Artykuły

Pierwsi lotnicy na wojnie. Narodziny samolotu myśliwskiego (cz. 2)

Druga połowa 1915 r. była niezwykle trudnym czasem dla lotników państw Ententy. Ich niemieccy przeciwnicy, wyposażeni w nowy model samolotu myśliwskiego, siali postrach wśród załóg brytyjskich i francuskich aeroplanów. Był to także okres, w którym niezwykłą sławą cieszyli się dwaj piloci myśliwców.

Kariera Iwana Majskiego

Iwan Majski był bez wątpienia człowiekiem zawziętym i przekonanym o własnej wyjątkowości. Od lat dwudziestych zaczął rozwijać swoją karierę w sowieckiej dyplomacji, w 1929 roku został ambasadorem w Finlandii, a w 1932 roku – w Wielkiej Brytanii. Jakie były jego relacje z przełożonymi? Co wiemy na temat jego charakteru?

Gabriel Gorodetsky

Globalizacja w czasach wikingów? Świat około 1000 roku

Globalizacja to pojęcie, którym opisujemy przede wszystkim współczesną rzeczywistość. Jeśli jednak zastanowić się nad tym, jakie procesy uważamy za jej podstawę, szybko okaże się, że korzenie globalizacji sięgają czasów bardzo odległych.

Michaił Gorbaczow – mąż opatrznościowy czy grabarz ZSRR?

Wybór Michaiła Gorbaczowa na nowego genseka 11 marca 1985 r. nie był tylko kolejną zmianą warty przy gnijącym Leninie. Władcą Kremla został człowiek, który zupełnie nie pasował do swoich poprzedników i radzieckich realiów. Człowiek, który przez przypadek (wbrew własnym intencjom) przyspieszył rozpad imperium mającego być urzeczywistnieniem socjalistycznej utopii.

Marta Kozak

Baldwin I z Boulogne - od zera do bohatera

Baldwin z Boulogne – już od narodzin jego los był przesądzony. Nie było dla niego ziemi, władzy ani sławy. Nikt wtedy nie przewidział, że najmłodszemu synowi Eustachego II przeznaczona jest znacznie większa sława i władza, niż gdyby miał zostać tylko hrabią Boulogne…

Marcin Sałański

Jaki był stosunek Amerykanów do „Solidarności”?

Stany Zjednoczone były wielkim sojusznikiem „Solidarności”, jednak konsekwentnie forsowały własną wizję demokratycznej opozycji w Polsce, rozpatrując ją w szerszym kontekście geopolitycznym.

Marek Korczyk

Liberum veto: „nie pozwalam”, przez które upadła Rzeczpospolita?

Liberum veto pierwszy raz w historii Rzeczpospolitej zastosowano 9 marca 1652 roku. Choć Władysław Siciński, poseł z ziemi upickiej, krzycząc „Nie pozwalam” miał do tego pełne podstawy prawne, do historii przeszedł jako zdrajca, który zapoczątkował upadek państwa polsko-litewskiego. Czy słusznie?

Sebastian Adamkiewicz

Zdrowie i higiena w oddziałach polskiego podziemia niepodległościowego

Żołnierze polskiego podziemia niepodległościowego wspominali, że warunki dla działalności partyzanckiej były nieraz ekstremalnie trudne. Musiano się liczyć nie tylko z groźbą zasadzki. Przeciwnikiem mogła być również pogoda, choroby czy plaga wszy…

Stanisław Płużański

Polscy spiskowcy i atak na Belweder

Student Marek Dobrawiński staje się mimowolnym uczestnikiem zamachu na wielkiego księcia Konstantego. Dramatyczny atak na Belweder stanowi zaledwie początek jego długiej walki przeciwko carskiej Rosji...

Mariusz W. Kliszewski

Andrzej Chwalba , Wojciech Harpula

Czy Rosja była grabarzem I Rzeczpospolitej?

Czy powstanie kościuszkowskie miało sens? Czy Targowica przyczyniła się do upadku państwa polskiego? Co Polsce dała Konstytucja 3 maja? Na te pytania odpowiada profesor Andrzej Chwalba.

Wernher von Braun: SS-man podbija Księżyc

Mówi się, że mierzył do gwiazd, lecz strzelał w Londyn. Wernher von Braun urodził się na terenie dzisiejszej Polski, służył w SS, lecz to Amerykanom zapewnił kosmiczną potęgę i zwycięstwo nad Sowietami w walce o dominację w kosmosie.

Natalia Pochroń

Sojusz polsko-rumuński. Sukces czy zmarnowana szansa?

Sojusz polsko-rumuński miał chronić wschodnią granicę odradzającej się po pierwszej wojnie światowej Rzeczpospolitej. Czy był to sukces polskiej dyplomacji?

Tomasz Stachurski

Joanna Katarzyna Puchalska

Samuraje: wojenne cnoty i hańba

Od wieków kojarzą się z bezprzykładnym męstwem i pogardą dla śmierci. Jak kształtował się kodeks honorowy japońskich samurajów?

„Krwawa Luna” przed II wojną światową

Julia Brystiger swoją działalnością w komunistycznym aparacie bezpieczeństwa zapracowała na przydomek „Krwawa Luna”. Jaki był przebieg jej kariery w ruchu komunistycznym przed II wojną światową?

Paweł Sztama

Niepokorni żołnierze ludowego Wojska Polskiego

Propaganda PRL kreowała wizerunek żołnierzy Polski Ludowej jako komunistów w pełni popierających władzę i jej ideologię. W archiwach wojskowych znajdują się akta pokazujące także inny obraz: to historie żołnierzy manifestujących przywiązanie do wiary, palących sowieckie ordery czy wreszcie strzelających do portretów Stalina.

Łukasz Trznadel

Państwo Zulusów w XIX wieku

Zulusi przez kilkadziesiąt lat byli lokalnym hegemonem i dziś są przedmiotem dumy wśród czarnych mieszkańców Południowej Afryki. Jak wyglądało ich państwo i zmagania z białymi osadnikami w XIX wieku?

Niebo nad piekłem Verdun (cz. 1). Maszyny myśliwskie i ich początkowa taktyka

O wojennym piekle w rejonie twierdzy Verdun słyszał praktycznie każdy. Francuscy „Poilu”, broniący przed Niemcami kolejnych fortów, gnijące zwłoki będące pożywieniem dla szczurów i śmierć setek tysięcy żołnierzy to obraz walk na lądzie. Zażarte starcia rozgrywały się także w powietrzu. Po raz pierwszy strony użyły samolotów myśliwskich.

Bracia Abałakowowie i Towarzystwo Turystyki Proletariackiej

Bracia Jewgienij i Witalij Abałakowowie byli jednymi z najbardziej utalentowanych alpinistów XX wieku. Jakie były początki ich kariery? W jaki sposób komuniści wykorzystywali alpinizm do celów propagandowych?

Cédric Gras

Na bakier z Temidą – najbardziej kontrowersyjne wyroki PRL

Kilka lat więzienia za opowiadanie politycznych dowcipów, miesiące w obozie pracy za słuchanie zachodnich audycji radiowych czy wreszcie kara śmierci za… kradzież mięsa. Sądownictwo PRL zapisało się na kartach historii wieloma kontrowersyjnymi wyrokami, stanowiącymi jawne pogwałcenie prawa – nawet tego komunistycznego. Oto niektóre z nich!

Natalia Pochroń

Mikołaj Kopernik: historia życia polskiego astronoma

Mikołaj Kopernik do historii przeszedł jako twórca, przełomowej dla nowożytnej nauki, teorii heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego. Jak wyglądało życie i działalność człowieka, który zmienił nasze postrzeganie świata?

Augustine i historia histerii

Histeria była początkowo traktowana jako choroba biedaków, a nie bogatych neurasteników. Wszystko zmieniła republikańska Francja, a nowe nastawienie przyjęło formę wojny o sekularyzm. Jedną z „twarzy” walki z chorobą stała się młoda kobieta, której nadano pseudonim Augustine.

Lisa Appignanesi

Michał Anioł – artysta, który doczekał się sławy

18 lutego 1564 roku, w wieku prawie 90 lat zmarł Michał Anioł – geniusz wielu dziedzin sztuki. Człowiek o trudnym charakterze, którego można było kochać lub nienawidzić, ale zawsze doceniało się jego twórcze dokonania.

Natalia Stawarz

Anna Maria Kwiatkowska-Bieda

Egzekucje harcerek w Ravensbrück

W 1941 roku na terenie obozu koncentracyjnego Ravensbrück powstała Tajna Drużyna Harcerska „Mury”. Harcerki organizowały pomoc dla potrzebujących, dostarczały pożywienie i leki. A przede wszystkim przynosiły uśmiech, który osładzał tragiczną obozową rzeczywistość. Jednak Niemcy rozpoczęli wkrótce wykonywanie wyroków śmierci na więźniarkach...

Kartaczownica Gatlinga - maszyna o sile kilku kompanii

Kartaczownica Gatlinga była jednym z pierwszych udanych prekursorów karabinu maszynowego, który odmienił pole walki. Koncepcja Richarda Gatlinga jest do dziś wykorzystywana przez wojsko. Mimo że była to niezwykle śmiercionośna broń, według jej twórcy powstała z przyczyn… humanitarnych.

Michał Rastaszański

Operacja „Husky” i U-Booty

Operacja „Husky” była największą operacją amfibijną II wojny światowej. Czy U-Booty mogły pokrzyżować alianckie plany inwazji na Sycylię?

Łukasz Grześkowiak

Dziewczynka z walizki i pamięć wojny

Irena Sendlerowa wyniosła małą Gizę z getta warszawskiego w torbie pielęgniarskiej i ukryła w wielodzietnej rodzinie Ślązaków. Dlaczego dziewczynka nie pamiętała kompletnie nic z czasów wojny?

David Serrano Blanquer

Wykopaliska w Sutton Hoo. Jak doszło do jednego z najważniejszych odkryć w historii?

Takie odkrycia należą w archeologii do absolutnej rzadkości. Zdobiony hełm, broń, złota biżuteria i monety – wszystko to odkryto w królewskim pochówku z VII wieku. Wykopaliska w Sutton Hoo doprowadziły do jednego z najważniejszych odkryć w historii archeologii. Same badania były na tyle ciekawe, że stały się podstawą filmu wyprodukowanego przez Netflix.

Putin i jego kobiety

Piosenkę „Chcę takiego jak Putin”, napisaną podobno dla żartu, śpiewała cała Rosja już na poważnie. Prezydent Rosji ma całe rzesze wielbicielek, a kremlowska propaganda tylko podsyca jego wizerunek jako idealnego przywódcy. I specyficzną aurę tajemniczości wokół niego...

Barbara Włodarczyk

Savonarola – bicz Boży

Girolamo Savonarola to dominikanin i charyzmatyczny mówca. Święty? Heretyk? Rewolucjonista? Kim był tak naprawdę Savonarola...?

Walter Nigg

Ślady holenderskich Żydów

Zdecydowana większość haskich Żydów została wymordowana w czasie II wojny światowej. Społeczność ta od czasów nowożytnych osiedlała się w Niderlandach, wpływając na rozwój tamtejszego handlu i kultury. Jak Holendrzy odnosili się do Żydów w latach trzydziestych XX wieku? Czy współczesna Holandia pamięta o swoich dawnych mieszkańcach?

Bart van Es

Adampol – jak powstała polska wioska pod Stambułem?

W połowie XIX wieku Stambuł był najważniejszym ośrodkiem ścierania się interesów europejskich potęg. Pozbawieni państwowości Polacy, chcąc uzasadnić dyplomatyczną obecność na miejscu, założyli pod osmańską stolicą wieś dla polskich uchodźców. Jakie były jej losy?

Jacek Płaza

Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia

Pojęcie, które zmienia mapę Europy

Historia terminu: „Europa Środkowo-Wschodnia” pokazuje, jak jedno pojęcie może stać się instrumentem działania politycznego – zacieśniania więzi Ukrainy i Białorusi z krajami Europy Środkowej.

Niczym w spalonej Warszawie: bitwa o Manilę 1945 roku

Walki o każdy dom stolicy, masowe mordy na jej mieszkańcach, destrukcja wielowiekowej spuścizny... Nie tylko mieszkańcy Warszawy doświadczyli niewyobrażalnych cierpień podczas bitwy o ich miasto. Wydarzenia, jakie rozegrały się parę miesięcy później w filipińskiej Manili, były łudząco podobne.

Birma (Mjanma) na przełomie XX i XXI wieku: zbrodnia i rewolucja

Birma przez kilkadziesiąt lat była rządzona przez jeden z najbardziej opresyjnych reżimów we współczesnym świecie. Czy obserwowana odwilż oznacza faktyczny kres wojskowej dyktatury? Jaki był przebieg i wpływ birmańskich rewolucji na zmiękczenie generałów?

Joanna Łenyk-Barszcz, Przemysław Barszcz

Bitwa pod Grunwaldem według Alfonsa Muchy

Historia alternatywnej wizji Bitwy pod Grunwaldem jest o tyle dziwna, ile ciekawa. Jest to opowieść, w której pojawiają się: amerykański milioner ekscentryk – z kaprysu słowianofil, mroczne zamczysko z podpilzneńskich lasów, spektakularna przemiana głównego bohatera oraz najważniejsza polska bitwa wszechczasów, z Władysławem Jagiełłą w zbroi rzymskiego wodza, z czeskim ziomkiem u boku.

Magdalena Mikrut-Majeranek

„Bridgertonowie”: Historyczna bzdura czy szlachetna bajka o guilty pleasure?

„Bridgertonowie” to nowy, lekki serial kostiumowy Chrisa Van Dusena, który przebojem wdarł się na listę najbardziej popularnych seriali Netflixa. Telewizyjna produkcja inspirowana jest serią powieści opowiadających o perypetiach przedstawicieli arystokratycznych rodów. Miłość, wyrafinowanie i żądza władzy przeplatają się ze sobą, tworząc intrygującą opowieść, która luźno nawiązuje do wydarzeń rozgrywających się w XIX-wiecznej Anglii.

Czym (nie) była konfederacja warszawska?

Przyjęta 28 stycznia 1573 roku konfederacja warszawska przeszła do polskiej historii jako wielki akt tolerancji religijnej, który na tle ówczesnej Europy wyróżniał się nowatorskim podejściem do problemu innowierców i ich udziału w życiu politycznym. Tymczasem deklaracja pokoju wyznaniowego to zaledwie fragmentem potężnego dokumentu, którego celem było nie tyle zapewnienie równości wyznań, co zaprowadzenie porządku w ogarniętej bezkrólewiem Rzeczpospolitej.

Sebastian Adamkiewicz

Zatopienie „City of Benares”

Zatopienie „City of Benares” przez U-48 we wrześniu 1940 roku wywołało olbrzymie poruszenie na Wyspach Brytyjskich, gdzie wciąż niewiele wiedziano o sytuacji ludności cywilnej na ziemiach okupowanych przez Niemców. Tamtejszy „Times” pisał, że żadna zbrodnia „nie położy się dłuższym cieniem w historii”...

Simon Parkin

Zimowe rozrywki XVII-wiecznych Holendrów

W styczniu 1585 r. w Amsterdamie urodził się Hendrick Avercamp. Malował pełne wdzięku sceny zimowe i wesołe sceny łyżwiarskie na tle holenderskiego krajobrazu. Dzięki jego twórczości możemy lepiej poznać sposoby zimowej rekreacji Holendrów w XVII wieku.

Alicja Młyńska

„Baby pruskie”. Tajemnicze średniowieczne posągi MAPA

Baby kamienne to rodzaj antropomorficznych rzeźb, znanych z różnych miejsc i okresów w historii. Ich specyficzną formę stanowią średniowieczne „baby pruskie”, odkrywane na terenach dzisiejszej Polski i Rosji.

Przyczyny powstania styczniowego

Jakie były przyczyny powstania styczniowego, które wybuchło w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku? Co zmotywowało Polaków, by zgodnie z zaleceniami Ludwika Mierosławskiego z kijami i bronią myśliwską ruszyć na rosyjskie działa i karabiny właśnie wtedy?

Mateusz Balcerkiewicz

Wielowymiarowa rewolucja 1905 roku

Rewolucja 1905 roku otworzyła drogę do powstania szeregu stronnictw politycznych i organizacji społecznych. Jej konsekwencje były jednak znacznie większe. W jaki sposób rewolta wpłynęła na rzeczywistość u progu XX wieku? Co zmieniła w życiu miast Królestwa Polskiego?

Kamil Śmiechowski

Święty Wojciech – praski biskup, który wpłynął na losy Polski

Święty Wojciech – pierwszy słowiański męczennik, współpracownik Chrobrego i katolicki patron Polski. Historia Adalberta miała wielki wpływ na dzieje Polski doby wczesnego średniowiecza. Kim był biskup, upamiętniany dziś zarówno przez Polaków jak i Czechów?

Izabela Śliwińska-Słomska

Potop szwedzki: nie tylko Andrzej Kmicic

Potop szwedzki - słyszał o nim niemal każdy Polak. Obrona Jasnej Góry, śluby lwowskie, klęska pod Ujściem weszły na stałe do narodowej mitologii. Jednak potop szwedzki to nie tylko te wydarzenia, a w ciągu pięciu lat drugiej wojny północnej wydarzyło się o wiele więcej.

Alexander Hamilton – Ojciec Założyciel czy ojciec amerykańskiego kapitalizmu?

Przez wielu kojarzony jest z banknotu dziesięciodolarowego oraz musicalu, poświęconego burzliwej historii jego życia. Kim był Alexander Hamilton oraz jakie zasługi położył dla amerykańskiego systemu finansowego? Czy można nazwać go „ojcem amerykańskiego kapitalizmu”?

Natalia Pochroń

Magdalena Heruday-Kiełczewska

Jan Rodowicz „Anoda”. Bohaterskie życie i zagadkowa śmierć

Jan Rodowicz „Anoda” zmarł w areszcie MBP 7 stycznia 1949 roku. Żołnierz AK, harcerz Szarych Szeregów, powstaniec warszawski, student architektury Politechniki Warszawskiej. To dużo jak na jeden, zaledwie dwudziestosześcioletni życiorys.

Pierwszy zamach stanu w II RP

W listopadzie 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, a jej pierwszy oficjalny rząd sformował socjalista Jędrzej Moraczewski. Sytuacja wewnętrzna była jednak daleka od stabilizacji. W nocy z 4 na 5 stycznia 1919 roku, młodemu państwu zagroził zamach stanu.

Michał Przeperski

Jan Zumbach w Afryce – od dowódcy Dywizjonu 303 do najemnika

Jan Zumbach był jedną z najbarwniejszych postaci w polskiej armii. Prowadził awanturnicze życie, kochał przygody i wyzwania, nie stronił od kobiet i alkoholu. Po wojnie imał się różnych zajęć – przemycał diamenty i luksusowe zegarki, prowadził restaurację, walczył jako najemnik w Katandze i Biafrze.

„Ja jako były partyzant...”. Kult Armii Ludowej w PRL

1 stycznia 1944 r. komuniści polscy przekształcili swoją organizację wojskową Gwardię Ludową w Armię Ludową. Chociaż w porównaniu do AK jej zasługi były niewielkie, a reputacja wątpliwa, jednak po drugiej wojnie światowej to właśnie AL oficjalnie wyniesiono na piedestał. Jej kultowi towarzyszyły konkretne treści polityczne.

Tomasz Leszkowicz

Początek ogólnopolskiego programu duszpasterskiego Wielkiej Nowenny

Powrót prymasa Stefana Wyszyńskiego z uwięzienia otworzył możliwość realizacji programu Wielkiej Nowenny, który miał przygotować Polaków do obchodów tysiąclecia Chrztu Polski. Jakie kroki przedsięwziął przywódca polskiego Kościoła?

Michał Białkowski

Umizgi kawalerów po staropolsku

Czym w I Rzeczpospolitej były konkury i w jaki sposób mężczyzna starał się o rękę kobiety? Czy wiek kandydata na męża miał znaczenie? Na czym polegały obrzędy przedślubne?

Anna Wójciuk

„Niech mnie przejadą”. Opór chłopów polskich wobec kolektywizacji rolnictwa

Przywiązanie do uprawianej ziemi jest dla rolników jedną z kluczowych wartości, a próby odebrania jej mogą budzić gniew i sprzeciw. Opór chłopów wobec kolektywizacji był jednym z elementów przeciwstawiania się próbom stalinizacji Polski.

Tomasz Leszkowicz

Czy wikingowie stworzyli Ruś?

W połowie XVIII wieku w carskiej Rosji rozgorzał spór o korzenie średniowiecznej Rusi. Jaki wpływ na proces tworzenia państwa mieli Skandynawowie? Kiedy przybysze z północy zainteresowali się podbojem Europy Wschodniej?

Michał Beczek

Niesłychane morderstwo w klasztorze karmelitów

Ta zbrodnia wstrząsnęła Lwowem. W 1925 roku w klasztorze karmelitów zamordowany został ksiądz Jan Idec. Dlaczego do tego doszło? Kto okazał się sprawcą?

Mariusz Gadomski

Rafał Łatka , Filip Musiał

Początek dialogu operacyjnego SB z ks. Henrykiem Gulbinowiczem

Na czym polegała gra operacyjna Służby Bezpieczeństwa, której celem był ks. Henryk Gulbinowicz? Czy duchowny miał świadomość ewentualnych konsekwencji spotkań z funkcjonariuszami SB?

Mateusz Balcerkiewicz , Jakub Jagodziński

Szczepionki czy antyszczepionkowcy? 300 lat historii

W obliczu powszechnych szczepień na koronawirusa wracają znane od lat pytania o bezpieczeństwo tego zabiegu. Sprawdzamy, jak w przeszłości przebiegały szczepienia, jakie skutki przyniosły oraz skąd wzięły się ruchy antyszczepionkowe i jakie argumenty podawały.

Wspomnienia więźnia pawilonu X więzienia mokotowskiego

„To były wyjątkowe kanalie, specjalnie przeszkoleni szubrawcy, mieszanina chamstwa i brutalności” – wspominał Tadeusz Denkowski swoje przesłuchania w osławionym więzieniu na Rakowieckiej

Tadeusz Denkowski

Czy Heinrich Schliemann faktycznie odkrył Troję?

Heinrich Schliemann był poszukiwaczem skarbów, który zafascynowany „Iliadą” Homera dokonał przełomowych odkryć XIX wieku – zlokalizował i zbadał Troję i Mykeny. Jakie znaczenie dla nauki miały badania prowadzone przez tego kontrowersyjnego, niemieckiego archeologa?

Boże Narodzenie w 1917 roku

Czas Bożego Narodzenia w 1917 roku nie był typowym okresem radości. Świąteczne dni zdominowane zostały raczej przez refleksje, w niektórych przypadkach zamieniające się w złość powodowaną wszechobecną bezsilnością. Trwający od trzech i pół roku konflikt światowy zdążył odcisnąć swe piętno praktycznie na wszystkich.