Karl Benz i historia automobilu

Któż z nas nie jeździł lub nie jeździ na co dzień automobilem czy – jak kto woli – samochodem? Do pracy, na wakacje lub ot tak – dla czystej przyjemności jazdy. Kim był człowiek, który przeszedł do historii jako wynalazca pojazdu, bez którego mało kto umie sobie wyobrazić dzisiejsze życie?

Na dzieje samochodu składają się niezliczone starania (nierzadko zakończone niepowodzeniem) i próby (często nieudane) przeprowadzane przez wielu, wielu ludzi. Choć często żyli w tym samym czasie, tylko nieliczni z nich mieli okazję poznać się osobiście.

Krótka historia silnika spalinowego

Philippe Lebon

Historia silnika spalinowego sięga końca XVIII stulecia. W 1797 roku francuski inżynier Philippe Le Bon podjął się próby wykorzystania gazu palnego (który otrzymywał dzięki destylacji drewna) do napędzania prymitywnych konstrukcji kołowych. Le Bonowi udało się zbudować silnik dwusuwowy, na który otrzymał patent w 1801 roku. Niestety, dalsze wykorzystanie tego wynalazku uniemożliwiła śmierć Le Bona, który został zamordowany trzy lata później. Podobne eksperymenty, z wykorzystaniem mieszaniny wielu różnych gazów, prowadzili m. in.: szwajcarski wynalazca Issac de Rivaz oraz brytyjski konstruktor William Barnett.

Prace nad budową silnika spalinowego zintensyfikowane zostały w drugiej połowie XIX wieku. W 1860 roku Francuz Etienne Lenoir opatentował silnik, który wprawił w ruch dzięki wprowadzeniu do cylindrów gazu świetlnego, a następnie zapaleniu go za pomocą iskry elektrycznej. Francuski wynalazca nie wiedział jednak, że przed wspomnianą czynnością gaz należy sprężyć. Pomimo tego silniki konstruowane przez Lenoira były szeroko wykorzystywane w przemyśle. W 1862 roku zbudował on nawet, przypominający wóz, trzykołowy pojazd wyposażony w jednocylindrowy silnik.

W tym samym roku inny Francuz, Alphonse Beau de Rochas, napisał traktat „Badania nad praktycznymi i użytecznymi warunkami zamiany ciepła w siłę motoryczną”. Za pracę, w której scharakteryzował pracę silnika czterosuwowego, otrzymał nawet nagrodę pieniężną przyznawaną przez Towarzystwo Zachęty Przemysłu. Podobne zasługi ma na swym koncie niemiecki inżynier Nicolaus Otto, wynalazca silnika o zapłonie iskrowym. W 1873 roku Niemiec Siegfried Marcus skonstruował pojazd wyposażony w spalinowy silnik jednocylindrowy. Co ciekawe, wypróbował on swój pojazd na ulicach Wiednia. Siedem lat później francuski matematyk Edouard Delamarre-Deboutteville skonstruował pojazd trzykołowy z silnikiem dwucylindrowym.

Wielki wkład w rozwój prac nad konstrukcją automobili położyli dwaj niemieccy konstruktorzy: Gottlieb Daimler i Wilhelm Maybach. W 1890 roku założyli oni spółkę „Daimler-Motoren-Gesellschaft”. Początkowo produkowali jednocylindrowe silniki czterosuwowe, następnie – od 1892 roku – silniki dwucylindrowe.

Karl Benz i trycykl

25 listopada 1844 roku na świat przyszedł Karl Friedrich Benz. Już w młodości został osierocony i tylko dzięki pomocy znajomej, Berty Ringer (swojej przyszłej żony) mógł poświęcić się temu, co fascynowało go od urodzenia – konstrukcją prototypowych urządzeń, które znajdowały zastosowanie w przemyśle, a później również w motoryzacji. Od 1853 roku Benz uczęszczał do gimnazjum w Karlsruhe, zaś w 1860 roku podjął studia na miejscowej politechnice. W międzyczasie pracował w warsztacie mechanicznym w Mannheim, który jednak szybko splajtował.

Berta Ringer i Karl Friedrich Benz w 1870 roku (fot. Automuseum. Dr. Carl Benz)

Mimo niesprzyjających okoliczności młody konstruktor zajął się projektowaniem dwusuwowego silnika spalinowego. Cel swój osiągnął w 1878 roku. Zanim jednak wynalazek zaczął działać, musiał minąć co najmniej rok. W swych pamiętnikach pod datą 31 grudnia 1879 roku Benz zanotował:

Wydaliśmy ostatni grosz na niezliczone próby dwusuwu i bieda stanęła przed drzwiami. Już tyle razy usiłowałem uruchomić silnik, który swym milczeniem oszukiwał nasze nadzieje, napięte już do ostatnich granic. Po kolacji żona powiedziała: Musimy raz jeszcze spróbować naszego szczęścia, inaczej nie zaznam spokoju. Udaliśmy się ponownie do warsztatu […] Serce biło mi mocno. Obróciłem koło zamachowe, a motor odpowiedział cichym tit, tit, tit i zaczął śpiewać pieśń naszych marzeń w pięknym regularnym rytmie. Przez całą godzinę głęboko wzruszeni słuchaliśmy jego równomiernego biegu.

Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!

Benz nie spoczął na laurach. Póki co, silnik jego projektu, opatentowany już 1880 roku, wykorzystywano jedynie w celach przemysłowych. Jednakże niemiecki inżynier sukcesywnie ulepszał swój wynalazek, który osiągnął 300 obrotów na minutę. W 1882 roku, korzystając z pieniędzy żony i wsparcia przyjaciół, założył fabrykę samochodów w Mannheim (Gasmotoren-Fabrik). Posiadał jedynie 5% udziałów w spółce i wycofał się z niej już w następnym roku. Wkrótce stał się współwłaścicielem Benz & Company Rheinische Gasmotoren-Fabrik.

Nastał rok 1885. Benzowi udało się skonstruować trzykołowy pojazd napędzany tłokowym silnikiem spalinowym, który chłodzono wodą. Co ważne, swój pierwszy automobil wynalazca wyposażył w jednocylindrowy silnik czterosuwowy (jego pojemność skokowa wynosiła 958 cm^3^) z zapłonem elektrycznym. Jak na owe czasy ważył on niewiele, bo jedynie 100 kg (sic!), dzięki czemu możliwe było zwiększenie jego wydajności. Silnik znajdował się nad tylną osią pojazdu, wzdłuż której Benz umieścił cylinder. Pracował on w stosunkowo szybkim tempie 400 obrotów na minutę, a jego moc wynosiła 3/4 KM (początkowo miała jedynie 2/3 KM przy 300 obrotach na minutę, jednak z czasem Benz wbudował do pojazdu nowy silnik). Trycykl ważył około 270 kilogramów. Jego wymiary wynosiły: 2,38 x 1,58 m. Maksymalna prędkość jaką mógł rozwinąć wynosiła 16 km/h.

Konstrukcja Benza nie była idealna, o czym wspomniał sam wynalazca: „Potrzebowałem jej [żony – W. K.] pomocy przy starcie do popychania mego pojazdu (pierwszy silnik nie chciał startować przy pomocy koła zamachowego), a jeszcze częściej była potrzebna podczas powrotu, kiedy nie jeden raz musiała mnie pchać aż do domu”.

Trycykl Benza (DaimlerChrysler AG, na licencji GNU FDL)

29 stycznia 1886 roku automobil Benza otrzymał numer patentowy 37435. Nazwano go „Benz Patent-Motorwagen Nummer 1”.

Fakt, iż pojazd posiadał trzy koła: jedno mniejsze na przedzie oraz dwa większe (o średnicy 1125 mm) z tyłu, znacznie ułatwiał kierowanie nim. Wciąż nie było to jednak łatwe zadanie. Najlepszym tego przykładem są wspomnienia Benza, w których napisał, że kierując pojazdem podczas pierwszej jego demonstracji miał kolizję ze ścianą. Udana próba publicznej prezentacji wynalazku miała miejsce dopiero 3 czerwca 1886 roku na ulicy Ringstraße w Mannheim.

Dalsze koleje życiowe wynalazcy

Opisany model automobilu – z licznymi ulepszeniami (na przykład moc silnika wzrosła do 1 KM) – produkowano do 1893 roku. Wówczas to Benz ukończył konstrukcję nowego pojazdu, tym razem czterokołowego. Było to spełnienie marzeń niemieckiego wynalazcy, szczyt jego dotychczasowych dążeń: swoje nowe dzieło nazwał „Victoria”. Przy produkcji automobilów pomagał mu jego syn, Richard. W 1894 roku skonstruowali oni elegancki, dwuosobowy samochód – Benz Velo o mocy 3 KM, który do końca XIX wieku z powodzeniem sprzedawali za granicę.

Karl Benz z rodziną przy Benz Velo (fot. Automuseum. Dr. Carl Benz)

Na początku następnego stulecia fabrykę Benza dopadł kryzys, a konstruktor zrezygnował z udziałów w firmie w 1903 roku. Mimo, iż zaprzestał produkcji samochodów, czuł się spełniony. Zmarł 4 kwietnia 1929 roku w Ladenburgu w wieku 84 lat.

W 1926 roku firma Benza została połączona z przedsiębiorstwem Daimlera i Maybacha w spółkę akcyjną Daimler-Benz AG. Zyskała ona popularność głównie za sprawą produkcji samochodów marki Mercedes-Benz.

Bibliografia:

• Benz C., Lebensfahrt eines deutschen Erfinders. Meine Erinnerungen, München 2001.
• Kuba A., Hausman J., Dzieje samochodu, Katowice 1989.
• Rostocki A. M., Historia starych samochodów, Warszawa 1988.
• Sachs W., For Love of the Automobile: Looking Back Into the History of Our Desires, Berkeley 1992.
• Historie, [w:] Automuseum. Dr. Karl Benz, [dostęp: 29.01.2011], <[automuseum-dr-carl-benz.de]>.

Redakcja: Roman Sidorski