Historia społeczna

Tomasz Leszkowicz , Grzegorz Nogal

Noc kryształowa – haniebny pogrom Żydów

Noc kryształowa stała się symbolem szczególnie haniebnego pogromu Żydów. W dziejach miało miejsce wiele pogromów. Ale żaden nie został zorganizowany przez władze państwowe, nie był tak masowy i tak gwałtowny. Żaden nie stanowił preludium do Holocaustu. A noc kryształowa wypełniła wszystkie te warunki...

Michał Przeperski

Reportaże/relacje

15 sierpnia, 11 listopada i nie tylko... – defilady wojskowe w II RP galeria

Defilada wojskowa to jedna z najpopularniejszych form czczenia świąt państwowych, dlatego często urządzana jest przy okazji takich uroczystości jak Święto Wojska Polskiego 15 sierpnia czy Święto Niepodległości 11 listopada. Jak wyglądały defilady w II Rzeczpospolitej, w której armia odgrywała niezwykle ważną rolę? I z jakich innych okazji były urządzane? Zapraszamy do obejrzenia wyboru fotografii z tamtego okresu!

Andrzej Chwalba , Wojciech Harpula

Czym były serwituty?

W przeszłości serwituty były przedmiotem nieustannych zatargów między wsią a dworem. Czym były i w jaki sposób usankcjonowano ich istnienie? I gdzie obecnie funkcjonują relikty serwitutów?

Adam Rafał Kaczyński – „Sowietyzacja Wołynia 1944-1956” – recenzja i ocena

W powszechnej świadomości naszego społeczeństwa region Wołynia kojarzy się z ludobójstwem dokonanym w 1943 roku na tamtejszej ludności polskiej przez ukraińskich nacjonalistów. Adam Kaczyński w swojej najnowszej publikacji ukazuje nam natomiast nieznane do tej pory sposoby unifikacji ziemi wołyńskiej z resztą Związku Sowieckiego w latach 1944–1956….

Konrad Ruzik

„Prywaciarze. Biznes w Peerelu 1945–1989” – recenzja i ocena

W Manifeście PKWN z 22 lipca 1944 roku, podkreślano, „że inicjatywa prywatna, wzmagająca tętno życia gospodarczego, również znajdzie poparcie państwa”. W praktyce przez cały okres trwania gospodarki centralnie planowanej, władza komunistyczna w mniejszym lub większym stopniu zwalczała obywateli, którzy chcieli handlować czy też produkować na własną rękę. O losach tak zwanych „prywaciarzy” i ich zmagań z peerelowską biurokracją, przeczytamy w ciekawej publikacji wydanej przez Ośrodek Karta.

Maciej Gach

Tędy szli czerwoni. Sowieckie gwałty na Polkach w 1945 roku

Do niedawna uważano, że to jedynie Niemki były ofiarami gwałtów dokonywanych przez czerwonoarmistów. Przez dziesięciolecia to był temat tabu, również w Polsce. Polskie ofiary gwałtów nie chciały głośno mówić o swojej tragedii.

Jakub Gałęziowski

Jan bez Ziemi: legendarny tyran czy prawdziwy król?

Utrwalony w popkulturze dzięki legendzie o Robin Hoodzie Jan bez Ziemi stał się najsławniejszym tyranem w średniowiecznej historii Anglii i synonimem złego władcy. Jednak czy rzeczywiście zasługuje na takie miano?

Rafał Gumiński

5 najciekawszych propozycji IPN w listopadzie

Oto 5 interesujących pozycji wydawniczych IPN. Wśród nich znajdują się: „Alfred Szklarski – sprzedawca marzeń. Pierwsza biografia twórcy przygód Tomka Wilmowskiego”, „Wspomnienia ocalonego. Wołyń 1941–1944” i „Pan Tadeusz – media pamięci”.

Tomasz Sikorski, Urszula Kozłowska

Istota korporacjonizmu

Encyklika „Quadragesimo anno” z 1931 roku określała stosunek Kościoła do korporacjonizmu jako najlepszej drogi do odnowy dawnego porządku społecznego. Socjolog Andrzej Niesiołowski (zm. 1945) był również zwolennikiem tej doktryny. Jego artykuł poświęcony korporacjonizmowi jest ciekawym dokumentem chwili oraz wykładnią poglądów uczonego na temat relacji między państwem i społeczeństwem.

Żona, córki i kochanki, czyli wszystkie kobiety Jerzego II

Jerzy II w przeciwieństwie do swojego ojca odnalazł szczęście w małżeństwie. Poślubiona mu Karolina Ansbach należała do kobiet umiejących wywalczyć sobie pewną dozę niezależności, nawet w niesprzyjającym systemie społecznym i prawnym.

Magdalena Makówka

Tą zbrodnią żyło całe przedwojenne Wilno. Oddała cztery strzały do kochanka

Rozczarowanie ogarnęło widzów, gdy na salę wprowadzono oskarżoną. Ludzie myśleli utartymi schematami: skoro morderczyni, to musi być piękna. Ma się rozumieć, urodą niebezpieczną i tajemniczą, ale olśniewającą. Maria Pielkowa raczej nie spełniała tych kryteriów.

Mariusz Gadomski

Andrzej Chwalba, Wojciech Harpula – „Cham i pan. A nam, prostym, zewsząd nędza?”

Zaskakująca odpowiedź na „Ludową historię Polski”. Każdy z rozdziałów to wieloaspektowa i wciągająca opowieść o historycznej roli oraz codziennej egzystencji ludzi, którzy stanowili trzy czwarte mieszkańców ziem Polski.

Tadeusz Borowski, Krystyn Olszewski, Janusz Nel Siedlecki – „Byliśmy w Oświęcimiu” – recenzja i ocena

Wydana po raz pierwszy w 1946 roku książka „Byliśmy w Oświęcimiu” za sprawą Wydawnictwa Słowne wreszcie doczekała się wznowienia. I od razu stała się bestsellerem.

Iwona Szymichowska

Jakub Gałęziowski – „Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny”

Jakub Gałęziowski w książce „Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny” mierzy się z trudnym tematem wojennej przemocy seksualnej. Jakie miejsce zajęły w społeczeństwie tzw. dzieci wojny (children born of war)? Jakie były losy ich matek w powojennej Polsce?

„ODESSA – polskie ślady” – recenzja i ocena

Nietypowo, bo w formie mapy. Ale zarazem intrygująco, bo wraz z otwieraniem mapy wkraczamy w zupełnie inny świat...

Ewelina Piątkowska

Konkursy

Konkurs: Od Dzierżyńskiego do Putina. Służby specjalne Rosji w walce o dominację nad światem 1917-2036

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Od Dzierżyńskiego do Putina. Służby specjalne Rosji w walce o dominację nad światem 1917-2036” Wydawnictwa Rebis.

Redakcja

Jak trup ukryty w koszu podróżował pociągiem z Mińska do Moskwy

W 1903 roku pociąg osobowy z Mińska z donośnym gwizdem lokomotywy wjechał na stację kolei brzeskiej w Moskwie. Po niespełna kwadransie zgiełk ucichł. W opustoszałym pociągu, który wciąż stał na stacji, przebywała już tylko obsługa. Kolejarz mijający wagon bagażowy poczuł w nozdrzach mdlący odór...

Mariusz Gadomski

„Czy Dolores już występowała?” Historia Sylvina Rubinsteina

Fragmenty biografii żydowskiego tancerza flamenco, publikujemy we współpracy z Wirtualnym Sztetlem, portalem Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

„LIPCOWI. Twarze Ofiar Obławy Augustowskiej″ – Instytut Pileckiego zaprasza na wystawę!

Wystawę „LIPCOWI. Twarze Ofiar Obławy Augustowskiej″ możecie zobaczyć do 31 października na warszawskim skwerze Hoovera.

Stoczniowa kooperacja w Stoczni Gdańskiej

Jednym z najważniejszych pojęć, które naprawdę oddawało specyfikę pracy w Stoczni Gdańskiej i charakteryzowało zatrudnianych tam ludzi, była odmieniana przez wszystkie przypadki „kooperacja”, określana też „nerwem produkcji”.

Konrad Knoch

Wiesława Izabela Rudź, Krzysztof Rudź – „W krainie kondorów” – recenzja i ocena

Małżeństwo Rudziów przemierzyło prawie 70 tysięcy kilometrów przez 8 krajów Ameryki Południowej. Jak dużo o kulturze i historii tego kontynentu można się dowiedzieć w trakcie 810 dni podróży?

Piotr Bejrowski

Edukacja po staropolsku

Już na początku XVI wieku do Polski zaczęły docierać echa renesansu. Wraz z nowymi trendami zaczął się również boom na edukację. Młodzi synowie szlacheccy spędzali czas z domowymi preceptorami, wyjeżdżali w długie podróże edukacyjne, chłonęli wiedzę i doświadczenie… zbierane czasem także w pijatykach i rozróbach. Taka to była staropolska edukacja.

Sebastian Adamkiewicz

Sprawa Dreyfusa – pomyłka, która ukształtowała fundament ustrojowy III Republiki Francuskiej

Sprawa Dreyfusa to dziś jeden z najbardziej znanych skandali politycznych. Historia zna niemało przykładów niesprawiedliwego oskarżenia jednostek i skazania ich na najsurowszą karę, z wyrokiem śmierci włącznie. Skąd więc tak duża popularność nieszczęsnego losu francuskiego oficera?

Zapraszamy do udziału! Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Historia szkolnictwa polskiego 1945–1989”

Zgłoszenia należy przesyłać do 31 października 2022 r.

Konkursy

Konkurs: Wiek nie–pokoju. Współzależność jako źródło konfliktu

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Wiek nie–pokoju. Współzależność jako źródło konfliktu” Wydawnictwa Krytyki Politycznej.

Redakcja

Mark Leonard – „Wiek nie–pokoju. Współzależność jako źródło konfliktu”

Mark Leonard w książce „Wiek nie-pokoju. Współzależność jako źródło konfliktu” porusza temat ogarniających nas zewsząd konfliktów. Co powoduje, że mimo globalizacji ilicznych udogodnień technologicznych społeczeństwa są skłócone? Czy jesteśmy zmęczeni pokojem? A może zjawiska napięć społecznych mają naukowe wyjaśnienie?

Wywiady

Świat wikingów oczami Hollywood

O wczesnośredniowiecznej Skandynawii i nowym serialu dokumentalnym National Geographic – „Czas wikingów” rozmawiamy z jego producentką Anna O'Malley.

Jakub Jagodziński

Multimedia

Fundacja „Mówią wieki” ruszyła z nowym projektem o Zbrodni Katyńskiej

W sieci dostępna jest wielojęzyczna platforma internetowa poświęcona Zbrodni Katyńskiej. Inicjatywę wspiera Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Katastrofa kysztymska – tragedia na Uralu

Katastrofa kysztymska i jej tajemnice: W 1957 roku w ZSRR doszło do poważnej awarii nuklearnej. W jej wyniku zmarło ponad 200 osób, a blisko pół miliona zostało narażonych na działanie promieniowania. Sowieckie władze przez lata ukrywały prawdę o wydarzeniach z regionu Czelabińska. Rosjanie przyznali się do katastrofy dopiero w 1992 roku.

Mateusz Raj

Szymon de Montfort – fanatyczny despota i reformator

Grób jednego z ojców demokracji przedstawicielskiej stał się celem pielgrzymek kolejnych pokoleń. Napoleon Bonaparte określił go mianem „jednego z największych Anglików”. Szymon z Montfort był jednak przede wszystkim człowiekiem swoich czasów.

Rafał Gumiński

Konferencja | Miasto, twierdza, garnizon

Historie miast dzisiejszej północnej i zachodniej Polski, a więc terenów, które wchodziły w skład Królestwa Prus w XIX w. i na początku XX w., trudno w pełni zrozumieć i przedstawić bez uwzględnienia istniejących w nich garnizonów i twierdz. Połączenie tych perspektyw z nadal niesłusznie jest dość rzadko spotykane w rodzimej historiografii.

Centrum Kultury „Zamek” zaprasza na Jarmark Jadwiżański!

2 października we Wrocławiu będzie można wziąć udział w Jarmarku Jadwiżańskim. Spotkacie tam kuglarzy i linoskoczków. Jakie jeszcze atrakcje przewidzieli organizatorzy w tym roku? Sprawdźcie!

Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie zaprasza na wystawę „Wielka Lechia – wielka ściema”

14 sierpnia br. ruszyła wystawa „Wielka Lechia – wielka ściema”. Można ją zobaczyć do 26 lutego 2023 r. Ekspozycja skupia się na najbardziej popularnych teoriach związanych z istnieniem Wielkiej Lechii i poddaje je dyskusji. Celem inicjatywy jest zwrócenie uwagi, jak bardzo ważna jest rzetelna edukacja historyczna.

Jeffrey Dahmer - kim był „Kanibal z Milwaukee”? 18+

Wabił młodych mężczyzn, odurzał i bestialsko mordował – chociaż opis ten sam w sobie brzmi przerażająco, dużo straszniejsze było to, co działo się później. Przez blisko dekadę Jeffrey Dahmer zabił co najmniej siedemnaście osób, stając się jednym z najgroźniejszych seryjnych morderców w historii Stanów Zjednoczonych. Jak to wszystko się zaczęło? Uwaga: materiał zawiera brutalne opisy.

Ciekawostki i rocznice

Londyńskie slumsy ponad 100 lat temu GALERIA

Jack London był nie tylko autorem cenionych powieści jak „Martin Eden”, „Zew krwi” czy „Biały Kieł”. Amerykański pisarz pracował też jako fotoreporter, a jednym z jego dzieł była książka „The People of the Abyss”, dokumentująca nędzę mieszkańców dzielnicy Whitechapel.

Jakub Jagodziński

Ciekawe propozycje wydawnictwa Ośrodka Karta we wrześniu!

„Prywaciarze. Biznes w Peerelu 1945–1989” to praca zbiorowa, w której poznajemy wspomnienia przedsiębiorców. Ludzi zmuszonych do zmagań ze zideologizowanym państwem. „Siła bezsilnego. Reportaż z pierwszego uwięzienia” to opowieść Václava Havla o początkach Karty 77 (inicjatywy działającej w Czechosłowacji na rzecz praw człowieka).

Zofia Kossak i „Żegota” – nowości w Muzeum POLIN z okazji 80. rocznicy powstania Komitetu Pomocy Żydom

Przybliżamy historię tej tajnej organizacji i ludzi ją tworzących. Poznaj naszą kolekcję, przeczytaj nowości wydawnicze, weź udział w dyskusji o Sprawiedliwych.

Jak wyglądał ceremoniał pogrzebowy brytyjskich monarchów?

Ostatnia ziemska droga człowieka należy do wydarzeń podniosłych i zrytualizowanych, zwłaszcza gdy dotyczy ona królów. Pogrzeby brytyjskich monarchów były pompatyczne, ale z pewnych względów też nietuzinkowe. Jak królewski ceremoniał pogrzebowy zmienił się na przełomie wieków?

Natalia Stawarz

„Oswobodzeni” – Instytut Pileckiego zaprasza!

Instytut Pileckiego zaprasza na spektakl pt. „Oswobodzeni”, który odbędzie się w piątek 16 września, o godz. 19.00, w siedzibie Akademii Sztuk Pięknych przy ul. Wybrzeże Kościuszkowskie 39 w Warszawie.

Newsy

W Warszawie trwa XVI Kongres Numizmatyczny - najważniejsze wydarzenie tego typu na świecie

W Warszawie trwa XVI Kongres Numizmatyczny organizowany pod auspicjami Międzynarodowej Rady Numizmatycznej. Bierze w nim udział ok. 700 uczestników, w większości stacjonarnie. To najważniejsze wydarzenie tego typu na świecie.

Nauka w Polsce

IV Kongres Zagranicznych Badaczy Dziejów Polski w Krakowie

Jesienią, w dniach 19-22 października 2022 roku, w Krakowie odbędzie się ważne dla świata nauki międzynarodowe wydarzenie, czyli IV Kongres Zagranicznych Badaczy Dziejów Polski, pod honorowym patronatem Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Tomasza Grodzkiego oraz Prezydenta Miasta Krakowa Jacka Majchrowskiego.

Wywiady

Magdalena Staręga: Stocznia Gdańska jest miejscem unikalnym w skali Europy

Stocznia Gdańska to nie tylko miejsce narodzin Solidarności. Dawniej był to także jeden z największych zakładów w kraju, dający zatrudnienie i szanse na awans społeczny tysiącom ludzi, polskie okno na świat oraz światowy lider w budowie baz rybackich. Na czym polega wyjątkowość tego miejsca? I jak pogodzić jego złożoną historię z dynamiczną rozbudową miasta? Nad tym zastanawia się dr Magdalena Staręga z Europejskiego Centrum Solidarności.

Trzech królów przestępczości: Rothstein, Luciano, Lansky

Mafia wydaje się być wieczna, wszechobecna i zawsze ukryta w cieniu. To jednak także struktura, która się reformuje, warto więc przyjrzeć się trzem postaciom, których działania doprowadziły do powstania nowoczesnej amerykańskiej mafii, czyli syndykatu. Ci ludzie to Arnold Rothstein, Charles „Lucky” Luciano oraz Meyer Lansky.

Jędrzej Dudkiewicz

Ciekawostki i rocznice

Co dzieje się po śmierci Elżbiety II? Operacja „London Bridge”

Gdy świat obiegła informacja o śmierci Elżbiety II, władze brytyjskie wdrożyły już operację „London Bridge”, czyli specjalną procedurę regulującą sposób postępowania po odejściu królowej. Jak wygląda plan działania po śmierci królowej?

„Historical Approach to Russian–German Relations” – spotkanie on–line Uniwersytetu Nowojorskiego

Już dziś o godz. 19.00 Uniwersytet Nowojorski zaprasza na konferencję pt. „Historical Approach to Russian–German Relations”, która odbędzie się w formie zdalnej na platformie Zoom. Obowiązuje wcześniejsza rejestracja!

Beletrystyka

Titanic - ostatnia noc morskiego olbrzyma

Podróż Titanikiem długi czas przypominała piknik. Przyszedł jednak moment, w którym piknik zamienił się w koszmar.

Walter Lord

Niepokorna Stocznia Gdańska

Powojenna historia Polski to okres burzliwych wydarzeń społecznych, w tym szczególnie protestów. Najważniejszą ich areną była Stocznia Gdańska – kluczowy dla rodzimej gospodarki zakład przemysłowy. Jak stoczniowcy z Gdańska walczyli o swoje?

Judyta Bielanowska

Remigiusz Krzysztof Zygarowicz

Polskie bombowce nad Berlinem, czyli kampania wrześniowa oczami polskiej prasy

Podczas gdy kampania wrześniowa przynosiła polskiej armii kolejne porażki, nadwiślańska prasa nieustannie donosiła o zwycięstwach naszej armii i zachodnich sojuszników. Każda gazeta miała własną wizję tych sukcesów.

Wystawa STOCZNIA | Człowiek. Przemysł. Miasto

Ponad 150 lat dziejów miasta i stoczni w Europejskim Centrum Solidarności.

Jasenovac – „Auschwitz Bałkanów”

Okrutna śmierć zadawana prymitywnymi metodami w imię nacjonalizmu w najgorszej, szowinistycznej wersji? Polacy znają to z Wołynia i Galicji Wschodniej z lat drugiej wojny światowej. Serbowie w tym samym czasie doznali tego samego z ręki Chorwatów. Centrum zbrodni był obóz Jasenovac. 80 lat temu w obozie miały miejsce makabryczne „zawody”.

Bohdan Piętka

Jakub Lewicki – „Regeneracja i modernizacja. Architektura Lwowa okresu dwudziestolecia międzywojennego” – recenzja i ocena

Na przełomie XIX i XX wieku Lwów zyskał rangę najważniejszego ośrodka architektonicznego na ziemiach polskich. Chociaż wybuch I wojny światowej znacząco zahamował rozwój miasta, pod koniec lat trzydziestych ponownie stało się ono stolicą polskich architektów. Do momentu wybuchu kolejnej wojny…

Wojna i pamięć – spotkanie Instytutu Pileckiego

We wtorek 23 sierpnia 2022 r. o godz. 19.00 Instytut Pileckiego zaprasza na wydarzenie artystyczne pt. „Wojna i pamięć”, które odbędzie się w budynku Akademii Sztuk Pięknych przy ul. Wybrzeże Kościuszkowskie 39 w Warszawie.

Jak Sowieci prezentowali wojnę polsko-bolszewicką w filmach fabularnych?

Polska szlachta prześladująca robotników i chłopów, Wojsko Polskie niszczy i rabuje, a Piłsudski, nie przerywając pasjansa, wydaje kolejne wyroki śmierci. Jak sowieckie agitfilmy prezentowały wojnę polsko-bolszewicką?

Andrzej Zawistowski

„Historia Chińczyków”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena

W lipcowym wydaniu Pomocnika Historycznego zaprezentowane zostały dzieje cywilizacji chińskiej od starożytnego cesarstwa, poprzez republikę, bastion komunizmu, mocny militarnie, ale ubogi gospodarczo i cywilizacyjnie. Wreszcie: państwo, które wyrosło na drugie mocarstwo świata.

Cezary Wołodkowicz

Reportaże/relacje

Alfonso X Mądry: król Kastylii, który sięgał gwiazd

W Muzeum Santa Cruz w Toledo trwa właśnie wystawa „Alfonso X El Sabio – dziedzictwo króla prekursora”, poświęcona jednemu z najwybitniejszych hiszpańskich władców. Jego osiągnięcia nie odnoszą się jednak do sfery wojny czy polityki, ale nauki. Kim był monarcha, z którego wynalazków korzystał sam Mikołaj Kopernik?

Justyna Zembrzycka

Tomasz Bonek – „Demony śmierci. Zbrodniarze z Gross-Rosen” – recenzja i ocena

Miejsce, przy którym Auschwitz określano mianem „sanatorium”. Obóz koncentracyjny Gross-Rosen uznawany jest za jeden z najcięższych nazistowskich obozów, o którym jednocześnie wciąż zbyt mało wiemy. Czy najnowsza książka Tomasza Bonka „Demony śmierci. Zbrodniarze z Gross-Rosen” ma szansę to zmienić?

Iwona Szymichowska

Lilly Hajdu: kiedy „mała” historia splata się z tą „wielką” (cz. 2)

Zawodowa pozycja węgierskiej psychoanalityczki Lilly Hajdu zaczęła się stabilizować, a jej wątpliwości odnośnie przyszłości znikać, gdy w Berlinie na Opernplatz płonęły już książki Freuda. Podobnie „spłonąć” miały jej nadzieje i plany na przyszłość.

Oliwia Gembalczyk

Karolina Trzeskowska-Kubasik – „Zbrodnie niemieckie w Lesie Wełeckim koło Buska-Zdroju” – recenzja i ocena

Egzekucje w Lesie Wełeckim to jedna z wielu zbrodni dokonanych przez niemieckiego okupanta na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej. Trudno uwierzyć, że musieliśmy czekać niemal osiemdziesiąt lat na pierwszą publikację poświęconą tym wydarzeniom.

Marek Chrzanowski