Feliks Kiryk – „Miasta małopolskie w średniowieczu i czasach nowożytnych” – recenzja i ocena
W serii „Mistrzowie Historiografii”, ukazującej się pod egidą krakowskiego Wydawnictwa Avalon, swoje miejsce znalazły już prace Romana Grodeckiego, Stanisława Kutrzeby, Jerzego Wyrozumskiego, Krzysztofa Baczkowskiego i Wacława Felczaka (jedynego niezwiązanego ze średniowieczem i nowożytnością). Dołączył do nich Feliks Kiryk, profesor w Instytucie Historii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Praktycznie całą swoją karierę naukową poświęcił badaniom rozwoju urbanizacji Małopolski (czyli ziemi krakowskiej, sandomierskiej i Lubelszczyzny) oraz dziejom poszczególnych miast tego regionu w średniowieczu i nowożytności. Spuścizna, jaką pozostawił po sobie historyk, jest nad wyraz obfita. Przed redaktorami tomu stało zatem niezwykle trudne zadanie wybrania z dorobku badacza tekstów najbardziej reprezentatywnych i wartościowych. Po ostatecznej selekcji (wszak nie tylko o miastach pisał Feliks Kiryk) dokonano wyboru dwudziestu jeden artykułów z lat 1971–2010.
W większości znane i cenione artykuły F. Kiryka bronią się same, o czym świadczy powoływanie się na nie w niezliczonej ilości prac i przyczynków. Większość z nich w momencie pisania, powstawania i oddawania do druku wypełniała luki w historiach poszczególnych ośrodków miejskich Małopolski.
Wśród wybranych artykułów znaleźć można takie, które ukazują procesy powstawania miast i rozwoju sieci miejskiej (osiem tego rodzaju tekstów) w szerszej skali, np. obejmującej tereny Lubelszczyzny, prepozytury kieleckiej czy miast nadwiślańskich. Prócz nich w pozycji zawarto bardziej szczegółowe studia, skupione na dziejach wybranego ośrodka miejskiego (dziesięć artykułów) na przestrzeni średniowiecza i nowożytności. Ostatnie trzy teksty poświęcone są zaś przede wszystkim wybranym grupom społecznym w miastach: szlachcie oraz rzemieślnikom.
Wybór prac uzupełnia krótki szkic biograficzny autorstwa Zdzisława Nogi, przedstawiający życie i twórczość F. Kiryka, oraz bibliografię jego prac za lata 2003–2013 (odsyłacze do bibliografii z lat poprzednich znajdują się na początku artykułu Z. Nogi).
Wybór tekstów niewątpliwie stanowił wyzwanie dla redaktorów tomu. Może szkoda trochę, że nie uwzględniono również prac związanych z miastami Rusi i Podola czy większej ilości tekstów dotyczących poszczególnych grup społecznych. Selekcje mają to jednak do siebie, że nie będą mogły w zupełności zadowolić wszystkich. Wydaje się jednak, że zawarte zostały najważniejsze artykuły F. Kiryka, które zarówno w momencie publikacji, jak i dziś stanowią ważne źródło nie tylko informacji, ale też inspiracji do badań nad miastami.
Wydanie książki jest schludne i estetyczne. Twarda oprawa na pewno ułatwia czytanie tak obszernej pozycji. Sama okładka jednak nie jest specjalnie porywająca, choć wizerunek na niej umieszczony wprowadza w klimat tematyki tomu. Redaktorzy tomu zastrzegli się, że poza ewidentnymi błędami nie ingerowano w treść artykułów oraz że dostosowano przypisy do standardów serii, w której ukazała się książka. Rozwiązanie takie wydaje się naturalne, chociaż przy przepisywaniu tekstów nie uniknięto drobnych pomyłek edytorskich, głównie tzw. „czeskich błędów”, ale też braku polskich znaków diakrytycznych. Nie wpływa to jednak moim zdaniem negatywnie na jakość wydania, bo przypadki takie są sporadyczne. Oddano również, poprzez zastosowanie znaku ||, zmiany stron w pierwodrukach. Nie trzeba dodawać, że podaje się również numery stron z pierwszej publikacji. Rozwiązania takie stanowią już dziś praktycznie stały element w tego typu zbiorach.
Rozczarować się mogą osoby, które chciałyby mieć wybór artykułów Feliksa Kiryka na półce w domowej biblioteczce. Zaproponowana przez Wydawnictwo Avalon cena powinna skutecznie odstraszyć mniej zdecydowanych na zakup klientów. Oczywiście, w tę cenę wlicza się ładne wydanie oraz ilość stron, jednak 79 złotych, jakie przeznaczyć należy, aby nabyć książkę, zapewne wpłynie na decyzję wielu czytelników, by częściej korzystać z publikacji w bibliotekach. To taki mały kamyk do ogródka.
Uważam, że zbiór tekstów Feliksa Kiryka jest wartościową pozycją. Zawarto tu teksty o szczególnym znaczeniu tak dla historiografii, jak i zapewne dla samego krakowskiego historyka. Zebranie tych dwudziestu jeden artykułów w jednym miejscu pozwoli zapewne na ułatwienie „podróży” po twórczości F. Kiryka, podobnie jak zestawienie bibliografii prac tego autora za ostatnie dziesięć lat. Myślę, że warto zastanowić się nad wydaniem kolejnego tomu z tekstami historyka, może już nieco bardziej urozmaiconymi tematycznie i poświęconymi innym badanym przez niego zagadnieniom okołomiejskim.
Zobacz też:
Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska
