Alexander Hamilton – Ojciec Założyciel czy ojciec amerykańskiego kapitalizmu?
Alexander Hamilton urodził się 11 stycznia 1755 roku na wyspie Nevis, jako drugi syn Rachel Fawcett Levien i Jamesa Hamiltona. Rodzice Alexandra nie byli małżeństwem – jego zawarcie uniemożliwił wcześniejszy związek matki i trudności z uzyskaniem rozwodu. Ten fakt znacząco wpłynął na losy młodego Hamiltona. Status nieślubnego dziecka pozbawiał bowiem jego, jak i starszego o dwa lata brata Jamesa Jr., prawa do pobierania edukacji szkolnej. W dużej mierze utrudniał to także tułaczy tryb życia. Ojciec pracował jako kupiec, lecz brakowało mu szczęścia do interesów, a także zdolności do zagrzania stałego miejsca. W konsekwencji Hamiltonowie często się przeprowadzali, wędrując z wyspy na wyspę. To też sprawiło, że edukacja synów ograniczyła się do prywatnego korepetytora czy też później – małej żydowskiej szkoły, otwartej dla nieślubnych dzieci.
Alexander Hamilton na awersie banknotu dziesięciodolarowego, domena publiczna. Alexander Hamilton w młodości
Szczęście nie sprzyjało rodzinie Hamiltonów. Gdy Alexander miał 10 lat, ojciec postanowił porzucić rodzinę, zostawiając ją w biedzie oraz z nigdy niezaleczoną raną. Aby zmniejszyć stratę i utrzymać rodzinę, matka Aleksandra otworzyła sklep, on sam zaś podjął pracę w firmie Nicolasa Crugera. Nie trwało to jednak długo. Wkrótce po tym w 1768 roku Alexandra oraz Jamesa Jr. opuściła także matka, umierając na żółtą febrę. Młodzi Hamiltonowie przeszli pod opiekę jej krewnego – Petera Lyttona. Ponieważ jednak nieszczęścia chodzą parami – po dwóch latach zmarł również i on. To też spowodowało rozdzielenie braci. James Jr. trafił na praktykę do swego przyszłego pracodawcy, Alexander zaś zamieszkał u kupca Thomasa Stevensa. Przez cały ten czas kontynuował pracę jako kupiec, oprócz tego zaczął pisywać własną poezję i eseje do lokalnej gazety. Szybko przyszło mu spożytkować tę umiejętność.
W 1772 roku wyspę Saint Croix nawiedził huragan, który pozostawił za sobą pokaźne spustoszenie. Wykorzystując pisarski zmysł, młody Alexander Hamilton opisał ów fakt w lokalnej gazecie, czym zwrócił na siebie uwagę pastora Hugho Knoxa. Dzięki pomocy duchownego udało się zebrać środki, za które Hamilton mógł wyjechać na studia King’s College (obecnie Uniwersytet Columbia) do Nowego Jorku. Szlachetne pobudki nie były jednak jedynym, czym kierował się Knox. Pastor miał w tym również swoje cele – głęboko ufał, iż Alexander wykształci się na lekarza, którego tak bardzo brakowało wówczas na wyspie. Szybko okazało się jednak, że nadzieje Knoxa były płonne. Wyjechawszy z wyspy, Hamilton nie chciał na nią nigdy powracać. Los napisał dla niego zgoła odmienny scenariusz.
Alexander Hamilton w mundurze artylerzysty, obraz Alonzo Chappela, 1804 rok, domena publiczna Alexander Hamilton i wojskowa droga na szczyt
Gdy Alexander Hamilton przybył do Nowego Jorku, miał równo 18 lat. Młody syn prowincji niemal od razu dał się poznać jako zdolny, błyszczący wiedzą i politycznym zmysłem student, o czym przekonać się można było łatwo w artykułach, publikowanych na łamach „New York Gazetteer”. W tekstach udowodnił niejednokrotnie swoje planistyczne myślenie i dalekowzroczność, przewidując m.in. ryzyko wybuchu wojny między koloniami a Wielką Brytanią. Co więcej, jako niespełna dwudziestoletni, pozbawiony doświadczenia chłopak, śmiało i nie bez słuszności wypowiadał się także na tematy wojskowe. Przekonywał np. o wyższości małych, nieregularnych potyczek amerykańskiej milicji na pustyni nad regularną walką na otwartym polu czy o możliwości wykorzystania Francji dla amerykańskiej sprawy. Jak się okazało – obydwie opinie okazały się trafione.
Ów strategiczny zmysł sprawił, że tuż po wybuchu wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, Hamilton porzucił ukochane studia i dołączył do Armii Kontynentalnej, awansując szybko na stopień podpułkownika i do roli adiutanta dowodzącego nią generała Washingtona. Po licznych walkach oraz strategicznym dowództwie m.in. w bitwie pod Yorktown, wojskowa przygoda Hamiltona dobiegła końca. Stany Zjednoczone wywalczyły swą niepodległość, Alexander zaś – przerzucił karierę na polityczne tory.
Polityczna kariera Alexandra Hamiltona
Po dość krótkim, lecz jakże intensywnym epizodzie wojskowym, Alexander Hamilton przeszedł do służby cywilnej. Mężczyzna objął urząd poborcy podatkowego, w międzyczasie ukończył też prawo i uzyskał tytuł adwokata. Znacznie większymi zgłoskami w historii jego życia zapisała się jednak jego działalność polityczna. W tej zaś imigrant z wysp odegrał niebywałą rolę. W pierwszej kolejności pełnił funkcję delegata z Nowego Jorku na Kongres Filadelfijski, obradujący od 14 maja 1787 r., którego głównym celem było wprowadzenie poprawek do obowiązujących od 1781 r. „Artykułów Konfederacji”. Mimo iż podczas obrad Konwencji wygłosił zaledwie jedno przemówienie, w niezwykle błyskotliwy i przekonujący sposób wyartykułował swoje poglądy oraz przedstawił wizję idealnego ustroju. Znacznie większą rolę odegrał jednakże w ratyfikacji konstytucji. Ponieważ istniało uzasadnione ryzyko, że Nowy Jork odmówi zatwierdzenia dokumentu, Hamilton występujący pod pseudonimem „Publicus”, do spółki z Jamesem Madisonem i Johnem Jayem napisał cykl 85 komentarzy do konstytucji, opublikowanych pod nazwą „The Federalist”. Wzmożone starania i akcja propagandowa przyniosły zamierzone skutki. 26 lipca 1788 roku Nowy Jork – jako jedenasty stan – ratyfikował konstytucję.
Alexander Hamilton - portret pędzla Johna Trumbulla, 1806 rok, domena publiczna. Rozważając tę sferę aktywności Hamiltona, warto wspomnieć o jego poglądach politycznych. Ustrój państwa, za jakim optował, znacząco odbiegał od znanego większości wyobrażenia USA. Alexander Hamilton zdecydowanie nie był republikaninem. Nie był też demokratą. Mało tego – należał do zagorzałych przeciwników tego systemu. Mężczyzna w dość niewybredny sposób wypowiadał się na jego temat, wyrażając sceptycyzm dla rządów ludu, a do niego samego – pogardę. Dowiódł jej dobitnie w jednej z wypowiedzi, przekonując:
Lud! Lud! Toż to tylko ogromne zwierzę! Lud łatwo oszukać i odwieść od powziętego zamiaru. Lud jest jak dziecko, można odwrócić jego uwagę zabawkami, a kiedy jest nieposłuszny, należy go karać. Rządzenie jest sprawą zbyt poważną, by pozwolić ludowi na wtrącanie się do polityki.
W zamian preferował władzę elity finansowo-przemysłowej, kierującej państwem pod kontrolą króla. Hamilton opowiadał się za ustrojem monarchistycznym oraz silnym, scentralizowanym państwem z ograniczonymi kompetencjami stanów. Pomimo wielu dokonań, tychże poglądów demokracja amerykańska nigdy mu nie wybaczyła.
Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!
Alexandra Hamiltona awans na sekretarza skarbu
Działalność na rzecz ratyfikacji konstytucji stanowiła furtkę do politycznej kariery Hamiltona. 11 września 1789 roku powołany został na stanowisko sekretarza stanu w gabinecie znanego z czasów wojny, teraz już prezydenta, Washingtona. Zasługi, jakimi się wsławił pełniąc tę rolę, są zdecydowanie nie do przecenienia. Bez cienia przesady można powiedzieć, iż stworzył nie tylko podstawy, ale i solidny fundament amerykańskiego systemu finansowego. Pierwszą rzeczą, za jaką się zabrał, było uporządkowanie systemu kredytowego i długów publicznych, czego założenia wyłożył w referacie z 14 stycznia 1790 roku. Dokument ten, zawierający wytyczne nowego systemu kapitalizacji, po dziś dzień należy do najważniejszych w historii amerykańskiej skarbowości. Oprócz tego doprowadził też do wprowadzenia akcyzy od napojów alkoholowych oraz cła na towary importowane. Największym osiągnięciem, a zarazem spełnieniem marzeń Hamiltona, było jednak utworzenie w 1791 roku Banku Narodowego. Mimo iż pełna centralizacja systemu bankowego się nie powiodła, nowa instytucja umożliwiła spłatę długu wewnętrznego i zewnętrznego oraz stworzyła system monetarny, który przetrwał w Stanach Zjednoczonych do 1873 roku.
Generał Washington składa urząd Naczelnego Wodza, obraz Johna Trumbulla, 1817 rok, domena publiczna. Polityczna emerytura i kontrowersyjna śmierć Alexandra Hamiltona
Funkcję sekretarza skarbu Alexander Hamilton pełnił do 31 stycznia 1795 roku. W tym też dniu zrezygnował z urzędu i powrócił do prawniczej aktywności. Wyjście z gabinetu nie oznaczało jednak definitywnego zerwania z polityką. Szybko znów powrócił w jej kręgi, tyle, że tym razem na znacznie mniej korzystnej pozycji. Początkowo cieniem na jego karierze położyła się nagonka zainicjowana m.in. przez Jamesa Monroe, który w serii obraźliwych pamfletów oskarżył byłego sekretarza skarbu o pozamałżeński romans i próbę zatuszowania go za pomocą nadużyć finansowych. Mimo iż aferę udało się zakończyć polubownie, na politycznym horyzoncie pojawił się kolejny problem – wybory prezydenckie, które doprowadziły do zaognienia stosunków z Aaronem Burrem, wiceprezydentem USA w latach 1801 – 1805. Alexander był jego zagorzałym przeciwnikiem, stąd gdy ten zgłosił swą kandydaturę na urząd gubernatora Nowego Jorku, Hamilton wytoczył przeciwko niemu ciężkie medialne działa.
Na rozwój sytuacji nie trzeba było długo czekać. Nie otrzymawszy żądanych przeprosin, Aaron Burr wyzwał rywala na pojedynek. Do starcia doszło 11 lipca 1804 roku o godzinie 7 rano nad rzeką Hudson w New Jersey. Walka, której ze wstrzymanym oddechem przyglądały się niemal całe Stany Zjednoczone, zakończyła się dla Alexandra Hamiltona tragicznie. Został śmiertelnie postrzelony i następnego dnia zmarł. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 14 lipca 1804 roku. Wobec tragizmu sytuacji, na szczególną uwagę zasługuje pozostawiające sporo niejasności zachowanie Hamiltona. Historycy przyznają dziś bowiem jednomyślnie, iż mężczyzna – nie oddając ani jednego strzału – niemal pozwolił się zabić, pozostawiając żonę i siedmioro dzieci. Czy za tą decyzją przemawiały względy osobiste czy polityczne – nie wiadomo. Pewne jest natomiast, iż szczególny pojedynek dwóch osób, odgrywających niepoślednią rolę w państwie, wywołał ogromny szok i trwale zapisał się w historii Stanów Zjednoczonych.
Aaron Burr, rysunek z „The New Student's Reference Work”, 1914 rok, domena publiczna. Alexander Hamilton był bez dwóch zdań wybitną postacią. Pomimo kontrowersyjnych dziś poglądów, nie sposób odebrać mu ogromnych zasług, jakie odegrał dla ustroju i państwowości Stanów Zjednoczonych. Niezwykle istotną rolę i fenomen mężczyzny najpełniej oddają słowa, wygłoszone na uroczystości pogrzebowej przez Gouverneura Morrisa:
W czasie, gdy powstawał nasz rząd, byliśmy bez pieniędzy, ale nie bez zasobów. Aby je uruchomić oraz zaprowadzić porządek w finansach, prezydent Washington poszukiwał wybitnych talentów i – przede wszystkim – nieskazitelnej uczciwości. Wszystko to znalazł w Alexandrze Hamiltonie.
Bibliografia:
- Gunderson Jessica, The real Alexander Hamilton. The truth behind the legend, wyd. Compass Point Books, North Monkato, Minnesota 2019.
- Nowak Bartłomiej, Alexander Hamilton – „ojciec kapitalizmu amerykańskiego”, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie. Zeszyty Studenckie”, nr I , 2008, s. 37-51, [dostęp: 5 stycznia 2020 roku] http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/29200/004.pdf
- Rusinowa Izabella, Alexander Hamilton, wyd. Wrocław: Ossolineum, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1990.
- Szyszkowski Wacław, Twórcy Stanów Zjednoczonych: Waszyngton, Jefferson, Hamilton, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1980.
- Worth Richard, Alexander Hamilton and Aaron Burr, wyd. Enslow, New York 2019.
Redakcja: Mateusz Balcerkiewicz
