Historia filozofii i idei

(Nie)porozumienie z PRL

Porozumienie okrągłostołowe wciąż budzi kontrowersje. W postawie liberalnego skrzydła opozycji, które przez lata demonizowało Polskę Ludową, a następnie wychwalało osiągnięty z jej włodarzami kompromis, nie można dostrzec logiki. Jakie mogą przyczyny tego braku spójności?

Jakub Witczak – „Sarmacki Republikanizm” – recenzja i ocena

I Rzeczpospolita i jej ustrój fascynują i inspirują do dziś. Polski model państwa – zupełnie unikalny na tle ówczesnej Europy – na pewno zasługuje na pogłębioną refleksję. Co oferuje w tej mierze książka Jakuba Witczaka?

Dyskusja o logice w Związku Radzieckim, czyli urywek z prasy specjalistycznej okresu stalinowskiego Marginesy historii

Stalinizm odcisnął piętno na całej polskiej rzeczywistości. Nie ma więc się co dziwić, że dokonał tego również w nauce, a szczególnie w filozofii, gdzie zaczął królować marksizm-leninizm, a nawet marksizm-stalinizm.

Potomkowie Wandalów, pogromcy Cezara… Legendarne dzieje Polaków

Według średniowiecznych uczonych Polacy pobili Cezara, a od Noego dzieliło ich w prostej linii 13 pokoleń. Na ile możemy dać wiarę ówczesnym kronikom?

Antoni Olbrychski

Søren Kierkegaard: Im mniej strachu, tym więcej ducha

11 listopada przypada rocznica śmierci jednego z najwybitniejszych filozofów dziewiętnastego wieku. Wkład Sørena Kierkegaarda w rozwój XX-wiecznej filozofii, teologii, literatury, sztuki i biblistyki do dziś pozostaje nieoceniony.

Krzysztof Gońda

Droga do niepodległości: konstruowanie Nowopolaka

Rzeczpospolita Obojga Narodów była dla Polaków w okresie walki o niepodległość cnotą i przekleństwem - nosiła za sobą wspomnienie potęgi i dziedzictwo minionych pokoleń, jednocześnie była skalana upadkiem i grzechami, które mogły świadczyć o niezdolności do tworzenia własnego państwa. Polacy stanęli przed pytaniem, co zrobić ze swoją historią, myśląc o teraźniejszości i przyszłości.

Sebastian Adamkiewicz

Jak ewoluował liberalizm?

Liberalizm na pierwszym miejscu stawia wolność. Historia tej ideologii pokazuje jednak, że wolność ta bywa rozumiana w bardzo różny sposób.

Zarys historii intelektualnej liberalizmu: „Stary liberalizm”

Jak wolność i zasady liberalizmu rozumieli tacy myśliciele jak Herbert Spencer, Ludwig von Mises, Friedrich Hayek, Robert Nozick czy Ayn Rand?

Sknera, cham i gaduła, czyli charaktery według starożytnych filozofów

Czy według Greków stosowne było tańczenie na trzeźwo? Kto jeździł obcinać włosy do Delf? O tych, i o innych zachowaniach Hellenów dowiedzieć się można zaglądając do „Charakterów” greckiego filozofa Teofrasta.

Marcin Tomczak

„Bój to jest nasz ostatni”. Zarys historii intelektualnej komunizmu: upadek

W 1991 roku rozpadł się Związek Radziecki. Nie był to jednak koniec komunizmu. Idea ta umarła dużo wcześniej.

Augustyn z Hippony – święty, ojciec Kościoła, doktor łaski

Dokładnie 13 listopada 354 roku urodził się Aureliusz Augustyn. Jego życie to opowieść o poszukiwaniach teologicznej i filozoficznej prawdy oraz miłości. W burzliwym okresie schyłku Cesarstwa Rzymskiego udało mu się stworzyć dzieła, które kształtowały myśl chrześcijańską przez kolejne stulecia i ciągle stanowią jedne z najważniejszych prac w historii myśli europejskiej.

Igor Rosa

Czy Arystoteles wysłałby 6-latków do szkoły?

Co Arystoteles sądził o wychowaniu i edukacji? W jakim wieku według niego należy posłać dzieci do szkoły? Czy obserwacje poczynione przez filozofa są dziś aktualne?

Marcin Tomczak

Alexis de Tocqueville – arystokrata, który wychwalał demokrację

29 lipca 1805 roku, w Paryżu urodził się Alexis de Tocqueville – francuski myśliciel, historyk, socjolog i minister spraw zagranicznych. Jego dzieło „ O demokracji w Ameryce” uważane jest za najbardziej przenikliwą analizę społeczeństwa demokratycznego. Kim był ten arystokratyczny demokrata?

Łukasz Świder

„Bój to jest nasz ostatni”. Zarys historii intelektualnej komunizmu: dojrzałość

W 1917 roku komunizm utracił swoją dziecięcą niewinność. Zwycięstwo bolszewików w Rosji oznaczało, że odtąd idea ta może być rozliczana ze swoich realnych osiągnięć i porażek, a nadzieje i obietnice marksizmu mogą zostać poddane empirycznej weryfikacji. Kończył się czas mrzonek i bujania w obłokach, a zaczął się czas brutalnej konfrontacji ze skomplikowaną rzeczywistością.

Jakub Mikołaj Rozdżestwieński

Adam Smith – piewca wolności i wróg złotej ekonomii

17 lipca 1790 roku zmarł jeden z ważniejszych filozofów brytyjskiego Oświecenia – szkocki pisarz Adam Smith, autor „Bogactwa Narodów”, nazywany ojcem współczesnej ekonomii. Co ciekawe, Smith pisał mało, opublikował dwa większe dzieła, a pozostałe zapiski przed śmiercią spalił. Jaka była historia i jak narodziły się poglądy Adama Smitha?

Karol Marcinkowski – społecznik z Wielkopolski

Karol Marcinkowski i jego działalność organicznikowska to symbole losów Wielkopolski pod zaborami. Co konkretnie zrobił „Doktor Marcin” by trafić do panteonu najwybitniejszych społeczników w polskiej historii?

Krzysztof Rataj

Roman Dmowski – „Wybór pism. T.1” – recenzja i ocena

Na półkach księgarskich pojawiła się kolejna edycja pism Romana Dmowskiego. Czy warto po nią sięgnąć?

Rafał Łatka

Przeciwko systemowi – faszyzm portugalski a dyktatura Salazara

W powszechnej opinii uważa się, że okres międzywojennej dyktatury w Portugalii to rządy faszystowskie. Salazar nigdy nie wprowadził reżimu tego typu, co więcej, po zdobyciu władzy wszedł w konflikt z tworzącym się wówczas ruchem faszyzującym. Doprowadziło to do walki na linii _Estado Novo_ – narodowi syndykaliści.

Tomasz Kosiński

Gore Vidal – „Julian” – recenzja i ocena

Julian, bratanek Konstantyna Wielkiego, uniknąwszy losu innych członków swojej rodziny wymordowanej przez Konstancjusza II, postanowił oddać się filozofii. Traf chciał, że został cesarzem. Dla jednych geniusz i nadzieja Rzymu, dla innych dopust boży i apostata.

Przemysław Chudzik

Sofistyka a współczesny liberalizm

Czy prawda jest tylko jedna? A może każdy ma swoją własną? Czy istnieje obiektywne dobro? Te i podobne pytania nurtują ludzi do dziś, a tymi, którzy pierwsi je postawili, byli sofiści.

Antoni Ładziński

„Solidarność i kryzys zaufania” - red. Jacek Kołtan – recenzja i ocena

Znakomici autorzy i wielkie zagadnienie współczesności. Solidna dawka refleksji nad współczesnością zanurzoną w historii w publikacji Europejskiego Centrum Solidarności.

Juliusz Iwanicki

Hannah Arendt – „Ludzie w mrocznych czasach“ – recenzja i ocena

Niemiec, Żyd, Dunka, Amerykanin, Włoch, Francuzka, Rosjanin. Poeta, papież, politolog, filozof, teolog, pisarka. Socjalistka, marksista, komunista, humanista, zauroczony narodowym socjalizmem. Nie łączy ich prawie nic. Dzieli niemal wszystko. Dlaczego tak nieprzystające do siebie na pierwszy rzut oka biografie wybitnych jednostek, intelektualistów żyjących na przestrzeni XX wieku znalazły się w orbicie zainteresowania jednej z najważniejszych myślicielek ubiegłego stulecia?

Hubert Wilk

Pierre Manent – „Przemiany rzeczy publicznej” – recenzja i ocena

Jakim to sposobem „mały półwysep na krańcach Azji” (jak zwykł określać Europę Mao Tse-tung) jeszcze względnie niedawno dominował nad światem? To pytanie nadal pozostaje bez pełnej odpowiedzi.

Przemysław Mazur

Ustrój angielski oczami Monteskiusza

Monteskiusz wychwalał liczne zalety angielskiego ustroju. Dzięki nim, jak twierdził, obywatele byli wolni i bezpieczni. Czy jego wizja pokrywała się jednak z rzeczywistością?

Bożena Janda

Stefan Themerson – „Euklides był osłem” – recenzja i ocena

„Euklides był osłem” Stefana Themersona to powieść, w której trup ściele się gęsto, choć nie jest to klasyczny kryminał, absurd goni absurd, choć nie jest to typowa groteska. Pojawiają się za to elementy fantastyki rodem z Bułhakowa, jawa miesza się ze snem, prawda z fikcją, a literatura – z filozofią.

Justyna Skalska

Za jaką Ojczyznę umierać?

Poświęcenie własnego życia jest największą ofiarą jaką może złożyć człowiek w obronie swojego kraju i narodu. Co decyduje o tym, że ludzie są gotowi to uczynić? Czy za każdą ojczyznę byliby gotowi umrzeć?

Antoni Ładziński

Wespół z wiarą i rozumem..., czyli rzecz o historii i jej badaniu według Jana Pawła II

Próba analizy i interpretacji papieskiego nauczania dotyczącego historii i zadań stawianych przed historykami.

Krzysztof Kloc

Ideologia zamknięta w kadrze. „Triumf woli” Leni Riefenstahl

„Triumf woli” to przedstawienie ideologii narodowego socjalizmu i wizji własnej nazistów w postaci dynamicznie zmieniających się ruchomych obrazów doprawionych ekspresyjną muzyką. Ten żywiołowy przekaz trafiał do ludzkich serc i umysłów nie tylko dzięki doskonałości technicznej, lecz także dzięki samej istocie prezentowanej ideologii, dającej narodowi poczucie siły i wielkości.

Katarzyna Nowak

Nowoczesna nauka polityczna

Znaczenie _polis_ w dziejach Europy jest trudne do przecenienia. Wybitny francuski myśliciel rozważa je w kontekście współczesnej nauki politycznej, zawieszonej pomiędzy nienaukową teorią i niepolityczną nauką...

Pierre Manent

W. Julian. Korab–Karpowicz – „Traktat polityczno-filozoficzny” – recenzja i ocena

Traktat filozoficzny, program wyborczy, deklaracja światopoglądu. Książka Korab-Karpowicza nie daje jednoznacznych odpowiedzi, za to zmusza do dyskusji.

Karol Rogalski

W. Julian Korab-Karpowicz

Siedem zasad szczęśliwego społeczeństwa

_Traktat polityczno-filozoficzny_, wzorowany na _Traktacie logiczno-filozoficznym_ Ludwiga Wittgensteina, jest dziełem z dziedziny filozofii polityki, którego cele to ustalenie zasad dobrego państwa i szczęśliwego społeczeństwa oraz wskazanie dalszego kierunku ewolucji ludzkości.

Wywiady

Kompromis to jest coś dobrego. Rozmowa z Klemensem Szaniawskim

Rok 1981, czas funkcjonowania legalnej „Solidarności”, był momentem nadziei, lęków i refleksji nad Polską. Przypominamy rozmowę przeprowadzoną wówczas z prof. Klemensem Szaniawskim, wybitnym filozofem i intelektualistą, na temat polskiego społeczeństwa, jego problemów i wyzwań.

Jerzy Klechta

Reklamy

W. Julian Korab-Karpowicz – „Tractatus politico-philosophicus. Traktat polityczno-filozoficzny” (informacja)

„Tractatus politico-philosophicus. Traktat polityczno-filozoficzny”, wzorowany na „Traktacie logiczno-filozoficznym” Ludwiga Wittgensteina, jest dziełem z dziedziny filozofii polityki, którego cele to ustalenie zasad dobrego państwa i szczęśliwego społeczeństwa oraz wskazanie dalszego kierunku ewolucji ludzkości.

Reklama

Filozoficzny argument przeciwko heretykom

Święte Oficjum przez długie stulecie specjalizowało się w tropieniu i karaniu osób oraz organizacji, które swoim zachowaniem albo głoszonymi teoriami mogły stać się zagrożeniem dla panującego porządku religijnego i prawnego. Podobnie jak w innych przestrzeniach religijnej działalności, również i w walce z heretykami starano się przedstawić filozoficzne argumenty, które usprawiedliwiały by takie a nie inne działania.

Jan Emil Skiwski – „To, o czym się nie mówi” - recenzja i ocena

O Janie Emilu Skiwskim pisał ostatnio Piotr Zychowicz w „Opcji niemieckiej”. Skiwski rzeczywiście był ważnym przedstawicielem nurtu proniemieckiego w czasie II wojny światowej. Dzięki Wydawnictwu LTW możemy dziś zapoznać się z próbą publicystyki politycznej Skiwskiego, w większości dotąd niepublikowanej.

Łukasz Ścisłowicz

Wywiady

Mussolini: od socjalisty do monarchisty

W roku 1925 włoscy faszyści utrwalili swoją władzę we Włoszech rozpoczynając proces budowania państwa totalitarnego. Sam Mussolini i jego zwolennicy czerpali w swojej myśli z różnych źródeł, zaś w praktyce rządzenia byli równie pragmatyczni. O zjawisko to zapytaliśmy dr hab. Joannę Sondel-Cedarmas z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Tomasz Leszkowicz

Dlaczego kochamy końce świata?

Jak co roku nadchodzi czas podsumowań politycznych, gospodarczych czy kulturalnych. Jak co roku też nasz świat miał się skończyć – i to parokrotnie. W nowym roku 2015 nie będzie inaczej. W ciągu ponad 300 dni znowu będziemy się zastanawiać co zmiecie z powierzchni ziemi ludzkość i cały znany nam świat.

Marcin Sałański

Marek Bankowicz – „Krytycy marksizmu” – recenzja i ocena

Na rynku pojawiła się książka, która zapewne jeszcze ćwierć wieku temu wzbudziłaby wielkie zainteresowanie, jeśli nie sensację. Dość powiedzieć, że praca Marka Bankowicza to streszczenie poglądów najwybitniejszych jego zdaniem krytyków marksizmu.

Wojciech Tomaszewski

Andrew Miller – „Oczyszczenie” – recenzja i ocena

_Jeśli podobało się Wam „Pachnidło” Patricka Suskinda, ta książka Was zachwyci_ – czytam na okładce. Znam tylko ekranizację wspomnianej powieści, ale to zdanie sprawia, że od razu zaczynam szukać jej analogii z „Oczyszczeniem”. Pierwsze paralele, jakie przychodzą mi do głowy, to Paryż, XVIII wiek i... zapach. Choć bliższe prawdy byłoby określenie: smród.

Małgorzata Petlic

Goebbels - formowanie kłamcy

Nim został ministrem propagandy i jednym z najbardziej gorliwych nazistów, Goebbels wiódł życie zupełnie inne, niż można by przypuszczać...

Peter Longerich

Mat. pras. , Maciej Zaremba

David Ost – „Solidarność a polityka antypolityki” – recenzja i ocena

Polacy chętnie sięgają po książki, w których zagraniczni badacze z zainteresowaniem przyglądają się polskiej historii i jej fenomenom. W ostatnich miesiącach do księgarń trafiła praca, w której na warsztat wzięto jeden z symboli naszych dziejów najnowszych – „Solidarność”.

Juliusz Iwanicki

Wydarzenia

Kraków 4 XI: debata „Zachód czy Wschód?” i wykład "Żydzi, I wojna światowa i jej następstwa"

We wtorek 4 listopada muzeum Historyczne Miasta Krakowa organizuje dwa wydarzenia: debatę "Zachód czy Wschód? O historycznych korzeniach i znaczeniu Europy Środkowej" oraz wykład "Żydzi, I wojna światowa i jej następstwa". Oba odbędą się pod patronatem Histmag.org.

Redakcyjne

Premiera e-booka: Marcin Sałański – „Elita władzy w Królestwie Jerozolimskim (1174–1185)”

Marcin Sałański w swojej książce zabiera czytelników w podróż po niezwykłym świecie średniowiecznej elity. Barwne rozważania na temat fascynującej epoki Krzyżowców opiera na solidnych podstawach teoretycznych i wnikliwej analizie źródłowej.

Michał Świgoń

Nietzsche: Polacy to nadludzie...

Co łączy takich autorów jak Fryderyk Nietzsche, Jan Hempel i Jarosław Marek Rymkiewicz? Wiara, że Polacy są nadludźmi i ich prawdziwa moc realizuje się w liberum veto.

Niall Ferguson – „Cywilizacja. Zachód i reszta świata” – recenzja i ocena „z drugiej strony”

„Cywilizacja. Zachód i reszta świata” stara się znaleźć odpowiedź na nurtujące ludzkość od wieków pytanie, co przesądza o majątku poszczególnych krajów – a w tym przypadku całej tzw. cywilizacji zachodniej. Tematyka ta stała się zresztą szczególnie popularna w ostatnich dwóch dekadach, co ma związek z upadkiem Związku Radzieckiego, wzrostem roli Chin i innych krajów rozwijających się, a także kryzysem finansowym.

Maciej Hacaga

Krzysztof Iwanek , Adam Burakowski

Mahatma Gandhi - człowiek wielki duchem

Był jednym z twórców współczesnej państwowości indyjskiej. Niestrudzenie propagował pacyfizm jako środek walki politycznej. Mahatma Gandhi urodził się 2 października 1869 roku. Jakie były początki jego kariery politycznej?

Waldemar Łysiak – „Polaków dzieje bajeczne” – recenzja i ocena

Osoba szukająca wyczerpującej merytorycznie monografii prawdopodobnie odłoży nową książkę Łysiaka z niesmakiem. Na nieco mniej wymagającego czytelnika czeka jednak fascynująca podróż przez osnutą mgłą tajemnicy polską mitologię.

Antoni Olbrychski

Agnieszka Kołakowska – „Wojny kultur i inne wojny” – recenzja i ocena

Choć pierwsze wydanie „Wojen kultur” ukazało się cztery lata temu, zawartość zbioru wydaje się być nadal inspirująca. Problemy, które analizuje i komentuje Agnieszka Kołakowska, są bowiem w dalszym ciągu obecne w otaczającej nas rzeczywistości, a oceny i opinie wydają się być aktualne i dziś. Co absolutnie nie znaczy, że ze wszystkimi można się zgodzić.

Michał Przeperski

Zniewolona myśl u progu stalinowskiej Polski

System, który w latach 1944-1945 pojawił się na ziemiach przedwojennej Polski, nie posiadał najmniejszego zakorzenienia w sferze tradycyjnych wartości i norm, ukształtowanych w procesie historycznego rozwoju. Odebranie człowiekowi wolności, podmiotowości i osobistej własności – cele, do których w mniej lub bardziej zawoalowany sposób zmierzał stalinizm – pozostawały w jaskrawej sprzeczności wobec pryncypiów łacińskiej cywilizacji, opartej na pojęciach personalizmu.

Łukasz Ścisłowicz

Anarchizm – płomień, który miał podpalić świat

Anarchizm u swego zarania był swoistą mieszanką romantyzmu, rozbójnictwa i terroryzmu. Stało się tak dzięki ludziom, którzy dali mu początek. Chcecie się dowiedzieć, kim oni byli?

Barbara Wertheim Tuchman

Leon Chwistek − baron Brummel de Buffadero Bluff

Jedna z najbarwniejszych postaci dwudziestolecia międzywojennego. Pisarz, filozof, malarz, matematyk. Jednym słowem, człowiek renesansu...

Magdalena Grochowska – „Strzelecki. Śladem nadziei” – recenzja i ocena

Ci, którzy czytali poprzednie książki Magdaleny Grochowskiej, tj. „Wytrąconych z milczenia”, „Ćwiczenia z niemożliwego” czy biografię Jerzego Giedroycia, mają prawo oczekiwać, że reporterska opowieść o losach Jana Strzeleckiego będzie rzetelna i fascynująca. Grochowska nie zawodzi swoich czytelników. Po tej lekturze z nieskrywaną radością mogę głosić, że jest nie tylko równie znakomita jak pozostałe, ale że przede wszystkim jest to jedna z najmądrzejszych książek o polskiej inteligencji minionego stulecia.

Tomasz Siewierski

Reklamy

Barbara Tuchman „Sierpniowe salwy” i „Wyniosła wieża” – książki o czasach tuż przed wybuchem I WŚ (informacja)

Świat przed wybuchem I wojny światowej: wielka polityka, dyplomacja, militaria, gwałtowne przemiany zachodzące w każdej dziedzinie życia, rodzenie się ścieranie nowych idei, kluczowe postacie. Barbara Tuchman ukazuje go od nieznanej dotąd strony.

Reklama

Rafał Szczerbakiewicz – „Niepokalana szczerość jest urojeniem” – recenzja i ocena

Są takie chwile, gdy historyk trafia na ścianę. I choćby raz po raz uderzał w nią głową, nic nie zdziała. „Niepokalana szczerość jest urojeniem” okazała się właśnie taką ścianą.

Sabina Barbara Banasiak

Powstanie i rozwój masonerii do końca XVIII wieku

Masoni, Iluminaci, Różokrzyżowcy... W kulturze popularnej tajne organizacje zajmują poczesne miejsce i zazwyczaj ich obraz nie ma wiele wspólnego z prawdą. Prezentujemy historię jednego z najbardziej znanych tajnych stowarzyszeń: masonerii.

Przemysław Misiołek

Tony Judt – „Brzemię odpowiedzialności: Blum, Camus, Aron i francuski wiek dwudziesty” – recenzja i ocena

Léon Blum, Raymond Aron i Albert Camus to trzej bohaterowie książki „Brzemię odpowiedzialności” Toniego Judta. Co ich łączy? Odwaga, konsekwencja w działaniu, trwanie przy swoich ideałach, ale też wyobcowanie ze środowiska, z którego się wywodzą oraz to, że uznanie zdobyli dopiero po długich latach.

Małgorzata Radomska

Zbigniew Mikołejko – „We władzy wisielca. Z dziejów wyobraźni Zachodu” – recenzja i ocena

Czymże jest szubienica dla filozofa? – pytał Aleksander Dumas. Wisielec nie jest jedynie złoczyńcą ponoszącym słuszną karę lub kimś, kto nie mógł udźwignąć piętrzących się trudności. Książka Zbigniewa Mikołejko _We władzy wisielca_ stanowi udaną próbę wydobycia znaczeń, jakie kultura europejska wiązała z tak niezwykłym i wymownym elementem swojego _imaginarium_.

Maria Walczak