Historia życia codziennego i obyczajowości

Istniała telewizja przed „Kevinem...”. Co dawniej oglądano w Święta?

Cofnijmy się w czasie o czterdzieści lat. Zakończyła się właśnie kolacja wigilijna. Karp zjedzony, prezenty rozpakowane, można w rodzinnym gronie zasiąść na wersalce przed odbiornikiem Ametyst i obejrzeć… no właśnie – co? Nie ma „Kevina samego w domu”, nie ma „To właśnie miłość”. Co oglądano w Święta w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych?

Słowiańskie zwyczaje wigilijne, czyli zanim zapanował Kościół

Zielone drzewko, pierwsza gwiazdka, 12 postnych dań i sianko pod obrusem – to znane symbole Świąt Bożego Narodzenia. Niewiele osób wie, że ich źródło odnajdziemy w przedchrześcijańskich wierzeniach Słowian.

Beka ze szlachcica. Historyk ogląda „1670”

Czy może raczej beka z nas samych? Nowy serial komediowy Netflixa „1670” osadzony jest co prawda w realiach sarmackiego folwarku, ale wyśmiewa rzeczy, które każdy współczesny Polak dobrze zna z własnego życia.

Slumsy Londynu w czasach Dickensa

Tylko w pierwszej połowie XIX wieku populacja Londynu wzrosła dwukrotnie. Towarzyszyła temu zmiana nastawienia do biedoty. Uchwalano surowe prawa. Twierdzono, że biedacy są biedni z powodu lenistwa i pijaństwa...

Artur Kuprianis, Sebastian Pilarski – „Szlakiem legionistów między Styrem a Piawą” – recenzja i ocena

O Legionach Piłsudskiego napisano już wiele. Najnowsza publikacja Artura Kuprianisa i Sebastiana Pilarskiego udowadnia jednak, że wciąż da się spojrzeć na nie w inny, zupełnie unikalny sposób.

Krampus: niemiecki anty-Mikołaj

Z świadomością kary od Krampusa – rózga wydaje się być naprawdę świetnym prezentem. Oto mroczny towarzysz św. Mikołaja, którego na pewno nie chcielibyśmy dziś zobaczyć!

Pierwsze miesiące niepodległej Polski oczami chłopów

Co polscy chłopi myśleli o klerze i jak komentowali odzyskanie przez Polskę niepodległości? Tak pisała o tym prasa w dwudziestoleciu międzywojennym.

Łamanie kołem: egzekucja na miarę widowiska makabry

Kara łamania kołem była zarezerwowana dla najbardziej zwyrodniałych przestępców: morderców, zbójników, zdrajców i podpalaczy. W ten sposób tracono również heretyków. Łamanie kołem służyło też prewencji karnej – kara miała odstraszać innych od popełniania podobnych zbrodni. Jak ją wykonywano?

Judith Flanders – „Życie codzienne w Londynie Dickensa”

Judith Flanders w książce „Życie codzienne w Londynie Dickensa” zabiera czytelnika na spacer ulicami wiktoriańskiego Londynu w poszukiwaniu śladów Dickensa, scen, sytuacji i obrazów, które były dla niego inspiracją.

Od marności do przepychu: staropolski obrządek pogrzebowy

W nowożytnej kulturze funeralnej odsłonięto makabryczne oblicze śmierci, a z uroczystości pogrzebowej stworzono niesamowite widowisko. W trakcie ceremonii mógł wjechać do kościoła koń, a kazania „ku pamięci zmarłego” trwały „całą wieczność”. A to tylko ułamek staropolskiego obrządku pogrzebowego.

Triumf śmierci, czyli o obrządku pogrzebowym w średniowieczu

W myśli chrześcijańskiej śmierć nie budziła lęku, gdyż stanowiła ostatni etap życia przed wiecznością. Jak więc wyglądały przygotowania do tej chwili i sam średniowieczny obrządek pogrzebowy?

„Heil Harry!”, czyli co wolno księciu?

Ten skandal z udziałem księcia Harry'ego komentowały media na całym świecie...

Jak wyglądał pogrzeb starożytnych Greków i Rzymian?

Od najdawniejszych czasów człowiek mierzył się z lękiem przed śmiercią i przemijaniem. Aby ułatwić zmarłemu ostatnią drogę, starożytni Grecy i Rzymianie wykonywali szereg rytuałów. Uczty, płaczki i ofiary (nieraz z ludzi) miały obłaskawić duchy przodków. Jak więc dokładnie wyglądały pogrzeby starożytnych?

Dziady: słowiańska tradycja przodków

„Ciemno wszędzie, głucho wszędzie, Co to będzie, co to będzie?” Z tymi słynnymi wersami najczęściej kojarzą się nam „Dziady” Adama Mickiewicza, ale gdyby zadać sobie pytanie: co to było? Jak więc wyglądały słowiańskie obchody dziadów?

Północnica i południca: kim były te słowiańskie demony?

Miały atakować ludzi pracujących w polu i bawiące się tam dzieci. Łamały kończyny, zsyłały koszmary i paraliż senny. Skąd w folklorze słowiańskim wzięły się południce i północnice?

Prawdziwa Baba Jaga: kim była Baba Anujka?

Choć mordowała nie tylko dzieci, ale głównie dorosłych i działała na wsi, a nie w lesie, to obraz Baby Anujki przywołuje na myśl jedną z najbardziej przerażających postaci słowiańskiego folkloru.

Lilith: pierwsza żona Adama, demon i ikona feminizmu

Lilith w tradycji żydowskiej oraz w demonologii istnieje przede wszystkim jako istota niesamowicie pociągająca, piękna, lubieżna i zwodnicza. Nie inaczej przedstawia się ją w kulturze popularnej, choćby w serii gier Diablo. Nie jest to jednak postać jednowymiarowa. Oto inne oblicza Lilith.

Marek Węcowski – „Tu jest Grecja! Antyk na nasze czasy”

Marek Węcowski w książce „Tu jest Grecja! Antyk na nasze czasy” proponuje nam podróż do starożytnej Grecji. Od Homera do Aleksandra Wielkiego. Poznajmy sposoby radzenia sobie Greków z kryzysami i… uczmy się na ich błędach.

Izabela Czartoryska – od salonowej kochanki do pionierki muzealnictwa

Chociaż była zamężna, przeżyła wiele burzliwych romansów m.in. z królem Polski, rosyjskim dyplomatą oraz francuskim arystokratą. Była patriotką, pisarką oraz mecenaską sztuki, a Polska zawdzięcza jej powstanie pierwszego muzeum, którego zbiory dały początek Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.

Jeden dzień z życia II RP – 23 października 1933 roku

Czy można na podstawie prasy codziennej zrekonstruować dzień powszedni z życia w II Rzeczpospolitej? Przenieśmy się 90 lat wstecz do 23 października 1933 roku, gdzie zginąć można było podczas wyprawy na grzyby, a za 50 groszy jasnowidz przekazał szczęśliwy numerek loterii państwowej.

Magda Szcześniak – „Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce” – recenzja i ocena

Po II wojnie światowej, miliony Polaków migrowało ze wsi do miast w celu zdobycia pracy, skończenia szkoły, uzyskania fachu w ręku, poprawy warunków bytowych czy po prostu zmiany swojego życia na lepsze. O tym jak spełniała się idea awansu społecznego w oczach tych, którzy chcieli odmienić swój los, pisze Magda Szcześniak w książce „Poruszeni”.

Polska historia yerba mate

Yerba mate to dziś popularny napój, ale jego historia na ziemiach polskich sięga XIX wieku. W tym czasie była znana nie tylko jako napar, ale również jako zupa! Chcesz poznać przepis? Zapraszamy do lektury!

Jan Skłodowski – „Druskieniki. Kurort przedwojennej Polski” – recenzja i ocena

Czy wydany nakładem Instytutu POLONIKA i Wydawnictwa Księży Młyn album „Druskieniki. Kurort przedwojennej Polski” ma duże walory poznawcze i edukacyjne? Dla mnie – niewątpliwie. Już bowiem we wstępie autor, Jan Skłodowski, kładzie nacisk na poprawną pisownię nazwy geograficznej - DruskieNiki. Nieprawidłowa, DruskieNNiki jest tak rozpowszechniona, że ze wstydem muszę wyznać, że sam jej dotąd hołdowałem (przynajmniej nie mówiłem „Druskiennice”, bo pod taką nazwą miejscowość słynęła w Austro-Węgrzech). A to nauka z dopiero pierwszych stron tej interesującej publikacji…

Z kryminalnych dziejów nowożytnego Gdańska

Gdańskie księgi z XVI i XVII w. opisują liczne i burzliwe przykłady działalności przestępczej mieszkańców miasta. Włos na głowie jeży plastyczny opis kar, jakie za te przestępstwa stosowano. Jak wymierzano sprawiedliwość w nowożytnym mieście Gdańsku?

Harald Jähner – „Rausz. Niemcy między wojnami” – recenzja i ocena

Harald Jähner znany jest polskiemu czytelnikowi zainteresowanemu historią ze swojej znakomitej pracy „Czas wilka” poświęconej powojennym losom Niemców. Wydana przed dwoma laty książka pozwoliła także nam spojrzeć również z innej niż zazwyczaj perspektywy na doświadczenia przedstawicieli narodu, który z oczywistych przyczyn w kontekście II wojny światowej postrzegany jest przede wszystkim jako naród sprawców. „Czas wilka” opowiadał o powojennych konsekwencjach zawierzenia przez naród niemiecki Hitlerowi, „Rausz” stanowi niejako „prequel”, ukazując „jak do tego doszło”. Czy jest to pozycja równie satysfakcjonująca czytelniczo i wartościowa poznawczo?

Flinstonowie i początki telewizyjnej kreskówki

Flinstonowie, którzy pojawili się na małym ekranie we wrześniu 1960 roku, otworzyli nowy rozdział w historii telewizji. Jak jednak wyglądała telewizyjna animacja, zanim Fred donośnym głosem zawołał „Yabba Dabba Do”?

Staropolska medycyna: ziołowa apteczka i cudowni znachorzy

Leczenie w dawnej Polsce stanowiło wyzwanie dla ówczesnych medyków. Niedobór wiedzy o przebiegu różnych chorób, ograniczony dostęp do leków i brak szczepionek powodowały, że staropolskie społeczeństwo traktowało zdrowie jak prawdziwy skarb i dbało o nie poprzez rozmaite kuracje, nierzadko magiczne.

Ed i Lorraine Warren: najsłynniejsi „łowcy duchów”?

Ed i Lorraine Warren to para najsłynniejszych badaczy zjawisk paranormalnych, a prowadzone przez nich sprawy zainspirowały całą franczyzę horrorów – Uniwersum „Obecności” (The Conjuring Universe), która stale się powiększa.

Jaką rolę pełniły królowe i nałożnice w Imperium Achemenidów?

Czego władcy starożytnej Persji oczekiwali od kobiet? Jakie znaczenie dla Imperium miał akt płciowy?

Kamasutra: prawdziwa historia kontrowersyjnego traktatu

Kamasutra zdążyła już na dobre zadomowić się w kulturze popularnej. Warto jednak zastanowić się, ile wspólnego mają współczesne wydania Kamasutry, ilustrujące głównie bardziej bądź mniej skomplikowane pozycje łóżkowe z oryginalnym traktatem autorstwa Vātsyāyana Mallanagi.

Dowcipy, czyli z czego śmiali się nasi przodkowie?

Dowcipy w kulturze polskiej mają długą tradycję. Żartowano na różne tematy, a specyfika kawałów odzwierciedlała realia kulturowe, polityczne i ekonomiczne. Współcześnie dowcipy historyczne nie tylko bawią, ale stanowią też jedno z interesujących źródeł do badań.

Jak powstały pierwsze ruchy antyszczepionkowe?

Z czym były związane narodziny pierwszych ruchów antyszczepionkowych? Jakich argumentów używano przeciwko nakazowi szczepień?

Lalki żałobne – zabawki, które oswajały ze śmiercią

Kultura żałoby przyjęła bardzo specyficzną formę w XIX wieku, zwłaszcza w wiktoriańskiej Anglii. Wśród elementów, które miały zachować pamięć o zmarłym, pojawiły się zabawki. Czym były lalki żałobne oraz „zestawy śmierci”?

Jak leczono za pomocą... kurzego kupra?

„Na ukąszenie węża, jeśli to mąż (został ukąszony), weź żywego koguta i przyciśnij jego kuper w miejscu ukąszenia i tam go pozostaw. I to będzie dobre. Jeśli zaś chodzi o niewiastę, w ten sam sposób posłuż się żywą kurą, a pozbędziesz się trucizny”. Próbowaliście kiedyś tej metody?

Bulla Felix: historia „rzymskiego Janosika”

Rzym, lata 205-207. Potęga Septymiusza Sewera jest niekwestionowana. Po złupieniu stolicy królestwa Partów i wspaniałych „igrzyskach wiekowych”, zdobywca Mezopotamii planuje zdobycie Kaledonii. W tym samym czasie herszt bandy rozbójników bezlitośnie ośmiesza Cesarstwo. Kim był Bulla Felix?

Stanisław Stolarczyk – „Polacy w Kanadzie. Historia grobami pisana” – recenzja i ocena

Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA ma w swoim dorobku wydawniczym m.in. albumy poświęcone polskim parafiom katolickim w Stanach Zjednoczonych. Polonia amerykańska jest tematem obecnym w świadomości społecznej i dość dobrze zbadanym. Mam wrażenie, że zupełnie inaczej jest ze społecznością polską w Kanadzie, której poświęcona jest kolejna publikacja NIPDiK.

„Akacjowa 38” – streszczenie odcinków 101-120

Przepowiednia z Tęgoborzy: wizja Wielkiej Polski czy mistyfikacja?

Przepowiednia z Tęgoborzy od lat rozbudza wyobraźnię fanów ezoteryki. Czy nadal jest aktualna, a Polskę czeka potęga na miarę Wielkiego Księstwa Litewskiego?

Na świecie żyje już 8 miliardów ludzi. A kiedy żyło nas 1, 2, 3 czy 7 miliardów?

Według najnowszych danych liczba ludności na świecie przekroczyła 8 miliardów. Ile osób mieszkało na Ziemi w dobie neolitu i kiedy ludność osiągnęła pierwszy miliard?

Iwona Kienzler – „Wszystkie żony Henryka VIII” – recenzja i ocena

Autorka nie szczędzi czytelnikom pikantnych szczegółów, ukazując kontrast między zewnętrzną pruderią, a zepsuciem, które roztaczało się po zamkowych komnatach.

Bartłomiej Noszczak – „Orient zesłańców. Bliski Wschód w oczach Polaków ewakuowanych ze Związku Sowieckiego (1942–1945)” – recenzja i ocena

„Orient zesłańców” jest to pasjonująca opowieść o losach o polskich emigrantów, którzy w czasie wojennej zawieruchy trafili na Bliski Wschód. Bartłomiej Noszczak oddaje im głos i narrację recenzowanej książki opiera na ich obserwacjach.

„Kiedy wybije ostatnia godzina”, czyli staropolskie przesądy związane z chwilą śmierci

Zmarłemu kładziono monety na oczach, a w domu zasłaniano wszystkie lustra i zatrzymywano zegary. Trup stanowił pewne tabu, więc należało odnosić się do niego w sposób zrytualizowany. Jakie praktyki stosowano, aby obłaskawić duszę zmarłego? Czy którąś z nich znasz?

Niezwykłe eksponaty Muzeum Czartoryskich w Krakowie Galeria

Widzieliście kiedyś kawałek suchara należący do samego Napoleona? Albo odlew dłoni Fryderyka Chopina? Między innymi takie historyczne osobliwości możecie zobaczyć na otwartej 13 czerwca ekspozycji w Klasztorku Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Jest to ostatnia, wcześniej niedostępna zwiedzającym część kompleksu.

„Akacjowa 38” – streszczenie odcinków 81-100

„Akacjowa 38” to hiszpański serial kostiumowy opowiadający o losach kilku mieszczańskich rodzin. Jego akcja osadzona jest w Madrycie na przełomie XIX i XX wieku. Co czeka bohaterów w kolejnych odcinkach? Poniżej prezentujemy ich krótkie streszczenia!

„Akacjowa 38” – streszczenie odcinków 61-80

„Akacjowa 38” to hiszpański serial kostiumowy opowiadający o losach kilku mieszczańskich rodzin. Jego akcja osadzona jest w Madrycie na przełomie XIX i XX wieku. Co czeka bohaterów w kolejnych odcinkach? Poniżej prezentujemy ich krótkie streszczenia!

Fabryki, kopalnie, zbiory. Jak pracowały dzieci w USA?

Przyjmowano je do pracy w trudnych warunkach, oferowano niskie wynagrodzenia, oczekiwano ciężkiej pracy. U progu XX wieku w Stanach Zjednoczonych zatrudniano ponad 1 750 000 dzieci poniżej 15 roku życia. 12 czerwca obchodzony jest Światowy Dzień Sprzeciwu wobec Pracy Dzieci.

Ludowe praktyki onkologiczne w Karpatach Polskich

Poszła do lasu, nazbierała trujących grzybów. Uwarzyła wielki gar. Po paru dniach gar był pusty, a chłop żył. Nawet miał się jakby trochę lepiej.

Zielone Świątki w czasach pogańskich i chrześcijańskich

Początkowo Zielone Świątki były słowiańskim świętem rolników i pasterzy, które z biegiem lat zostało przejęte przez chrześcijaństwo i połączone z obchodami zesłania Ducha Świętego. Jak Zielone Świątki obchodzili nasi przodkowie?

Normańska Anglia – jej kultura i społeczeństwo

W Boże Narodzenie 1066 r. Wilhelm, książę Normandii, został koronowany na króla Anglii. Jego koronacja zapoczątkowała okres dynamicznych zmian. Skutki podboju normańskiego na zawsze odmieniły polityczny, kulturowy i społeczny krajobraz nie tylko Anglii, ale i całych Wysp Brytyjskich.

Mroczna historia polskiego kata. Jak zabijał Maciejowski? Podcast

Był najsłynniejszym katem II Rzeczypospolitej, jego imię pojawiało się w gazetach, piosenkach, a nawet w wierszach. Choć cieszył się pewną sławą, sam wolałby raczej nie zyskiwać rozgłosu. Kim był Stefan Maciejowski alias Alfred Kalt? Zapraszamy do wysłuchania podcastu!

Balmoral – szkocka rezydencja rodziny królewskiej

Balmoral to prywatna posiadłość króla Karola III, którą monarcha odziedziczył po matce – Elżbiecie II. Zamek Balmoral, którego wartość szacuje się na blisko 100 milionów funtów szterlingów, ma bogatą historię i ściśle wiąże się z losami rodziny królewskiej.

Karol III – nieoczywiste fakty z życia monarchy ZDJĘCIA

W dzieciństwie chciał być maszynistą, a potem marynarzem. Na objęcie tronu czekał aż 70 lat. Był pierwszym monarchą, który studiował i jedynym członkiem rodziny królewskiej, który wziął ślub cywilny. Garść ciekawostek na temat życia króla Wielkiej Brytanii znajdziesz w tekście.

Chrystyna Charczuk – „Dawny Truskawiec”

Chrystyna Charczuk w książce „Dawny Truskawiec” przybliża nam historię cenionego w okresie międzywojnia uzdrowiska. Badaczka prowadzi nas ulicami miasta, prezentuje mijane pensjonaty i hotele, ich historię i architekturę.

Koronacja Karola III: król zasiądzie na Kamieniu Przeznaczenia

6 maja 2023 r. w Opactwie Westminsterskim odbędzie się koronacja Karola III na króla Zjednoczonego Królestwa. Jedną z najważniejszych relikwii towarzyszących koronacji będzie pewien blok piaskowca, który od 700 lat jest nieodłącznym elementem najstarszego zwyczaju koronacyjnego monarchów Anglii i Wielkiej Brytanii.

Starożytna historia piwa Podcast

Od wieków piwo jest znane ludzkości. Kto i w jaki sposób je wynalazł, oraz jakie były jego pierwotne zastosowania? Posłuchaj naszego podcastu!

Babia Góra: szczyt święty czy przeklęty?

Babia Góra słynie z zapierających dech w piersi widoków oraz z niezwykłej aury, która według wierzeń nie pochodzi z tego świata. Poznajmy więc niebezpieczną, a zarazem magiczną naturę Babiej Góry.

Małgorzata Niezabitowska: Przez wieki na Kresach egzystował wielokulturowy i barwny świat. Po II wojnie światowej zniknął niczym mityczna Atlantyda

„Światłość i mrok” to powieściowy debiut Małgorzaty Niezabitowskiej. Dziennikarka i rzeczniczka pierwszego niekomunistycznego rządu RP opisuje wielokulturowy świat II RP, którego już nie ma, przybliżając czytelnikom kulturę żydowską i opisując miłość, która połączyła chasydkę i ziemiańskiego syna. Czy uczucie, które połączyło ich wbrew regułom panującym w wielokulturowym świecie ma szansę przetrwać?

Aileen Wuornos: jak ofiara została oprawczynią? 18+

Wykluczona, bita i poniżana w dzieciństwie, po latach dokonała siedmiu morderstw. Kim była Aileen Wuornos i jej ofiary?

Magdalena Hajduk: Z badań wynika, że aż 86 proc. badanych chce uczyć się w immersyjny, czyli wielozmysłowy sposób

Nowym kierunkiem strategicznym dla edukacji ma być immersyjna edukacja historyczna. Jakie są jej cechy i jak powinna być realizowana oraz jak w tę cyfrową rewolucję wpisują się projekty realizowane przez Biuro Nowych Technologii Instytutu Pamięci Narodowej? Zagadnienia te przybliża Magdalena Hajduk, dyrektor wspomnianej jednostki.

Co łączy zajączka wielkanocnego z germańską boginią umarłych?

W kulturze ludowej zając był traktowany jako zwierzę nieczyste, które sprowadzało nieszczęścia. Jak to więc możliwe, że teraz to właśnie on jest jednym z symboli świąt Wielkiej Nocy?