, Watykan wysłał dwóch wizytatorów apostolskich (11 listopada 1974), którzy poza odmową przyjęcia nowej liturgii nie dostrzegli żadnych uchybień. Dziesięć dni później arcybiskup wystosował oficjalne pismo, w którym sprecyzował swoje stanowisko:

Całym sercem i duszą przywiązani jesteśmy do katolickiego Rzymu [wyróżnienie M.Ł.M.) […] Odrzucamy natomiast i zawsze odrzucaliśmy wierność Rzymowi tendencji neomodernistycznych i neoprotestanckich […] Wszystkie te reformy przyczyniły się i nadal przyczyniają do upadku Kościoła, ruiny kapłaństwa, niszczenia Najświętszej Ofiary Mszy i sakramentów […] nauczanie to wyrosło z liberalizmu i protestantyzmu i już wielokrotnie było uroczyście potępiane przez Urząd Nauczycielski Kościoła. […] Dlatego też kontynuujemy nasze dzieło kształcenia kapłanów bez goryczy, rebelii, bez gniewu, pod gwiazdą Urzędu Nauczycielskiego wszystkich czasów, przekonani o tym, że jest to największa ofiara jaką możemy oddać Kościołowi Katolickiemu i przyszłym pokoleniom.

Jan Paweł II (fot. Leja , na licencji Free Art License)

Jest w tym oświadczeniu wszystko, co następnie będzie powtarzane w obronie stanowiska FSSPX, mianowicie: wierność niezmiennej Tradycji, konieczność przeciwstawienia się prądom niszczącym Kościół od wewnątrz, nawet za cenę sprzeciwienia się papieżowi – i wreszcie – działanie w stanie wyższej konieczności. Wobec fiaska pierwszej próby podjęcia dialogu, Bractwo zostało rozwiązane z dniem 6 maja 1975 roku. Następnie w lipcu, wobec ciągłej odmowy dostosowania się do nowego mszału, arcybiskup Lefebvre został obłożony zakazem suspensio a divinis dotyczącym sprawowania liturgii. Później nastąpiły jeszcze dwie, także nieudane próby mediacji (1978 Paweł VI oraz 1978 Jan Paweł II).

Do czasu nielegalnego wyświęcenia czterech biskupów w 1988, arcybiskup Lefebvre działał w celu zintensyfikowania wpływów swojego Bractwa. Tradycjonalistyczne seminaria zostały otwarte w Niemczech, Australii i Argentynie, rozpoczęła się także działalność edukacyjna (np. Kolegium Saint Mary’s w USA). W 1983 roku arcybiskup, wraz z biskupem de Castro Mayerem, napisał list otwarty do papieża, w którym jeszcze raz z całą stanowczością zarysowano linię ideową FSSPX. Świadom zbliżającego się kresu swojej posługi, 29 czerwca 1987 roku, podczas święceń kapłańskich w Bractwie, arcybiskup wygłosił następujące słowa:

nie zawahamy się, jeśli Bóg tego od nas zażąda, konsekrować dla siebie biskupów po to, aby kontynuować to dzieło, ponieważ nie możemy uwierzyć, iż jest wolą Boga, aby to dzieło zostało zniszczone.

Po tym oświadczeniu Watykan wysłał wizytatora, kardynała Eduardo Gagona, sulpicjanina z Kanady, który doprowadził to podpisania „niejasnego protokołu”. Wobec braku jednoznacznych postanowień, lecz przy wyraźnym sprzeciwie papieża Jana Pawła II, Marcel Lefebvre zdecydował się na wyświęcenie czterech biskupów pomocniczych. Tak relacjonują wydarzenia poprzedzające schizmę autorzy anglojęzycznej syntezy dotyczącej ruchu integrystycznego:

Kardynał Gantin ostrzegł arcybiskupa Lefebvre’a, że jeśli będzie on kontynuował ten kierunek działań, Stolica Apostolska zinterpretuje nieprawne wyświęcenie biskupów jako akt schizmy. W przeddzień zaproponowanej daty kardynał Joseph Ratzinger także wysłał telegram, w którym wzywał arcybiskupa Lefebbvre’a, by zrezygnował z zamierzonej konsekracji biskupów, żądając, aby wrócił on zamiast tego do Rzymu i wznowił negocjacje.

Kupuj świetne e-booki historyczne i wspieraj ulubiony portal!

Regularnie do sklepu Histmaga trafiają nowe, ciekawe e-booki. Dochód z ich sprzedaży wspiera działalność pierwszego polskiego portalu historycznego. Po to, by zawsze był ktoś, kto mówi, jak było!

Sprawdź dostępne tytuły pod adresem: https://sklep.histmag.org/

Ceremonia odbyła się 30 czerwca 1988 roku przy udziale biskupa de Castro Mayera, a także licznie zgromadzonych wiernych i przedstawicieli mediów z Francji i Europy. Sakrę biskupią otrzymali: Richard Williamson, Bernard Fellay, Alfonso de Galarreta oraz Bernard Tissier de Mallarais. W wyniku wyraźnego działania wbrew woli papieża, 1 lipca 1988 roku Kongregacja Biskupów ogłosiła zaciągnięcie na Bractwo ekskomuniki wiążącej mocą samego prawa ([latae sententiae]). Już 2 lipca 1988 roku papież wydał list motu proprio, stwierdzający, że konsekracje były aktem schizmatyckim, powodującym popadnięcie w ekskomunikę zarówno wyświęcających, jak i wyświęconych. Kara nie dotyczyła natomiast wiernych, seminarzystów oraz uczestniczących w nabożeństwach celebrowanych przez FSSPX. Od czasu opisanych wydarzeń narosła już literatura poddająca pod wątpliwość ważność nałożonej ekskomuniki, sam arcybiskup podczas kazania poprzedzającego święcenia jasno zaznaczał, że dokonuje tego aktu w sytuacji wyższej konieczności obrony depozytu wiary. Jak podaje Marcin Karas w swojej pracy o historii ruchu tradycjonalistycznego w Kościele katolickim:

Biskupi Bractwa, aby podkreślić to stanowisko, nie przypisują sobie jurysdykcji zwyczajnej w żadnej diecezji Kościoła i traktują swoją misję jako biskupi pomocniczy «pozostający na służbie Bractwa św. Piusa X». W kościołach i kaplicach związanych z kapłanami Bractwa św. Piusa X umieszczone są podobizny rządzącego papieża i ordynariusza diecezji, których imiona są wymieniane w kanonie mszy sprawowanej przez tych duchownych. Działania owe potwierdzają wolę uniknięcia schizmy, pomimo nacisków ze strony radykalnych przeciwników reform zwanych sedewakantystami.

Po tych wydarzeniach Marcel Lefebvre powoli odsuwał się w cień i skupiał się głównie na modlitwie i pisaniu Dziennika duchowego . W 1989 roku obchodził sześćdziesięciolecie kapłaństwa, a w 1990 dwudziestolecie istnienia Bractwa. Zmarł 25 marca 1991 roku w wieku 85 lat, pozostawiając po sobie Bractwo Kapłańskie, które liczy obecnie prawie 500 kapłanów i działa w 50 krajach na świecie. Pomimo podziałów, na jego pogrzebie modlił się Nuncjusz Apostolski Szwajcarii i biskup lokalnej diecezji katolickiej. W 1988 roku arcybiskup wypowiedział następujące słowa:

Mam nadzieję i pragnąłbym, aby na moim grobie – a niewątpliwie nastąpi to już niedługo – napisano: «Tradidi quod et accepi», te słowa św. Pawła: «Ja bowiem otrzymałem od Pana to, co wam przekazałem» (1 Kor 11, 23). Niczego nie wymyślam, jestem tylko listonoszem, który przynosi list.

Z takim przeświadczeniem i konsekwencją działał Marcel Lefebvre. Raz obrana droga zaprowadziła go na skraj Kościoła powszechnego, którego mienił się obrońcą aż do ostatnich chwil życia. Przytoczenie szczegółów bibliograficznych miało na celu pomóc w zrozumieniu, skąd wzięła się stanowcza i w gruncie rzeczy odosobniona postawa zwana integryzmem katolickim. Oponenci niejednokrotnie popełniają błąd szufladkowania poglądów tradycjonalistycznych i nadawania im miana lefebryzmu, od którego jeden krok do prawicowej rewolty. Nie ulega wątpliwości, że problem jest o wiele głębszy, a jego wnikliwe prześledzenie od strony historyczno- ideowej pozwoli spojrzeć na aktualne spory z szerszej perspektywy.

Kupuj świetne e-booki historyczne i wspieraj ulubiony portal!

Regularnie do sklepu Histmaga trafiają nowe, ciekawe e-booki. Dochód z ich sprzedaży wspiera działalność pierwszego polskiego portalu historycznego. Po to, by zawsze był ktoś, kto mówi, jak było!

Sprawdź dostępne tytuły pod adresem: https://sklep.histmag.org/

Bibliografia

Źródła:

• Lefebvre M., Ils l’ont découronné. Du libéralisme à l'apostasie, la tragédie conciliair, Broût-Vernet 1987.
• Tegoż, Kazania abpa Marcela Lefebvre’a, Warszawa 1999.
• Tegoż, Kościół przesiąknięty modernizmem, Chorzów 1995.
• Tegoż, List otwarty do zagubionych katolików, Warszawa 2006.
• Tegoż, Oni Jego zdetronizowali, Warszawa 1997.
• Tegoż, Oskarżam sobór, Warszawa 2003.
• Tegoż, Podróż duchowa, Warszawa 2005.

Prasa:

• „Aneks”, rocznik 1989.
• „Christianitas”, rocznik 2009.
• „Przegląd Powszechny”, roczniki 2009, 2010.
• „Niepokalana zwycięży!”, rocznik 2008.
• „Studia Theologica Varsoviensia”, rocznik 1998.
• „The American Ecclesiastical Review”, rocznik 1953.
• „Twórczość”, rocznik 1975.
• „Tygodnik Powszechny”, roczniki 1975–1994.
• „Zawsze Wierni”, roczniki 1996–2010.
• „Znak”, roczniki 1946, 1970, 1975.

Opracowania:

• Amerio R., Stehlin K., Ekumenizm grzechem przeciw miłości, Warszawa 2002.
• Aubert R., Le magistere ecclésiastique et le liberalism, [w:] Tolérance et communauté humaine, Casterman 1951.
• Bądź wolność twoja. Józefa Tischnera refleksja nad życiem publicznym, pod red. J. Jagiełło, W. Ziuziak, Kraków 2005.
• Bockenforde E., Staat, Gesellschaft, Kirche, Freiburg 1982.
• Breviarum fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, pod red. S. Głowa, I. Bieda, Poznań 1998.
• Congar Y., La Crise dans l'Église et Monseigneur Lefebvre, Paris 1977.
• Davies M., Liturgiczne bomby zegarowe Vaticanum II, Warszawa 2004.
• Fellay B., Kryzys w Kościele. Przyczyny i środki zaradcze, Warszawa 1996.
• Gowin J., Religia i ludzkie biedy. Ks. Tischnera spory o Kościół, Kraków 2003.
• Hirpinus, Causidicus, Ekskomunikowana Tradycja? Konsekracje biskupie arcybiskupa Lefebvre’a, Warszawa 2003.
• Karas M., Integryzm Bractwa Kapłańskiego św. Piusa X. Historia i doktryna rzymskokatolickiego ruchu tradycjonalistycznego, Kraków 2008.
• Tegoż, Wyznania wiary i główne zasady doktrynalne. Katolicyzm, Kraków 2000.
• Tegoż, Z dziejów Kościoła. Ciągłość i zmiana w Kościele rzymskokatolickim w XIX i XX wieku, Sandomierz 2008.
• Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
• Koerner K., Liberalism and its critics, Oxford 1985.
• Kościół w obliczu reform, pod red. D. Flanagan, Warszawa 1969.
• Le Charon H., Le Plan de domination mondiale de la contre-eglise: l’apostasie des nations et le gouvernement mondial, Fideliter 1985.
• Lecomte B., Prawda zawsze zwycięży. Jak Papież pokonał komunizm, Warszawa 2005.
• Linden I., Global Catholicism: diversity and change since Vatican II, London 2009.
• Madrid P., Vere P., More Catholic Than the Pope: An Inside Look at Extreme Traditionalism, Huntington 2004.
• Maessen S., Hoc Est Enim Corpus Meum. Analiza porównawcza Novus Ordo Missae i Tradycyjnej Mszy Świętej, Warszawa 1997.
• Marty M. E., Appleby R. S., Fundamentalisms observed, Chicago 1994.
• Mielcarek P., Historia Mszy. Przewodnik po dziejach liturgii rzymskiej, „Christianitas”, nr specjalny 41/42, 2009.
• Netton R., Islam, Christianity and tradition: a comparative exploration, Edinburg 2006.
• Noort G., Tractatus de Ecclesia Christi, Hilversum 1932.
• O’Connell M., Critics on Trial: An Introduction to the Catholic Modernist Crisis, Washington DC 1994.
• O'Malley, J. W., What Happened at Vatican II, Harvard 2008.
• Philippe A., Le Christ. Vie des Nations, Bruxelles 1929.
• Ruby G., The Resurrection of the Roman Catholic Church, Lincoln 2002.
• Schmidberger F., Przekazałem to, co otrzymałem. Konsekracje biskupów dokonane przez abpa Marcela Lefebvre 30 czerwca 1988 r., Warszawa 1997.
• Stehlin K., Bractwo Kapłańskie św. Piusa X w Polsce. Zawsze wierni. Prawdzie katolickiej – Prawdzie jedynej, Warszawa 2003.
• Tegoż, W obronie prawdy katolickiej. Dzieło arcybiskupa Lefebvre, Warszawa 2001.
• The Encyclopedia of Christianity, pod red. E. Fahlbusch, J. Lochman, J. Mbiti, Michigan 2008.
• Tissier de Mallerais, B., Marcel Lefebvre: The Biography, Arlington 2004.
• Turowicz J., Kościół nie jest łodzią podwodną, Kraków 1990.
• Wenzel K., Mała historia Soboru Watykańskiego II, Kraków 2007.

Zobacz też

• Bractwo Kapłańskie św. Piusa X i jego postawa wobec Tradycji;
• „Wspólne dziedzictwo” – historia Polski oczami Jana Pawła II;
• Wespół z wiarą i rozumem..., czyli rzecz o historii i jej badaniu według Jana Pawła II.

Redakcja: Roman Sidorski

Korekta: Mateusz Witkowski

Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!