„Lech Wałęsa i liderzy przełomu ’89”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena

„Lech Wałęsa i liderzy przełomu ’89”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena

Ci ludzie bez wątpienia przyczynili się do rozpadu ZSRR oraz powstania nowych państw. O niektórych z nich zapomniano, inni wciąż odgrywają rolę na naszej scenie politycznej. Twórcy kolejnego numeru Pomocnika podkreślają rolę i znaczenie Lecha Wałęsy w przemianach 1989 r. Z tych powodów, a także jego 80. rocznicy urodzin lwia część numeru została poświęcona właśnie pierwszemu liderowi Solidarności.

Podobnie jak w przypadku poprzednich tytułów z serii, recenzowana publikacja budzi uznanie zarówno pod względem merytorycznym oraz graficznym. Autorami tekstów, co należy podkreślić, są nie tylko uznani polscy badacze (np. Andrzej Friszke, Jan Skórzyński, Marcin Zaremba), ale również dwóch historyków z Litwy i Niemiec. Żałować należy, że nie udało się zaprosić czeskiego historyka do napisania choćby tekstu o Václavie Havlu, który poszerzyłby może opowieść o inną perspektywę.

Treść podzielono na trzy części. W pierwszej zatytułowanej „Galeria Przywódców” znalazły się teksty poświęcone biografiom przywódców opozycji antykomunistycznej w poszczególnych krajach Środkowo-Wschodniej Europy. Zbiór otwiera naturalnie artykuł poświęcony sylwetce Lecha Wałęsy autorstwa Jana Skórzyńskiego. W drugim tekście przedstawiono sylwetkę Václava Havla pióra Aleksandra Kaczorowskiego. Tekst o Vytautasie Landsbergisie napisał Jędrzej Winiecki. Opis licznych środowiskach nielicznej opozycji w NRD przedstawiła w krótkim artykule Ruth Leiserowitz. Z kolei Dariusz Kałan przedstawił sylwetki liderów opozycji z Węgier (József Antalla), Słowacji (Alexandra Dubčeka i Vladimíra Mečiara), Bułgarii (Żeliu Żelewa), Rumunii (Lászlo Tőkesa) oraz strukturę opozycji w Estonii oraz na Łotwie (w tych państwach nie pojawili się wyraziści przywódcy).

Każdy z tekstów w ciekawy sposób przedstawia drogę poszczególnych bohaterów do roli przywódców opozycji. Czytelnik dowie się, z jakich środowisk się wywodzili, na czym polegało ich znaczenie w okresie zmian ’89 r. Każdy z artykułów przedstawia również losy i działania przywódców już po 1990 r. Daje to ciekawą perspektywę, albowiem pokazuje, jak niektórzy z nich po dojściu do władzy zupełnie rozminęli się z głoszonymi ideami. Jednakże, co warto podkreślić, nie zmienia to faktu, że odegrali istotną rolę w okresie przemian.

Druga partia artykułów nosi tytuł „Konteksty”. Ich bohaterem jest Lech Wałęsa. Autorzy artykułów skupili się na przedstawieniu i rozpatrzeniu jednostkowych i ważnych elementów z biografii pierwszego prezydenta III RP. Marcin Zaremba przedstawił środowisko robotników Trójmiasta, z którego wywodził się Lech Wałęsa. Poruszył on również wątek pojawiania się opozycji robotników po Grudniu ’70, w tym osoby tworzące WZZ Wybrzeże. W kolejnym tekście Jan Skórzyński przedstawił kalendarium Sierpnia ’80. Adam Szostkiewicz przedstawił ludzi polskiego Kościoła, którzy nawiązali stosunki z opozycją antykomunistyczną, a także jego rolę w przemianach politycznych w Polsce w latach ’80, w tym działania w czasie Okrągłego Stołu.

Joanna Podgórska w wywiadzie z Andrzejem Friszkem poruszyła najbardziej polaryzujący fragment biografii przywódcy Solidarności – jego współpracę z SB. Grzegorz Majchrzak napisał ciekawy tekst dotyczący działań władz PRL mających na celu zablokowanie przyznania Wałęsie Pokojowej Nagrody Nobla oraz reakcje środków masowego przekazu po przyznaniu nagrody. Tomasz Targański przedstawił działania i rolę Lecha Wałęsy w III RP, zwłaszcza na arenie międzynarodowej. Wiesław Władyka omówił z kolei próby umniejszenia roli byłego przywódcy Solidarności podejmowane przez część jego byłych współpracowników, w tym Jarosława Kaczyńskiego. Agnieszka Sowa przedstawiła, niekiedy tragiczne, losy dzieci Lecha Wałęsy. Z tekstów w tej grupie wyróżnia się ciekawy wywiad z samym prezydentem dotyczącym jego opinii na temat książki Danuty Wałęsy. Z punktu widzenia kulturoznawczego postać przywódcy Solidarności jako ucieleśnienia polskich cech narodowych rozpatruje Grzegorz Pęczak. O obecności Lecha Wałęsy w kulturze, jako bohaterze filmów dokumentalnych i fabularnych, artykuł napisała Magdalena Saryusz-Wolska.

Kolejna grupa tekstów pt. Dokumenty zawiera transkrypcję dwóch przemówień Lecha Wałęsy: z 1979 r., wygłoszonego pod bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej, a także z 1989 r. przed Kongresem USA.

W skład tzw. Detali weszły krótkie przyczynki poświęcone ważnemu wydarzeniu, jakim był Bałtycki Łańcuch, a także postaci Lecha Wałęsy (opis jego słynnego długopisu, sprawę skoku przez płot), w tym przedstawienie jego powiedzeń i przejęzyczeń, czyli tzw. wałęsizmów.

Wszystkie powyższe niezwykle ciekawe teksty ukazują złożoność postaci nie tylko Lecha Wałęsy, ale wszystkich liderów opozycji z Europy Środkowo-Wschodniej. Czytelnik może poznać ich blaski i cienie, atuty i wady, prześledzić ich drogę do stania się czy to twarzą opozycji, czy jej faktycznym liderem. W przyszłym roku nastąpi 25. rocznica przemian 1989 r. Aż trudno sobie wyobrazić, jak wyglądałby nasz region bez nich. Warto zatem przypomnieć sobie owe sylwetki i ich działania. To bowiem w dużej mierze oni ukształtowali tę część Europy, a skutki ich działań są odczuwalne do dzisiaj.

Kup nowy Pomocnik Historyczny POLITYKI – LINK!

Zobacz też pozostałe publikacje, dostępne w ofercie Wydawnictwa Polityka.