Artykuły

Innowacje w technice wojskowej na przełomie XIX/XX wieku

Przełom wieków XIX i XX to okres największego rozwoju przemysłu i techniki, w tym ich wojskowych gałęzi. Jakie były przyczyny ówczesnych wielkich zbrojeń? Jakie pociągnęły za sobą skutki? Co było pierwsze – popyt czy podaż na doskonalsze metody zabijania?

Maciej Elantkowski

Einheit Stielau: „Chuligani Skorzenego” i dywersanci w amerykańskich mundurach

W czasie ofensywy w Ardenach Otto Skorzeny wraz ze swoją 150. Brygadą Pancerną miał dezorganizować działania aliantów. Specjalny oddział, tzw. Einheit Stielau, przebrano w amerykańskie mundury i wysłano za linie wroga. Jego działalność wywołała później spór o interpretację prawa wojennego.

Mateusz Łabuz

Propaganda antyniemiecka PRL: „pogrobowcy Hitlera z NRF”

Propaganda antyniemiecka PRL eksponowana była szczególnie w okresie rządów Władysława Gomułki. Okazją do niej był zwłaszcza 1 września – od kilkudziesięciu lat będący dniem przypominania o wybuchu II wojny światowej, wołania o pokój oraz upamiętniania ofiar i bohaterów.

Polska Kronika Filmowa mówi o Świętach: kabanosy i Wyborowa

Polska Kronika Filmowa prawdę Ci powie! O gospodarczych sukcesach, politycznych kryzysach czy wreszcie — o Świętach Bożego Narodzenia.

Agata Łysakowska-Trzoss

Wrzesień 1939: Jarosław Iwaszkiewicz ucieka z Warszawy

Jarosław Iwaszkiewicz zmienił się pod wpływem doświadczeń Września 1939 roku. Ogrom klęski doznanej z rąk niemieckich i sowieckich dał podstawę do głębokich przewartościowań - także politycznych. Jak skamandryta przeżywał klęskę II Rzeczpospolitej?

Radosław Romaniuk

Mikołaj Kopernik – uniwersalny bohater PRL

Mikołaj Kopernik zapisał się na trwałe w historii światowej nauki, jest też jednym z najwybitniejszych bohaterów polskiej historii. Z różnych powodów propaganda PRL postanowiła użyć go w swojej polityce historycznej.

CzeKa i „czerwony terror” – ludobójstwo w imię „słusznej idei”

Czeka była głównym wykonawcą masowego ludobójczego terroru na ludności Rosji, a potem ZSRR. Wbrew pozorom nie był on pomysłem Stalina – bolszewicy zaczęli stosować go natychmiast po przejęciu władzy w 1917 roku.

Konrad Ruzik

Bitwa Warszawska – cud nie był potrzebny

Największe zwycięstwo w polskiej historii? Zapewne tak, bo bez niego nie powstałaby nowoczesna polska państwowość. Czy Bitwa Warszawska z sierpnia 1920 była cudem czy sumą kalkulacji, zimnej krwi i męstwa?

Bogusław Kubisz

„Nie wszystek umrę”. Fotografia pośmiertna jako namiastka nieprzemijalności

Fotografia pośmiertna nasuwa skojarzenia z upiornymi przedstawieniami demonicznych i odstraszających zjaw, które zostały narzucone nam przez kulturę popularną. Szeroko rozpowszechniona w Europie i Ameryce Północnej fotografia _post mortem_ była jednak dla ówczesnych ludzi zupełnie czymś innym.

Natalia Stawarz

Polscy „poputczycy” - sposób na przeżycie czy zdrada?

Poputczycy: jedni się bali, inni chcieli zachować niepodległość. Władze komunistyczne sformowane pod egidą Sowietów w 1945 roku powszechnie uważano za narzucone. Do umocnienia ich władzy potrzebni byli ci, którzy wejdą w szeroko rozumianą współpracę z komunistami.

Nikołaj Iwanow

Kto zagarnia zyski z wojny? - krótka historia imperializmu

Co napędzało ekspansję dziewiętnastowiecznych imperiów? Czy rzeczywiście najważniejsze były pieniądze?

Niall Kishtainy

Hiob: heretyk kontra ortodoksja

Dramatyczna historia, której bohaterem jest biblijny Hiob, to nie tylko symbol boskiej potęgi. To również starcie dwóch postaw wobec religii. Rację mają ortodoksi, czy heretyk?

Richard Holloway

Otto Skorzeny i 150. Brygada Pancerna w Ardenach: tajna broń Hitlera

Otto Skorzeny był jednym z oficerów, którzy pod koniec 1944 roku mieli dać Hitlerowi zwycięstwo w wojnie – mimo, że sytuacja na frontach zwiastowała rychły koniec III Rzeszy. Na zachodzie alianci stali u wrót przedwojennych Niemiec, a na wschodzie wojska sowieckie szykowały się do kolejnej ofensywy.

Mateusz Łabuz

Kadry Ludowego Wojska Polskiego. Polityka personalna w wojsku w pierwszych latach powojennych

Kadry Ludowego Wojska Polskiego, zaangażowane w tworzenie armii „nowego typu” i proces komunizacji Polski, składały się z różnych ludzi – czerwonoarmistów, ideowych komunistów i mniej lub bardziej oportunistycznych oficerów przedwojennych.

Solidarność Walcząca: „Armia Krajowa lat 80.”

Solidarność Walczącą to m.in. podsłuchiwanie funkcjonariuszy SB i milicjantów, kilkadziesiąt podziemnych wydawnictw o skali ogólnokrajowej i kilka lat życia w ciągłym ukryciu. Z czym musieli mierzyć się jej członkowie?

Anna Szczykutowicz

Zakład Pascala – ratunek przed piekłem?

Pascal był żarliwym katolikiem, ale wszędzie widział oznaki upadku. Czy to właśnie dlatego tzw. zakład Pascala jest zachętą do zakładania się na istnienie Boga?

Nigel Warburton

Magiczne stworzenia w „Harrym Potterze” i ich mityczne pochodzenie

Magiczne stworzenia w „Harrym Potterze” wzbogacają świat czarodziejów. J. K. Rowling wiele wątków zaczerpnęła z kultury antycznej. Które z opisanych istot pochodzą z dawnej Grecji i Rzymu?

Maciej Elantkowski

Adolf Hitler - mówca niezrównany?

Adolf Hitler – niezrównany mówca czy jedynie sprawny manipulator? Jeden z największych zbrodniarzem był równocześnie jednym z najbardziej niezwykłych przywódców w dziejach. Jego charyzma i magnetyzm przeszły do legendy.

Peter Longerich

Rangersi wskazują drogę. Robert Rogers i narodziny amerykańskich komandosów

Rangersi to jedna z najważniejszych elitarnych jednostek US Army. Korzenie tej formacji sięgają jeszcze XVIII wieku, a jej twórca Robert Rogers był postacią o tyle skuteczną, co kontrowersyjną...

Michał Staniszewski

Niemiecka skrajna prawica: od Socjalistycznej Partii Rzeszy do Narodowodemokratycznej Partii Niemiec (1949–1964)

Niemiecka skrajna prawica, choć jej działanie na krótko zahamował upadek III Rzeszy, na terenach Republiki Federalnej Niemiec odrodziła się w 1949 roku. Powstało wówczas wiele organizacji, które odwoływały się do dziedzictwa III Rzeszy, a do głosu zaczęli dochodzić również ludzie chcący nadać nowy wymiar niemieckiemu nacjonalizmowi.

Tomasz Kosiński

Historia seksu – nieoczywisty wynalazek

Historia seksu w czasach nowożytnych zaczęła się niepozornie. Dużo w niej przypadków, ale jeszcze więcej gwałtownych sporów, buntowniczego żaru i marzeń o rewolucji.

Krzysztof Rejmer

Wschodnie pogranicze II RP: wymiana ciosów

Wschodnie pogranicze II RP było obszarem ciągłych konfliktów narodowościowych, w których z jednej strony występowało państwo polskie, z drugiej zaś mniejszość ukraińska i białoruska, zwłaszcza w pierwszym przypadku zorganizowana w zwarty ruch nacjonalistyczny. Skąd wziął się ten spór i jak wyglądał?

Mateusz Balcerkiewicz

Mirek i Magda Osip-Pokrywka

Jan Paweł II i Kraków

Jan Paweł II i Kraków mocno się ze sobą łączą. Karol Wojtyła spędził w tym mieście równo 40 lat – od 1938 roku, kiedy przeprowadził się tu wraz z ojcem z Wadowic, do 1978 roku, gdy jako kardynał został wezwany na konklawe po śmierci papieża Jana Pawła I. Wybrany na głowę Stolicy Piotrowej wracał jednak do Krakowa za każdym razem, gdy odwiedzał Ojczyznę, czyli siedmiokrotnie.

Komunizm wojenny w Rosji (1918-1921). Nieudane preludium „komunizmu właściwego”

„Komunizm wojenny”, czyli polityka charakterystyczna dla pierwszych lat rządów bolszewików w Rosji, jest genialnym przykładem jak za pomocą odpowiednio stworzonej nazwy można uzasadnić katastrofalne skutki działań, które pierwotnie miały mieć długofalowe cele...

Konrad Ruzik

Wielka Wojna Ojczyźniana w propagandzie – jak przekonać naród?

Wielka Wojna Ojczyźniana, którą prowadził w latach 1941–1944 Związek Radziecki, wymagała wielu wysiłków. Umiejętność dodania żołnierzom i cywilom odwagi musiała radzić sobie z wizją śmierci, tortur i niewoli wywołujących w ludziach strach, dezorganizujący działania zbrojne i pracę na tyłach.

Ewelina Kmita

Jerzy Ossoliński w Rzymie. Poseł doskonały?

Jerzy Ossoliński osiągnął absolutne mistrzostwo w jednym z najważniejszych poselstw w dawnej Europie – tym skierowanym do papieża.

Maciej Elantkowski

Ewangelicy w Polsce: Śląsk Cieszyński

Kościół Ewangelicko-Augsburski na Śląsku Cieszyńskim jest bardzo silnie zakorzeniony, przez co region ten jest uznawany za ogólnopolskie centrum tego wyznania. Nie bez powodu utrwaliło się tu powiedzenie „twardy jak luterska wiara koło Cieszyna”.

Błażej Guzy

Biblioteka Kórnicka: jak założyć zbiory narodowe?

Biblioteka Kórnicka PAN przechowuje cenne zbiory, będące często świadkami niezwykłych wydarzeń: zuchwałych kradzieży, międzyzaborowych kłótni czy zwycięstwa sprawy narodowej...

Agata Łysakowska-Trzoss

Moskale w oczach Lacha, czyli jak nasi przodkowie patrzyli na sąsiadów ze wschodu

„Moskale” to wywodzące się z okresu staropolskiego określenie Rosjan. Gdy dziś myślimy o współczesnych przedstawicielach tego narodu, od razu przychodzi nam na myśli kilka stereotypów, takich jak ich pijaństwo, grubiaństwo czy umiłowanie silnej władzy. Czy ukształtowały się one w XVI i XVII wieku?

Maciej Zaremba

Gregor Peter Strasser: „Mój ojciec był przywódcą narodowej, antyhitlerowskiej opozycji”

W spokojnej szwajcarskiej miejscowości, z dala od zgiełku dużych miast, żyje 82-letni starszy mężczyzna. To Gregor Peter Demostenes Strasser – syn Ottona Strassera, przywódcy Czarnego Frontu, najsilniejszej nacjonalistycznej opozycyjnej organizacji, która walczyła z Adolfem Hitlerem.

Tomasz Kosiński

Józef Dowbor-Muśnicki i Józef Haller – rywale Piłsudskiego

11 listopada 1918 roku Józef Piłsudski otrzymał od Rady Regencyjnej zwierzchnictwo nad wojskiem. Co było dalej – wiadomo. Ale czy tak być musiało? Czy miejsce Komendanta mógł zająć gen. Józef Dowbor-Muśnicki lub gen. Józef Haller?

Bogusław Kubisz

Ludwik Andegaweński – droga do polskiego tronu

Ludwik Andegaweński jest do dziś jednym z najlepszych dowód na przyjaźń polsko-węgierską. Jego córka była władczynią Wawelu i fundamentem potężnego projektu politycznego. A przecież korzenie jego samego sięgały południowych Włoch.

Mariusz Wollny

Ewangelicy w Polsce: Grodzisk Wielkopolski

Niedawno obchodziliśmy jubileusz 500-lecia początku Reformacji. Historia protestantów stanowi część historii Polski. Jednym z najważniejszych ewangelickich centrów w zachodniej części naszego kraju był Grodzisk Wielkopolski.

Sebastian Tuliński

Staropolskie powitanie: „Czołem, panie bracie!”

Staropolskie powitanie było regulowane przez wiele zasad grzecznościowych, których należało przestrzegać. Szczególna grzeczność obowiązywała wobec kobiet, osób starszych i możniejszych.

Anna Wójciuk

Wielka Gra w Afganistanie: „Lew pręży się do skoku”

Wielka Gra w Afganistanie w latach 30. XIX toczyła się pomiędzy Wielką Brytanią i Rosją. W pewnym momencie rozgrywki dyplomatyczne wymknęły się spod kontroli i doprowadziły do krwawej wojny...

Tomasz Kruk

Zdjęcia Sonderkommando: żydowskie fotografie Holocaustu

Tak zwane zdjęcia Sonderkommando, czyli cztery fotografie przedstawiające Zagładę, to jedno z wyjątkowych świadectw Holocaustu. Wszyscy bowiem słyszeli o komorach gazowych, ale nikt nie wykonał ich zdjęć kiedy pracowały. Pod koniec wojny kilku ludzi postanowiło udokumentować horror tamtego miejsca...

Piotr Kruze

Ukraina i Polska - tragiczna historia pogranicza

Dwudzieste stulecie przyniosło Polakom i Ukraińcom ogromne cierpienia. Niestety, wiele zła wyrządziliśmy sobie nawzajem - zwykli ludzie innym zwykłym ludziom.

Paweł Smoleński

Oblężenie Wrocławia – śmierć ostatniej twierdzy Rzeszy

Oblężenie Wrocławia było najdłużej trwającą bitwą o niemieckie miasto w ostatnim etapie II wojny światowej. Chwiejące się w posadach Niemcy zdecydowane były bronić się do ostatka.

Akcja „Wisła” a stosunki polsko-ukraińskie wewnątrz PRL-u

Akcja „Wisła” stanowi od lat kość niezgody między historykami z Polski i Ukrainy. Niezależnie od tego, jak ją ocenimy, nie ulega wątpliwości, że było to wydarzenie tragiczne, które pociągnęło za sobą daleko idące konsekwencje dla społeczeństwa Polski Ludowej – Polski, która miała być dużo bardziej jednolita.

Paweł Czechowski

Salomea z Bergu - zdrajczyni na polskim tronie?

Salomea z Bergu: niemiecka hrabianka i polska księżna. Choć w średniowieczu trudno mówić o tożsamości narodowej, to na pewno istniały różne sprzeczne lojalności. Czasem władca jednego państwa - lub jego małżonek - potrafił świadomie działać na szkodę swojego władztwa. Czy tak było w przypadku księżnej?

Andrzej Zieliński

Imperium Durrani – XVIII-wieczna potęga Afganistanu

Imperium Durrani to istniejące pod Hindukuszem silne państwo, które na krótko wstrząsnęło Azją Centralną. Jak wyglądała historia Afganistanu, zanim próbę jego zajęcia podjęły światowe mocarstwa?

Tomasz Kruk

Rewolucja październikowa 1917 roku w Rosji – narodziny komunistycznego totalitaryzmu

Rewolucja październikowa 1917 roku jest najważniejszym wydarzeniem w historii XX wieku. Chociaż była początkowo ograniczona tylko do Rosji, ustrój stworzony w tym państwie w jej wyniku zapanował w kolejnych dekadach w wielu innych zakątkach naszej planety, odciskając swój ślad na życiu ludzkości.

Konrad Ruzik

Thomas „Stonewall” Jackson - bóg nowoczesnej wojny

Thomas Stonewall Jackson: generał wojny secesyjnej. Dla Thomasa J. Jacksona wojna zaczęła się dokładnie o godzinie dwunastej trzydzieści po południu 21 kwietnia 1861 roku w miasteczku Lexington, położonym w dolinie Shenandoah w stanie Wirginia. Bardzo podniosły był to moment.

S. C. Gwynne

Czy starożytni Grecy lubili jeść w barach?

Wspólne jedzenie to wielka przyjemność. Wiedzieli o tym już starożytni Grecy, którzy chętnie szukali okazji na wspólne biesiady. Ale czy w starożytności wypadało jadać w barach?

Magdalena Nowakowska

Bomba Kaliskiego – polskie badania termojądrowe

Bomba Kaliskiego, czyli prawda o programie jądrowym w PRL-u: Grono państw prowadzących badania jądrowe jest nad wyraz elitarne: w jego skład wchodzą kraje dysponujące nie tylko odpowiednimi środkami, ale też wybitnymi naukowcami. Do tego klubu należała też Polska.

Opozycja demokratyczna w PRL wobec zbrodni katyńskiej: W walce o prawdę

Katyń był jednym z największych oskarżeń komunizmu i ZSRR. Prawdę o nim zwalczano niemalże do końca istnienia PRL. Z tego właśnie powodu jednym z pól działalności opozycji demokratycznej było przypominanie o tym kto i kiedy w rzeczywistości zamordował polskich oficerów.

Sympozjony jako uczta dla ciała i ducha: życie towarzyskie greckiej arystokracji

Sympozjony a społeczeństwo: Myśląc „sympozjon”, wyobrażamy sobie rozpasane uczty, zakrapiane dużymi ilościami alkoholu. Nie była to jednak tylko droga rozrywka. Jakie znaczenie miały sympozjony w życiu publicznym? Jak wiązały się ze sferą polityczną oraz kulturalną?

Natalia Stawarz

Papież Leon X i droga do czyśćca

Leon X został papieżem w 1513 roku. Wybrano go, choć nie miał święceń kapłańskich. To on symbolizował upadek papiestwa, przeciwko któremu zbuntował się Marcin Luter. Jak rozpoczynał swoje rządy?

Sebastian Duda

Jakub Frank i frankiści: dzieje XVIII-wiecznej sekty

Jakub Frank był Żydem pochodzącym z Podola i twórcą sekty, którą po jego śmierci zaczęto nazywać frankistami. Frank uważał się za proroka, ku uciesze polskiego duchowieństwa doprowadził do chrztu kilku tysięcy Żydów, a sam wraz z innymi towarzyszami został... nobilitowany.

Marcin Tomczak

Andrzej Goworski , Marta Panas-Goworska

Aleksandra Kołłontaj - bolszewicka feministka?

Aleksandra Kołłontaj to jedna najważniejszych komunistek początku XX wieku. Komuniści uchodzili nie tylko za bezbożnych, ale również za rozpustnych. Czy rewolucja obyczajowa była planowaną częścią bolszewickiej rewolucji z 1917?

Dolar - historia zielonego banknotu

Dolar posiada barwne dzieje. To historia odkryć, podbojów, wojen, kryzysów i wielkich fortun. Te zielone banknoty z podobiznami prezydentów od wieków budzą pożądanie. Jak narodziła się waluta która rozpala mroczne żądze?

Marek Wałkuski

Korea Północna: jeśli raj jest czerwony, to może być piekłem

Korea Północna to miejsce fascynujące, choć fascynacji tej częstokroć towarzyszy zgroza. Najbardziej izolowany kraj świata, komunistyczny skansen, państwo wiecznie wygrażające pięścią swym sąsiadom. Jak powstał ten komunistyczny raj, który dla wielu okazał się piekłem? I czy można żyć tam normalnie?

Paweł Czechowski

Zygmunt Stary i Bona Sforza: małżeństwo w cieniu wielkiej polityki

Zygmunt Stary i Bona Sforza pobrali się z powodów politycznych. Wśród monarchów miłość nie była normą, bo królewskie matrymonium było sprawą państwową a nie prywatną. Czasem jednak z tej pragmatycznej układanki wykluwało się uczucie przepełnione troską i romantyzmem. Tak było też w tym przypadku.

Sebastian Adamkiewicz

Anna Krzyżankowska-Glińska

W poszukiwaniu własnych korzeni – poradnik początkującego genealoga!

Potrafimy wymienić kolejnych władców Polski i najważniejsze bitwy. Z ciekawością poznajemy losy narodów europejskich. Często interesujemy się historią krajów tak odległych jak Chiny lub Indie. Czy równie dużo potrafimy powiedzieć o nas samych?

Międzyrzecki Rejon Umocniony: Twierdza Niemcy

Międzyrzecki Rejon Umocniony, jeden z czołowych przedwojennych niemieckich systemów fortyfikacyjnych, powstał z myślą o obronie... przed Polską. Może wydawać się to zaskakujące, gdy pamięta się, że w historii relacji polsko-niemieckich nasz zachodni sąsiad pełnił zwykle rolę agresora.

Stosunki polsko-francuskie po 1956: Warszawa, Paryż i komunizm

Stosunki polsko-francuskie była ważne dla obu stron. Polacy tradycyjnie byli wpatrzeni we Francję - jej kulturę, potęgę polityczną, naukę. Choć po 1945 r. dzieliła nas żelazna kurtyna.

Georges Mink

Obrona Pskowa w latach 1581–1582. Ludzie wypróbowanego męstwa.

Obrona Pskowa: Działania wojenne weszły w decydującą fazę po wyborze na króla Polski Stefana Batorego (1576). Polski władca, zamierzając odciąć Rosję od Inflant, sprytnie uderzył w region, przez który przechodziło zaopatrzenie dla rosyjskich garnizonów w tej nadbałtyckiej prowincji. Celem stały się grody na rubieży witebsko-połockiej i leżące bardziej na wschód Wielkie Łuki. Ukoronowaniem operacji miało być zdobycie Pskowa.

Władimir Arakczejew

Igrzyska olimpijskie w Berlinie: Jeźdźcy w mundurach

Igrzyska olimpijskie w Berlinie były ostatnimi, które zorganizowano przed II wojną światową. Duch uczciwej rywalizacji został jednak przyćmiony przez ambicje totalitarnego molocha. Jeźdźcy mogli wystąpić jedynie w mundurach...

Elisabeth Letts

Riese – tajemnica Gór Sowich

Der Rriese, czyli śląski Olbrzym skrywa pewne mroczne tajemnice... To jedno z ciekawych niemieckich przedsięwzięć technologicznych z okresu II wojny światowej, które imponują rozmachem.