Syberia

Zbuntował się bolszewickiej Rosji. Został mongolskim bóstwem wojny: Baron Roman von Ungern-Sternberg

Wśród Mongołów krążyła legenda o straszliwym starożytnym księciu-wojowniku, który mordował bez wytchnienia. Zabójcy potwora nie tylko zapieczętowali jego grób wielkim kamieniem, ale nałożyli też specjalne inkantacje, aby zły duch nigdy więcej się nie wydostał. W pewnym momencie w okolicy pojawił się jednak on…

Mateusz Balcerkiewicz

Deportacje Polaków do ZSRR: ilu wywieziono na „nieludzką ziemię”?

10 lutego 1940 roku rozpoczęto deportacje Polaków do ZSRR. Chociaż historycy dawno odrzucili liczbę ponad miliona wywiezionych, wciąż bywa ona przywoływana jako najbliższa prawdy.

Roman Sidorski

Franciszek Ignacy Fortuna

„Za Ural”, czyli o mało znanej historii pomorskich sybiraków

Pod koniec II wojny światowej na Sybir zesłanych zostało kilkadziesiąt tysięcy Polaków z Pomorza. Za czasów PRL poruszanie tego tematu było surowo zakazane. Jak ta kwestia wygląda dzisiaj?

Maurycy Beniowski – bunt na Kamczatce (cz. 1)

Po upadku konfederacji barskiej został zesłany na Kamczatkę. Awanturnicza natura nie pozwoliła mu jednak długo zagrzać tam miejsca. Tak Maurycy Beniowski stanął na czele buntu. Czy wywalczył upragnioną wolność?

„Przerwane biografie. Relacje deportowanych z Polski w głąb Sowietów 1940–41” – recenzja i ocena

To niełatwa lektura. Dramat tysięcy Polaków wywiezionych na nieludzką ziemię naznaczony był głodem, pracą ponad siły i śmiercią.

Wojciech Sobański

Nicefor Czernichowski – polski władca na Syberii

Nicefor Czernichowski – polski jeniec wojenny i zesłaniec, który założył na Syberii własne minipaństwo i prowadził z Chinami korespondencję w języku polskim. Niezwykła historia szlachcica z iście ułańską fantazją.

Roman Sidorski

Przemysław Słowiński, Teresa Kowalik

Bydlęce wagony

Deportacje na nieludzką ziemię, bydlęce wagony, tysiące kilometrów, śmiertelny mróz – to pamięć o sowieckim piekle. Wagony bydlęce (ang. Cattle Trucks) są wagonami służącymi do przewożenia krów i innych zwierząt. W takich wagonach wywożono ludzi na Syberię.

Kołyma znaczy śmierć

Kołyma to określenie systemu sowieckich obozów pracy przymusowej w Jakucji oraz obwodzie magadańskim. Ich organizację na rozkaz Stalina rozpoczęto w 1931 roku. Więźniowie wspominali, że na katorżniczą pracę przerywano dopiero przy temperaturze –54 stopni Celsjusza...

Sebastian Warlikowski

Multimedia

Ulubiony film Józefa Stalina Video

Mimo iż był to film propagandowy, w 1934 roku został ciepło przyjęty przez rosyjską publiczność i pamiętany jest do dziś. Józef Stalin w ciągu dwóch lat od premiery miał go ponoć obejrzeć blisko czterdzieści razy!

Mateusz Balcerkiewicz

Judyta Ostapiak-Jagodzińska

Wanda Barbara Kociuba – ,,Pamiętnik z Syberii, Iranu i Libanu” – recenzja i ocena

Rok 1928. Na świat przychodzi mała Wanda. Lata dzieciństwa beztrosko mijają, aż do roku 1940. Nagle dzieciństwo się urywa, życie przestaje być sielskie, a problemy błahe. Nie tylko dla Wandy Barbary Kociuby. „Pamiętnik z Syberii, Iranu i Libanu” prezentuje przygnębiający obraz tysięcy Polaków deportowanych w głąb Związku Sowieckiego.

Judyta Ostapiak-Jagodzińska

Michał Krupa – ,,Płytkie groby na Syberii. Z Syberii do Afganistanu – prawdziwa historia ucieczki polskiego więźnia gułagu” – recenzja i ocena

Zapierająca dech w piersiach historia ucieczki byłego więźnia sowieckiego gułagu z dalekiej Syberii do Afganistanu i poruszająca opowieść o wielkiej woli przetrwania i zmienności losu.

Ucieczka z sowieckiego obozu pracy

Ta historia wydarzyła się naprawdę. Michał Krupa, polski żołnierz skazany na Sybir, trafił do łagru Peczora. Mówiono, że więźniowie są w stanie przetrwać tam nie więcej niż rok. Polak podjął dramatyczną próbę ucieczki...

Michał Krupa

Reklamy

Michał Krupa – „Płytkie groby na Syberii”

Michał Krupa w książce „Płytkie groby na Syberii” przedstawił historię swojej ucieczki z Gułagu. W środku sadystycznego i opresyjnego reżimu Stalina pojawił się człowiek, którego wola przetrwania zaprowadziła z Syberii do Afganistanu.

Reklama

Grzegorz Zackiewicz – „W krainie zesłań. Losy Polaków na Syberii do 1914 roku” – recenzja i ocena

Kara zesłania na Syberię trwale zapisała się w historii Polski. Grzegorz Zackiewicz zabiera czytelników w podróż do bezkresnej krainy zesłań. Czy warto sięgnąć po jego najnowszą książkę?

Jakub Kowalewski

Ostatnia wyprawa w góry. Tragedia na Przełęczy Diatłowa

Gdy w drugiej połowie stycznia 1959 roku grupa młodych ludzi wyruszała pod przewodnictwem Igora Diatłowa na wyprawę w góry Ural, nikt nie spodziewał się tak tragicznego finiszu. Dziewięć osób zginęło w tajemniczych okolicznościach uciekając wcześniej w popłochu z namiotu. Co musiało się wydarzyć, że postanowili wybiec nie w pełni ubrani na siarczysty, uralski mróz?

Paweł Czechowski

Judyta Ostapiak-Jagodzińska

Agaton Giller – „Podróż więźnia etapami do Syberyi w roku 1854” – recenzja i ocena

Historia bohaterstwa i męstwa narodu polskiego, patriotyzmu, a przede wszystkim rewelacyjne studium antropologiczno-kulturowe z II połowy XIX wieku: Relacje międzyludzkie, zwyczaje i postawy napotkanych narodów zamieszkujących bezkresne tereny ówczesnej Rosji. Wszystko to znajduje się w opublikowanych pamiętnikach Agatona Gillera wydanych z zachowaniem zasad oryginalnej pisowni.

Agaton Giller i wspomnienia z katorgi

Losy zesłanych na Sybir do dziś budzą wielkie emocje. Agaton Giller przez 16 miesięcy był przykuty do żelaznego drąga. Tyle czasu zajęło mu piesze dotarcie do miejsca katorgi.

Agaton Giller

Bunty w Gułagu: reżim Stalina kontra łagiernicy

Ucieczka z Gułagu w ZSRR nie należała do łatwych. Ale byli i tacy, którzy spróbowali czegoś jeszcze trudniejszego – zmiany łagrów w lepsze miejsce.

Mateusz Balcerkiewicz

Sebastian Warlikowski – „Kołyma. Polacy w sowieckich łagrach” – recenzja i ocena

Trudno jest recenzować literaturę wspomnieniową. Czy można bowiem ocenić czyjeś osobiste przeżycia i wspomnienia? Czy można – siedząc wygodnie w fotelu – czytać o strasznym losie zwykłych ludzi, których jedyną winą było to, że byli Polakami?

Wojciech Sobański

Kołyma. Niewolnicza praca w złotonośnych piaskach

„Rozbieraliśmy się do naga, pozostawiając wszelką odzież i obuwie służbie. Pierścionki, zegarki, pieniądze i inne wartościowe przedmioty musieliśmy przed kąpielą zdać do depozytu, naturalnie bez jakiegokolwiek pokwitowania" – wspominał jeden z więźniów.

Telesfor Dembiński

Wojciech Lada – „Pożytki z katorgi” – recenzja i ocena

Zesłania na Syberię kojarzą nam się przede wszystkim z bólem, cierpieniem i upodleniem. Wojciech Lada w swojej książce ukazuje, iż zsyłka na Sybir mogła również oznaczać dla Polaków początek błyskotliwej kariery.

Kamil Kozakowski

Jan Czerski w krainie mamutów

Jan Czerski został zesłany na katorgę za udział w powstaniu styczniowym. Pobyt na Syberii przeobraził się w długoletnie i owocne badania „nieludzkiej ziemi”. Jak do tego doszło?

Wojciech Lada

Reklamy

Wojciech Lada – „Pożytki z katorgi”

Syberia – miejsce zsyłki tysięcy Polaków, którzy w XIX wieku trafiali tam między innymi po nieudanych powstaniach. Kraina, której obraz utrwalili na swych dziełach tacy malarze jak Malczewski czy Grottger, nieodłącznie kojarzy się z katorgą. Wojciech Lada zrywa z tą martyrologiczną, wzniosłą tradycją.

Reklama

Sybir jako narzędzie polityki imperialnej Rosji

Kara zesłania na Syberię budziła grozę. Dlaczego carska Rosja uciekała się akurat do tej formy represji?

Andrzej Nowak

Grigorij Czoros-Gurkin: burzliwe losy malarza Syberii

Grigorij Iwanowicz Czoros-Gurkin był wybitnym malarzem o ciekawym i burzliwym życiu. Jego spuścizna liczy ponad pięć tysięcy obrazów, z których większość jest poświęcona „małej ojczyźnie” artysty – imponującej przyrodzie Górskiego Ałtaju.

Dorota Walczak

Jerzy Chociłowski – „Bronisława Piłsudskiego pojedynek z losem” – recenzja i ocena

Jakim człowiekiem był Bronisław Piłsudski? Co tak naprawdę w jego życiu zmieniło zesłanie na Syberię?

Ewa Cudzich

Tomasz Łysiak – „Sybir. Zesłanie Józefa P.” – recenzja i ocena

Zanim został Naczelnikiem Państwa, Józef Piłsudski był zbuntowanym rewolucjonistą, który brał udział w planowaniu zamachu na cara Aleksandra III. W powieści Tomasza Łysiaka poznajemy epizod młodzieńczych lat Piłsudskiego, gdy został on zesłany na Syberię.

Jakub Jagodziński

Beletrystyka

Bracia Piłsudscy i początek syberyjskiej katorgi

W 1887 roku bracia Bronisław i Józef Piłsudscy zostali skazani na zesłanie na dalekiej Syberii. Czekała ich długa droga. Dokąd mogła zaprowadzić przyszłego Marszałka? Jak mogły wyglądać jej początki?

Tomasz Łysiak

Daniel Beer – „Dom umarłych. Syberyjska katorga w czasach carów” – recenzja i ocena

Nazywano ją „domem umarłych”. Każde polskie dziecko na lekcjach historii słyszało o losach zesłanych na Syberię. Jak przedstawia się obraz warunków panujących na zesłaniu widziany oczami brytyjskiego historyka?

Wojciech Sobański

Polskich powstańców niespełniony sen o wolności

Zesłanie, Sybir, katorga. Te słowa do dziś mrożą krew w żyłach. Jaki los spotkał polskich patriotów, którzy zapragnęli walczyć o swoją ojczyznę przeciwko carowi? Jak wyglądało życie na bezkresnej Syberii?

Daniel Beer

Redakcyjne

Premiera: Mateusz Będkowski – „Polacy na krańcach świata: średniowiecze i nowożytność”

Czy Jan z Kolna naprawdę istniał? W jakim celu Benedykt Polak ruszył w podróż do Azji? Jak naprawdę wyglądały losy słynnego Maurycego Beniowskiego? Mateusz Będkowski zabiera nas w nową podróż – tym razem szlakiem polskich średniowiecznych i nowożytnych podróżników.

Redakcyjne

Mateusz Będkowski – „Polacy na krańcach świata: średniowiecze i nowożytność” (zapowiedź)

Michał Świgoń

Wywiady

Temat drugiej wojny światowej ciągle nie jest zakończony

Do Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego trafią dokumenty z Instytutu Hoovera w Stanford, dotyczące ofiar okupacji sowieckiej z lat 1939-1941. Z doktorem Maciejem Siekierskim, archiwistą i opiekunem Kolekcji Europejskiej tej instytucji, rozmawia Bartosz Bolesławski.

Bartosz Bolesławski

Newsy

Znaleziono grób „syberyjskiego Robin Hooda”

W Republice Ałtaju (Syberia) trwają badania nad tajemniczym grobem. Według wstępnych ustaleń należał on do zawodowego łucznika, żyjącego między XIII a XV wiekiem.

Antoni Olbrychski

Piekło na Ziemi: złowieszcze erupcje wulkanów, potężne meteoryty

W czasie Zimnej Wojny ludzkość uzyskała zdolność usunięcia się z powierzchni Ziemi. Zapominamy jednak, że Matka Natura jest w stanie poradzić sobie z tym zadaniem równie dobrze. I już tego próbowała…

Przemysław Mrówka

Bronisław Piłsudski: przyjaciel Ajnów

Bronisław Piłsudski, podobnie jak jego młodszy brat Józef, był w młodości konspiratorem i za swoją działalność zapłacił zesłaniem. W przeciwieństwie do przyszłego Marszałka, w czasie wygnania zajął się nauką, stając się jednym z najwybitniejszych badaczy plemion zamieszkujących Sachalin.

Redakcyjne

PREMIERA: Mateusz Będkowski – „Polacy na krańcach świata: XIX wiek. Część III”

Od gorącej i dzikiej Afryki Południowej po zimny i nieprzystępny Sachalin – Mateusz Będkowski po raz trzeci zabiera nas na wyprawę śladem polskich podróżników, którym w XIX wieku nie był obcy żaden zakątek świata.

Michał Świgoń

Opinie

Perm-36: terytorium polityki zamiast terytorium wolności

Od trzech lat w Rosji toczy się spór wokół Muzeum Historii Represji Politycznych, bardziej znanego jako „Perm-36”. Muzeum mieści się na terenie byłego obozu WS-389/36, istniejącego od 1946 roku i zamkniętego dopiero w 1988 roku. Państwo rosyjskie postanowiło... wypaczyć ideę muzeum.

Olga Lebedeva

„Wywieziono nas bydlęcymi wagonami” – oprac. S. Rosenbaum. D. Węgrzyn – recenzja i ocena

Tragedia Górnośląska 1945 roku bardzo długo stanowiła temat tabu. Co prawda wkroczenie Armii Czerwonej na terytorium Polski w żadnym regionie nie przebiegło spokojnie, ale to właśnie podzielony przed wojną między Polskę i Niemcy Śląsk, stał się areną wywózek do Związku Sowieckiego o bezprecedensowej skali.

Daria Czarnecka

Pavel Polian - „Wbrew ich woli” - recenzja i ocena

Niemcy, Czeczeni, Tatarzy krymscy, Ingusze, Koreańczycy. Czy tak różnorodna mieszanka narodów może mieć choć jeden element wspólny? Okazuję się, że tak i jest nią tragiczna historia migracji przymusowych przeprowadzanych przez Związek Radziecki.

Kamil Kartasiński

Janet M. Hartley - „Syberia. Historia i ludzie” - recenzja i ocena

Syberia większości Polaków kojarzy się głównie z miejscem zsyłki więźniów politycznych, którzy narazili się carskiemu a potem sowieckiemu reżimowi. Czy takie wyobrażenie o tym miejscu nie jest jednak rażącym uproszczeniem? Jest, a żeby się o tym przekonać warto sięgnąć po książkę Janet M. Hartley.

Michał Gadziński

Syberia - wojny i rewolucje

Syberia - wielka kraina wschodniej Rosji. Oszczędzono jej koszmaru I wojny światowej, ale tylko po to, by niedługo później została główną areną rosyjskiej wojny domowej...

Janet M. Hartley

Józef Kopeć - śladami Beniowskiego na Kamczatce

Polski kawalerzysta i oficer za walkę w obronie swej upadającej ojczyzny został zesłany na odległą Kamczatkę. Drogę tam i z powrotem, pobyt i poczynione obserwacje zamieścił w dzienniku, który jest pierwszym tak obszernym polskim opisem tego półwyspu. Poznał także losy zesłanego tam wcześniej słynnego awanturnika – Maurycego Beniowskiego.

Newsy

Idol szygirski najstarszą drewnianą rzeźbą na świecie

Niemieccy badacze ustalili dokładny wiek uralskiego bożka. Wysoka, rzeźbiona w drewnie statua liczy sobie 11 tysięcy lat, o 1,5 tys. więcej niż sądzono uprzednio. Sensacyjne odkrycie czyni z posągu nie tylko najstarsze znalezisko tego typu, ale dowodzi także, że Ural mógł być równie ważnym kulturalnym centrum rozwoju w Eurazji co Bliski Wschód.

Wanesa Rerutko

Wywiady

„Te dzieci wierzyły w Boga, Ojczyznę i powrót do domu”

Trzeba być Polakiem, by naprawdę poczuć to, co napisałem o tych dzieciach – mówi w rozmowie z nami Wiesław Adamczyk, autor książki „Kwiaty polskie na wygnaniu”, opowiadającej o losach dzieci deportowanych w czasie drugiej wojny światowej w głąb ZSRR.

Tomasz Leszkowicz

Pies - najlepszy przyjaciel podróżnika

Przyjęło się mówić, że pies, czyli pierwsze oswojone i udomowione przez człowieka zwierzę, jest jego najlepszym przyjacielem. Niewątpliwie był też cennym kompanem wielu podróżników, choć niewielu z tych czworonożnych towarzyszy drogi jest nam znanych z kart historii.

Andrzej Sieroszewski - „Wacława Sieroszewskiego żywot niespokojny” - recenzja i ocena

Jan Lorentowicz, krytyk teatralny i publicysta pisał w 1934 roku, że „fenomenalny żywot Wacława Sieroszewskiego jest najciekawszym i najbardziej przejmującym jego utworem”. Kim był zatem Sieroszewski, nazywany przez swoich przyjaciół „Sirko”, a przez przeciwników „strasznym dziaduniem”?

Kamil Kartasiński

Wywiady

Wacław Sieroszewski – zapomniany pisarz dwudziestolecia?

Podróżnik, literat, działacz niepodległościowy, zesłaniec – człowiek, którego życiorysem dałoby się obdzielić kilka postaci. Kim był Wacław Sieroszewski, prominentna postać międzywojennej polskiej sceny literackiej? Pytamy o to prof. Andrzeja Z. Makowieckiego, wydawcę najnowszej biografii pisarza. Część pytań nadesłali czytelnicy naszego portalu.

Tomasz Leszkowicz

Wiesław Adamczyk – „Kwiaty polskie na wygnaniu” – recenzja i ocena

„Jeśli zapomnę o nich, Ty Boże na niebie zapomnij o mnie” - pisał Adam Mickiewicz. W swej najnowszej książce, Wiesław Adamczyk przedstawia mało znane losy „polskich kwiatów” czyli dzieci deportowanych w głąb Związku Radzieckiego w czasie II wojny światowej.

Kamil Kartasiński

Ciekawostki i rocznice

Alexander von Humboldt i jego podróże

Alexander von Humboldt był geografem, przyrodnikiem i podróżnikiem oraz jednym z twórców nowoczesnej geografii. W swoim największym dziele, zatytułowanym „Kosmos”, zawarł całość ówczesnej wiedzy przyrodniczej.

Błażej Guzy

Bronisław Szwarce – syberyjski mentor Józefa Piłsudskiego

Apologeci Józefa Piłsudskiego chcieliby widzieć w swoim idolu samorodny talent, występujący zawsze jak mistrz wobec uczniów. Był jednak okres w życiu przyszłego Marszałka, kiedy to on przyjmował nauki. Jego profesorem był słynny Bronisław Szwarce, a uniwersytetem syberyjskie zesłanie.

Bartłomiej Osuch

Ferdynand Antoni Ossendowski: przewodnik po kraju ludzi, zwierząt i bogów

Ferdynand Ossendowski zajmuje wysoką lokatę wśród pisarzy znienawidzonych przez komunistów. Wynik ten stał się zasługą przede wszystkim jednej powieści: „Lenin”.

Paweł Rzewuski

Ciekawostki i rocznice

Yasumasa Fukushima i jego podróż

Berlin dzieli od Władywostoku blisko 11 tysięcy kilometrów. W końcu XIX wieku był to dystans, który robił ogromne wrażenie. W lutym 1892 r. w Berlinie zaczęła się niezwykła podróż japońskiego wojskowego Yasumasy Fukushimy...

Marcin Wasilewski

Na syberyjskim etapie. Powstańcy styczniowi w drodze na zesłanie

Pokonani w nierównej walce, skazani przez znienawidzony reżim, wyrwani z rodzinnych stron, polscy powstańcy wyruszali na Sybir jako przestroga dla wszystkich, którzy odważyliby się przeciwstawić rządom cara. Jak wyglądała ich droga na miejsce zesłania?

Krzysztof Żabierek

Reklamy

Nowości Rebisu: „Rycerze wojennego nieba” i „Janczarzy Berlinga. 1. Armia Wojska Polskiego 1943-1945” (informacja)

Niebywała autentyczna historia dwóch pilotów i walk w przestworzach podczas drugiej wojny światowej – „Rycerze wojennego nieba” Adama Makosa i Larry'ego Alexandra oraz książka poświęcona armii Berlinga: „Janczarzy Berlinga. 1. Armia Wojska Polskiego 1943-1945” Tadeusza A. Kisielewskiego – to najnowsze propozycje Domu Wydawniczego Rebis!

Reklama

Japonia w I wojnie światowej

Walki na Dalekim Wschodzie w czasie I wojny światowej to doskonały przykład na to, jak korzystać w polityce z kłopotów innych państw lub, mówiąc kolokwialnie, jak wyciągać kasztany z ognia cudzymi rękoma.

Wojciech Tomaszewski

S. Rosenbaum, D. Węgrzyn – „Wywózka. Deportacja mieszkańców Górnego Śląska do obozów pracy przymusowej w Związku Sowieckim” – recenzja i ocena

Powojenna historia Górnego Śląska i represje tamtejszej ludności nie funkcjonują w powszechnej pamięci. O tych, którzy w 1945 roku zostali wywiezienia do pracy przymusowej w Związku Sowieckim, niewiele się mówi. Jeśli w dyskursie publicznym pojawia się ta kwestia, pełno w niej uproszczeń. Deformacji tego problemu sprzeciwił się Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach i podjął szeroko zakrojone działania popularyzatorskie.

Daria Czarnecka

Iwan Sołoniewicz – „Rosja w łagrze” – recenzja i ocena

W każdej epoce znaleźć można dzieła, które są pionierskie, ale niezauważone przez odbiorców przechodzą bez echa. Powody bywają różne. Taką książką, która nie podbiła serc czytelników, jest także opublikowana w latach trzydziestych XX wieku Rosja w łagrze – historia sowieckiego więźnia i uciekiniera Iwana Sołoniewicza.

Wojciech Tomaszewski