Późne średniowiecze

W centrum Olsztyna odkryto kilkusetletni cmentarz

Ponad 20 szkieletów ludzkich pochodzących z nieistniejącego od ponad 100 lat cmentarza odkryto w centrum Olsztyna podczas budowy linii tramwajowej. Jego początki sięgają czasów średniowiecza.

Nauka w Polsce

Błazen – narodziny i struktura mitu

Figura Stańczyka od wieków fascynuje badaczy polskiej kultury. Dlaczego błazen jest taki ważny?

Monika Sznajderman

W Bugu odkryto kilkusetletnią dłubankę

Czterometrową łódź, wykonaną z jednego kawałka drzewa, odkrył przypadkowo mieszkaniec jednej z lubelskich wsi. Prawdopodobnie wykonano ją między XV a XVII wiekiem.

Nauka w Polsce

Najsłynniejsi rycerze

Połyskujące zbroje, turnieje i szlachetne czyny. A może pordzewiałe pancerze, brutalne pojedynki i rzezie niewinnych? Czego musiał dokonać rycerz, aby trwale zapisać się w pamięci potomnych? Kim byli najsłynniejsi rycerze?

Szymon Jędrusiak – „Zawisza Czarny: Aragonia” – recenzja i ocena

Czasy gdy Zawisza Czarny zwykł uchodzić za wzorzec męskich cnót (co przejawiło się chociażby w Prawie Harcerskim) to już raczej kwestia przeszłości. Patriotyczna młodzież znalazła nowych idoli w bliższych nam chronologicznie Żołnierzach Wyklętych. Czy powieść Szymona Jędrusiaka ma szansę przywrócić pamięć o brawurowo poczynającym sobie rycerzu?

Przemysław Mazur

Dżuma – historia i nieznane oblicze choroby

Dżuma – historia przerażającej choroby, której epidemie występowały w dziejach świata wielokrotnie, za każdym razem pochłaniając miliony istnień. Jak wyglądały średniowieczne i nowożytne epidemie czarnej śmierci? Czy dziś umielibyśmy się jej przeciwstawić? I czy czarna śmierć to rzeczywiście epidemia dżumy?

Katarzyna Matóg

Beletrystyka

Uciekając przed gniewem Tudorów

Król Henryk VII Tudor, który pokonał Ryszarda III Yorka, wciąż obawia się, że ktoś upomni się o koronę Anglii. Pozostali przy życiu Yorkowie znaleźli się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Wśród nich - Małgorzata Pole...

Philippa Gregory

Reportaże/relacje

Średniowieczne sieci zależności – konferencja mediewistyczna na Uniwersytecie Warszawskim

W ubiegły weekend miłośnicy średniowiecza po raz kolejny mieli okazję uczestniczyć w konferencji studencko-doktoranckiej zorganizowanej przez Sekcję Mediewistyczną Studenckiego Koła Naukowego Historyków UW pod patronatem Histmag.org. W tym roku tematem przewodnim były relacje międzyludzkie w średniowieczu.

Moda z grobu, czyli co mogą zdradzić trumienne ubrania

Wielcy mistrzowie krzyżaccy byli multimilionerami, których chowano w kilkudziesięciu rodzajach niezwykle drogiego jedwabiu. Materiał w paski już od XIII wieku uważany był za wyklęty. Peruki stały się popularne wśród mężczyzn w XVII w. prawdopodobnie dlatego, że ukrywały przedwczesne łysienie wywołane... syfilisem.

Nauka w Polsce

Beletrystyka

Średniowieczna Saragossa i społeczność żydowska

Barwny literacki obraz średniowiecznej Hiszpanii w niezwykły sposób splata się z dziejami wielkiego polskiego rycerza...

Szymon Jędrusiak

Raubritterzy u bram Jasnej Góry

Klasztor jasnogórski, który podczas „Potopu” oparł się szwedzkiej nawale, już w średniowieczu stanowił łakomy kąsek dla rozbójniczych band. Jednak mało kto spodziewał się że na święte miejsce może napaść grupa rycerzy.

Mat. pras. , Maciej Zaremba

Wydarzenia

Kontakty międzyludzkie w średniowieczu - konferencja w Warszawie

Sekcja Mediewistyczna Studenckiego Koła Naukowego Historyków Uniwersytetu Warszawskiego zaprasza na interdyscyplinarną konferencję studencko-doktorancką pod hasłem „Relacje – więzi – zależności. Kontakty międzyludzkie w średniowieczu”. Konferencja pod patronatem Histmag.org.

5 najbardziej nietypowych broni średniowiecza

W kwestii wymyślania narzędzi do krzywdzenia bliźniego ludzka wyobraźnia nie zna granic. A jak w tej dziedzinie wypada średniowiecze?

M. Botticini, Z. Eckstein - „Garstka wybranych” - recenzja i ocena

Książka „Garstka wybranych...” nie należy do łatwych w odbiorze publikacji popularnonaukowych. Jednak Ci, którym uda się przejść przez gąszcz źródeł, faktów i danych nie powinni żałować wysiłków. Dzięki uważnej lekturze można inaczej spojrzeć na – zdawałoby się – niepodważalną „prawdę historyczną”.

Piotr Burak

5 najciekawszych nowości księgarni Średniowieczna.com w marcu

Prezentujemy wybór najciekawszych marcowych nowości w Księgarni Historycznej "Średniowieczna.com":http://www.sredniowieczna.com/index.php. Polecamy!

Marek Orłowski – „Samotny krzyżowiec: Ścieżki przeznaczenia” – recenzja i ocena

Oto dalsze losy Czarnego Rycerza – superbohatera z Ziemi Świętej. Uniknąwszy cudem śmierci, napręża muskuły, by uciec z twierdzy Asasynów i powiadomić templariuszy o grożącym ze strony sekty skrytobójców niebezpieczeństwie. Jednak zapisane w gwiazdach przeznaczenie szykuje mu inną drogę: oto przeklęty miecz Salomona upomina się o swojego pana (pulsując czerwonym światłem).

Przemysław Chudzik

W poniedziałek z Gazetą Wyborczą nowy numer tygodnika ALE HISTORIA a w nim m.in.:

HISTORIA Z OKŁADKI: SERYJNI MORDERCY - nowy cykl! Zbrodnia marszałka Francji Gilles de Rais. Był francuskim bohaterem narodowym, towarzyszem broni Joanny d’Arc, sławnym wojownikiem, magnatem i dygnitarzem. Ale prowadził też drugie życie. Mroczne. Współcześni kryminolodzy widzą w nim archetyp seryjnego mordercy.

Gawęda o koniu polskim

Panuje zwyczaj – nie tylko w środowisku hipicznym – aby cyklicznie przywoływać temat „koń polski” (equus polonicus). Wiele osób lansuje pogląd, że istniała taka rasa (?), równie liczni to negują… argumenty są najrozmaitsze, pointy tradycyjnie brak.

Jerzy Mirosław Płachecki

Gwiazdka Cieszyńska – Biblioteka Jagiellońska

Biblioteka Jagiellońska, popularnie zwana Jagiellonką, to druga co do wielkości książnica polska. Jest jednocześnie najstarszą biblioteką naukową i najcenniejszą z polskich bibliotek.

Błażej Guzy

Katedra Santa Maria del Fiore we Florencji: historia, architektura, wystrój wnętrz

Katedra Santa Maria del Fiore to jedna z najsłynniejszych budowli sakralnych we Florencji, pomnik gotyckiej i renesansowej architektury i sztuki. Jej dzieje są równie fascynujące, jak ona sama.

Jan Gustaw Rokita

6 wynalazków, które zmieniły oblicze średniowiecza

Wbrew obiegowej opinii, ludzie średniowiecza odznaczali się sporą pomysłowością. Wynalazki antyczne lub dalekowschodnie udoskonalali i przerabiali na własną modłę. Nie stronili także od wprowadzania nowych rozwiązań.

Romeo i Julia z Gdańska. Historia miłości Anny Pilemann i Maurycego Ferbera

Nie tylko Werona może się poszczycić występującą w jej historii parą sławnych kochanków. W Gdańsku do dziś opowiada się o miłości Anny Pilemann i Maurycego Ferbera. Związek ten nie skończył się co prawda tak tragicznie jak w szekspirowskim dramacie, niemniej dla bezpieczeństwa miasta stanowił poważne zagrożenie.

Wywiady

Wieliczka i Bochnia: kopalnie, które dały Polsce bogactwo

Jak funkcjonowało największe przedsiębiorstwo państwowe w dawnej Rzeczpospolitej? Dlaczego Zamek Żupny w Wieliczce jest nierozłącznie związany z kopalnią soli? Jakie projekty prowadzi aktualnie Muzeum Żup Krakowskich? Histmagowi opowiada o tym jego dyrektor, prof. Antoni Jodłowski.

Tomasz Leszkowicz

„Pospolite ruszenie” – recenzja i ocena płyty

W Polsce rynek zespołów, które poprzez swoją muzykę starają się przybliżyć historię naszego kraju, jest niemały. Nie można jednak powiedzieć, że mamy do czynienia z ich nadmiarem – każdy nowy zespół jest zawsze krokiem w dobrą stronę.

Paweł Rzewuski

Ksiądz Baryczka: historia pewnej śmierci czasów Kazimierza Wielkiego

Ksiądz Baryczka, wikariusz katedralny krakowski z XIV wieku, według przekazów miał zostać zamordowany przez konflikt z królem Kazimierzem Wielkim. Co o tym wydarzeniu mówią nam jednak średniowieczne źródła?

Michał Słomski

Maristella Botticini , Zvi Eckstein

Trudne początki wielkich geszeftów

Żydów tradycyjnie kojarzy się ze zmysłem do interesów i zdolnościami finansowymi. Skąd się wziął ten stereotyp?

Joanna Hickson – „Oblubienica z Azincourt” – recenzja i ocena

Mało kto kojarzy, kim była Katarzyna de Valois, córka szalonego króla Francji Karola VI. Chyba tylko zainteresowani czasami wojny stuletniej rozpoznają ją jako żonę wielkiego Henryka V, co w dzień św. Kryspina ściął kwiat francuskiego rycerstwa. Tę lukę swą powieścią uzupełnić Joanna Hickson. Przed nami zatem _Oblubienica z Azincourt_.

Wywiady

„Demokracja limitowana” czy „rządy wspólnoty”? Samorząd miejski w średniowieczu

Samorządność i polityka na poziomie miejskim mają długą tradycje. Jak wyglądało rządzenie miastem średniowiecznym? Czy istniały konflikty z władzą centralną? Czym polski samorząd różnił się od włoskiego? Na te i inne pytania odpowiada dr hab. Grzegorz Myśliwski, historyk z Uniwersytetu Warszawskiego.

Sakiewka emocji. Uczuciowość kupców w średniowieczu

Średniowiecze kojarzy się często z upadkiem kultury, epidemiami, ciągłymi wojnami i wszechogarniającą „dyktaturą” Kościoła. Ukazywane bywa jako świat bez śmiechu i uczuć, jak np. w „Imieniu Róży”. A jednak nawet twardo stąpający po ziemi kupcy i finansiści nie stronili od płaczu i śmiechu.

Marcin Sałański

Maciej Adam Pieńkowski , Anna Pieńkowska

Wspólne dziedzictwo polsko-węgiersko-czeskie epoki wczesnonowożytnej

W czerwcu 1443 roku „było trzęsienie ziemie w Węgrzech, w Czechach i w Polszcze”. Wydaje się, że dla piszącego w XVI wieku swą kronikę Joachima Bielskiego było oczywiste, że państwa te stanowiły odrębny region: Europę Środkową. Współcześni historycy bardzo długo nie chcieli uznać tego faktu.

Beletrystyka

Trudny zawód mamki - opiekunka Katarzyny de Valois

Katarzyna de Valois była w wieku niemowlęcym karmiona przez wynajętą mamkę. Jak wyglądał proces wyboru? Biorąc pod uwagę, że przyszła kandydatka właśnie straciła własne dziecko, wręcz okrutnie...

Joanna Hickson

Władysław III Warneńczyk – król, który panował zbyt krótko?

31 października 1424 r. przyszedł na świat długo i niecierpliwie wyczekiwany syn króla Władysława Jagiełły – Władysław, nazwany później Warneńczykiem. Na polski tron wstąpił jako dziecko, rządził zaledwie 10 lat, zginął młodo, powszechnie pamięta się tylko o jego walkach z Turkami i śmierci w bitwie. Warto jednak przyjrzeć się bliżej tej ciekawej postaci.

Melvin R. Starr – „Ślad atramentu” – recenzja i ocena

_Ślad atramentu_ to kolejna, trzecia już książka z cyklu autorstwa Melvina R. Starra, której akcja toczy się w średniowiecznej Anglii. Choć jej tematyka jest specyficzna, lektura jest bardzo przyjemna nawet dla kogoś, kto nie jest fanem publikacji osadzonych w tej epoce. Co przemawia na jej korzyść?

Iwona Łoza

Phillippa Gregory – „Biała księżniczka” – recenzja i ocena

Piętnasty wiek z pewnością dostarczył poddanym angielskiej korony wielu wrażeń. Dość zauważyć, że zaczął się on od obalenia i uśmiercenia pomazańca Bożego w osobie Ryszarda II Plantageneta. Od tego momentu Anglia już nigdy nie miała być taka sama.

Jacques Heers – „Dwór papieski w czasach Borgiów i Medyceuszy” – recenzja i ocena

_Dwór papieski w czasach Borgiów i Medyceuszy_ jest publikacją, która pokazuje i uświadamia niezmienne sposoby zarządzania państwem oraz mechanizmy władzy. A u miłośników _Rodziny Borgiów_ może wywołać wstrząs, który spowoduje, że już nie do końca będą wierzyli w to, co zobaczyli w serialu.

Piotr Burak

Joanna Hickson – „Oblubienica z Azincourt” (informacja reklamowa)

Jej olśniewająca uroda była przyczyną wojny. Jej odwaga podbiła serce króla. Epicka powieść o Katarzynie Walezy, księżniczce, która dała początek dynastii Tudorów.

Malbork – siedziba wielkich mistrzów

12 września 1309 r. Zygfryd von Feuchtwangen, piętnasty z kolei wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego przybył wraz z najważniejszymi dostojnikami zgromadzenia z Wenecji na zamek w Malborku. Od tej pory aż do roku 1457 serce Zakonu będzie biło właśnie tutaj, a krzyżacy wkrótce zmienią ten ciasny zameczek w prawdziwe arcydzieło średniowiecznej architektury.

Odkrycie na cmentarzysku w South Leith, czyli twarze ludzi sprzed wieków

Trwające od 5 lat prace badawcze na cmentarzu gminnym w South Leith odsłaniają (w dosłownym sensie) oblicza ludzi średniowiecza i renesansu. Dzięki zastosowaniu najnowszych osiągnięć techniki możemy stanąć z historią twarzą w twarz.

Aleksander Popielarz

Kilka uwag o genezie tzw. „burzy koronacyjnej”

W historiografii często pomija się milczeniem lub marginalizuje wydarzenia poprzedzające wybuch sporu polsko-litewskiego o koronę królewską. Badacze często kierują swą uwagę na motywacje personalne, a zapominają o szerszej perspektywie.

Krzysztof Osiński

Powieści historyczne Książnicy na sierpień!

Znakomite powieści historyczne: „Wilcze morze” Roberta Lowa, „Orły imperium. Rebelia” Simona Scarrowa oraz „Biała księżniczka” Phillippy Gregory poleca na wakacyjną lekturę Wydawnictwo Książnica. Przenieś się w czasy starożytnych Rzymian, Wikingów, oraz do późnośredniowiecznej Anglii.

Wywiady

„Średniowiecze da się lubić”: „Chcemy umożliwić ludziom doświadczenie epoki”

O tym dlaczego średniowiecze da się lubić, a także o lekcji żywej historii w krakowskim Barbakanie z dr Jackiem Zinkiewiczem, asystentem Działu Historii i Sztuki Krakowa Średniowiecznego Muzeum Historycznego Miasta Krakowa rozmawia Justyna Skalska.

Justyna Skalska

Przywilej jedlneński (Neminem captivabimus) – polskie prawo do wolności

Przywilej jedlneński, zwany „neminem captivabimus”, należy do najważniejszych dokumentów w historii Polski i Europy. Zagwarantował on szerokiej liczbie mieszkańców Królestwa Polskiego nietykalność osobistą i majątkową, dziś stanowiącą jedną z podstawowych zasad państwa prawa.

Maciej Adam Pieńkowski

C. W. Gortner – „Przysięga królowej. Historia Izabeli Kastylijskiej” – recenzja i ocena

Była najwaleczniejszym monarchą w świecie opanowanym przez mężczyzn. Poprowadziła do boju wielkie armie, kończąc tym samym trwający prawie osiemset lat okres muzułmańskiej obecności na Półwyspie Iberyjskim. Otworzyła swój kraj na nowe prądy idące z Półwyspu Apenińskiego, pozostając jednocześnie fanatycznie wierną katolickiej tradycji.

Bitwa pod Lipanami – klęska husytów w bratobójczej walce

30 maja 1434 r. rozegrała się bitwa pod Lipanami, w której starły się dwa odłamy ruchu husyckiego: pokonani zostali najbardziej radykalni wyznawcy husytyzmu, zwyciężyli natomiast zwolennicy ugody. Zakończyły się długotrwałe wojny, a Czesi ostatecznie podporządkowali się Zygmuntowi Luksemburskiemu i zawarli ugodę z Kościołem.

Bitwa pod Grotnikami

6 maja 1439 r. miała miejsce bitwa pod Grotnikami. Wojska królewskie pokonały oddziały konfederacji Spytka z Melsztyna. Porażka ta poważnie osłabiła ruch husycki w Polsce, ale przede wszystkim oznaczała… koniec opozycji oligarchii małopolskiej przeciw rządom biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego.

Rozbójnicza „kariera” braci Mattern

Osoby wyjęte spod prawa często stają się bohaterami legend i opowieści. Wiele miast ma w swojej historii wydarzenia związane z takimi „rozbójnikami”. Nie inaczej jest w przypadku Gdańska, który w XV i XVI wieku nękany był przez grupy zbójeckie pod przywództwem braci Grzegorza i Szymona Mattern.

Donald Keene – „Narodziny japońskich tradycji. Yoshimasa i Srebrny Pawilon” – recenzja i ocena

Kiedy rozgorzała wojna domowa, on układał wiersze. Kiedy rosło zadłużenie, on budował pałace. Kiedy kraj potrzebował silnego polityka, on przywdział strój mnicha. Czy Japonia zawdzięcza cokolwiek ósmemu szogunowi z rodu Ashikaga?

Zofia Pomorska: bogata, biedna czy skąpa? Czy faktycznie posiadała legendarne skarby?

Zofia Pomorska to postać tajemnicza. Mówi się, że posiadała legendarne skarby. Rzeczywiste, zaginione przed wieloma laty, być może wręcz nigdy nie istniejące, ale od zawsze intensywnie rozpalały ludzką wyobraźnię. Od bogactw Atlantydy przez skarb Nibelungów, zatopione bogactwa elektora Maksymiliana I Bawarskiego po tajemnicę bursztynowej komnaty. Równie silnie na imaginację mogą oddziaływać skarby związane swoją historią z polskim wybrzeżem.

Dariusz Domagalski – „Piraci Północy” – recenzja i ocena

Morze Śródziemne miało swoich braci Arudża i Hizira, znanych pod wspólnym przydomkiem Barbarossa, Karaiby to królestwo Henry’ego Morgana i Edwarda Teacha. A ta niewielka sadzawka, zwana dla niepoznaki Morzem Bałtyckim? Cóż, i w naszym bajorku zdarzali się marynarze z fantazją – Bracia Witalijscy.

Michał Przeperski, Mat. pras.

Wydarzenia

Zmysły w kulturze średniowiecza - konferencja w Warszawie

Muzeum Narodowe w Warszawie oraz Sekcja Mediewistyczna Studenckiego Koła Naukowego Historyków UW uprzejmie zapraszają do udziału w międzynarodowej konferencji naukowej (4-5 kwietnia 2014 r., Muzeum Narodowe w Warszawie). Imprezie patronuje portal Histmag.org!

Turniej, piłka, łuk... Kultura fizyczna średniowiecznej Europy

Nie trzeba zjeść zębów na badaniu dawnych dziejów, by wymienić choć kilka dyscyplin sportowych starożytnej Grecji, której olbrzymi wkład w rozwój kultury fizycznej jest niezaprzeczalny. Czy wieki średnie mogą z nią rywalizować na tym polu, licząc na laur zwycięstwa?

Dan Jones – „Plantageneci. Waleczni królowie, twórcy Anglii” – recenzja i ocena

Podejrzewano, że są potomkami diabła. To oni stworzyli podwaliny pod angielską potęgę. Za ich panowania osiągnęła ona szczyt rozwoju terytorialnego, potrafiła zmusić dumną dynastię Kapetyngów do ustępstw. Zainicjowali jednoczenie Wysp Brytyjskich pod jednym berłem, wzbudzali szacunek nawet na Bliskim Wschodzie. Jak do tego doszło, jacy byli naprawdę – na te pytania stara się odpowiedzieć Dan Jones.

Tomasz Jurek, Edmund Kizik – „Historia Polski do 1572” – recenzja i ocena

Wszyscy ci, którzy czekali na nową syntezę dziejów Polski średniowiecznej, mogą wreszcie spać spokojnie. Nakładem wydawnictwa PWN ukazał się ostatni tom z serii wydawniczej „Historia Polski”, zapoczątkowanej w 2008 roku. Nowa książka poświęcona dziejom naszego kraju od czasów wczesnego średniowiecza do roku 1572 w zamierzeniu autorów miała być nowoczesnym wykładem dziejów państwa. Czy to się udało i czy warto było czekać?

Marcin Sałański

„Świat Bizancjum. Tom 3: Bizancjum i jego sąsiedzi 1204–1453” – praca zbiorowa – recenzja i ocena

Historia Cesarstwa Bizantyńskiego jest niezwykle barwna i ciekawa, nie cieszy się jednak jeszcze w Polsce zbyt dużą popularnością. Do jej zwiększenia przyczyni się być może seria „Świat Bizancjum”, która stanowi niezwykle cenne kompendium dla tych, którzy zamierzają zgłębiać i badać dzieje państwa nad Bosforem.

Roman Bolczyk – „Templariusze - fenomenem z mroków średniowiecza” – recenzja i ocena

Templariusze należą już do ogólnoświatowej legendy. Myśląc o nich, widzimy nieustraszonych rycerzy krzyża, stanowiących najpoważniejszą siłę militarną Królestwa Jerozolimskiego. Leżąca przed nami książka jest jeszcze jedną próbą zmierzenia się z tą legendą, a zarazem usiłuje ona oddzielić fakty od mitów, którymi obrosła historia tego zakonu.

Ryszard Struck

Feliks Kiryk – „Miasta małopolskie w średniowieczu i czasach nowożytnych” – recenzja i ocena

Wydawanie pozycji zawierających wybory pism kolejnych historyków mają swoją długą tradycję. Tym razem trafiło na Feliksa Kiryka, specjalistę od małopolskich miast i miasteczek.

Michał Słomski

Prus Królewskich powrót do Korony – początek drogi

5 lutego 1454 r. mieszkańcy Prus Królewskich wystąpili przeciw Zakonowi Krzyżackiemu. Jednak nim doszło do tego wydarzenia, od końca XIV w. nasilały się ruchy opozycyjne wobec Krzyżaków. Jaką drogę przebyły Prusy Królewskie od końca wielkiej wojny do wybuchu nowego konfliktu?

Mat. pras. , Tomasz Leszkowicz

Wydarzenia

„Zmysły w kulturze średniowiecza” – konferencja w Warszawie pod patronatem Histmag.org

3 kwietnia w Muzeum Narodowym w Warszawie rozpocznie się międzynarodowa konferencja studencko-doktorancka _Zmysły w kulturze średniowiecza_, współorganizowana przez Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego. Obrady potrwają do 5 kwietnia.