Historia życia codziennego i obyczajowości

Średniowieczna Saragossa i społeczność żydowska

Barwny literacki obraz średniowiecznej Hiszpanii w niezwykły sposób splata się z dziejami wielkiego polskiego rycerza...

Szymon Jędrusiak

Newsy

Lekarstwo na kaca i operacje oczu – najnowsze odkrycia ze świata starożytnego

Starożytni Egipcjanie nie obawiali się negatywnych skutków spożycia alkoholu. W wypadku bólu głowy wystarczyło założyć… liściasty naszyjnik. Ówczesna medycyna radziła sobie także z poważniejszymi problemami.

Antoni Olbrychski

„Pompeje. Życie w Cieniu Wulkanu” - recenzja i ocena wystawy

Wiele osób w dzieciństwie marzyło o tym, żeby przenieść się w przeszłość. Prawdopodobnie nigdy nie będzie to możliwe. Jednak dzięki nowoczesnym technologiom zastosowanym na wystawie „Pompeje. Życie w Cieniu Wulkanu” zwiedzający mogą w niezwykły sposób poznać życie codziennie w starożytnym mieście. Wystawę można oglądać do października na Stadionie Narodowym w Warszawie.

Maciej Zaremba

Newsy

Sztuczny penis w latrynie. Gdańscy archeolodzy znajdują XVIII-wieczny gadżet erotyczny

Drewniany, sztuczny... członek, pochodzący najprawdopodobniej z osiemnastego wieku, został dziś odkryty podczas prac archeologicznych w dawnej latrynie na Podwalu Przedmiejskim w Gdańsku. Zdaniem Konserwatora Zabytków znalezisko to przebija wszystko. Niedosłownie, oczywiście.

Piotr Olejarczyk

„Reglamentacja – gra na kartki” - recenzja i ocena gry planszowej

Czy realia PRL-owskich kolejek i wiecznych niedoborów mogą być dobrym tematem na grę planszową? Nowy tytuł Karola Madaja, wydany przez IPN, po raz kolejny dowodzi, że tak.

Grzegorz Szczepański

Polka – wesoły taniec niepochodzący z Polski

Polka – szybki, żywy, skoczny i radosny taniec, rozpowszechniony na całym świecie. Wbrew nazwie powstał u naszych południowych sąsiadów, a nie nad Wisłą.

Błażej Guzy

Opinie

Wielkanoc przez wieki. Święto wszystkich kultur?

Koncepcja Wielkanocy, wiosennego święta odnowy i zmartwychwstania, ma swoje korzenie w starożytności i jest nierozłącznie powiązana z ludzką naturą.

Jay Sharp

Mat. pras. , Maciej Zaremba

Alkohol w PRL-u

PRL cechował swoisty paradoks: im gorzej działo się w państwie, tym szybciej wzrastała konsumpcja gorzałki. A że głównie działo się źle, w ciągu całego okresu istnienia Polski Ludowej rejestrowane spożycie alkoholu wzrosło aż czterokrotnie.

Iwona Kienzler

Wywiady

Przedwojenny spirytyzm: dreszczyk seansu i duch Piłsudskiego

Dwudziestolecie międzywojenne to czas dużego zainteresowania zjawiskami paranormanlnymi i wywoływaniem duchów. O fenomen ten zapytaliśmy Paulinę Sołowianiuk, autorkę poświęconej tym zagadnieniom książki „Jasnowidz w salonie”. Część pytań została nadesłana przez naszych czytelników.

Tomasz Leszkowicz

Wydarzenia

Warszawa - miasto grzechu. Spacer śladem przestępców i żebraków

Już w najbliższą sobotę, 28 marca Varsaviada NZS UW wraz z biurem WAWstep zapraszają na spacer śladami przestępców i żebraków „Warszawa - miasto grzechu”. Zbiórka o godz. 13:00 pod Kolumną Zygmunta. Wydarzenie pod patronatem Histmag.org!

Spirytyści przedwojenni dawni owi...

Życie towarzyskie dwudziestolecia międzywojennego toczyło się nie tylko wokół rautów, bankietów czy wódki pokątnie wypitej w bramie. W tej wyliczance brakuje bowiem prawdziwego fenomenu II RP – seansów spirytystycznych…

Michał Przeperski

Park Praski – ponad 150 lat historii!

4 kwietnia 1865 roku car Aleksander II zezwolił na utworzenie Parku Praskiego w Warszawie. Ogród spacerowy, założony na miejscu zniszczonej dawnej Pragi, stał się niemal natychmiast jednym z ulubionych miejsc wypoczynku i rozrywki mieszkańców całej Warszawy.

Łukasz Zwaliński

Kresy – za czym ta nostalgia?

KRESY RZECZPOSPOLITEJ – nowy Pomocnik Historyczny POLITYKI jest już dostępny w salonach prasowych i kioskach. Barwne dzieje wschodnich rubieży, okoliczności ich utraty i narodzin narodowej legendy.

5 najciekawszych nowości księgarni Średniowieczna.com w marcu

Prezentujemy wybór najciekawszych marcowych nowości w Księgarni Historycznej "Średniowieczna.com":http://www.sredniowieczna.com/index.php. Polecamy!

Marek Orłowski – „Samotny krzyżowiec: Ścieżki przeznaczenia” – recenzja i ocena

Oto dalsze losy Czarnego Rycerza – superbohatera z Ziemi Świętej. Uniknąwszy cudem śmierci, napręża muskuły, by uciec z twierdzy Asasynów i powiadomić templariuszy o grożącym ze strony sekty skrytobójców niebezpieczeństwie. Jednak zapisane w gwiazdach przeznaczenie szykuje mu inną drogę: oto przeklęty miecz Salomona upomina się o swojego pana (pulsując czerwonym światłem).

Przemysław Chudzik

Julian Tuwim - „Nalej mi wina!” – recenzja i ocena

Czy o piciu alkoholu można pisać pięknie i z pasją? Okazuję się, że tak. I w rewelacyjny sposób opowie nam o tym sam Julian Tuwim.

Kamil Kartasiński

Iwona Kienzler - „Życie w PRL i strasznie, i śmiesznie” - recenzja i ocena

Państwo wielkich, powojennych nadziei i jednocześnie permanentnych niedoborów. Kraj, w którym raz po raz brakowało takich nawet rarytasów, jak salceson czy mleko w proszku dla dzieci, nigdy za to nie brakowało wódki. Jak się w nim żyło? „I strasznie, i śmiesznie” – w takim stwierdzeniu istotę PRL zamyka Iwona Kienzler, rzeczowo i przystępnie ujmując fenomen państwa istniejącego w latach 1944-1989.

Łukasz Ścisłowicz

Ewa Stachniak - „Cesarzowa nocy” - recenzja i ocena

Katarzyna Wielka – wyrachowana i silna – przez większość swojego życia musiała zachowywać pozory, skrywać swoje prawdziwe uczucia i podejmować decyzje, które raz na zawsze zmieniły bieg historii. Choć o carycy powstało wiele książek, mało która z nich potrafiła pokazać tą bardziej ludzką stronę władczyni. Ewie Stachniak się to udało.

Iwona Łoza

Wspomnienia

Granatowy szantażysta – wspomnienie z czasów okupacji

Sądy podziemne skazywały szantażystów na karę śmierci, ale my nie byliśmy sądem i nie mogliśmy się na to powoływać. Z drugiej strony sukinsyn był nie tylko zdrajcą, który pomagał szkopom, ale stanowił też dla nas zagrożenie. Musieliśmy mieć pewność, że nie będzie już nikomu szkodzić.

Maciej Bernhardt

Romeo i Julia z Gdańska. Historia miłości Anny Pilemann i Maurycego Ferbera

Nie tylko Werona może się poszczycić występującą w jej historii parą sławnych kochanków. W Gdańsku do dziś opowiada się o miłości Anny Pilemann i Maurycego Ferbera. Związek ten nie skończył się co prawda tak tragicznie jak w szekspirowskim dramacie, niemniej dla bezpieczeństwa miasta stanowił poważne zagrożenie.

Aleksandra Anna Drążek

„Hiszpanka” – reż. Łukasz Barczyk – recenzja i ocena filmu

„Hiszpanka” zapowiadana była jako polska megaprodukcja historyczna, która wtajemniczy widza w temat Powstania Wielkopolskiego. Twórcy z dumą wypowiadali się o międzynarodowej obsadzie oraz budżecie (24 mln złotych). Prace nad filmem trwały ponad trzy lata. Potem kilkakrotnie przesuwano datę premiery. A kiedy wreszcie obraz wszedł na ekrany, na usta ciśnie się tylko jedno pytanie: na co to wszystko było?

Agata Łysakowska-Trzoss

Cmentarz Żydowski na Targówku

Na warszawskim Targówku leży tajemniczy i mroczny kirkut. Poddawany ostatnio kolejnej w swych dziejach rewitalizacji, kryje fascynującą, choć niekiedy tragiczną historię sięgającą połowy XVIII wieku.

Łukasz Zwaliński

Wspomnienia

Krystyna Kolińska wspomina czasy PRL

„Włączywszy po godzinie siódmej radio, usłyszałam muzykę Chopina, potem głos spikera zapowiadającego o godzinie ósmej – przemówienie generała Jaruzelskiego... Osłupienie. Stan wojenny!” - tak Krystyna Kolińska wspomina czasy PRL.

Krystyna Kolińska

Krzysztof Trojanowski - „Moda w okupowanej Francji i jej polskie echa” - recenzja i ocena

Przedmiotem zainteresowania historii jako dziedziny naukowej nie są jedynie wojny i batalie oraz działalność mężów stanu. Zajmuje się ona także kulturą, społeczeństwem, życiem codziennym czy też… modą.

Michał Gadziński

Stanisław Trojanowski h. Szeliga – pierwszy polski jeździec zawodowy

Stanisław Trojanowski h. Szeliga, kawalkator króla Zygmunta Augusta, jest pierwszym znanym ze źródeł Polakiem, który zatrudniony był jako zawodowy jeździec. Co wiemy o jego życiu i polskiej sztuce jeździeckiej XVI wieku?

Jerzy Mirosław Płachecki

Reportaże/relacje

Gdańskie falowce, czyli jak budowano (a jak nie) Przymorze

Dla jednych obskurne blokowisko i koszmarek architektoniczny rodem z PRL-u, dla innych przestrzeń warta wpisania do rejestru zabytków – zamieszkiwane przez dziesiątki tysięcy ludzi, długie na setki metrów falowce do dziś budzą niemało emocji. Prawie wszystkie znajdują się na gdańskim Przymorzu. Opisujemy, jak powstawało „największe osiedle w Polsce” i jak niewiele brakowało, by ta część Gdańska wyglądała zupełnie inaczej.

Piotr Olejarczyk

Templariusze pod Akką

Rok 1189, Ziemia Święta. Ocalałe z klęski pod Hittin resztki wojsk krzyżowców rozpaczliwie walczą o odzyskanie utraconych zamków i miast Królestwa Jerozolimskiego...

Marek Orłowski

Stanisław Urbańczyk – „Uniwersytet za kolczastym drutem” - recenzja i ocena

Jesienią zeszłego roku obchodziliśmy 75. rocznicę _Sonderaktion Krakau_. To właśnie wtedy, w związku z przeprowadzaną na szeroką skalę przez hitlerowców _Auserordentliche Befriedungsaktion_ aresztowano pracowników naukowych krakowskich wyższych uczelni. Jedną z jej ofiar był Stanisław Urbańczyk.

Daria Czarnecka

Antoni Kroh – „Wesołego Alleluja Polsko Ludowa” – recenzja i ocena

Postaci Antoniego Kroha – pisarza, etnografa i historyka kultury - miłośnikom kultury góralskiej nie trzeba przedstawiać. Tym jednak, którzy nie zetknęli się wcześniej z jego publikacjami, polecam jego najnowszą książkę „Wesołego Alleluja Polsko Ludowa”, czyli o pogmatwanych dziejach kultury plastycznej na ziemiach polskich.

Piotr Burak

Dlaczego kochamy końce świata?

Jak co roku nadchodzi czas podsumowań politycznych, gospodarczych czy kulturalnych. Jak co roku też nasz świat miał się skończyć – i to parokrotnie. W nowym roku 2015 nie będzie inaczej. W ciągu ponad 300 dni znowu będziemy się zastanawiać co zmiecie z powierzchni ziemi ludzkość i cały znany nam świat.

Marcin Sałański

Horoskop dla Marszałka

Na cześć Józefa Piłsudskiego budowano szkoły i nazywano ulicę. Bez większej przesady można powiedzieć, że był on najpopularniejszą osobistością II RP. Ludzie go kochali, a miłość ta przybierała niekiedy dosyć nieoczekiwane formy.

Okupacyjne święta w „Nowym Kurierze Warszawskim”

Zima w Warszawie roku 1943 nie należała do najlżejszych. Niemiecka polityka względem Polaków zaostrzyła się w znaczący sposób. Coraz częściej dochodziło do łapanek i rozstrzeliwań, a podziemie coraz otwarciej dawało znać o swoim istnieniu. Warszawa stała się areną zmagań Armii Krajowej z Niemcami. Do tego nadchodziły święta. Co wówczas opisywał „Nowy Kurier Warszawski”?

Rozejm bożonarodzeniowy na froncie zachodnim

W święta Bożego Narodzenia 1914 r. pod Ypres, gdzie stały naprzeciw siebie wrogie wojska brytyjskie i niemieckie, doszło do wyjątkowego wydarzenia: z inicjatywy żołnierzy zawarto rozejm bożonarodzeniowy, w czasie którego doszło do bratania się przedstawicieli obydwu stron. Był to szczególny wyraz człowieczeństwa w obliczu okrutnego konfliktu na skalę światową.

Tomasz Leszkowicz

Reportaże/relacje

Głos Zygmunta, świąteczny targ i szopka krakowska, czyli zwyczaje bożonarodzeniowe w starym Krakowie

Jeśli myślimy o Krakowie w kontekście świąt Bożego Narodzenia, pierwsze skojarzenie, które przychodzi nam do głowy to… szopka krakowska! I nic dziwnego – jest to fenomen na skalę światową. Nigdzie indziej nie powstają w równym stopniu oryginalne budowle upamiętniające narodziny Chrystusa.

Justyna Skalska

Opinie

Dlaczego Magda Gessler nie ugotuje bigosu po staropolsku?

Na swoim profilu facebookowym Magda Gessler – znana restauratorka i gwiazda telewizyjna – ogłosiła, że w czasie tegorocznego Sylwestra w Słupsku ugotuje dla mieszkańców „prawdziwy bigos staropolski”. Po tym, jak poinformowała jakich produktów do niego potrzebuje, jestem pewien, że będzie on pyszny… ale na pewno nie staropolski.

Sebastian Adamkiewicz

Boże Narodzenie – ciekawostki których zapewne nie znałeś

Boże Narodzenie i ciekawostki, o których prawdopodobnie nie wiedziałeś! Czy świąteczne obżarstwo ma charakter magiczny? Co wspólnego ma św. Mikołaj z wojną secesyjną? Jakie kolędy śpiewają prawdziwi patrioci? I jak zdobyć pomarańcze w socjalistycznej gospodarce realnego niedoboru?

Redakcja

Sztetl, czyli skąd się wzięła Anatewka?

Słysząc „małe, żydowskie miasteczko” wyobrażamy sobie osadę rodem z płócien Chagalla lub _Skrzypka na dachu_. Czy to uprawomocnione skojarzenie? Czym jest sztetl?

Yohanan Petrovsky-Shtern

Robert M. Jurga – „Machiny do tortur. Kat, narzędzia, egzekucje” – recenzja i ocena

Do czego służyło krzesło hańby i jak zakładano hiszpański kołnierz? Sekrety tych i innych tego typu urządzeń zdradza najnowsza książka Roberta Jurgi _Machiny do tortur_. Nie jest to jednak poradnik domowego majsterkowicza, a publikacja dla ludzi o mocnych nerwach. Zachęcam więc zdecydowanie do jej lektury – ale na własną odpowiedzialność.

Piotr Burak

Andrew Miller – „Oczyszczenie” – recenzja i ocena

_Jeśli podobało się Wam „Pachnidło” Patricka Suskinda, ta książka Was zachwyci_ – czytam na okładce. Znam tylko ekranizację wspomnianej powieści, ale to zdanie sprawia, że od razu zaczynam szukać jej analogii z „Oczyszczeniem”. Pierwsze paralele, jakie przychodzą mi do głowy, to Paryż, XVIII wiek i... zapach. Choć bliższe prawdy byłoby określenie: smród.

Małgorzata Petlic

Juliusz Kulesza – „Zakazane gole. Futbol w okupowanej Warszawie” – recenzja i ocena

II wojna światowa. Życie w zajętej przez Niemców stolicy przedstawiało się w ponurych barwach. Łapanki na ulicach, rozstrzeliwania, wywózki, wszechobecność śmierci, niepewność jutra... Czy znalazło się w tym wszystkim miejsce na sport?

Julita Kamionowska

Bolszewicka Rosja: pięć pocztówek

Czy większość czekistów należało do Czeka? Jak Amerykanie patrzyli na przewrót w Rosji? Czy w Związku Sowieckim propagowano wolną miłość? Dlaczego bolszewicy profanowali groby? Oto bolszewicka Rosja przedstawiona przez pryzmat kilku faktów.

Redakcja

Kwartalnik „Karta” – numer 81 – recenzja i ocena

Najnowszy numer „Karty”, periodyku doskonale znanego osobom zainteresowanym historią najnowszą, w lwiej części poświęcony jest Żydom polskim. Czytelnicy zainteresowani I wojną światową czy powstaniem warszawskim również nie powinni czuć się zawiedzeni.

Michał Gadziński

Spintriae – tajemnicze rzymskie żetony erotyczne (18+)

Niewielkie metalowe krążki pochodzenia rzymskiego. Na nich cyfry i... sceny erotyczne. Czemu służyły? Dlaczego tak wyglądały? Jaki miały związek z obyczajowością rzymską? A może spintriae skrywają tajemnice zwyrodniałego cesarza?

Agnieszka Ostrowska

Okrutne maszyny - narzędzia tortur (18+)

Człowiek od zawsze zadawał ból swemu bliźniemu. Z biegiem lat dążył do czynienia tego w sposób coraz efektywniejszy, tworząc różnorakie narzędzia tortur. Poniżej prezentujemy kilka przykładów. Uwaga: materiał jest skierowany tylko do osób pełnoletnich!

Robert M. Jurga

Harry Sidebottom – „Wojownik Rzymu, cz. 6. Bursztynowy szlak” - recenzja i ocena

Jantar, zwany bursztynem, to dziś dla nas przyjemna pamiątka znad morza. Ale dwa tysiące lat temu dla tego małego kawałka żywicy leśnej, wypełnionej czasami owadami czy ich kawałkami, następcy boskiego Augusta potrafili wysyłać całe misje dyplomatyczne. Przed nami opowieść o jednej z nich.

Michał Staniszewski

Okupacja niemiecka: 10 przypadków z życia codziennego

Warszawa z okresu II wojny światowej kojarzy się jako miejsce ponure i niebezpieczne: z jednej strony ciągłe łapanki i terror okupanta, z drugiej żołnierze podziemia, walka o wolność i zamachy na Niemców. Obok tego żyli jednak zwykli ludzie, którzy niczym Leon Kuraś z „Polskich dróg” chcieli po prostu przetrwać wojnę. Niejednokrotnie zaś było wręcz groteskowo. Jak wyglądało życie codzienne w czasie, gdy trwała okupacja niemiecka?

Bart Ehrman – „Nowy Testament. Historyczne wprowadzenie do literatury wczesnochrześcijańskiej” (informacja reklamowa)

„Nowy Testament. Historyczne wprowadzenie do literatury wczesnochrześcijańskiej” Barta D. Ehrmana to najobszerniejsze z wydanych dotąd w Polsce omówienie historii piśmiennictwa wczesnochrześcijańskiego (I-III w. n.e.). Autor jest jednym z najwyżej cenionych przedstawicieli dyscypliny zwanej krytyką tekstu, w świecie naukowym uznawanej obecnie za najlepszą metodę badania starożytnych pism.

David Remnick „Grobowiec Lenina” i „Źli Niemcy” Bartosza Wielińskiego (informacja reklamowa)

Polecamy nowości Wydawnictwa Agora: „Źli Niemcy” opowiadają o wojnach, zbrodniach, wynalazkach, politycznych intrygach, walce wywiadów i rozliczaniu się z przeszłością. To historia dwudziestowiecznych Niemiec, spisana na podstawie 16 życiorysów. Z kolei bez książki: „Grobowiec Lenina. Ostatnie dni radzieckiego imperium” nie sposób zrozumieć czym jest Rosja dzisiaj. To niezwykłe połączenie przenikliwej analizy i brawurowego reportażu, którego bohaterami są zarówno górnicy na Syberii, jak i ostatni żyjący zausznicy Stalina czy Michaił Gorbaczow oraz Borys Jelcyn.

Ostatnia walka

Nad Imperium ponownie zbierają się czarne chmury. Królestwo Partów dąży do podbicia Judei, Rzym nie ma zaś wystarczających sił, by obronić tą prowincję, nie jest także świadome tego, jak bliskie jest zagrożenie. Jego rozmiar pozna dopiero osamotniona kohorta, pilnująca granicy...

Simon Scarrow

Sakiewka emocji. Uczuciowość kupców w średniowieczu

Średniowiecze kojarzy się często z upadkiem kultury, epidemiami, ciągłymi wojnami i wszechogarniającą „dyktaturą” Kościoła. Ukazywane bywa jako świat bez śmiechu i uczuć, jak np. w „Imieniu Róży”. A jednak nawet twardo stąpający po ziemi kupcy i finansiści nie stronili od płaczu i śmiechu.

Marcin Sałański

„Jan Karski Kozielewski 1914-2000” i „Kartografia Wielkiego Księstwa Litewskiego” (informacja reklamowa)

Oficyna Wydawnicza ASPRA prezentuje dwie spośród interesujących publikacji w swojej ofercie: opowieść o Janie Karskim – „Jan Karski Kozielewski 1914-2000” Mariana Marka Drozdowskiego oraz unikalne opracowanie: „Kartografia Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku” autorstwa Stanisława Alexandrowicza. Zapraszamy do pasjonującej lektury!

Joachim Ceraficki – „Wasserpolacken. Relacja Polaka w służbie Wehrmachtu” – recenzja i ocena

Dziadek w Wehrmachcie to w Polsce oskarżenie natury politycznej, moralnej i społecznej. Swego czasu znany bosy podróżnik stwierdził, że kto miał dziadka w niemieckiej armii podczas II wojny światowej, ten ma zupełnie inne priorytety niż ten, kto miał dziadka w AK. A co jeśli taki dziadek napisze wspomnienia?

Daria Czarnecka

Co wydarzyło się 11 listopada 1918 roku?

Co wydarzyło się 11 listopada 1918 roku? O czym pisała polska prasa warszawska w dniach odzyskania przez Polskę niepodległości? Dominowały teksty patriotyczne, czy raczej treści bardziej prozaiczne?

Opinie

„Upstairs Downstairs” czyli „Downton Abbey” czterdzieści lat temu

Akcja opisywanego przeze mnie serialu ma miejsce w Anglii i rozpoczyna się w epoce edwardiańskiej, bohaterowie zaś to służba domowa oraz zatrudniający ich państwo. Zapewne część Czytelników odczuwa w tym momencie małe _deja vu_. Nie bezpodstawnie – o _Downton Abbey_ pisałem kilka miesięcy temu, teraz jednak mam na myśli inny serial. Ale czy zupełnie inny?

Michał Gadziński

Tom Hickman – „Boskie przyrodzenie. Historia penisa” – recenzja i ocena

Do wyboru, do koloru, a każdy sprawia wiele problemów i dźwiga na sobie tysiącletnie dzieje wielkiej walki. A mowa tu o nie byle jakim starciu, ponieważ balansujący na granicy miłości i nienawiści związek mężczyzn z ich penisami to prawdziwy komediodramat – a także fabuła przezabawnej i edukacyjnej książki Toma Hickmana „Boskie przyrodzenie”.

Marta Hołowaty

Trudny zawód mamki - opiekunka Katarzyny de Valois

Katarzyna de Valois była w wieku niemowlęcym karmiona przez wynajętą mamkę. Jak wyglądał proces wyboru? Biorąc pod uwagę, że przyszła kandydatka właśnie straciła własne dziecko, wręcz okrutnie...

Joanna Hickson

Dżuma – nowożytny poradnik jak przetrwać epidemię

Dlaczego podczas epidemii dżumy nie wolno jeść cebuli i ciepłego chleba? Czemu należy wystrzegać się południowych wiatrów i jak skutecznie izolować chorych? Czy kobieta może zarazić mężczyznę poprzez spojrzenie? Tego właśnie uczyły nowożytne poradniki dotyczące walki z dżumą.

Łukasz Majewski