Historia filozofii i idei

Dlaczego Rousseau uciekł z rodzinnej Genewy?

Opuszczenie Genewy było dla Jeana-Jacquesa Rousseau wydarzeniem przełomowym. Choć, po prawdzie, początkowo błąkał się tu i tam, a czasami nawet kradł...

Steve Sem-Sandberg

Dlaczego rodacy Asteriksa współpracowali z Rzymianami?

Jest rok 50 przed naszą erą. Cała Galia została podbita przez Rzymian… Cała? Nie, to nie jest kolejny tekst o niezłomnej wiosce stawiającej opór najeźdźcy. Komiksy o Asterixie ukształtowały myślenie zwykłych Francuzów o walce i wysługiwaniu się wrogom. I trochę je wypaczyły…

Piotr M. Majewski

Grzegorz Kucharczyk – „Słownik twórców polskiej myśli politycznej” – recenzja i ocena

Profesor Grzegorz Kucharczyk proponuje przekrojowe spojrzenie na życiorysy i dokonania pisarzy, publicystów, historyków i filozofów, którzy odegrali znaczącą rolę w kształtowaniu polskiej myśli politycznej. Czy warto sięgnąć po jego najnowszą książkę?

Maciej Gach

Nicolas Flamel i kamień filozoficzny – prawdziwa historia mitycznego alchemika

Nicolas Flamel był znanym kopistą, właścicielem nieruchomości i hojnym darczyńcą. W popkulturze został zapamiętany jako potężny alchemik i twórca kamienia filozoficznego.

Rafał Gumiński

Hezbollah: skąd wzięła się „partia Boga”?

Był 6 czerwca 1982 roku. Izrael zaatakował Liban. W odpowiedzi na ofensywę sił Sił Obronnych Izraela (IDF) libańscy szyici powołali Hezbollah – organizację, która od ponad 40 lat występuje przeciwko Izraelowi i państwom Zachodu.

Uniwersytety, profesorowie, studenci – średniowieczna wspólnota idei

Jak działał średniowieczny uniwersytet? Przenieśmy się do czasów, gdy profesorowie i studenci razem budowali wspólnotę idei...

Marcin Sałański

Książę Adam Jerzy Czartoryski jako pisarz polityczny

„Prawdziwa nadzieja Polski jest w nas samych” tak mówił 30 października 1836 roku w Paryżu książę Adam Jerzy Czartoryski. Był nie tylko przywódcą polskiej emigracji, ale myślicielem politycznym, którego działalność miała ogromny wpływ na pokolenia Polaków.

Grzegorz Kucharczyk

Ciekawostki i rocznice

Jak wyglądało rozpoczęcie roku szkolnego w II RP? Galeria

Uścisk rodzica, odświętny mundurek, sztandar szkoły, a nawet przemarsze i orkiestry. Zobacz rozpoczęcie roku szkolnego w czasach II Rzeczypospolitej na archiwalnych zdjęciach!

Konkursy

Konkurs: Słownik twórców polskiej myśli politycznej

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Słownik twórców polskiej myśli politycznej” Fundacji Historia i Kultura.

Grzegorz Kucharczyk – „Słownik twórców polskiej myśli politycznej”

„Słownik twórców polskiej myśli politycznej” Grzegorza Kucharczyka to błyskotliwa synteza dziejów polskiej myśli politycznej ukazana przez pryzmat osób, które odegrały znaczący wpływ na jej rozwój, dokonana przez znakomitego historyka.

Wywiady

Łukasz Ścisłowicz: Dzieje rzymskie stanowią zwierciadło współczesnej cywilizacji

Dlaczego historia starożytnego Rzymu nie przestaje fascynować? W jaki sposób w latach 218-238 n.e. na cesarskim tronie zasiadali ludzie, którzy nigdy nie powinni rządzić imperium? Na te i wiele innych pytań odpowiada Łukasz Ścisłowicz, autor e-booka „Pastuch panem Rzymu”.

Rafał Gumiński

Multimedia

Przepowiednia z Tęgoborzy: wizja Wielkiej Polski czy mistyfikacja? Video

Przepowiednia z Tęgoborzy od lat rozbudza wyobraźnię fanów ezoteryki. Czy nadal jest aktualna, a Polskę czeka potęga na miarę Wielkiego Księstwa Litewskiego?

Ciekawostki i rocznice

Jan Łukasiewicz – logik nieklasyczny

Jan Łukasiewicz – gigant polskiej nauki, logik, matematyk i filozof. Twórca pierwszej nieklasycznej logiki, zwanej logiką trójwartościową. Człowiek, którego praca miała nieoszacowaną wartość dla dzisiejszej matematyki i informatyki.

Paweł Rzewuski

Elekcja po niemiecku: kampanie wyborcze kandydatów na cesarza

Habsburg, Walezjusz, a może Tudor? Chętnych na cesarski tron było wielu, ale zwycięzca mógł być tylko jeden. Jak Niemcy wybierali cesarza w 1519 roku i kim byli najważniejsi kandydaci?

Jakub Michał Pawłowski

Leszek Moczulski – „Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni” – recenzja i ocena

Geopolityka robi w ostatnich latach prawdziwą karierę medialną. Jeśli chcecie poszerzyć swoją wiedzę, wyczulić się na treści przekazywane przez domorosłych ekspertów oraz zrozumieć naszą rzeczywistość – ta książka jest dla Was.

Cezary Wołodkowicz

Kuli żelazo póki gorące. Kto odpowiada za wyobraźnię zbiorową Niemców?

Co wspólnego mają ze sobą magiczne miecze wykuwane w podziemiach Mitgardu i Otto von Bismarck jako żelazny kanclerz? Zobacz, jak kształtowała się zbiorowa wyobraźnia Niemców w okresie poprzedzającym wielkie wojny światowe.

Jakub Michał Pawłowski

Od marności do przepychu: staropolski obrządek pogrzebowy

W nowożytnej kulturze funeralnej odsłonięto makabryczne oblicze śmierci, a z uroczystości pogrzebowej stworzono niesamowite widowisko. W trakcie ceremonii mógł wjechać do kościoła koń, a kazania „ku pamięci zmarłego” trwały „całą wieczność”. A to tylko ułamek staropolskiego obrządku pogrzebowego.

Dominik Niklas

Triumf śmierci, czyli o obrządku pogrzebowym w średniowieczu

W myśli chrześcijańskiej śmierć nie budziła lęku, gdyż stanowiła ostatni etap życia przed wiecznością. Jak więc wyglądały przygotowania do tej chwili i sam średniowieczny obrządek pogrzebowy?

Dominik Niklas

Czym jest, a czym nie jest geopolityka?

Geopolityka to pojęcie, które w ostatnim czasie zrobiło ogromną karierę. Jak definiujemy to pojęcie? Jakimi obszarami zajmują się specjaliści od geopolityki?

Leszek Moczulski

Jak wyglądał pogrzeb starożytnych Greków i Rzymian?

Od najdawniejszych czasów człowiek mierzył się z lękiem przed śmiercią i przemijaniem. Aby ułatwić zmarłemu ostatnią drogę, starożytni Grecy i Rzymianie wykonywali szereg rytuałów. Uczty, płaczki i ofiary (nieraz z ludzi) miały obłaskawić duchy przodków. Jak więc dokładnie wyglądały pogrzeby starożytnych?

Dominik Niklas

Dziady: słowiańska tradycja przodków

„Ciemno wszędzie, głucho wszędzie, Co to będzie, co to będzie?” Z tymi słynnymi wersami najczęściej kojarzą się nam „Dziady” Adama Mickiewicza, ale gdyby zadać sobie pytanie: co to było? Jak więc wyglądały słowiańskie obchody dziadów?

Andrzej Nowak – „Powrót Imperium Zła. Ideologie współczesnej Rosji. Ich twórcy i krytycy (1913-2023)” – recenzja i ocena

Profesor Andrzej Nowak jak chyba nikt inny potrafi wytłumaczyć tradycje i praktyki współczesnego imperializmu rosyjskiego. Jego najnowsza książka to pozycja obowiązkowa dla wszystkich pragnących je zrozumieć.

Ewelina Piątkowska

Aleksander Krawczuk – „Rzym, Kościół, cesarze” – recenzja i ocena

Nowe Imperium, pierwszy cesarz-chrześcijanin i jego wielka dynastia, amok krwawych wojen domowych i ostatni poganin na czele państwa. Gotowy scenariusz wielosezonowego serialu na modłę „Gry o tron”. Trylogia „Rzym, Kościół, cesarze” prof. Aleksandra Krawczuka to nie tylko porywająca opowieść o mechanizmach władzy, to także obraz Cesarstwa Rzymskiego epoki głębokich przemian, w której nieodwracalnie zmienia się perspektywa postrzegania świata.

Łukasz Ścisłowicz

Skąd się wzięło „Imperium Zła”?

„Słabość prowokuje agresję” — mówił w swej platformie wyborczej 1980 roku Ronald Reagan. Zło przegrywa, dobro zwycięża. I ostatecznie decyduje o tym moralna orientacja i postawa jednostki. Jaka była historyczna geneza słynnej formuły Ronalda Reagana?

Andrzej Nowak

Władza i społeczeństwo w filozofii augustiańskiej

Koncepcje polityczne w filozofii augustiańskiej wydają się być aktualne nawet w dzisiejszym świecie. Na czym polega ich uniwersalizm? Dlaczego człowiek nigdy nie stworzy idealnego społeczeństwa?

Co ciekawego oferuje wydawnictwo Iskry w czerwcu?

Książka Aleksandra Krawczuka „Rzym i Jerozolima” jest jedną z części trylogii i przedstawia skomplikowane dzieje stosunków między państwem rzymskim a Judeą w dobie rodzącego się chrześcijaństwa. „Rzym, Kościół, cesarze” to kolejna trylogia tego samego autora. Stanowi panoramiczny obraz imperium rzymskiego w III i IV wieku.

„Nazistowskie” wieki średnie: propagandowa wizja średniowiecza

Nazistowskie Niemcy były krajem zbudowanym na propagandzie i mglistych odniesieniach do rzekomo wielkiej przeszłości, opartej głównie na mitycznych i antycznych korzeniach rasy nordyckiej, choć sięgano również do epoki średniowiecza. Jaki stosunek do średniowiecznej historii Niemiec mieli naziści?

Kacper Walczak

Andrzej Nowak – „Powrót "Imperium Zła". Ideologie współczesnej Rosji. Ich twórcy i krytycy (1913-2023)”

W książce „Powrót "Imperium Zła". Ideologie współczesnej Rosji. Ich twórcy i krytycy (1913-2023)” jeden z najwybitniejszych polskich historyków, profesor Andrzej Nowak, rekonstruuje tradycje i praktyki rosyjskiego imperializmu – od schyłku epoki carów po rządy Putina.

„Marksizm kulturowy” – historia terminu

W ostatnich latach termin „marksizm kulturowy” staje się coraz popularniejszy. Niewiele osób wie, że spopularyzowany został przez niewielką grupę amerykańskich konserwatystów, dla których koniec zimnej wojny oznaczał początek zupełnie nowej walki...

Damian Winczewski

Augustynizm: filozofia świętego grzesznika

Święty Augustyn jest dziś jednym z największych filozofów w historii myśli europejskiej. Jego życie nie należało jednak do wzorcowego przykładu świętości. Jak te doświadczenia wpłynęły na augustynizm?

Wydarzenia

Wydział Historii UW zaprasza na nowe studia o starożytnych cywilizacjach

Od października 2023 na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego starują nowe studia poświęcone starożytności. Będą to studia o starożytnych cywilizacjach śródziemnomorskich, dla osób po licencjacie (II stopnia), prowadzone w języku angielskim. I całkowicie bezpłatne (także dla osób z zagranicy).

Antoni Kroh – „Anioł śmierci z kilku stron”

Książka Antoniego Kroha „Anioł śmierci z kilku stron” porusza ważny i trudny temat śmierci. Jak żegnaliśmy swoich bliskach na przestrzeni wieków, a jak robimy to dzisiaj? Czy o śmierci można mówić bez patosu?

Stoicyzm, czyli spokój ponad wszystko

Dziś stoicyzm znamy głównie z powiedzenia „stoicki spokój”, ale czym ta wielka grecka filozofia była tak naprawdę? Dlaczego jej twórca, Zenon z Kition, postanowił zachować spokój ducha i umysłu?

Epikureizm, czyli droga do umiarkowanego hedonizmu

Jak osiągnąć szczęście w życiu? Oto pytanie, na którym opierał się epikureizm. Jej twórca, Epikur z Samos, widział w przyjemności cel i sposób na godne życie. Co więc dokładnie zakładała ta specyficzna filozofia?

Roman Zimand – „Materiał dowodowy. Szkice drugie” – recenzja i ocena

Zimand zmarł w 1992 roku. Tuż po jego śmierci ukazał się zbiór jego dotąd niepublikowanych esejów, z czego dwa były swoistym autodonosem pełnym ostrych sądów o ludziach, którzy w czasie publikacji jeszcze żyli. Ale co najważniejsze: były istotne dla dziejów kształtowania się świadomości polskiej inteligencji oraz losów polskich Żydów.

Daria Czarnecka

Nowożytne koncepcje utopii, czyli przepis na państwo idealne?

Społeczeństwa idealne poruszały wyobraźnię ludzi od tysięcy lat. Skąd właściwie wywodzi się „utopia” i jak mógł wyglądać przysłowiowy „raj na ziemi”?

Wieki barwne, czyli o symbolice koloru w średniowieczu

Ludzie średniowiecza cenili kolory, nadając im zarazem głębokie znaczenie symboliczne. Skąd się wzięły ich wyobrażenia o barwach? Dlaczego płaszcze królewskie bywały czerwone? Czy czerń od zawsze była tożsama z mrokiem? I z jakiego powodu kolor zielony uspokajał?

Powabna róża i diabelski cis, czyli o symbolice roślin w średniowieczu

Skoro Ziemia w średniowieczu była postrzegana jako mikrokosmos, to kwiaty pełniłyby w nim rolę gwiazd. Dlaczego ludzie wieków średnich widzieli w róży ideał kobiecości? Dlaczego lilię do dziś utożsamiamy z Francją? I z jakiego powodu obawiano się niektórych drzew?

Trzy dylematy zasady narodowej wg Zimanda

W myśl zasady narodowej w ujęciu Romana Zimanda zawarte są pewne niezbywalne dylematy, z których na ogół nie zdajemy sobie sprawy. Zapoznajcie się z jego tekstem opublikowanym pod koniec lat siedemdziesiątych.

Roman Zimand

Sebastian Adamkiewicz , Paweł Rzewuski

Andrzej Walicki – „PRL i skok do neoliberalizmu”, t. 2: „Antykomunizm zamiast wolności. Porachunki inteligenckie” – recenzja i ocena

Drugi tom trylogii zawierającej wybór artykułów Andrzeja Walickiego pod tytułem „PRL i skok do neoliberalizmu. Antykomunizm zamiast wolności. Porachunki inteligenckie” to cenna lektura, która może być szczególnie ciekawa dla czytelników zainteresowanych najnowszą historią Polski.

Piotr Brzeziński

Wywiady

Czy rewolucjonista może być zbawiony? - rozmowa z Tadeuszem Cegielskim

22 lutego 1848 r. we Francji upadła monarchia króla Ludwika Filipa. Wszystko za sprawą tzw. rewolucji lutowej. Wystąpień rewolucyjnych było zresztą w dziewiętnastowiecznej Europie więcej...

Kot: myszołap, towarzysz, symbol

Towarzyszą człowiekowi od blisko sześciu tysięcy lat, ale nigdy nie dały mu się całkowicie podporządkować. Chronią przed szkodnikami, współtworzą domową atmosferę. Trudno się domyślić, że tak niepozorne zwierzę, jakim jest kot, ma tak bogatą i pełną zwrotów akcji historię. Dziś obchodzony jest Światowy Dzień Kota.

Katarzyna Matóg

Opinie

Wędrówka bez wędrówki? Przypadek lwowskiego prawnika

Choć jemu podobnych były zapewne tysiące, a może nawet miliony, to historia Kazimierza Żygulskiego prowokuje do rozważań nad wędrówką, która w czasach wojennych przybiera dość przewrotne znaczenie.

Marek Zambrzycki

Gabriele D’Annunzio – poeta, żołnierz, awanturnik

Gabriele D’Annunzio był jedną z najważniejszych postaci w historii odradzających się Włoch, klamrą łączącą wiek XIX z XX. Zarówno jego literacki kunszt, hulaszczy tryb życia, jak i polityczne dążenia wpisywały się w charakterystykę czasów, w jakich przyszło mu żyć.

Bartosz Smoczyk

Katarzyna von Bora: wyzwolona zakonnica, która postanowiła poślubić Lutra

Całe życie pozostawała w cieniu wielkiego reformatora. Wyszła za mąż z rozsądku i co ważniejsze, z własnej woli. Kiedy Luter wdawał się w teologiczne dysputy, ona powiększała ich wspólny majątek. Katarzyna von Bora to idealny przykład na potwierdzenie tezy, że „za każdym wielkim mężczyzną, który odniósł sukces, stoi kobieta”.

Tomasz Sikorski, Urszula Kozłowska

Istota korporacjonizmu

Encyklika „Quadragesimo anno” z 1931 roku określała stosunek Kościoła do korporacjonizmu jako najlepszej drogi do odnowy dawnego porządku społecznego. Socjolog Andrzej Niesiołowski (zm. 1945) był również zwolennikiem tej doktryny. Jego artykuł poświęcony korporacjonizmowi jest ciekawym dokumentem chwili oraz wykładnią poglądów uczonego na temat relacji między państwem i społeczeństwem.

Dlaczego klasycy? Pytanie o realizm polityczny w dziele Tukidydesa

„Tukidydes mówi tylko że miał siedem okrętów była zima i płynął szybko” – tymi słowami wiersza Zbigniewa Herberta „Dlaczego klasycy” można określić wielkość autora „Wojny peloponeskiej” – historyka, który nieustannie inspiruje myślą polityczną.

Radosław Miśkiewicz

Reportaże/relacje

Alfonso X Mądry: król Kastylii, który sięgał gwiazd

W Muzeum Santa Cruz w Toledo trwa właśnie wystawa „Alfonso X El Sabio – dziedzictwo króla prekursora”, poświęcona jednemu z najwybitniejszych hiszpańskich władców. Jego osiągnięcia nie odnoszą się jednak do sfery wojny czy polityki, ale nauki. Kim był monarcha, z którego wynalazków korzystał sam Mikołaj Kopernik?

Justyna Zembrzycka

Newsy

Zaginiona świątynia boga Ra odkryta przez polsko-włoską ekspedycję archeologiczną

Polsko-włoska ekspedycja archeologiczna odkryła w Egipcie relikty ceglanego budynku sprzed 4500 lat. Ruiny mogą stanowić pozostałość jednej z czterech zaginionych „świątyń solarnych” z czasów V dynastii.

Eric Hobsbawm – „O nacjonalizmie” – recenzja i ocena

Nacjonalizm to coś więcej niż ideologia porządkująca świat polityczny od połowy XIX wieku. To totem, to hasło, to czynnik nadziei i przerażenia. Eric Hobsbawm – wybitny marksistowski historyk – nacjonalizmu nienawidził, lecz chciał go okiełznać. Dlaczego i w jakim celu?

Krzysztof Lasota

Współczesne koncepcje wojny i pokoju

Jaki pogląd na temat wojny i pokoju mają dwudziestowieczni uczeni? Jakie wydarzenia i zjawiska legły u podstaw ich koncepcji?

Andrzej Paradysz

„Solarna rewolucja” Echnatona

W starożytnym Egipcie nastały dni, w których świątynie stawiano bez ścian i dachów. Faraon porzucił wielowiekową tradycję i skierował się ku monoteizmowi. Echa tej gwałtownej rewolucji nie wygasły do dziś, zwłaszcza że był to zagadkowy epizod w historii egipskiego państwa. Jak możemy interpretować postępowanie Echnatona?

Jakub Węgrzynowski

Ciekawostki i rocznice

Jajko i jego rola w „słowiańskich zaświatach”

Kolorowa pisanka jest częścią wielkanocnej tradycji. Dziś barwne jajko kojarzy się nam głównie z radosnym czasem nadchodzącej wiosny, ale w kulturze ludowej posiada ono jeszcze drugi mroczny aspekt. Jajko wiązało się również ze sferą duchów i zaświatami. W jaki sposób?

Walhalla: pośmiertne miejsce chwały wikingów

Walhalla była celem ostatecznym drogi każdego wikinga wierzącego w starych bogów. Przekraczając jej bramy, wojownik oddalał się od ziemskich trosk, ale w zamian musiał służyć Odynowi. Czym była Walhalla i czemu jej geneza wiąże się z „żywymi trupami”?

Marek Cichocki – „Początek końca historii. Tradycje polityczne w XIX wieku” – recenzja i ocena

Jeszcze do niedawna nowoczesna cywilizacja zachodnia wyznaczała kierunki oraz dynamikę zmian na świecie. Dzisiaj coraz częściej nie dotrzymuje im kroku, tracąc kontrolę nad rzeczywistością, którą sama wytworzyła. Czy to oznacza koniec europejskiej dominacji? I czy Europa gotowa jest na to, by z owym końcem się pogodzić?

Natalia Pochroń

Tablica Ouija: gra familijna czy narzędzie diabła?

Tablica Ouija powszechnie kojarzy się z niebezpieczną grą, która pozwala kontaktować się z duchami. A jaka tak naprawdę jest jej historia? Dlaczego kiedyś postrzegano ją jako grę familijną? Czy dziś może stanowić narzędzie w walce z chorobą Alzheimera?

Platon: twórca zachodniej szkoły filozoficznej

Platon uważany jest za jednego z twórców zachodniej tradycji filozoficznej i najwybitniejszego myśliciela starożytności. Uczeń Sokratesa był „rektorem” pierwszej Akademii i tym samym sprowadził filozofię do rangi dyscypliny akademickiej. Jak wyglądało życie i myśl polityczna Platona?

Piotr Bejrowski

Przekraczając rzekę Sanzu: śmierć i zaświaty w kulturze japońskiej

W tradycji japońskiej śmierć to skaza, ale również szansa na przeistoczenie człowieka w bóstwo. Dlaczego cyfra 4 wzbudza lęk wśród Japończyków i czemu wszyscy japońscy buddyści powinni udać się do piekła?