5 najciekawszych propozycji IPN w styczniu

Niniejsza praca jest próbą przedstawienia trudnej i kontrowersyjnej historii nielegalnych migrantów na granicy polsko-sowieckiej w okresie między I a II wojną światową. Głównymi bohaterami tej pracy są przeciwnicy pograniczników – nielegalni migranci, którzy w latach dwudziestych XX w. przekraczali granicę do ZSRS (państwa gwarantującego wówczas rozwój kulturalny Ukraińców, Białorusinów i Żydów), a na początku lat trzydziestych uciekali do Polski przed bolszewickimi represjami i głodem.

Książka opowiada o krwawo stłumionych przez komunistów protestach społecznych w stolicy ChRL (na słynnym placu Tiananmen) wybuchłych wiosną 1989 r., jak również wpływie tych wydarzeń na sytuację w PRL, gdzie praktycznie równolegle dokonywała się dekompozycja komunistycznego systemu władzy. Pierwsza tura częściowo wolnych wyborów nad Wisłą zbiegła się z masakrą na ulicach Pekinu, co przyczyniło się do spowolnienia tempa prodemokratycznych zmian w PRL, lecz ostatecznie nie zdołało ich zatrzymać.

Leksykon jawi się pionierskim opracowaniem naukowym. Nie tylko ukazuje skalę sowieckich represji w Polsce, proces masowych aresztowań i wywózek żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego, losy tysięcy Polaków w powojennej rzeczywistości, ale także proces sowietyzacji naszego państwa. Leksykon uzupełnił w znacznym stopniu polską bibliografię naukową.

Tomasz Leszkowicz w książce „Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej” przygląda się ponad 45 latom funkcjonowania sił zbrojnych podporządkowanych komunistom. Rekonstruuje metody kształtowania wyobrażeń o narodowej przeszłości i pokazuje, jak Główny Zarząd Polityczny WP zawłaszczał narodowe tradycje.

Książka ukazuje znaczący fragment dziejów Żydów krakowskich w okresie okupacji niemieckiej, szczególnie w czasie funkcjonowania obozu pracy, potem koncentracyjnego, w Płaszowie. Jest pracą popularnonaukową opartą na najbardziej wartościowych źródłach, głównie wytworzonych tuż po wojnie, mniej zaś na wspomnieniach publikowanych dziesiątki lat później i literaturze historycznej. Obóz w Płaszowie będący swoistą kontynuacją getta krakowskiego, ze względu na swoją rolę, specyfikę i ofiary zbrodni – tysiące krakowian, Żydów i Polaków – zasługuje na ciągłą pamięć. Tak, jak na stałą refleksję zasługują relacje polsko-żydowskie w czasie wojny i po wojnie. Były one i często nadal są tematem kłopotliwym, niewolnym od stereotypów i uproszczeń, nawet dziś odczuwa się pewne naciski i pokusy idealizowania tego fragmentu historii. Podstawą dokumentacyjną publikacji są bogate zbiory w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej i Żydowskiego Instytutu Historycznego, ale również Archiwum Narodowego w Krakowie, Muzeum Krakowa, czy elektroniczne kopie relacji z Instytutu Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem. Ponieważ oryginalne akta dotyczące tej tematyki zachowały się fragmentarycznie, bezcennym źródłem są setki tomów akt prokuratorskich i sądowych, tysiące zeznań i relacji ludzi prześladowanych, także w okupowanym Krakowie, w getcie, w obozie płaszowskim, w innych obozach i miejscach cierpień krakowian. Czas ich sporządzania, niekiedy tylko miesiące dzielące od tragicznych wydarzeń okupacji, decydują o ich autentyzmie i prawdzie, czasem prawdzie szokującej i bolesnej.

Zobacz także pozostałe nowości wydawnicze IPN na stronie: LINK.

Polecamy również pozostałe książki, które Instytut Pamięci Narodowej ma w swojej ofercie.