Historia nauki i techniki

Alan Turing - geniusz nieistniejący

Alan Turing – geniusz, który ocalił matematykę przed katastrofą, świat przed Hitlerem, a ludziom dał komputer. Do dziś pozostaje zagadką.

Karol Jałochowski

Ostatni przedwojenny rozkład lotów PLL LOT

Przedsiębiorstwo Linie Lotnicze LOT Sp. z o. o. rozpoczęło swoją działalność 1 stycznia 1929 r., a obecną nazwą Polskie Linie Lotnicze LOT posługuje się od 1938 r.. Mimo, iż LOT nie zaliczał się do europejskich potęg lotniczych, nie był również Kopciuszkiem.

Marek Baran

Jerzy Kierul – „Darwin, czyli pochwała faktów” – recenzja i ocena

Charles Darwin to człowiek, którego wymieniamy jednym tchem z Kopernikiem, Newtonem i Einsteinem. Ten angielski dżentelmen, wzruszający się życiem seksualnym skorupiaków i uwielbiający romanse, jednym dziełem zmienił oblicze biologii.

Przemysław Chudzik

Nazistowskie dokumenty antropologiczne ujawniają kulisy badań nad „rasą górali”

Po ponad półwieczu badaczkom z Uniwersytetu Jagiellońskiego udało się odzyskać niezwykle cenne materiały dotyczące germanizacji górali. Liczne fotografie i dokumenty są świadectwem aktywności nazistowskich antropologów na Podhalu.

Nauka w Polsce

Polscy naukowcy, bez których świat wyglądałby zupełnie inaczej

W naszej historii znalazło się wielu wybitnych badaczy, których odkrycia na zawsze zmieniły zarówno światową naukę, jak i cywilizację. Bez czego musielibyśmy się obejść, gdyby nie inwencja Polaków?

Agnieszka Woch

Hal Gold – „Jednostka 731” – recenzja i ocena

Wojna toczy się nie tylko na froncie. Równie ważne wydarzenia mogą mieć miejsce na zapleczu, daleko od sił wroga. Miejscem takim była niewątpliwie niewielka wioska nieopodal Harbinu w Mandżurii, gdzie znajdował się główny ośrodek badawczy Jednostki 731.

Mateusz Okoński

Dżuma – historia i nieznane oblicze choroby

Dżuma – historia przerażającej choroby, której epidemie występowały w dziejach świata wielokrotnie, za każdym razem pochłaniając miliony istnień. Jak wyglądały średniowieczne i nowożytne epidemie czarnej śmierci? Czy dziś umielibyśmy się jej przeciwstawić? I czy czarna śmierć to rzeczywiście epidemia dżumy?

Katarzyna Matóg

Dżuma w służbie japońskiej armii

Wojna biologiczna może mieć dla ludzkości nieprzewidywalne konsekwencje. Japońska armia podjęła w czasie II wojny światowej grę, która mogła zakończyć się hekatombą...

Hal Gold

Historia polskiej astronomii ocalona z... brytyjskiego śmietnika

Przedwojenne publikacje polskich astronomów kilka lat temu wyrzuciło londyńskie obserwatorium astronomiczne. Ze śmietnika ocalił je jednak polski badacz, którego uwagę przykuł kontener pełen papierów.

Nauka w Polsce

„Timeline: Wynalazki” – recenzja i ocena gry planszowej

Co było pierwsze, strzykawka czy telegraf? Biustonosz czy drut kolczasty? Płyta CD czy gry RPG? A kiedy powstał pierwszy tranzystor? Jeśli myślicie, że znacie odpowiedzi na te pytania – zagrajcie w „Timeline: Wynalazki”.

Grzegorz Szczepański

Alexander von Humboldt i jego podróże

Alexander von Humboldt był geografem, przyrodnikiem i podróżnikiem oraz jednym z twórców nowoczesnej geografii. W swoim największym dziele, zatytułowanym „Kosmos”, zawarł całość ówczesnej wiedzy przyrodniczej.

Maciej Zaremba , Mat. pras.

Lekarstwo na kaca i operacje oczu – najnowsze odkrycia ze świata starożytnego

Starożytni Egipcjanie nie obawiali się negatywnych skutków spożycia alkoholu. W wypadku bólu głowy wystarczyło założyć… liściasty naszyjnik. Ówczesna medycyna radziła sobie także z poważniejszymi problemami.

Antoni Olbrychski

Wydarzenia

Konferencja „High-Tech za żelazną kurtyną” w Katowicach

Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach oraz Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach zapraszają na interdyscyplinarną konferencję pt. „High-Tech za „żelazną kurtyną”. Elektronika, komputery i systemy sterowania w PRL ”. Obrady odbędą się w Katowicach w dniach 23-24 września (środa-czwartek) 2015 r. Patronat naukowy nad konferencją sprawuje Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk. Zapisy do 30 kwietnia!

Andrzej Wierzbicki – „Poczet historyków polskich” – recenzja i ocena

Andrzej Wierzbicki w swojej najnowszej książce zebrał artykuły, które przed laty drukował na łamach magazynu „Mówią Wieki”. Są to niedługie, liczące nie więcej niż kilka stron popularne szkice prezentujące sylwetki czołowych historyków polskich od oświecenia po dwudziestolecie międzywojenne.

Tomasz Siewierski

Hitlerowcy i badania nad pamięcią wody

Wiele już pisano o dziwnych i niekiedy fantastycznych eksperymentach prowadzonych w III Rzeszy. Naziści mieli pracować nad bombą atomową, bezzałogowym statkami i podobnymi projektami. Jednak na wszystkie te rewelacje nie znaleziono potwierdzenia. Inaczej jest w przypadku najnowszego odkrycia.

Paweł Rzewuski

Gwiazdka Cieszyńska – Biblioteka Jagiellońska

Biblioteka Jagiellońska, popularnie zwana Jagiellonką, to druga co do wielkości książnica polska. Jest jednocześnie najstarszą biblioteką naukową i najcenniejszą z polskich bibliotek.

Jak wyglądały pierwsze aparaty fotograficzne?

Bez fotografii nie wyobrażamy sobie dzisiaj życia. Jak wyglądały pierwsze aparaty fotograficzne?

Jakub Dziewit

W poniedziałek z Gazetą Wyborczą nowy numer tygodnika ALE HISTORIA a w nim m.in.:

HISTORIA Z OKŁADKI: W cieniu atomowych grzybów. „W gruncie rzeczy nie ma większego znaczenia, czy zbudujemy jakieś schrony czy nie” - zauważył ponuro wiceprezydent Richard Nixon. „Jedyne, czego naprawdę będziemy potrzebowali, to spychacze, żeby oczyścić ulice z ciał” - dodał jego szef, prezydent Dwight Eisenhower.

Beata Chomątowska – „Lachert i Szanajca. Architekci awangardy” – recenzja i ocena

W dyskusji o polskiej architekturze hasło „modernizm” – zarówno przed – jak i powojenny – to wciąż jeden z najsilniej przyciągających magnesów.

Aleksandra Stępień

6 wynalazków, które zmieniły oblicze średniowiecza

Wbrew obiegowej opinii, ludzie średniowiecza odznaczali się sporą pomysłowością. Wynalazki antyczne lub dalekowschodnie udoskonalali i przerabiali na własną modłę. Nie stronili także od wprowadzania nowych rozwiązań.

Antoni Olbrychski

Smok nad Warszawą

Można sobie tylko wyobrazić przerażenie dworzan Władysława IV w momencie, gdy zobaczyli lecącego nad Warszawą smoka. I to mimo tego (a być może zwłaszcza dlatego), że był on mechaniczny.

Przemysław Mrówka

Reportaże/relacje

Wilhelm Gustloff: Katastrofa, jakiej nie widział świat

Niektórzy mówią, że była to największa katastrofa morska w historii. Liczba ofiar jest tak duża, że blednie przy niej zatonięcie „Titanica”. O losie „Wilhelma Gustloffa”, niemieckiego statku zatopionego w styczniu 1945 roku opowiadają szwedzki pisarz, a także polski naukowiec i nurek, który w latach siedemdziesiątych eksplorował wrak dawnego wycieczkowca…

Piotr Olejarczyk

Juliusz Bardach – historyk na zakrętach dziejów

26 stycznia 2010 r. zmarł Juliusz Bardach, jeden z najwybitniejszych polskich historyków.

Tomasz Siewierski

Mariusz Urbanek - „Genialni. Lwowska szkoła matematyczna” - recenzja i ocena

Kilka miesięcy temu na półki księgarń trafiła książka poświęcona lwowskiej szkole matematycznej, jednemu z naukowych fenomenów II Rzeczpospolitej. To fascynująca opowieść o najtęższych polskich umysłach, ludziach całkowicie oddanych królowej nauk, jednak często zagubionych w tzw. codziennym życiu. Praca Mariusza Urbanka wciąga czytelnika jak najlepsza powieść.

Krzysztof Michalski

„Gra tajemnic” – reż. Morten Tyldum – recenzja i ocena filmu

Nowy obraz z Benedictem Cumberbatchem okazał się solidnym filmem – jak na brytyjską produkcję przystało. Czy jednak rzeczywiście „Gra tajemnic” zasłużyła na taki rozgłos na całym świecie?

Agata Łysakowska-Trzoss

Jan Bloch – Polski wizjoner, który przewidział koszmar okopów I wojny światowej

Jan Bloch, wielki polski wizjoner, z zadziwiającą trafnością opisał koszmar okopów I wojny światowej. Przewidział też katastrofalne skutki gospodarcze tego konfliktu i związane z nim zagrożenie socjalistyczną rewolucją. Zrobił to jeszcze w XIX wieku.

Przemysław Zera

Tomasz Szczerbicki – „Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego” – recenzja i ocena

Zainteresowanie historią militarną po 1945 roku wydaje się powoli przechodzić z tak „widowiskowych” i „elitarnych” dziedzin jak lotnictwo czy wojska specjalne na bardziej „ogólnowojskowe” tematy. Jednocześnie zaś dobre zdjęcie czołgu pozostaje ciągle w cenie. Podobne myśli towarzyszyły prawdopodobnie powstaniu monumentalnego albumu o pojazdach Ludowego Wojska Polskiego.

Tomasz Leszkowicz

Wywiady

Mariusz Urbanek: Polacy niewiele wiedzą o genialnych matematykach ze Lwowa

Wielkie talenty, niesamowita atmosfera kawiarni „Szkockiej”, etos i chęć pomocy wybitnym – te i inne zjawiska charakteryzowały matematyków ze szkoły lwowskiej, opisanych w książce Mariusza Urbanka pt. „Genialni”. Zapytaliśmy autora o warsztat oraz o to, czy ci uczeni zasługują na pamięć Polaków.

Tomasz Leszkowicz

Anioły Piekieł z LWP zdjęcia

Rola motocyklistów jest w wojsku bardzo ważna, muszą mieć oni jednak odpowiedni sprzęt. W swoim czasie Ludowe Wojsko Polskie miało w parkach maszynowych takie legendy, jak motocykle Harley-Davidson.

Tomasz Szczerbicki

Matematycy z kawiarni Szkockiej

Gdzie przed wojną najłatwiej było znaleźć rozwiązanie zaawansowanych problematów matematycznych? Na blacie stolika pewnej lwowskiej kawiarni...

Mariusz Urbanek

Reportaże/relacje

Śluza Kamienna Grodza w Gdańsku: jedyny taki zabytek w Polsce popada w ruinę

Na naszych oczach rozpada się wyjątkowy nie tylko w Polsce, ale i w Europie stopień wodny Kamienna Grodza, XVII-wieczny zabytek, fragment gdańskich fortyfikacji i zabezpieczenie miasta przed powodzią. Miejskie i pozamiejskie instytucje podają nam tutaj dobre i złe wiadomości. Niestety, z przewagą tych ostatnich.

Piotr Olejarczyk

Rosjanie w kosmosie

Programy kosmiczne to mieszanka naukowych pasji, militarnych zamówień i mocarstwowych rywalizacji.

Tadeusz Zawadzki

Robert M. Jurga – „Machiny do tortur. Kat, narzędzia, egzekucje” – recenzja i ocena

Do czego służyło krzesło hańby i jak zakładano hiszpański kołnierz? Sekrety tych i innych tego typu urządzeń zdradza najnowsza książka Roberta Jurgi _Machiny do tortur_. Nie jest to jednak poradnik domowego majsterkowicza, a publikacja dla ludzi o mocnych nerwach. Zachęcam więc zdecydowanie do jej lektury – ale na własną odpowiedzialność.

Piotr Burak

Wielickie Muzeum skarbem UNESCO

Wieliczka kryje skarby niezwykłe. Wiele z nich znajduje się w Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka: w kopalni soli na głębokości 135 m oraz w Zamku Żupnym. UNESCO doceniło wartość kopalni wpisem na prestiżową listę w 1978 r., do której zamek dołączył w 2013 r. Muzeum podlega Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Iskry na grudzień!

Na Mikołaja i pod choinkę Iskry szczególnie polecają książki: „Genialni. Lwowska szkoła matematyczna” Mariusza Urbanka i „Trzysta tysięcy gitar nam gra. Historia polskiej muzyki rozrywkowej lata 1958–1973” Dariusza Michalskiego.

Nowości Wyd. Vesper: „Machiny do tortur” i „Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego” (informacja reklamowa)

Egzekucje wykonuje się od czasów pojawienia się władzy i prawa, a tortury stanowiły ważną część przewodu sądowego jako środek wymuszania zeznań i przyznania się do winy. Opowiada o tym Robert Jurga w książce: „Machiny do tortur”. Z kolei „Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego” to obszerny, bogato ilustrowany album, który przyciągnie wzrok niejednego miłośnika militariów. Autorów publikacji będzie można spotkać na Targach Książki Historycznej w Warszawie!

Mat. pras. , Maciej Zaremba

Wydarzenia

„Z rzeką w tle." Biografia Śluzy Katedralnej w Poznaniu - wystawa

Czy zabytek, tak, jak każdy z nas, może mieć swoją biografię? Jak wyglądałaby taka opowieść o życiu budynku? Najnowsza wystawa w Bramie Poznania to studium przypadku wyjątkowego obiektu: Śluzy Katedralnej. Wystawa pod patronatem Histmag.org. Zapraszamy od 15 listopada!

Dżuma – nowożytny poradnik jak przetrwać epidemię

Dlaczego podczas epidemii dżumy nie wolno jeść cebuli i ciepłego chleba? Czemu należy wystrzegać się południowych wiatrów i jak skutecznie izolować chorych? Czy kobieta może zarazić mężczyznę poprzez spojrzenie? Tego właśnie uczyły nowożytne poradniki dotyczące walki z dżumą.

Łukasz Majewski

Propozycje Iskier na listopad (informacja reklamowa)

„Trzysta tysięcy gitar nam gra. Historia polskiej muzyki rozrywkowej lata 1958–1973” Dariusza Michalskiego, „Antropologia wojny” Ludwika Stommy, „Genialni. Lwowska szkoła matematyczna” Mariusza Urbanka i „Muzy Młodej Polski. Życie i świat Marii, Zofii i Elizy Pareńskich” Moniki Śliwińskiej – to propozycje Iskier na listopad. Zapraszamy do lektury!

„Bogowie” – reż. Łukasz Palkowski – recenzja i ocena filmu

Chyba wszyscy czekali na taki polski film. Film, który będzie mówił o rzeczach ważnych, ale bez patosu. Który będzie bawił, a nie tylko żenował. Który – choć osadzony w czasach PRL-u – nie będzie zbytnio nim epatował. I oto jest: „Bogowie” Łukasza Palkowskiego.

Agata Łysakowska-Trzoss

Dariusz Bogucki – „Śladami życia” – recenzja i ocena

Autobiografia Dariusza Boguckiego, ukończona pięć minut przed śmiercią jej autora, a wydana siedem lat później (2009), pod wieloma względami zaskakuje. Okazała się opowieścią nie tylko żeglarza czy konstruktora statków, ale też świadka i uczestnika ważnych dla Polski wydarzeń – począwszy od wybuchu II wojny światowej, aż do przemian roku 1989, pierwszych lat demokracji i wolnego rynku. Opowieścią mało znanego człowieka, który dla wielu stał się autorytetem.

Przemysław Chudzik

Paweł Edmund Strzelecki: w 9 lat dookoła świata (cz. 3)

Paweł Edmund Strzelecki to jeden największych polskich podróżników. Podczas dziewięcioletniej podróży jako pierwszy Polak indywidualnie okrążył świat w celach naukowych, miał też okazję stąpać po wszystkich kontynentach poza Antarktydą. Niestety, swe badania i odkrycia prowadził dla innego narodu.

Mateusz Będkowski

Niall Ferguson – „Cywilizacja. Zachód i reszta świata” – recenzja i ocena „z drugiej strony”

„Cywilizacja. Zachód i reszta świata” stara się znaleźć odpowiedź na nurtujące ludzkość od wieków pytanie, co przesądza o majątku poszczególnych krajów – a w tym przypadku całej tzw. cywilizacji zachodniej. Tematyka ta stała się zresztą szczególnie popularna w ostatnich dwóch dekadach, co ma związek z upadkiem Związku Radzieckiego, wzrostem roli Chin i innych krajów rozwijających się, a także kryzysem finansowym.

Maciej Hacaga

Paweł Edmund Strzelecki: w 9 lat dookoła świata (cz. 2)

Mateusz Będkowski

Michał Przeperski, Mat. pras.

Paweł Edmund Strzelecki: w 9 lat dookoła świata (cz. 1)

Mateusz Będkowski

Wydarzenia

W Warszawie nie tylko o Enigmie

Marek Grajek spotka się z czytelnikami w najbliższą niedzielę, by opowiedzieć fascynującą grę kryptologiczną prowadzącą do złamania niemieckich szyfrów dalekopisowych o kryptonimie Fish.

Karl Benz i historia automobilu

Ponad 130 lat temu, 29 stycznia 1886 roku niemiecki inżynier Karl Benz (1844–1929) opatentował samochód.

Waldemar Kowalski

Odnaleziono zaginione okręty Franklina

Zagadka jednej z największych tragedii w historii odkryć geograficznych jest coraz bliższa rozwikłaniu. Rząd kanadyjski poinformował o odkryciu jednego z ostatnich elementów układanki.

Przemysław Mrówka

Tożsamość "Kuby Rozpruwacza" ustalona?

XIX-wieczny seryjny morderca Kuba Rozpruwacz to Aaron Kośmiński, polski imigrant żydowskiego pochodzenia - wynika z najnowszych badań DNA. O komentarz poprosiliśmy eksperta medycyny sądowej.

Piotr Olejarczyk

Plan Warszawy Georges’a Louisa Le Rouge’a z 1768 roku – oprac. K. Wagner, P. E. Weszpiński – recenzja i ocena

Nieprzerwanie dużym zainteresowaniem cieszy się historia Warszawy – dowodzi tego oferta dydaktyczna na warszawskich uczelniach oraz krajowy rynek wydawniczy. Słabość do omawianej problematyki przejawiają nie tylko historycy, badania varsavianistyczne odznaczają się daleko posuniętą interdyscyplinarnością, co z pewnością stanowi ich atut i wyjaśnia zapotrzebowanie na powstające, bardzo różnorodne zresztą publikacje. Jedną z nowszych pozycji jest _Plan Warszawy Georges’a Louisa Le Rouge’a z 1768 roku_.

Karol Żojdź

Gwiazdka Cieszyńska - wynalazki

Druga połowa XIX wieku to czas gwałtownego rozwoju nauki i techniki. Wybuch tak zwanej drugiej rewolucji przemysłowej rozpoczyna wiek pary i elektryczności. To właśnie w tym okresie powstaje dynamit, telefon, żarówka, lampa naftowa, czy silnik diesla. Na pewno wiele z tych niezwykłych konstrukcji i maszyn nie wytrzymało próby czasu, nie sprawdziły się lub zostały zapomniane. O części z nich przypomina dawna prasa, w tym Gwiazdka Cieszyńska.

Gwiazdka Cieszyńska - planeta Wulkan

W mitologii rzymskiej Wulkan był bogiem ognia i kowalstwa. Jego święto, _Vulcanalia_, obchodzono 23 sierpnia. Od jego imienia pochodzi nazwa miejsca na Ziemi, z którego wydobywa się lawa. W XIX wieku jego imieniem nazwano również planetę, która miała... krążyć bliżej Słońca niż Merkury.

Akademia Górnicza w Kielcach (1816-1827)

Pierwsza polska uczelnia techniczna została założona blisko dwa wieki temu. Dlaczego powstała i dlaczego przestała istnieć?

Piotr Siudy

Pierwsze działo przeciwpancerne świata

Rok 1918 miał zadecydować o przetrwaniu imperium Wilhelma II. „Kaiserliche Armee” nie mogła jednak utrzymać frontu bez skutecznej broni przeciwczołgowej. O losie Niemiec miało zadecydować „Tankabwehrkanone” – pierwsze działo przeciwpancerne świata.

Łukasz Męczykowski

200-letnia butelka wody mineralnej wyłowiona z dna Bałtyku

W okresie lipcowych upałów woda mineralna uchodzi za towar wyjątkowo cenny i pożądany. Tym cenniejszym wydaje się zatem być znalezisko polskich archeologów, którzy na dnie zatopionego wraku odkryli tajemniczą butelkę, pamiętającą być może nawet czasy napoleońskie.

Bartłomiej Michalczyk

Zaginione polskie miasto odnalezione dzięki zdjęciom lotniczym

Czy dla archeologa mogą mieć znaczenie samoloty, zdjęcia i wiejskie zboże? Owszem – bez nich w ostatnim czasie nie dokonano by odkrycia Dzwonowa, do niedawna zaginionego średniowiecznego miasta w Wielkopolsce.

Bartłomiej Michalczyk

Morten Jentoft – „Gud Dag! Goworit Moskwa! Radio Kominterna, sowietskaja propaganda i Norweżcy”

Kto i dlaczego współpracował z ZSRR? O skomplikowanych relacjach norwesko-radzieckich w dwudziestoleciu międzywojennym i skutkach tej współpracy opowiada Morten Jentoft.

Jan Ratuszniak

Reportaże/relacje

Święto lotnictwa: Małopolski Piknik Lotniczy 2014

W mijający weekend krakowskim niebem zawładnęły stalowe ptaki: za nami Małopolski Piknik Lotniczy, który w tym roku obchodził swój jubileusz. Niezmiennie, już od dziesięciu lat, stanowi on prawdziwą gratkę zarówno dla rodzin, które poszukują atrakcyjnej rozrywki na weekend, jak i dla miłośników lotnictwa i przestworzy oraz wszystkich zainteresowanych historią i dziedzictwem Polskich Sił Powietrznych.

Justyna Skalska