Europa

Rewolucja po czesku

W Starym Testamencie defenestracja znienawidzonej królowej Izebel miała być jednym z ostatnich akordów walki z wyznawcami boga Baala. Ponad 2000 lat później wyrzucanie przez okno stanie się symbolem walki Czechów o ich niezależność. Symbolem, który po 1945 roku zostanie brutalnie zdeprecjonowany.

Trudny język Watykanu

Dostępu do sekretów Stolicy Apostolskiej broni nie tylko słynna Spiżowa Brama i Gwardia Szwajcarska. Dla laika trudnością w zrozumieniu watykańskiej rzeczywistości może być też skomplikowany sposób komunikowania się.

Caroline Pigozzi

Najnowszy numer kwartalnika „Karta” 75

W najnowszym numerze kwartalnika „Karta” 75: Opowieść o Łodzi: 1900–1939, 1941–43: okupacja Charkowa, bunt Berlina w czerwcu 1953 , raporty z dobijania powojennego podziemia, pamięć komendy MO, a także przedsierpniowy dziennik Wiktora Woroszylskiego.

Margaret Thatcher - trzy gwoździe do trumny

Zdobyła władzę, przezwyciężyła kryzys, wygrała kolejne wybory. Dobra passa Margaret Thatcher musiała się jednak kiedyś skończyć...

Przemysław Mrówka

W poniedziałek nowy numer tygodnika „Ale Historia” – bezpłatnego dodatku do „Gazety Wyborczej”

Czy to manewr Koniewa ocalił Kraków? Gwatemala 1954 – bananowy zamach stanu. Sarah Bernhardt – aktorka, która sypiała w trumnie. „Ale Historia” dostępna jest także w wydaniu na iPada.

Joseph Goebbels – „Dzienniki”, tom I: 1923–1939 – recenzja i ocena

Na polskim rynku wydawniczym ukazał się niedawno pierwszy tom dzienników Josepha Goebbelsa. Jest to książka imponująca już na pierwszy rzut oka samą objętością, zaś przy bliższym zapoznaniu się edytorskim profesjonalizmem. Podczas lektury zachwyca natomiast swą wartością poznawczą.

Michał Gadziński

Święty Franciszek z Asyżu i jego rozważania

Święty Franciszek z Asyżu stał się patronem pontyfikatu papieża Franciszka. Imię, jakie wybrał nowy biskup Rzymu, to nie tylko duchowa manifestacja, ale cały program reformy utrzymanej w duchu religijnej odnowy, której ojcem był nie kto inny, jak święty Franciszek z Asyżu, żyjący ponad 700 lat temu.

Marcin Sałański

Andrzej Bobola – święty odwiecznego sporu

Święty Andrzej Bobola – jezuita i kaznodzieja został zamordowany 16 maja 1657 roku. 17 kwietnia minęła zaś kolejna rocznica jego kanonizacji. Choć w dokumentach Kościoła katolickiego Andrzej Bobola przedstawiany jest jako niezłomny obrońca wiary, prawosławni uważają jego kult za wykwit polskiego nacjonalizmu i katolickiego prozelityzmu.

Werknummer 74375. Krótka historia pancernej zdobyczy

13 maja 1943 roku skończyła się kampania w Afryce Północnej. Wojska Osi pozostawiły po sobie wiele ton sprzętu niszczejącego w piaskach pustyni. Dla większości żołnierzy był to tylko zwykły złom, jednak dla niewielkiej garstki specjalistów porzucony ekwipunek mógł być kopalnią wiedzy o wrogu.

Łukasz Męczykowski

W poniedziałek nowy numer tygodnika „Ale Historia” – bezpłatnego dodatku do „Gazety Wyborczej”

Tematy numeru: Zamach majowy – Piłsudski maszeruje na Warszawę; Słowacja księdza Tisy – republika proboszczów; Zapomniane ludobójstwo Czerkiesów. „Ale Historia” dostępna jest także w wydaniu na iPada.

Demonstracja przekształcona w przewrót

Zamach majowy stanowił zaskoczenie nie tylko dla uczestników polskiego życia politycznego czy mieszkańców Warszawy. Podobnie było z placówkami dyplomatycznymi, czego przykładem może być ambasada radziecka...

Mariusz Wołos

Lew Szylnik – „Czarne dziury historii Rosji” – recenzja i ocena

Rosja to kraj ekstremalny. Ekstremalne są jej terytorium, przyroda i klimat. Ekstremalni są też ludzie w niej mieszkający, z których część zawsze prezentowała skrajne postawy w polityce, nauce czy w życiu społecznym. Jeden z najwybitniejszych polskich znawców Rosji, Jan Kucharzewski, takie postawy nazywał maksymalizmem. Takie też poglądy, w niektórych rozdziałach swojej książki pt. „Czarne dziury historii Rosji”, prezentuje jej autor Lew Szylnik.

Wojciech Tomaszewski

Majowe nowości Rebisu: T. Snyder, T. Judt „Rozważania o wieku XX” i C. Pigozzi „Watykan niedyskretnie”

„Rozważania o wieku XX” to ostatnia książka wybitnego historyka Tony'ego Judta - zapis jego kilkumiesięcznych rozmów z Timothym Snyderem, znawcą dziejów Europy Środkowo-Wschodniej - którą można nazwać jego testamentem intelektualnym. Z kolei „Watykan niedyskretnie” to odkrywane z dziennikarską wnikliwością tajemnice najmniejszego państwa świata.

Mariusz Wołos – „O Piłsudskim, Dmowskim i zamachu majowym. Dyplomacja sowiecka wobec Polski w okresie kryzysu politycznego 1925-1926” (informacja)

Zamach majowy w świetle odtajnionych materiałów sowieckich! Sytuacja w Warszawie jest napięta. W ciągu roku władzę przejmuje siedem kolejnych rządów, dochodzi do kilku kryzysów gabinetowych, kraj boryka się z coraz większymi problemami gospodarczymi, rośnie polityczna aktywność Piłsudskiego. Wszystkiemu bacznie przygląda się Kreml…

Andres Kasekamp – „Historia państw bałtyckich” (informacja)

Litwa, Łotwa i Estonia były i pozostają areną zarówno rywalizacji, jak i współpracy między Wschodem a Zachodem. Autor mistrzowsko śledzi rozwój tych trzech państw bałtyckich – od średniowiecznych krucjat przeciwko ostatnim poganom Europy i potędze Wielkiego Księstwa Litewskiego, przez przyłączenie ich do Imperium Rosyjskiego pod koniec XVIII wieku, aż po wyodrębnienie się nowoczesnych tożsamości narodowych w ubiegłym stuleciu.

Kościół mówi komunistom: nie!

Przełom lat czterdziestych i pięćdziesiątych przyniósł sowietyzację Polski i zniszczenie wszelkich obszarów niezależności. Ostatnią ostoją niezależności pozostał Kościół katolicki.

Michał Przeperski

Szkuner „I’m Alone”, cz. 2: Amerykańsko-kanadyjski spór dyplomatyczny

Zatopienie kanadyjskiego szkunera „I’m Alone” wywołało burzę medialną. Gazety cytowały butne słowa kapitana Johna Randella lub oskarżały Straż Wybrzeża USA o nieusprawiedliwione stosowanie brutalnych środków przymusu. Niedoskonałości amerykańsko-brytyjskiej konwencji z 23 stycznia 1924 roku, a w istocie pożądana ze strony rządu w Londynie nieprecyzyjność jej zapisów, zostały ostatecznie obnażone.

Justyna Piątek

Robert Schumann – gdy anioły zamieniają się w demony. Wojciech Korfanty – przyjaciel Ślązaków, wróg Piłsudskiego

W poniedziałek nowy numer tygodnika „Ale Historia” – bezpłatnego dodatku do „Gazety Wyborczej”. „Ale Historia” dostępna jest także w wydaniu na iPada.

Konkurs: „Pranie mózgu. Fałszywa historia Wielkiej Wojny”

Mark Sołonin urodził się w 1958 roku w Kujbyszewie. W roku 1975 ukończył tamtejszy Instytut Lotniczy i podjął pracę w tajnym biurze konstrukcyjnym. W okresie pierestrojki założył klub polityczny. Od ponad dwudziestu lat bada historię udziału ZSRR w II wojnie światowej. Najnowszą książkę jego autorstwa możecie wygrać w naszym dzisiejszym konkursie!

Wywiady

„Autentyczni święci mają na soborach małe szanse” – rozmowa z prof. Adamem Ziółkowskim

1632 lata temu rozpoczął się Sobór Konstantynopolitański I, drugi sobór w dziejach. O jego przebiegu i skutkach opowiada prof. Adam Ziółkowski.

Michał Baranowski

Wspomnienia

Dni, które dały władzę Hitlerowi

1 maja 1945 roku samobójstwo popełnił jeden z najważniejszych ludzi reżimu III Rzeszy - Josef Goebbels. W początku 1933 r. tak opisywał w swoim dzienniku dni, w których rozpoczęła się budowa zbrodniczej machiny nazistowskiego państwa...

Josef Goebbels

Mark Sołonin – „Pranie mózgu. Fałszywa historia Wielkiej Wojny” (informacja)

Mark Sołonin obala mity i demaskuje kłamstwa o Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej.

Irina Głuszczenko - „Sowiety od kuchni” – recenzja i ocena

Współodpowiedzialność za zbrodnie spoczywa na wszystkich współpracownikach Stalina bez względu czy trwali przy nim z uwagi na wspólnotę poglądów, żądzę władzy czy po prostu ze strachu. Niektórzy stalinowscy palatyni, jak Jeżow czy Beria wzbudzają powszechnie niechęć. Jednak są też tacy, których z perspektywy czasu ocenia się łaskawiej. Jednym z nich jest Anastas Mikojan, zagadkowy komisarz odpowiedzialny za - ogólnie rzecz ujmując - jedzenie.

Andrzej Skalimowski

Jak państwa bałtyckie odzyskały wolność

Litwa, Łotwa i Estonia zostały podstępnie przyłączone do Związku Sowieckiego i stały się częścią tego państwa na blisko 50 lat. Dopiero początek lat 90. przyniósł im w końcu upragnioną niepodległość. Droga do wolności była jednak kręta…

Andres Kasekamp

Konkurs: „Rozliczenie z imperium”

Ważne i bolesne świadectwo. Będzie szokiem nawet dla tych, którzy widzą wszystko co najgorsze w europejskiej kontroli nad Afryką. – pisał o naszej dzisiejszej nagrodzie jeden z jej recenzentów. W naszym dzisiejszym konkursie mamy dla Was 4 egzemplarze książki „Rozliczenie z imperium”.

Karl Schlögel – „Terror i marzenie. Moskwa 1937” – recenzja i ocena

Moskwa to jedno z najbardziej fascynujących miast świata. Dzisiaj słynie z przepychu, bogactwa i stylu życia, które mocno kontrastują z resztą Rosji. A jak wyglądała Moskwa w 1937 roku? Roku, który nie tylko na ówczesnym społeczeństwie, ale i wizerunku miasta odcisnął silne piętno? Moskwa opisywana przez Karla Schlögela to wciąż jedno z centrów nie całkiem jeszcze podzielonego świata i wielki plac budowy, na którym splatają się losy ludzi i miejsc.

Barbara Kasprzyk

Bohdan Chmielnicki – bohater na każdą okazję?

W kwietniu 1648 roku wybuchło powstanie Chmielnickiego. Dla Polaków był to kozacki bunt i początek upadku potęgi Rzeczpospolitej. Jak wydarzenie to było i jest postrzegane na Wschodzie?

Tomasz Leszkowicz

Hitler przeciwko pokojowi w Europie

Niezłomna wola ataku była w sierpniu 1939 r. najważniejsza dla Adolfa Hitlera. Nie brakowało jeszcze wątpliwości w sprawie tego czy napaść na Polskę jest dobrym rozwiązaniem, ale skrupułów trzeba się było pozbyć...

Rolf-Dieter Müller

Przemysław Urbańczyk – „Zdobywcy północnego Atlantyku” – recenzja i ocena

Dla polskiego czytelnika okres wikiński to w historii Skandynawii czas nieustraszonych wojowników i ich okrutnych najazdów, które wzbudzały strach na całym wybrzeżu od Morza Bałtyckiego aż po Italię. Nieco mniej znane są za to inne obszary życia – często nie mniej widowiskowe: podstawy utrzymywania się przy władzy w ówczesnych warunkach czy wykuwanie zrębów późniejszych państw skandynawskich.

Tomasz Piotr Michalik

Joseph Goebbels – „Dzienniki”, tom I: 1923 - 1939 (informacja)

Dzienniki, pisane od młodości przez szefa i twórcę nazistowskiej propagandy, to lektura fascynująca. Co naprawdę myślał ów człowiek, bezgranicznie oddany Hitlerowi, wyznaczony przez führera na następcę, a po samobójstwie wodza kanclerz Rzeszy, który niecały dzień później również zginął śmiercią samobójczą… Jak to się stało, że ów niewątpliwie błyskotliwy, oczytany wielbiciel Goethego i Dostojewskiego, student filozofii, popadł w fanatyczne uwielbienie dla faszyzmu? Co spowodowało, że słabowity chłopaczyna, samotnik i dziwak, jak się go opisuje, został maniakalnym wrogiem Żydów i trząsł Trzecią Rzeszą, kreując jej precyzyjnie obmyślony, bohaterski wizerunek?

Henryk Gruber (1892–1973): „self-made man” z Sokala. Przyczynek do biografii (cz. 2)

Wojna zmusiła Henryka Grubera do emigracji. Najpierw we Francji, a później w Argentynie próbował kontynuować pracę prezesa PKO oraz Banco Polaco, stale jednak musiał zmagać się z szykanami władz w Paryżu i Londynie.

Krzysztof Michalski

Ciekawostki i rocznice

Romulus, Sabinki i archeologia. Założenie Rzymu

Według tradycyjnej chronologii Warrona dzisiejszego dnia wypada rocznica założenia Rzymu. Nastąpiło ono, zdaniem wspomnianego antykwarysty, 21 kwietnia 753 roku przed Chrystusem. Co wiadomo dziś na temat tego wydarzenia?

Michał Baranowski

Konkurs: „Kroniki Archeo. Zaginiony klucz do Asgardu”

Zaginiony klucz do Asgardu to szósty tom bestsellerowej serii Kroniki Archeo! Ponure skandynawskie zamczyska, przerażające swym ogromem klify oraz mgły, które, spowijając bezkresne pustkowia, kryją niejedną tajemnicę… – pisze o naszej nagrodzie jej wydawca. Mamy dziś dla Was do wygrania 4 egz. powieści historycznej!

Beletrystyka

Deportacje niemieckich Żydów

Deportacje Żydów do obozów zagłady i obozów koncentracyjnych stały się przerażającą rzeczywistością Europy okupowanej przez Niemców. Nie inaczej było w samych Niemczech...

Giles Milton

Giles Milton – „Wolfram. Chłopiec, który poszedł na wojnę” – recenzja i ocena

W tym roku minęło dokładnie 80 lat od momentu objęcia władzy przez Adolfa Hitlera. Minione dziesięciolecia nie wyczerpały jednak wszystkich kwestii dotyczących przyczyn i skutków tamtych wydarzeń oraz odpowiedzialności za nie narodu niemieckiego. Książka „Wolfram. Chłopiec, który poszedł na wojnę” pokazuje, że nawet w strasznym okresie kryzysu, totalitarnego reżimu i wojny nic nie jest czarno-białe.

Paweł Chmielowski

Rolf-Dieter Müller – „Wspólny wróg. Hitlerowskie Niemcy i Polska przeciw Związkowi Radzieckiemu” (informacja)

Znany niemiecki historyk ujawnia plany sojuszu II Rzeczypospolitej i III Rzeszy.

Wyprawa kijowska 1018 roku: Bolesław Chrobry i dwie księżniczki

Wyprawa kijowska z lata 1018 roku, w czasie której Bolesław Chrobry poprowadził wyprawę na Ruś, doprowadziła do zdobycia jej stolicy i osadzenia na tamtejszym tronie zięcia polskiego księcia, Świętopełka, co było celem całego przedsięwzięcia. Czy polski książę zgwałcił wówczas ruską księżniczkę?

Krystyna Łukasiewicz

Rolf-Dieter Müller - „Wspólny wróg” – recenzja i ocena

Czy Polska mogła uniknąć hekatomby II wojny światowej? Czy sojusz z nazistowską III Rzeszą był rzeczywiście możliwy? Czy plany sojuszu pomiędzy II Rzeczpospolitą a jej zachodnim sąsiadem faktycznie istniały?

Michał Przeperski

Wiktor Suworow – „Matka diabła. Kulisy rządów Chruszczowa” – recenzja i ocena

„Matka diabła” – książka, którą każdy historyk chciałby przeczytać, gdyby tylko jej autorem nie był Wiktor Suworow. Na ile prawdziwe jest to stwierdzenie?

Przemysław Mrówka

Ciekawostki i rocznice

Jak Ferdinand Foch został Marszałkiem Polski?

Bohater Europy, zwycięzca I wojny światowej, przyjaciel Polaków. Ze względu na swoje zasługi dla sprawy polskiej, był niezwykle bliski Polakom. 13 kwietnia 1923 roku Ferdinand Foch został mianowany Marszałkiem Polski.

Tomasz Stachurski

Konkurs: „PROMIC: W cieniu kaplicy”

Intrygujące powieści kryminalne osadzone w realiach XIV-wiecznej Anglii - tak można byłoby krótko scharakteryzować nasze dzisiejsze nagrody. Mamy dla Was do wygrania trzy zestawy książek ufundowane przez Wydawnictwo PROMIC!

Smoleńsk: miasto polsko-rosyjskie

Nie ma chyba na terenie Rosji miasta, które tak mocno wiązałoby się z naszą historią. W jego nazwie łączą się setki lat rywalizacji o dominację w Europie Wschodniej, rachunek krzywd i bólu jaki pokrywa polsko-rosyjskie stosunki.

Stalinowskie miasta

Związek Radziecki, lata trzydzieste. W prasie szaleje partyjna propaganda, w opętańczym tempie buduje się nowe fabryki i nowe miasta. No właśnie, jak żyje się w miastach epoki industrializacji i terroru?

Sheila Fitzpatrick

Orlęta Lwowskie chwytają za broń; Elżbieta Batory – okrutna sadystka czy ofiara spisku?; Route 66 – najsławniejsza szosa świata

W poniedziałek nowy numer tygodnika „Ale Historia” – dodatku do „Gazety Wyborczej”. W tym tygodniu piszemy: czy Elżbieta Batory była seryjną morderczynią, jak dzieci i młodzież walczyły z Ukraińcami o Lwów, dlaczego samochody pułapki stały się jednym z podstawowych narzędzi terrorystów. „Ale Historia” dostępna także w wydaniu na iPada.

Anna Pieńkowska , Maciej Adam Pieńkowski

Czy Zygmunt III Waza zasłużył na niesławę? (cz. 5)

Polityka Zygmunta III wobec Moskwy to jeden z najbardziej kontrowersyjnych aspektów jego rządów w Rzeczypospolitej. Królowi zarzucano, że w imię interesów własnych i Kościoła katolickiego zaprzepaścił szansę na unię między Polską i Litwą oraz Rosją. Czy słusznie?

Wydarzenia

„Historia państw bałtyckich” we wtorek w Warszawie

9 kwietnia w Warszawie odbędzie się premiera wydanej przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych książki prof. Andresa Kasekampa z Uniwersytetu w Tartu zatytułowanej _Historia państw bałtyckich_. Wydarzenie to będzie dobrą okazją do dyskusji o przeszłości i teraźniejszości Litwy, Łotwy i Estonii. Nasz portal jest patronem medialnym spotkania.

Tomasz Leszkowicz , Mat. pras.

Sokrates Starynkiewicz – jak Rosjanin Warszawę cywilizował...

Sokrates Starynkiewicz został prezydentem Warszawy z poruczenia rosyjskiego generał-gubernatora. Swoją działalnością zyskał jednak niezwykłe uznanie warszawian. Gdy Starynkiewicz zmarł w 1902 r. żegnał go stutysięczny tłum żałobników...

Stanisław Milewski

Bogdan Grzeloński – „Niedobrani sojusznicy. Ambasadorzy Roosevelta w ZSRR” – recenzja i ocena

Polityka Wielkiej Trójki podczas II wojny światowej nie cieszy się w Polsce zbyt dużą estymą. Trudno się temu dziwić, skoro polskie interesy zostały podporządkowane interesom silniejszych uczestników koalicji antyhitlerowskiej. W naszym kraju dość powszechne jest poczucie, że Stany Zjednoczone i Wielka Brytania zdradziły Polskę, oddając ją w sowiecką strefę wpływów. Nie negując argumentów stojących za tymi odczuciami, warto podjąć trud zrozumienia tego, co kierowało autorami takiej polityki.

Michał Gadziński

Maciej Adam Pieńkowski , Anna Pieńkowska

Czy Zygmunt III Waza zasłużył na niesławę? (cz. 4)

Zygmuntowi III zarzucano, że w polityce zagranicznej przedkładał osobiste interesy dynastyczne nad dobro Rzeczypospolitej. Miało to skutkować wciągnięciem kraju w długotrwałe i tragiczne w skutkach wojny ze Szwecją. Błędem miało być również przymierze z Habsburgami. Czy król miał jednak w tych sprawach duże pole manewru?

Wspomnienia

W drodze do Theresienstadt

W 1941 r. na terenie okupowanego przez III Rzeszę Protektoratu Czech i Moraw powstał niezwykły obóz koncentracyjny. Obóz-miasto, zwany _Familienlager Theresienstadt_, stał się grobem dziesiątek tysięcy Żydów. Jak wyglądał transport do tego przerażającego miejsca oczyma dziewięcioletniej dziewczynki?

Helga Hošková-Weissová

Marci Shore – „Smak popiołów” – recenzja i ocena

„Smak popiołów” jest prywatnym zapisem dwóch minionych dekad w Europie Środkowo-Wschodniej pióra Marci Shore. Amerykańska historyczka poznaje kraje i ich mieszkańców, którym po latach zwrócono wolność, obserwuje kierunki zmian, które nie zawsze mogą wydawać jej się oczywiste. Szybko pojmuje, że aby zrozumieć te kłopoty z porewolucyjną rzeczywistością narodów, trzeba sięgnąć do przeszłości, nierzadko zamierzchłej.

Tomasz Siewierski

Jak dżinsy pokonały komunizm?

Dawno temu na Dzikim Zachodzie powstała uniwersalna część garderoby. Początkowo dżinsy były praktycznymi spodniami górników i poganiaczy bydła. W latach siedemdziesiątych XX wieku stały się najpopularniejszym artykułem odzieży na świecie — i politycznie nośnym symbolem tego, jak źle się działo w sowieckim systemie gospodarczym. Dlaczego? Dlaczego Sowieci nie mogli powielić levisów 501 w taki sam sposób, w jaki powielili bombę atomową?

Niall Ferguson

Henryk Józewski - twórca „eksperymentu wołyńskiego”

Jego życiorysem można by obdzielić kilka innych osób. Działacz niepodległościowy na Ukrainie, żołnierz Polskiej Organizacji Wojskowej, wojewoda wołyński. Przede wszystkim jednak zapisał się w historii jako jeden z architektów polityki prometejskiej i orędownik pojednania polsko-ukraińskiego.

Kamil Przyborowski

Wyrzucanie korespondentów amerykańskich z nazistowskich Niemiec w latach 1933–1941 w świetle wybranych wspomnień

Korespondenci amerykańscy w III Rzeszy musieli radzić sobie nie tylko z kłamstwami niemieckiej propagandy, ale również z ciągłym utrudnianiem ich pracy, oskarżeniami o szpiegostwo i stałą groźbą wydalenia z kraju.

Paulina Sołuba

Wspomnienia

Mickiewicz i jego Paryż

Adam Mickiewicz wiódł na emigracji żywot godny niezwykłego twórcy. Jak zapamiętał to jego syn?

Władysław Mickiewicz

„Gorejący krzew” – reż. Agnieszka Holland – recenzja i ocena filmu

W polskiej świadomości Czesi są wesołym narodem, który spokojnie przepełznął przez kolejne totalitaryzmy, ciesząc się błogim spokojem. Zadziwiające, że to spod polskich rąk wyszedł film, który ten mit burzy. Agnieszka Holland w „Gorejącym krzewie” nie tylko zrywa z czeskiej twarzy szwejkowski uśmiech, ale ukazuje potęgę swojego kunsztu, równą największym produkcjom światowego kina.

Otton III, Thietmar i uniwersalna monarchia

Marzenie o chrześcijańskim uniwersalnym cesarstwie nie opuszczało władców europejskich od wczesnego średniowiecza. Czy cesarz Otton III miał szansę na budowę takiego imperium?

Michał Kozłowski