Wanda Barbara Kociuba – ,,Pamiętnik z Syberii, Iranu i Libanu” – recenzja i ocena
Wanda Barbara Kociuba –,,Pamiętnik z Syberii, Iranu i Libanu” – recenzja i ocena
Niedawno opublikowany w wydawnictwie IPN pamiętnik Wandy Barbary Kociuby, to osobiste zapiski zaledwie kilku–, kilkunastoletniej dziewczynki, która została wraz z rodzicami i dwiema siostrami zesłana na Sybir do trudnej, katorżniczej pracy w posiołkach. Praca dzieci i dorosłych ponad siły to zaledwie jeden z wielu problemów zamkniętych tam Polaków. Dramatyczne warunki mieszkalne, medyczne i wszechogarniający głód były przyczyną wysokiej śmiertelności ludzi. Niektórym udało się przetrwać do sierpnia 1941 roku, gdy ogłoszono „amnestię” dla Polaków. Wśród osób, których nadzieje ponownie zostały rozbudzone była również rodzina Kociubów.
Recenzowana publikacja może uchodzić za wyjątkową. Niezwykłe, bardzo osobiste źródło historyczne, jakim są zapiski autorki, pokazuje trudy życia cywilów z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej. Okazuje się, że zesłanie to jedynie część wieloletnich tułaczych zmartwień tysięcy Polaków, którzy sercem związani byli cały czas z ojczyzną. Notatki z pamiętnika pokazują przede wszystkim życie po amnestii, ich dalsze losy w Iranie i Libanie, a także późniejsze rozterki i wybór nowej ojczyzny. Ci, którzy przeżyli, wracali do Polski lub szukali azylu w Kanadzie, Australii, USA czy Wielkiej Brytanii.
Publikacja posiada przejrzystą konstrukcję: wstęp (wraz z opracowaniem), część główną – pamiętnik, aneks, wykaz skrótów, bibliografię, indeks nazwisk i pseudonimów, a także indeks nazw geograficznych. Szczególnie przydatny jest indeks nazw i pseudonimów ze względu na pojawienie się w pamiętniku wielu postaci napotkanych na swojej drodze przez Wandę Kociubę. Także opracowanie historyczne i wyjaśnienia treści w przypisach dolnych pozwalają zrozumieć niekiedy szerszy kontekst informacji zawartych w publikacji.
Dużym atutem pracy jest jej atrakcyjne wydanie. Mnóstwo prywatnych zdjęć rodzinnych obrazujących życie Wandy wraz z najbliższymi, a także skany licznych dokumentów, tworzą zachwycający efekt. Dodatkowo twarda oprawa książki świetnie komponuje się z pamiętnikiem zawartym wewnątrz. Dzięki zastosowaniu dużej czcionki oraz estetycznej oprawy stron, książkę czyta się łatwo i wygodnie.
Warto zauważyć, że narracja pamiętnika jest płynna, a przez wprowadzenie emocji także ekspresyjna. Jak na wiek autorki, opisy są bardzo dojrzałe. Tym bardziej, że wiele z nich dotyczy chwil trudnych, śmierci, smutku i przygnębienia. Nie dziwi fakt silnego przywiązania autorki do swoich zapisków. Dopiero pod koniec życia pozwoliła ona na udostępnienie fragmentów tekstu z pamiętnika, choć przedstawione były one jedynie skrótowo i bez opracowania historycznego. Na szczęście dzięki najbliższej rodzinie zmarłej Wandy Kociuby, pamiętnik ukazał się w druku w całości, wraz z opisem naukowym. Na dużą uwagę zasługuje także 68-stronnicowe opracowanie losów rodziny Kociubów przez Wojciecha Kujawę.
Tak naprawdę trudno doszukać się mankamentów recenzowanej publikacji. Należy podkreślić, że na wysoką ocenę książki składa się przede wszystkim jej wyjątkowość. Nie należy porównywać jej do książek beletrystycznych, biograficznych czy stricte historycznych. W mojej ocenie w swojej kategorii (tj. pamiętników) książka ta zasługuje na najwyższą notę. Jedynym niedopatrzeniem mogą być nieliczne literówki w tekście (np. na str. 52 słowo „żdecydowana”).
„Pamiętnik z Syberii, Iranu i Libanu” Wandy Barbary Kociuby to warta uwagi propozycja książkowa dla każdego. Z uwagi na treść zainteresuje z pewnością osoby z zacięciem historycznym, a strona emocjonalna i szczere opisy młodej osoby przypadną do gustu niejednego czytelnika. Jednak ze względu na prezentowane zagadnienie polecana głównie osobom dorosłym.
