1945-1989

Agata Tuszyńska – „Singer. Pejzaże pamięci” – recenzja i ocena

George Steiner napisał, że „czytając Singera, cały czas czuje się w ustach smak popiołu”.

Justyna Kozłowska

Michał Przeperski, Daniel Wicenty (red.) – „Transformacja ustrojowa w Polsce. Nowe perspektywy” – recenzja i ocena

Dyskusja na temat transformacji ustrojowej w Polsce najczęściej sprowadzana jest do reform gospodarczych i politycznych. To duży błąd, bowiem przemiany obejmowały praktycznie wszystkie sfery życia.

Robert Oppenheimer: Prometeusz współczesności

„Teraz staję się śmiercią, niszczycielem światów” – to była pierwsza myśl Oppenheimera po pomyślnej próbie detonacji bomby atomowej na pustyni Alamagordo. Czy Robert Oppenheimer żałował swojej decyzji udziału w Projekcie Manhattan?

Natalia Stawarz

Mariusz Urbanek – „Marian Eile. Poczciwy cynik z „Przekroju” – recenzja i ocena

Mówił, że robi pismo dla ośmiuset milionów Słowian. Rzeczywiście, wydawany od 1945 roku „Przekrój” był pismem wyjątkowym w całym bloku wschodnim. Według Jerzego Waldorffa, gdyby Marian Eile żył w Stanach Zjednoczonych, zostałby magnatem prasowym i zarabiał miliony.

Wyjechać do Polski czy zostać we Francji?

Jakie były motywacje polskich imigrantów po II wojnie światowej?

Paweł Sękowski

„Pomniki oporu. Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim 1943–1956” – recenzja i ocena

Wystawa Pomniki oporu. Źródła artystyczne do studiów nad pamięcią o powstaniu w getcie warszawskim 1943–56 została przygotowana w Żydowskim Instytucie Historycznym z okazji osiemdziesiątej rocznicy wybuchu powstania w warszawskim getcie. Towarzyszy jej obszerny polsko-angielski katalog autorstwa kuratorów: Marty Kapełuś, Michała Krasickiego oraz Piotra Słodowskiego, z tekstami tych trojga badaczy odnoszącymi się do różnych aspektów prezentowanych dzieł.

Justyna Kozłowska

5 najciekawszych propozycji IPN w lipcu

Oto 5 ciekawych pozycji wydawniczych IPN. Wśród nich znajdują się: „Historyk z Inflant Polskich. Gustaw Manteuffel (1832-1916)”, „Polityka a media w Polsce w XX i XXI w. Wybrane zagadnienia” i „Imigranci polscy we Francji 1939-1949. Seria: Monografie. Tom 181”.

Przepowiednia z Tęgoborzy: wizja Wielkiej Polski czy mistyfikacja?

Przepowiednia z Tęgoborzy od lat rozbudza wyobraźnię fanów ezoteryki. Czy nadal jest aktualna, a Polskę czeka potęga na miarę Wielkiego Księstwa Litewskiego?

Natalia Stawarz

Skąd się wzięło „Imperium Zła”?

„Słabość prowokuje agresję” — mówił w swej platformie wyborczej 1980 roku Ronald Reagan. Zło przegrywa, dobro zwycięża. I ostatecznie decyduje o tym moralna orientacja i postawa jednostki. Jaka była historyczna geneza słynnej formuły Ronalda Reagana?

Andrzej Nowak

Monika Anna Noga – „Stanisław Brzozowski w kręgu „Kultury” paryskiej” – recenzja i ocena

W jaki sposób dorobek Stanisława Brzozowskiego wpłynął na wybitnych twórców związanych z paryską „Kulturą”? Odpowiedź znajdziemy w monografii Moniki Anny Nogi.

Iwona Szymichowska

Rok 1957: Odbudowa i konsolidacja PZPR

W rok 1957 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza wchodziła wzmocniona niewątpliwym sukcesem politycznym, który przyniosły jej wybory do Sejmu PRL z 20 stycznia. Komuniści przystąpili do konsolidacji partii zarówno pod względem ideowym, jak i organizacyjnym.

Adam Dziuba

„Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918–1989” – recenzja i ocena

Ta publikacja może służyć jako podręcznik szkolny. Nowatorska, kompetentnie prowadzona narracja i ciekawa warstwa ilustracyjna czynią z niej nieocenioną pomoc dla uczniów i nauczycieli. Przyszłoroczni maturzyści nie mogą przejść obok niej obojętnie.

Cezary Wołodkowicz

Andrzej Trzeciak, Andrzej Nawrocki

Jak budowano statki w Stoczni Gdańskiej?

Za początek produkcji statku uznawano rozpoczęcie cięcia blach i kątowników na kadłub – wręgi i blachy poszycia. Często miało ono uroczysty charakter, odbywało się w obecności przedstawicieli armatora, towarzystwa klasyfikacyjnego i kierownictwa stoczni.

Cezary Łazarewicz – „Na Szewskiej. Sprawa Stanisława Pyjasa” – recenzja i ocena

7 maja 1977 roku w kamienicy przy ulicy Szewskiej 7 znaleziono ciało Stanisława Pyjasa. Od tamtej pory narosło wiele mitów, teorii spiskowych, hipotez i setki ilość interpretacji śmierci studenta i współpracownika KOR. Cezary Łazarewicz postanowił w całości opisać i wyjaśnić to, co mogło wydarzyć się kilkadziesiąt lat temu w Krakowie.

Ernest Wilimowski: zdrajca czy legenda polskiej piłki nożnej?

27 sierpnia 1939 roku, w ostatnim meczu rozegranym przed wybuchem II wojny światowej, Polacy pokonali Węgrów, wicemistrzów świata, 4:2. Trzy bramki strzelił Ernest Wilimowski, jeden z najlepszych piłkarzy lat 30. XX wieku. Kim był sportowiec urodzony jako Ernst Otto Pradella?

Piotr Bejrowski

Adam Dziuba – „Nowa linia na czasy po odwilży (1957-1961)” – recenzja i ocena

Wartością recenzowanej pracy jest jej syntetyczny charakter. Czy warto sięgnąć po najnowszą książkę Adama Dziuby?

Multimedia

Rudolf Weigl — Polak, który uratował świat przed tyfusem Podcast

Rewolucyjne odkrycie Rudolfa Weigla przyniosło mu światową sławę, wiele honorowych odznaczeń oraz nominacje do Nagrody Nobla. Co jednak najważniejsze, zrewolucjonizowało świat nauki oraz pozwoliło ocalić tysiące ludzi przed śmiertelną chorobą. Posłuchajcie o historii tego niezwykłego Polaka.

Wojciech Olej

„Marksizm kulturowy” – historia terminu

W ostatnich latach termin „marksizm kulturowy” staje się coraz popularniejszy. Niewiele osób wie, że spopularyzowany został przez niewielką grupę amerykańskich konserwatystów, dla których koniec zimnej wojny oznaczał początek zupełnie nowej walki...

Damian Winczewski

Andrzej Trzeciak, Andrzej Nawrocki – „Jak działała Stocznia Gdańska”

Andrzej Trzeciak i Andrzej Nawrocki w publikacji „Jak działała Stocznia Gdańska” podjęli próbę wpisania historii zakładu oraz przemysłowego dorobku w całokształt dziejów lokalnej i ponadlokalnej wytwórczości okrętowej, przemysłu stoczniowego Gdańska, Polski i Europy oraz rozwoju okrętownictwa.

Więcej Osmańczyka, mniej Grottgera, czyli agitacja pozytywna

Redagowanie tygodnika, choć oddalonego od Warszawy, więc mniej zagrożonego wtrącaniem się przez rządzących, tylko z pozoru przypominało sielankę. Jak wszyscy chcący funkcjonować w nowej Polsce, także „Przekrój” musiał składać daniny na rzecz umacniającej się z miesiąca na miesiąc komunistycznej władzy.

Mariusz Urbanek

Nikołaj Iwanow – „Ludzie Kremla nad Wisłą. Ideowcy czy zdrajcy?” – recenzja i ocena

Dlaczego ludzie wywodzący się z rodzin patriotycznych i przywiązanych do polskości, zdecydowali się uwierzyć w komunizm?

Silvio Berlusconi – polityczny celebryta

Silvio Berlusconi to jeden z najbardziej rozpoznawalnych, ale też kontrowersyjnych polityków włoskich. Jego barwny życiorys to nie tylko losy biznesmena i premiera, ale jednocześnie symbol włoskiego życia politycznego, przemian i trendów rządzących państwem na Półwyspie Apenińskim. Zmarł w poniedziałek 12 czerwca w wieku 86 lat.

Bartosz Smoczyk

Tomasz Balbus – „Podpułkownik Ludwik Marszałek „Zbroja” – recenzja i ocena

Brutalne przesłuchiwania wyniszczyły go fizycznie, doprowadziły na skraj obłędu i do utraty mowy.

Wojciech Sobański

Finlandyzacja: stosunki fińsko-sowieckie po II wojnie światowej

4 kwietnia 2023 roku Finlandia stała się 31. członkiem NATO i tym samym zakończył się etap neutralności w historii państwa, które po II wojnie światowej zbliżyło się do Związku Sowieckiego. Jak wyglądały relacje fińsko-sowieckie po 1945 roku? Na czym polegała finlandyzacja?

Piotr Bejrowski

Jacek Pawłowicz – „Rotmistrz Witold Pilecki 1901-1948 / Rotamaster Witold Pilecki 1901-1948” – recenzja i ocena

Siedemdziesiąta piąta rocznica śmierci Witolda Pileckiego stanowi najlepszą okazję do tego, by zapoznać się z sylwetką i dramatycznymi losami jednego z najodważniejszych ludzi czasu II wojny światowej.

5 najciekawszych propozycji IPN w czerwcu

Oto 5 ciekawych pozycji wydawniczych IPN. Wśród nich znajdują się: „Sekcja Kontroli Delegatury Rządu na Kraj. Seria: Polskie Państwo Podziemne w dokumentach. Tom 3”, „O Niepodległą. Kierunek północno-wschodni (1920)” i „Częstochowskie Kościoły wobec systemów totalitarnych 1939–1989”.

Ryszard Jamka – „Panów piłą. Trzy legendy o Jakubie Szeli” – recenzja i ocena

W 1846 r. zbuntowani chłopi wystąpili w Galicji przeciwko swoim panom w wyjątkowo krwawy sposób. Jednym z ich przywódców był Jakub Szela. W jaki sposób kształtowała się jego legenda i dlaczego wciąż budzi kontrowersje?

Iwona Szymichowska

Brzozowski w ujęciu Giedroycia

Spuścizna Stanisława Brzozowskiego inspirowała polskich intelektualistów na emigracji. Jak jego myśl odczytywał Jerzy Giedroyc?

Monika Anna Noga

Remigiusz Grzela – „Trzy życia Ireny Gelblum” – recenzja i ocena

Kobieta, która pozbawiła siebie tożsamości i wymyśliła ją na nowo. Remigiusz Grzela odtwarza ze strzępów pamięci fascynujący obraz życia Ireny Geldblum.

Daria Czarnecka

Krzysztof Brzechczyn – „Umysł Solidarnościowy. Geneza i ewolucja myśli społeczno-politycznej Solidarności w latach 1980–1989” – recenzja i ocena

Mimo, że od upadku PRL minęło ponad trzydzieści lat, to na polskiej scenie politycznej, nadal główną rolę odgrywają ugrupowania, które odwołują się do dziedzictwa „Solidarności”. O tym, jak wiele nurtów, poglądów oraz idei powstało wokół legendarnego związku zawodowego, dowiemy się z monografii „Umysł solidarnościowy” Krzysztofa Brzechczyna.

Redakcyjne

Książka Tomasza Leszkowicza nominowana do Nagrody Historycznej „Polityki”!

Książka „Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej” Tomasza Leszkowicza będzie walczyć o Nagrodę Historyczną „Polityki” w kategorii „Debiuty w pracach naukowych i popularnonaukowych”.

Redakcja

„Ramię krzep – Ojczyźnie służ”. 135. rocznica powstania Sokolstwa Polskiego w Ameryce" – recenzja i ocena

Stany Zjednoczone były w XIX i XX w. jednym z głównych kierunków emigracji Polaków. Siłą rzeczy społeczność polska w Ameryce wytworzyła więc różnorodne formy życia społecznego. Jedną z nich, łączącą zaangażowanie patriotyczne m.in. ze sportem był ruch sokoli. Rocznica jego powstania to dobra okazja, by poszerzyć swoją wiedzę o Sokolstwie Polskim, a omawiana publikacja stwarza ku temu znakomitą sposobność.

Michał Gadziński

Ciekawostki i rocznice

Karol III – nieoczywiste fakty z życia monarchy ZDJĘCIA

W dzieciństwie chciał być maszynistą, a potem marynarzem. Na objęcie tronu czekał aż 70 lat. Był pierwszym monarchą, który studiował i jedynym członkiem rodziny królewskiej, który wziął ślub cywilny. Garść ciekawostek na temat życia króla Wielkiej Brytanii znajdziesz w tekście.

Jakub Jagodziński

Monika Anna Noga – „Stanisław Brzozowski w kręgu „Kultury” paryskiej”

„Stanisław Brzozowski w kręgu „Kultury” paryskiej” autorstwa Moniki Anny Nogi to pierwsza monograficzna prezentacja spuścizny Brzozowskiego w myśli i twórczości autorów z kręgu „Kultury”

Zespół Jaruzelskiego, czyli kto rządził w latach osiemdziesiątych?

Czy słabość zespołu Jaruzelskiego doprowadziła system do upadku?

Michał Przeperski

Mirosław Szumiło – „Gierek. Droga do władzy” – recenzja i ocena

W ostatnich latach nastąpił rozwój biografistyki dotyczącej dziejów najnowszych, choć nie zawsze badacze koncentrują swą uwagę na postaciach pierwszoplanowych. Tym większą ciekawość budzi najnowsza biografia Edwarda Gierka autorstwa Mirosława Szumiły.

Marcin Jurek

„Leksykon bezpieki. Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa 1944–1956” (tom III) – recenzja i ocena

Kolejny, trzeci już tom „Leksykonu bezpieki” stoi na równie wysokim poziomie, co dwa poprzednie.

Konrad Ruzik

Fenomen Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie

PSZ na Zachodzie to jedna z najliczniejszych armii ochotniczych w historii świata. Jakie były powojenne losy jej żołnierzy?

Zbigniew Gołasz

Multimedia

Czy realny socjalizm jest reformowalny? W poszukiwaniu programu działania przez „Solidarność” Fragmenty książek Wydawnictwa IPN

Obalić czy reformować realny socjalizm? Co na ten temat pisał Leszek Kołakowski? Jak przebiegały dyskusje na ten temat w obozie solidarnościowym? Posłuchajcie:

Mateusz Balcerkiewicz

Anna Rzymska – „Powracająca pamięć. O prozie i poezji Jarosława Marka Rymkiewicza” – recenzja i ocena

Jarosław Marek Rymkiewicz należał do tych mistrzów literatury, którego dzieła oraz wyraziste poglądy polityczne, wywoływały publiczne dyskusje. Wobec takich tytułów jak „Wieszanie”, „Kinderszenen”, „Samuel Zborowski” czy „Zachód słońca w Milanówku”, nie sposób przejść obojętnie. Jeśli ktoś ma jednak opory wobec Rymkiewicza, to pomocną publikacją w zrozumieniu jego twórczości jest „Powracająca pamięć”, autorstwa dr Anny Rzymskiej.

„Stalin w spódnicy”, czyli Wanda Wasilewska

Trudno uwierzyć, ale niemieckie gestapo na prośbę NKWD pomogło Wasilewskiej w przeprowadzce! Po jej śmierci w 1964 roku władze PRL nie zabiegały nawet o jej pochówek na terenie kraju.

Nikołaj Iwanow

Roman Zimand – „Materiał dowodowy. Szkice drugie” – recenzja i ocena

Zimand zmarł w 1992 roku. Tuż po jego śmierci ukazał się zbiór jego dotąd niepublikowanych esejów, z czego dwa były swoistym autodonosem pełnym ostrych sądów o ludziach, którzy w czasie publikacji jeszcze żyli. Ale co najważniejsze: były istotne dla dziejów kształtowania się świadomości polskiej inteligencji oraz losów polskich Żydów.

Daria Czarnecka

Mat. pras. , Mateusz Balcerkiewicz

Wendy Holden – „Królewska guwernantka” – recenzja i ocena

Kobieta, która wychowała przyszłą królową i odeszła w zapomnieniu. Przez lata towarzyszyła brytyjskiej rodzinie królewskiej w najbardziej prywatnych momentach. Jak skromna nauczycielka ze Szkocji stała się guwernantką księżniczek i dlaczego utraciła swoją pozycję?

Iwona Szymichowska

Wydarzenia

Kongres Pamięci Narodowej: Polska historia na Stadionie Narodowym

Od 13 do 15 kwietnia 2023 roku warszawski Stadion Narodowy będzie miejscem tętniącym historią Polski. Organizowany przez IPN Kongres Pamięci Narodowej zgromadzi tak zawodowych historyków i publicystów, jak i pasjonatów naszej przeszłości. W programie znajdziemy atrakcje i wydarzenia skierowane do wszystkich grup wiekowych. Co przed nami?

Tomasz Leszkowicz – „Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja...” – recenzja i ocena

Tysiące przeczytanych stron wojskowej prasy, niezliczone noce spędzone z literaturą wojenną i godziny analizowania scen polskiej kinematografii wojennej. Tak w największym skrócie można sobie wyobrazić, jak wyglądała praca dr. Tomasza Leszkowicza nad „Spadkobiercami Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego”.

Wywiady

„Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”: opowiedzieć światu o polskich Odyseuszach

Podczas II wojny światowej Polacy trafiali w najodleglejsze zakątki świata, często znacząco wpływając na życie lokalnych społeczności, które spotykali na swojej drodze. Losy naszych rodaków, którzy dotarli m.in. do Indii, Meksyku, Kazachstanu, Zimbabwe czy Ugandy przedstawia międzynarodowy projekt „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”. O polskich Odyseuszach oraz o samym projekcie opowiedziała nam Agnieszka Jędrzak – dyrektor Biura Współpracy Międzynarodowej IPN.

Mateusz Balcerkiewicz

„Alfabet Solidarności” – audiobook – recenzja i ocena

Wielość kontekstów historii „Solidarności” nie tylko nie powinna odstraszać, ale i zachęcać do ich zgłębienia. Każdy znajdzie tu coś dla siebie. Zwłaszcza w formie audiobooka, który niedawno ukazał się staraniem Instytutu Dziedzictwa Solidarności. Co szczególnie istotne, recenzowany audiobook dostępny jest za darmo.

Mat. pras. , Jakub Jagodziński

Wydarzenia

Historyczne gry planszowe na PGE Narodowym. W jakie tytuły zagrają finaliści?

Kongres Pamięci Narodowej to jedno z największych wydarzeń historycznych w Polsce. Na stadionie PGE Narodowy w Warszawie w ciągu trzech dni (13-15 kwietnia) odbędą się m.in. debaty historyczne, warsztaty czy pokazy filmowe. Jednym z wydarzeń towarzyszących będzie finał Olimpiady Gier Planszowych IPN. Specjalna oferta czeka też na nauczycieli!

Jimmy Carter: od orzeszków ziemnych do prezydentury

Gdy 20 stycznia 1977 roku Jimmy Carter został zaprzysiężony na trzydziestego dziewiątego prezydenta Stanów Zjednoczonych, papieżem był Paweł VI, Teheran miał dobre stosunki z Waszyngtonem, a w USA wciąż żywa była pamięć o aferze Watergate.

Ciekawostki i rocznice

Eric Clapton: Bóg gitary

Nie od razu przekonał się do gitary, bo za bardzo bolały go palce. Był uzależniony od heroiny i alkoholu, zmieniał kobiety i zespoły jak rękawiczki, a i tak jest wzorem do naśladowania dla pokolenia młodych muzyków. Eric Clapton urodził się 30 marca 1945 roku.

Julia Zeyer

Grzegorz Motyka – „Akcja Wisła '47. Komunistyczna czystka etniczna” – recenzja i ocena

Akcja „Wisła jest jedyną w historii Polski wewnętrzną masową akcją przesiedleńczą całej grupy narodowościowej – z jednej części terytorium na inną. Dlaczego do niej doszło?

Konrad Ruzik

„Zabierz mnie w podróż, kapitanie (zdjęcia Hansa Kramarza z podróży na Górny Śląsk w 1956 roku)” – recenzja i ocena

Magazyny Fundacji Dom Górnośląski w Ratingen-Hösel wypełnione są spuścizną górnośląskich rodzin, które mieszkały w Republice Federalnej Niemiec. To właśnie tam znalazło się niepozorne pudełko z przeźroczami.

Daria Czarnecka

Mat. pras. , Natalia Stawarz

Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela: w imię godności, praw człowieka i niepodległego państwa

„Prawa człowieka i obywatela, godność jednostki tylko wówczas mogą być zachowane, gdy przestrzegać ich będą wszyscy i gdy wszyscy czynnym działaniem domagać się będą ich respektowania” – tymi słowami kończy się Deklaracja założycielska Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

Anna Szczykutowicz

Wydarzenia

16 najciekawszych produkcji, które zobaczymy na 4. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym o Totalitaryzmach „Echa Katynia”

4. odsłona Międzynarodowego Festiwalu Filmowego „Echa Katynia”, który jest częścią Kongresu Pamięci Narodowej, po raz kolejny wprowadza nas w tematykę totalitaryzmów. Jakich produkcji oraz innych wydarzeń możemy spodziewać się w tym roku?

Czy realny socjalizm jest reformowalny? W poszukiwaniu programu działania przez „Solidarność”

Obalić czy reformować realny socjalizm? Co na ten temat pisał Leszek Kołakowski? Jak przebiegały dyskusje na ten temat w obozie solidarnościowym?

Krzysztof Brzechczyn

Ciekawostki i rocznice

Rozpad ZSRR w latach 1990–1991 MAPA

Jakie były przyczyny upadku ZSRR? I jak przebiegały etapy rozpadu niegdysiejszej potęgi? Zobacz na mapie!

Redakcja

Elżbieta Sieradzińska – „Wrócimy po was. Historie alpejskie” – recenzja i oena

W 1800 roku Napoleon przekroczył Przełęcz Świętego Bernarda na mule, a nie, jak przedstawiono na słynnym obrazie, konno. Jego przemarsz – w przeciwieństwie do wielu innych, mających tragiczny finał, alpejskich historii – zakończył się sukcesem. Jakie tajemnice kryją najwyższe góry Europy?

Piotr Bejrowski