Tomasz Łysiak – „Sybir. Zesłanie Józefa P.” – recenzja i ocena

O Piłsudskim można pisać w nieskończoność, pokazując różne strony jego niejednoznacznej sylwetki. Socjalista, zamachowiec, wojskowy dowódca, działacz społeczny, autorytarny polityk – wątki obejmujące te epizody życia marszałka są dość powszechnie znane i podejmowane były wielokrotnie. Tomasz Łysiak napisał powieść historyczną, w której podjął enigmatyczny temat zsyłki późniejszej głowy polskiego państwa na Syberię.

Twórczość autora oprócz licznych audycji radiowych, realizacji telewizyjnych i felietonów prasowych, obejmuje kilka powieści historycznych i już na wstępie należy podkreślić, że od pierwszej strony czytelnik wie, że nie ma do czynienia z nowicjuszem.

Historia planowania zamachu na życie cara, późniejszego procesu sądowego i jego realizacji poprzez zsyłkę na Syberię została opowiedziana na 256 stronach, co zapewnia niezwykłą dynamikę. Główny wątek książki stanowi zesłanie Józefa Piłsudskiego, określanego w narracji po prostu jako „Józefa P.”, na Syberię.

Towarzyszą temu inne, poboczne historie związane z zesłańczym epizodem głównego bohatera książki. Powszechnie znane fakty dotyczące życia Piłsudskiego przeplatają się z fikcją literacką, najczęściej tworząc przekonujący obraz pełnokrwistego bohatera, choć niekiedy rezultat jest nieco groteskowy. Ta książka to także podróż po Rosji, poznanie jej architektury, zaznajomienie się z grupami etnicznymi zamieszkującymi Syberię, a pośrednio także przewodnik kulturowy po świecie carskiej Rosji.

Powieść Sybir. Zesłanie Józefa P. potrafi zaczarować przenosząc odbiorcę w miejscu i czasie. Momentami zabawna, niekiedy wzruszająca, raz wzburzająca, a raz podnosząca na duchu, odznacza się dobrym wyczuciem stylu i lekkim piórem autora. Niepozbawiona elementów satyry (zachowanie Mierojedowa, urzędnicze paradoksy) stanowi mocny komentarz do narodowowyzwoleńczych dążeń Polaków pod zaborem Rosyjskim.

Na szczęście autor nie wplątał się w zbyt martyrologiczną narrację. Udało mu się za to zbudować ciekawą, dynamiczną opowieść przedstawiająca jeden z ciekawszych epizodów z życia późniejszego marszałka. Na szczególne uznanie zasługuje zastosowanie realizmu magicznego, który wykorzystany jest przy opisie wizji towarzyszących chorobie głównego bohatera. Jest to trudny zabieg literacki, w którym autorowi udało się przemycić subtelne treści nasycone symboliką.

Niektóre dialogi sprawiają wrażenie nieco pretensjonalnych. Inne wydają się pozbawione wiarygodności, jak choćby w rozmowie Józefa P. z Leosią. Kwiatki zbliżone do „Bolało, jak spadłaś z nieba?” mogą wywołać w czytelniku odczucie zakłopotania towarzyszące nastolatkom, którym rodzice wypominają ich dziecięce gafy przy okazji rodzinnego spotkania przy stole.

Potknięcia nie mają jednak wpływu na ogólny odbiór książki. To jedna z tych pozycji, którą możecie przeczytać nie odkładając jej nawet na moment. Tomasz Łysiak to scenarzysta, pisarz i dziennikarz, który własnym dorobkiem zasłużył na to, żeby nie przedstawiać go wyłącznie jako syna pisarza i publicysty – Waldemara. Przynajmniej nie w pierwszej kolejności, bo dziś Łysiak sam pracuje na swój rachunek, a „Sybir. Zesłanie Józefa P.” z pewnością będzie jedną z ważniejszych powieści dotyczących życia Józefa Piłsudskiego. Polecam wszystkim fanom powieści historycznych.