Andrzej Sieroszewski - „Wacława Sieroszewskiego żywot niespokojny” - recenzja i ocena

Przeczytaj fragment książki

Autorem książki jest wnuk Wacława Sieroszewskiego, Andrzej Sieroszewski (1933-2012). Był on profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, znanym hungarystą oraz tłumaczem prozy Magdy Szabó, László Németha i wielu innych węgierskich twórców. Należał do Międzynarodowego Towarzystwa Hungarologicznego. Został odznaczony m.in. Medalem Komisji Narodowej i Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej.

Pracę nad publikacją poświęconą pisarzowi przerwała śmierć autora w 2012 roku. Andrzej Sieroszewski doprowadził narrację do połowy lat dwudziestych, pozostawiając po sobie liczne materiały oraz rękopisy. Przeczytaniem rękopisu, opracowaniem i uzupełnieniem materiałów zajął się Andrzej Z. Makowiecki – emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Teatralnej, historyk literatury okresu Młodej Polski i Dwudziestolecia Międzywojennego. Warto w tym miejscu dodać, że projekt sfinalizowania biografii o Wacławie Sieroszewskim, był możliwy dzięki stypendium m.st. Warszawy.

Recenzowana przeze mnie pozycja składa się z 24 rozdziałów oraz posłowia, z których każdy opisuje kolejny ważny etap w życiu Wacława Sieroszewskiego. „Żywot niespokojny” – podtytuł książki – jest w pełni uzasadniony. Długie, blisko 87-letnie życie pisarza obfitowało w niezwykłe wydarzenia. Nie zdradzając zbyt wiele, warto wymienić tutaj długoletni pobyt Sieroszewskiego na Syberii, który miał wielki wpływ na ukształtowanie osobowości przyszłego pisarza czy podjęcie (w wieku 56 lat!) służby w Legionach Polskich. Ze stronnic książki Sieroszewski wyłania się, jako człowiek zatroskany o dobro niepodległej Polski, niezwykle pracowity, uczciwy, ofiarny, ale również jako zjadliwy publicysta, osoba łatwo wpadając w złość oraz mająca pewne upodobanie do zbytku.

Andrzej Sieroszewski pisze o swoim dziadku z wielką sympatią. Na samym początku książki, oświadcza zresztą czytelnikom: „w relacji o bohaterze tej książki, nie mogę obiecać całkowitej bezstronności, to przyrzec mogę, że będzie rzetelna i uczciwa”. Po lekturze książki, mogę napisać, że wnuk tylko częściowo wywiązał się ze swojej zapowiedzi. Czytając książkę, czytelnik może momentami odnieść wrażenie, że czyta „wspomnienia o ukochanym dziaduniu”, w których akcentowane są przede wszystkim pozytywne dokonania swojego przodka, przy okazji momentami nieco przesadnie wyidealizowanego.

Przeczytaj fragment książki

Brakuje zatem chłodnej refleksji autora wobec czynów swojego dziadka. Szczególnie jest to widoczne w rozdziałach, które dotyczą II Rzeczpospolitej (pamiętajmy, że część z nich zrekonstruował Andrzej Makowiecki). Co prawda, przedstawieni zostają główni antagoniści Sieroszewskiego (Adolf Nowaczyński, Antoni Słonimski), ale fragmenty ich krytycznych tekstów przedstawiane są dość oszczędnie. Na dodatek krytyka ta wydaje się dotyczyć spraw drugorzędnych. Sieroszewski był zadeklarowanym piłsudczykiem oraz w swoim tekstach często bronił dokonań sanacyjnych rządów oraz osoby Piłsudskiego. Zaskakujące jest choćby to, że w książce nie odnajdziemy czytelnej rekonstrukcji poglądów Wacława Sieroszewskiego na temat zamachu majowego. Zaskakuje to tym bardziej, że w książce odnajdziemy fragment dotyczący jego stosunku do Berezy Kartuskiej.

O ile jednak książka momentami przesadnie przychylnie przedstawia żywot Sieroszewskiego, o tyle nie można tego powiedzieć na temat analizy jego twórczości. Pod tym względem książka znakomicie się broni. Czytelnik odnajdzie obiektywne przedstawienie każdego najważniejszego dzieła Sieroszewskiego oraz jego krótką i interesująco skontekstualizowaną analizę. Dzięki temu biografia pisarza staje się okazją do bliższego poznania niezwykle jego bogatej i różnorodnej twórczości. Nie tylko literackiej, ale również jako badacza kultur Jakutów czy Ajnów, pasjonata historii Japonii i Chin jakim był również Wacław Sieroszewski. Sam czytając fragmenty o jego dokonaniach pisarskich, byłem pełen podziwu. Szczególnie wobec jego zapału oraz niezwykłej staranności w dbaniu o szczegóły i dążeniu do prawdy w prowadzonych przez siebie badaniach naukowych.

Książka powstała na podstawie kilku źródeł, pochodzących w znacznej mierze z rodzinnego archiwum Sieroszewskich. Trzon stanowią listy Wacława oraz rękopis jego „Pamiętników” pisanych w latach 1939-1944. Poza tym wykorzystane zostały liczne urzędowe dokumenty, zaproszenia, legitymacje oraz rękopisy odczytów, które należały do jego dziadka. Całość uzupełnia szeroka kwerenda prasy, w której publikował swoje teksty Wacław Sieroszewski oraz liczne opracowania naukowe dotyczące jego twórczości. Słowa uznania należą się również wydawnictwu Iskry. W książce znajdują się liczne zdjęcia, dobrej jakości skany listów oraz rodzinnych dokumentów. Przemyślnie dobrana czcionka, sprawia wrażenie, że czytelnik obcuje z pozycją, która została wydawana w latach, kiedy żył i tworzył Wacław Sieroszewski. Całości dopełnia twarda, szyta okładka.

Zadziwiające, że przy obecnej fascynacji Polaków i Polek, kulturą Chin, Japonii czy Korei, taka postać jak Wacław Sieroszewski pozostaje praktycznie nieznana. Każdy zainteresowany wymienionymi przeze mnie państwami, powinien przeczytać jego „Miłość samuraja”, „Powieści chińskie” czy „Z życia Korei”. Praca Andrzeja Sieroszewskiego uzupełniona przez Andrzeja Makowieckiego, przedstawia postać niezwykłego, niepokornego człowieka, który 70 lat po swojej śmierci doczekał się biografii na miarę swojego życia i czynów.