XIX wiek

Pan Tadeusz - między historią a literaturą

Przeczytajmy raz jeszcze „Pana Tadeusza”, by odkryć tropy prowadzące do prawdziwych wydarzeń historycznych w 1812 r.

Zdzisław Pietrasik

Po wolność na barykady. Powstanie łódzkie 1905 roku

Liczne protesty na cały świecie ukazują siłę społecznego gniewu podsycanego brutalnością władz. W Polsce podobnie było np. w czasie manifestacji poprzedzających powstanie styczniowe. Nowoczesnym buntem ulicznym było jednak dopiero powstanie łódzkie z czerwca 1905 roku. 22 czerwca przypada kolejna jego rocznica.

Kamil Śmiechowski

„Róża Sybiru” - polska arystokratka na zesłaniu

Dwunastoletnia Józia pisała w grudniu 1832 roku do ojca: „Mama dla polepszenia zdrowia ma jechać do Karlsbadu, gdzie i ja mam jej towarzyszyć z osobami mnie nauczającymi...

Magdalena Jastrzębska

Pamiętnik – Facebook XIX wieku?

W XIX wieku pamiętnik nie służył tylko jego właścicielowi. Najbliżsi mogli otworzyć karty i zostawić po sobie ślad w postaci wpisów – życzeń, złotych myśli czy żartów.

Kamil Kartasiński

Emilia - zapomniana siostra Chopina

Każdy Polak zna twórczość Fryderyka Chopina, najwybitniejszego kompozytora epoki romantyzmu. Niewielu jednak wie, że miał on równie utalentowaną siostrę Emilię, której tylko przedwczesna śmierć nie pozwoliła dorównać bratu w popularności

Marek Teler

Joachim Lelewel - ojciec polskiej historiografii

Joachim Lelewel był człowiekiem wszechstronnie uzdolnionym. Pasję historyczną łączył z działalnością niepodległościową. Dziś każdy zna jego słowa: „Za wolność naszą i waszą”

Jerzy Kierul – „Darwin, czyli pochwała faktów” – recenzja i ocena

Charles Darwin to człowiek, którego wymieniamy jednym tchem z Kopernikiem, Newtonem i Einsteinem. Ten angielski dżentelmen, wzruszający się życiem seksualnym skorupiaków i uwielbiający romanse, jednym dziełem zmienił oblicze biologii.

Przemysław Chudzik

Opinie

Przedwojenny słoik warszawski

„Warszawka” (czy też „warszafka”) to termin, który określa typowego nadętego mieszkańca stolicy, swoją godność noszącego na piersi niczym wartość absolutną. Uważa on, że dziadek powstaniec to wystarczający argument za tym, że w przeciwieństwie do innych jest on „prawdziwy”. Prawda jest jednak taka, że z wyjątkiem nielicznych, „prawdziwi” mają wśród swoich przodków tzw. słoiki.

Paweł Rzewuski

Newsy

W centrum Olsztyna odkryto kilkusetletni cmentarz

Ponad 20 szkieletów ludzkich pochodzących z nieistniejącego od ponad 100 lat cmentarza odkryto w centrum Olsztyna podczas budowy linii tramwajowej. Jego początki sięgają czasów średniowiecza.

Nauka w Polsce

Wywiady

Wacław Sieroszewski – zapomniany pisarz dwudziestolecia?

Podróżnik, literat, działacz niepodległościowy, zesłaniec – człowiek, którego życiorysem dałoby się obdzielić kilka postaci. Kim był Wacław Sieroszewski, prominentna postać międzywojennej polskiej sceny literackiej? Pytamy o to prof. Andrzeja Z. Makowieckiego, wydawcę najnowszej biografii pisarza. Część pytań nadesłali czytelnicy naszego portalu.

Tomasz Leszkowicz

Łódź 1820–1914 – miasto i jego mieszkańcy

Jeden z najważniejszych polskich ośrodków przemysłowych, zwany „polskim Manchesterem”. Miejsce gdzie rodziły się fabrykanckie fortuny, a robotnicy mieszkali nierzadko w tragicznych warunkach. Przede wszystkim jednak - symbol polskiej modernizacji XIX wieku.

Kazimierz Badziak

Adam Zamoyski – „Święte szaleństwo” – recenzja i ocena

Polska historiografia po 1989 r. wciąż cierpi na niedobór solidnych książek, które z jednej strony będą porywające, a z drugiej – rzetelne. Polscy historycy chyba obrazili się na ten typ dziejopisarstwa, więc wydawcy wypełniają lukę tłumaczeniami. Do tej grupy zalicza się „Święte szaleństwo” Adama Zamoyskiego.

Przemysław Piotr Damski

Polscy naukowcy, bez których świat wyglądałby zupełnie inaczej

W naszej historii znalazło się wielu wybitnych badaczy, których odkrycia na zawsze zmieniły zarówno światową naukę, jak i cywilizację. Bez czego musielibyśmy się obejść, gdyby nie inwencja Polaków?

Agnieszka Woch

Opinie

Sarmaci z PPS

Niedawno do księgarni trafiła nowa książka Jana Sowy pt. _Inna Rzeczpospolita jest możliwa_, w której autor między innymi po raz kolejny atakuje sarmatyzm i tradycję Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Czy jednak nie przegapił wpływu tego okresu na polski socjalizm?

Paweł Rzewuski

Gregory Clark – „Pożegnanie z jałmużną” - recenzja i ocena

Darwinizm utracił swoją legitymizację przez straszliwe spustoszenie do jakich przyczynił się w trakcie II wojny światowej. Dziś wraca w postaci ekonomicznej, w odważnej i poruszającej ważne społecznie obszary rozwoju gospodarczego książce Gregory Clarka.

Maciej Hacaga

Wydawnictwa sprzed lat...

Niemal w każdym numerze „Gwiazdki Cieszyńskiej” pojawia się rubryka „Wiadomości piśmiennicze”. Jej lektura jest ciekawa nie tylko ze względu na to, że dowiadujemy się o bieżących, wydawanych czasopismach i książkach, ale także z powodu całej gamy informacji o ówczesnych wydawnictwach, autorach, bibliotekach czy stowarzyszeniach. Poniżej prezentujemy kilka przykładów gwiazdkowych wiadomości piśmienniczych i oczywiście zapraszamy do samodzielnych poszukiwań podobnych informacji.

Reportaże/relacje

W Gdyni otwarto Muzeum, które opowiada o losach polskich emigrantów

Muzeum Emigracji w Gdyni ze swoją siedzibą w słynnym, wybudowanym w czasie międzywojnia budynku Dworcu Morskiego zostało wczoraj otwarte. – Misją Muzeum jest opowiedzieć o losach zarówno anonimowych ludzi, jak i tych sławnych – padają zapewnienia. Jest o czym mówić – szacuje się, że na świecie (najwięcej w USA) żyje 20 milionów osób z polskim pochodzeniem.

Piotr Olejarczyk

Reklamy

Majowe propozycje Wydawnictwa UŁ: „Łódź wielowyznaniowa” i „Miasto w mojej pamięci”

Niezwykłe losy Łodzi są tematem dwóch propozycji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego, które serdecznie polecamy. To książki: „Łódź wielowyznaniowa. Dzieje wspólnot religijnych do 1914 r.” (Kazimierz Badziak, Karol Chylak, Małgorzata Łapa) oraz „Miasto w mojej pamięci. Powojenne wspomnienia Niemców z Łodzi” (red. Monika Kucner, Krystyna Radziszewska).

Reklama

Józef Piłsudski. Pomocnik Historyczny „Polityki” – recenzja i ocena

Dwa nazwiska praktycznie w zupełności zdominowały narrację historii Polski XX wieku – Karol Wojtyła i Józef Piłsudski. I właśnie temu drugiemu poświęcony został najnowszy numer Pomocnika Historycznego „Polityki”.

Paweł Rzewuski

Zamach na Abrahama Lincolna

Prezydent Stanów Zjednoczonych Abraham Lincoln został zastrzelony w Wielki Piątek, 14 kwietnia 1865 roku, podczas spektaklu w Teatrze Forda. Był pierwszym amerykańskim prezydentem, który został zamordowany. Jak zamach na Abrahama Lincolna opisywała „Gwiazdka Cieszyńska”?

Jakub Dziewit – „Aparaty i obrazy. W stronę kulturowej historii fotografii” – recenzja i ocena.

Historia fotografii nie jest długa, lecz mimo to bardzo problematyczna. Począwszy od momentu powstania, na każdym kroku napotykamy tu dylematy, których rozwiązanie pozostaje w gestii historyka. W rezultacie o fotografii nie da się pisać inaczej, jak tylko arbitralnie i subiektywnie. Tak właśnie robi Jakub Dziewit i chwała mu za to.

Marcin Smerda

Wywiady

Czy łódzki fabrykant był krwiopijcą?

Czy XIX-wieczna przemysłowa Łódź była krainą wyzysku? A może autentyczną „ziemią obiecaną”? Zapytaliśmy o to dr. Kamila Śmiechowskiego, badacza historii Łodzi.

Sebastian Adamkiewicz

Wystrzał z topora, czyli kilka słów o broni kombinowanej

Co było bardziej przydatne na dawnym polu bitwy – broń biała czy palna? A może oba rodzaje, do tego złączone w jeden egzemplarz?

Antoni Olbrychski

Wojna w Afganistanie (1839-42): piekielny odwrót

Pierwsza interwencja Brytyjczyków w Afganistanie w latach 1839-1842 miała być błyskawiczną kampanią kolonialną. Szybko okazała się jednak być jedną z największych porażek armii Albionu w całej jej historii. Jak do tego doszło?

Tomasz Kruk

Błażej Brzostek – „Paryże Innej Europy” – recenzja i ocena

O historii można opowiadać na różnorakie sposoby. Historia tkanki miejskiej, w dodatku porównawacza i kładąca nacisk na wzajemną percepcję mieszkańców dwóch różnych miast – oto prawdziwie oryginalna perspektywa.

M. G. Smoliński - „Biskup Negocjator. Zygmunt Choromański (1892-1968)” - recenzja i ocena

Przed kilkoma miesiącami ukazała się ważna praca autorstwa księdza Michała Smolińskiego, poświęcona postaci biskupa Zygmunta Choromańskiego. Biskup ten był jednym z najważniejszych polskich hierarchów w okresie PRL, bliskim współpracownikiem prymasów Hlonda i Wyszyńskiego.

Krzysztof Michalski

William Ewart Gladstone – od konserwatysty do tytana liberalizmu

Ostatnia ćwierć dziewiętnastego stulecia upłynęła w Wielkiej Brytanii na walce politycznej pomiędzy dwoma osobowościami, tyleż wybitnymi co odmiennymi. Choć obaj ukształtowali wiktoriańską Anglię, Disraeli i William Ewart Gladstone różnili się chyba w każdym aspekcie.

Alexander von Humboldt i jego podróże

Alexander von Humboldt był geografem, przyrodnikiem i podróżnikiem oraz jednym z twórców nowoczesnej geografii. W swoim największym dziele, zatytułowanym „Kosmos”, zawarł całość ówczesnej wiedzy przyrodniczej.

Volker Ullrich – „Hitler. Narodziny zła 1889-1939” – recenzja i ocena

Volker Ullrich postanawia w swojej obszernej biografii Hitlera przedstawić spójny obraz świadomego swoich czynów dyktatora i rozprawić się z powstałymi na jego temat mitami. Stawia sobie jasny cel: przypomnieć, że Hitler był człowiekiem.

Przemysław Chudzik

Z Pożajścia do Tbilisi, czyli o niezwykłych dziejach polskiego archiwum

Historycy nawykli do faktu, że dokumenty poświadczające polskie dzieje można znaleźć w bardzo różnych miejscach na świecie. Mimo to niezwykłe jest, że obszerne, staropolskie archiwum klasztoru kamedułów z Pożajścia znalazło swoją ostateczną przystań w... Archiwum Narodowym Gruzji w Tbilisi.

Łukasz Truściński

Newsy

Zdjęcie z wojny secesyjnej okazało się… żartem

Tajemnicza fotografia z czasów wojny secesyjnej okazała się mistyfikacją. Co ciekawe, jego autor sam postanowił przyznać się do oszustwa, ucinając zawzięte dyskusje, które fotomontaż wzbudził wśród historyków.

Antoni Olbrychski

Auguste Mariette – egiptolog brawurowy

Auguste Mariette był francuskim uczonym, archeologiem i egiptologiem, a także założycielem egipskiego Departamentu Starożytności (później Najwyższej Rady Starożytności) – instytucji odpowiedzialnej za konserwację i ochronę zabytków i wykopalisk w Egipcie. Prawdziwy Indiana Jones XIX wieku.

Torsten Diedrich – „Paulus. Trauma Stalingradu” - recenzja i ocena

Feldmarszałek Friedrich Paulus nosił mundur kolejno Cesarstwa Niemieckiego, Republiki Weimarskiej, Trzeciej Rzeszy i Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Taki życiorys, wynikający z powikłanej historii naszego zachodniego sąsiada, jest pasjonującym tematem do badań…

Komuna Paryska - droga do klęski

Gdy w lipcu 1870 r. Otto von Bismarck prowokował Francuzów do wojny, nie mógł przewidzieć, że niebawem na ulicach Paryża wyrosną barykady. W obronie republikańskiej Francji walczyli prawie wszyscy rewolucjoniści Europy. Jak wyglądała droga do klęski?

Adam Zamoyski

Polka – wesoły taniec niepochodzący z Polski

Polka – szybki, żywy, skoczny i radosny taniec, rozpowszechniony na całym świecie. Wbrew nazwie powstał u naszych południowych sąsiadów, a nie nad Wisłą.

Daniel Yergin – „The Quest” – recenzja i ocena

Rewolucja łupkowa, zmiany klimatyczne, wzrost odnawialnych źródeł energii. Ostatnia dekada pokazała niezwykłe znaczenie energii dla społeczeństw całego świata. Jak do tego doszło?

Maciej Hacaga

Zaskakujące perypetie rogu gwarków wielickich

Na skutek nieprzeciętnego bałaganu i niechlujstwa zarządu salin wielickich w 1874 roku doszło do kradzieży pamiątkowego dzieła sztuki złotniczej. Jak potoczyły się losy cennego zabytku?

Bohdan Nielubowicz

Zakłady Lilpop, Rau i Loewenstein – przemysłowa potęga dawnej Polski

Lilpop, Rau i Loewenstein – największe zakłady przemysłowe międzywojennej Warszawy, zajmujące czołową pozycję w produkcji maszyn. Najbardziej znanymi ich produktami były m.in. lokomotywy, szyny, wagony kolejowe, ale także samochody. To z fabryk Lilipopa wyjechał jedyny do dziś zachowany oryginalny samochód pancerny produkcji polskiej.

Andrzej Wierzbicki – „Poczet historyków polskich” – recenzja i ocena

Andrzej Wierzbicki w swojej najnowszej książce zebrał artykuły, które przed laty drukował na łamach magazynu „Mówią Wieki”. Są to niedługie, liczące nie więcej niż kilka stron popularne szkice prezentujące sylwetki czołowych historyków polskich od oświecenia po dwudziestolecie międzywojenne.

Tomasz Siewierski

„Zapomniane dziedzictwo Nowej Huty – Bieńczyce” – recenzja i ocena wystawy

Kiedy słyszymy o Nowej Hucie, najczęściej przywołujemy w pamięci obraz kombinatu, Placu Centralnego, zabudowy socrealistycznej, Arki Pana oraz współczesnych mieszkańców tej krakowskiej dzielnicy „w tradycyjnych strojach ludowych”. Oczywiście nie całkiem miniemy się z prawdą, ale jest to najlepszy przykład na to, jak mocno tkwią w nas stereotypy.

Justyna Skalska

Reportaże/relacje

W hołdzie Żelaznemu Kanclerzowi, czyli Bismarck w każdym niemieckim mieście Galeria

1 kwietnia 1815 roku to dzień urodzin Ottona von Bismarcka, premiera Prus i kanclerza Rzeszy, uważanego za architekta zjednoczenia Niemiec. Już od 1868 roku niemieckie miasta zalała prawdziwa fala monumentów w hołdzie Bismarckowi, przyjmujących najróżniejsze formy (m.in. średniowiecznej wieży) i będących narzędziem nacjonalizmu.

Monika Juzepczuk

Newsy

Trwa walka w obronie Reduty Ordona

Komitet Zachowania Reduty Ordona zaczął zbierać podpisy pod petycją skierowaną do władz Rzeczpospolitej w sprawie ochrony miejsca, w którym znajdowała się sławna reduta nr 54. Apel przeciwko planom unicestwienia Reduty Ordona podpisało już ponad 2400 internautów.

Maciej Zaremba

Carl von Clausewitz. Filozofia wojny i nowoczesna strategia

Czy tezy strategiczne sformułowane dwa wieki temu są nadal aktualne? Czy na ich podstawie można zidentyfikować błędy popełnione w I Rzeczpospolitej? Jaka jest uniwersalna natura wojny?

Przemysław Zera

Monika Śliwińska – „Muzy Młodej Polski” - recenzja i ocena

Myśleliście, że o Młodej Polsce wiecie wszystko? Jesteście w stanie wymienić jej najważniejszych przedstawicieli i założenia w kilkunastu zdaniach? Monika Śliwińska w swojej książce przypomina nam, że sztuka jest kobietą, a każdy artysta potrzebuje swojej muzy.

Marta Hołowaty

Czym były rugi pruskie?

26 marca 1885 roku zadecydowano o wysiedleniu z terenu Prus wszystkich Polaków mających obywatelstwo rosyjskie. Po kilku miesiącach rozporządzenie rozszerzono również na imigrantów z Galicji. Jak przebiegały rugi pruskie?

Julita Kamionowska

„Gwiazdka Cieszyńska” i poetyckie strofy

Kolejny już raz odwołujemy się do tytułowej zabawy w „Gwiazdce Cieszyńskiej”. Bardzo często na łamach pisma publikowane były wiersze, piosenki i różnego rodzaju rymowanki. Z pewnością już dawno zapomniano nazwiska autorów wielu z nich. Zresztą również same wiersze pozostałyby dla nas nieznane, gdyby nie „Gwiazdka Cieszyńska”.

Mat. pras. , Maciej Zaremba

Wydarzenia

Warszawa - miasto grzechu. Spacer śladem przestępców i żebraków

Już w najbliższą sobotę, 28 marca Varsaviada NZS UW wraz z biurem WAWstep zapraszają na spacer śladami przestępców i żebraków „Warszawa - miasto grzechu”. Zbiórka o godz. 13:00 pod Kolumną Zygmunta. Wydarzenie pod patronatem Histmag.org!

Park Praski – ponad 150 lat historii!

4 kwietnia 1865 roku car Aleksander II zezwolił na utworzenie Parku Praskiego w Warszawie. Ogród spacerowy, założony na miejscu zniszczonej dawnej Pragi, stał się niemal natychmiast jednym z ulubionych miejsc wypoczynku i rozrywki mieszkańców całej Warszawy.

Łukasz Zwaliński

Reklamy

„Mówią Wieki” 03/2015

Marcowy numer „Mówią wieki” zatytułowany „Rewolucja 1905 roku w Królestwie Polskim” jest w większej części poświęcony rewolucji 1905 roku w związku z 110 rocznicą jej wybuchu. Rocznica ta minęła bez większego echa.

Reklama

„Olga Boznańska 1865-1940” – recenzja i ocena wystawy

Do 2 maja w warszawskim Muzeum Narodowym możemy podziwiać wystawę _Olga Boznańska 1865-1940_. Upamiętnia ona urodziny malarki, których 150. rocznica przypada 15 kwietnia 2015 roku. Autorzy ekspozycji zadbali o pokazanie różnorodności obecnej w twórczości polskiej artystki, chcieli też zerwać z tradycyjnym postrzeganiem Boznańskiej i pokazać jej mniej znaną stronę.

Agnieszka Woch

Wezuwiusz – wulkan, który przeraża i fascynuje

Wezuwiusz to chyba najsławniejszy i jednocześnie jedyny na kontynentalnej części Europy czynny wulkan. Na jego zboczach znajduje się również najstarsze na świecie obserwatorium wulkanologiczne.

Miguel Primo de Rivera – niespotykanie łagodny dyktator

Autorytarne rządy generała Franco są zagadnieniem popularnym i dobrze zbadanym przez historyków. Nieco po macoszemu traktuje się jednak pierwszego z dwudziestowiecznych hiszpańskich dyktatorów. Był nim generał Miguel Primo de Rivera. Od jego dojścia do władzy minęło już ponad dziewięćdziesiąt lat.

Bohdan Urbankowski - „Józef Piłsudski. Marzyciel i strateg” - recenzja i ocena

Wielkie postacie historyczne wymagają wielkich opracowań. Niewątpliwie z takim mamy do czynienia przy biografii Józefa Piłsudskiego, autorstwa Bohdana Urbankowskiego. Jest to książka wielka nie tylko gabarytowo (tysiąc stron, z grzbietem zajmującym na półce osiem centymetrów). Przede wszystkim _Marzyciel i strateg_ to rzecz napisana z rozmachem, wieloperspektywicznie i wielowątkowo, z ostrymi tezami i wartką, eseistyczną narracją. _Opus vitae_ godne zapamiętania przez najbliższe dekady.

Piotr Kuligowski

Pierwsze Polki na krańcach świata

Do początku XX wieku wśród największych podróżników niewiele było kobiet. Wraz z postępem emancypacji i rozwojem technicznym powoli przełamywano stereotypy, jakoby kobieta nadawała się tylko do roli matki, żony i gospodyni domowej, a kartografia, eksploracja czy medycyna są wyłączną domeną mężczyzn.

Mateusz Będkowski

Jak wyglądały pierwsze aparaty fotograficzne?

Bez fotografii nie wyobrażamy sobie dzisiaj życia. Jak wyglądały pierwsze aparaty fotograficzne?

Jakub Dziewit

Bronisław Szwarce – syberyjski mentor Józefa Piłsudskiego

Apologeci Józefa Piłsudskiego chcieliby widzieć w swoim idolu samorodny talent, występujący zawsze jak mistrz wobec uczniów. Był jednak okres w życiu przyszłego Marszałka, kiedy to on przyjmował nauki. Jego profesorem był słynny Bronisław Szwarce, a uniwersytetem syberyjskie zesłanie.

Bartłomiej Osuch

Reklamy

W poniedziałek z Gazetą Wyborczą nowy numer tygodnika ALE HISTORIA a w nim m.in.:

HISTORIA Z OKŁADKI: W cieniu atomowych grzybów. „W gruncie rzeczy nie ma większego znaczenia, czy zbudujemy jakieś schrony czy nie” - zauważył ponuro wiceprezydent Richard Nixon. „Jedyne, czego naprawdę będziemy potrzebowali, to spychacze, żeby oczyścić ulice z ciał” - dodał jego szef, prezydent Dwight Eisenhower.

Reklama

Kapitan Adam Mierosławski – właściciel wysp na Oceanie Indyjskim

W trakcie swojego krótkiego, ale jakże ciekawego żywota, „kapitan Adam”, jak go zwano na Oceanie Indyjskim, wypracował sobie reputację odważnego wilka morskiego. Przyczynił się nawet do zajęcia przez Francję wysp Świętego Pawła i Nowy Amsterdam, których przez kilka lat był właścicielem. Następnie rzucił wszystko, by walczyć u boku brata podczas Wiosny Ludów przeciw europejskim mocarstwom.

Mateusz Będkowski

Józef Lompa – krzewiciel Śląska

Józef Lompa – śląski działacz, poeta i publicysta, autor pierwszego podręcznika o historii Śląska, a także miłośnik śląskich legend i baśni. Prekursor procesu odrodzenia narodowego na Górnym Śląsku.