XVI-XVII wiek

Maria I Stuart. Dekapitacja królowej

„Powiedz królowej Anglii, żem umarła wierna mojej religii, jak prawdziwa katoliczka, prawdziwa Szkotka i prawdziwa księżniczka. Niech Bóg ma zmiłowanie dla tych, którzy zażądali mojej głowy” – te słowa krótko przed śmiercią miała wypowiedzieć Maria Stuart do swego hofmistrza Melvila. Jak wyglądała egzekucja królowej?

Didier Le Fur

Redakcyjne

Zygmunt I Stary (1467–1548)

Zygmunt I Stary (1467–1548) był przedostatnim jagiellońskim władcą, od 1506 roku rządzący jako wielki książę litewski, a od 1507 roku jako polski król. Jak wyglądało życie człowieka, którego wizerunek znajdziemy na banknocie o nominale 200 złotych?

Redakcja

Jezuita w Chinach: Michał Boym

Oddany sprawom wiecznym duchowny, zręczny polityk, wybitny botanik i etnolog, ojciec sinologii, nieustraszony podróżnik a także ambasador najpotężniejszego XVII-wiecznego władcy. Mowa tutaj nie o sześciu, lecz jednej osobie - polskim jezuicie na misji w Chinach Michale Boymie.

Katarzyna Michalewicz

Posłuchaj historii! Podcasty Histmaga

Kochasz historię i uwielbiasz o niej słuchać? To miejsce właśnie dla Ciebie! Załóż słuchawki i ciesz się najlepszymi tekstami portalu Histmag.org, czytanymi przez naszych lektorów.

Redakcja

Jan Sobieski – osmańska zmora

Jan Sobieski był wybitnym wodzem oraz jednym z najbardziej rozpoznawalnych władców Rzeczpospolitej. Za granicą polski król stawiany był na równi z najsławniejszymi dowódcami epoki. W pamięci potomnych zapisał się przede wszystkim jako pogromca Turków i wybawca Wiednia.

Andrzej Nowak – „Dzieje Polski. Tom 4. Trudny złoty wiek 1468-1572” – recenzja i ocena

Utarło się przekonanie, że wiek XVI był „złotym wiekiem” w historii Polski. Tytuł najnowszego, IV już tomu „Dziejów Polski” pióra Andrzeja Nowaka może zatem budzić niemałe zdziwienie…

Konrad Ruzik

Mirosław J. Leszka , Zofia A. Brzozowska

Dietiniec – nowogrodzki kreml

Kreml w Nowogrodzie Wielkim, zwany niekiedy Dietińcem, to jedna z najciekawszych budowli miasta nad Wołchowem. Poznajcie jego historię!

Redakcyjne

Premiera: Jakub Jędrzejski – „Hetmani i dowódcy I Rzeczpospolitej”

Hetmani i dowódcy Rzeczpospolitej do dziś symbolizują chwałę polskiego oręża pod rządami królów elekcyjnych. To dzięki nim w historii zapisały się wielkie zwycięstwa pod Kircholmem, Kłuszynem, Beresteczkiem, Chocimiem i Wiedniem. Nasze wojska toczyły wiele zaciętych bitew i krwawych wojen z sąsiednimi państwami. działania militarne wywarły ogromny wpływ na przemiany w naszym państwie, które coraz bardziej pogrążało się w kryzysie.

Giordano Bruno. Spór religii z filozofią

17 lutego 1600 roku na stosie spłonął filozof Giordano Bruno. Jego śmierć odbiła się w Europie szerokim echem, a dyskusja nad rehabilitacją trwa do dziś.

Antoni Olbrychski

Architecture is a good idea

Madonna Sykstyńska Rafaela – nie tylko aniołki! Video

Czy w jednym z najsłynniejszych dzieł Rafaela – „Madonnie Sykstyńskiej” – diabeł, jak mawia przysłowie, tkwi w szczegółach? O tym, czego na obrazie nie widać na pierwszy rzut oka opowiada ciekawy materiał zamieszczony na kanale "Radosław Gajda & Natalia Szcześniak":https://www.youtube.com/channel/UCFgktyAQdfcHmIbubYPCnHQ. Zobaczcie koniecznie!

Bajki i ich znaczenie. O czym marzył chłop? Podcast

Zdecydowana większość z nas miała w dzieciństwie do czynienia z historiami o krwawym zakończeniu autorstwa braci Grimm. Ale czy wiemy skąd wzięły się te opowieści, co nam mówią o ludziach którzy je opowiadali, oraz – co najciekawsze – jak brzmiały ich osiemnastowieczne pierwowzory? Posłuchaj!

Mateusz Balcerkiewicz

Marcin Kromer – „Kronika Polska” – recenzja i ocena

Wielkie, choć nieco zapomniane już dzieło Marcina Kromera, jakim jest „Kronika Polska” dowodzi wysokiego poziomu polskiej humanistyki w XVI wieku. Niedawno ukazało się ekskluzywne wydanie tej pracy.

Marek Chrzanowski

Zaginiona kolonia Roanoke Video

Gdy John White, gubernator Roanoke, wrócił z wyprawy zaopatrzeniowej do swej kolonii w 1590 roku, zastał fort pusty. Wyglądało to tak, jakby wszyscy mieszkańcy zniknęli w jednym momencie – nigdzie nie było widać śladów walki. Co się wydarzyło w „zaginionej kolonii” Roanoke, pierwszej angielskiej osadzie w Ameryce Północnej? Sprawę tę przybliża materiał zamieszczony na kanale "LEMMiNO":https://www.youtube.com/channel/UCRcgy6GzDeccI7dkbbBna3Q. Polecamy!

Izabela Śliwińska-Słomska

„Prawdziwy” Andrzej Kmicic - Samuel Kmicic, pierwowzór bohatera rozdartego

Andrzej Kmicic, główny bohater „Potopu” Henryka Sienkiewicza, stał się uosobieniem postaci niejednoznacznej. Z jednej strony furiat, z drugiej nieustraszony obrońca Częstochowy. „Historyczny” Samuel Kmicic w dobie „potopu” i wojny z Carstwem Moskiewskim prezentował się zupełnie inaczej. Ale czy mniej interesująco?

Skąd się wzięła konwokacja?

6 stycznia 1573 roku zebrał się w Warszawie zjazd konwokacyjny. Konwokacja – nowa formuła zgromadzenia obradującego bez króla – nie tylko miała ustanowić zasady elekcji nowego władcy. Stało przed nią zadanie o wiele poważniejsze. Balansując na granicy obyczaju politycznego, zwołano ją, aby zażegnać potężny kryzys, jaki wstrząsnął Rzeczpospolitą po śmierci Zygmunta Augusta.

Sebastian Adamkiewicz

Zjednoczenie wspólną monetą. Stefan Batory i reformy monetarne

Stefan Batory to współcześnie jeden z najlepiej ocenianych królów elekcyjnych dawnej Rzeczypospolitej. Swoją sławę zawdzięcza głównie błyskotliwej kampanii militarnej, poprowadzonej przeciwko Iwanowi IV Groźnemu i przyłączeniu Inflant do Rzeczypospolitej. Mało kto jednak pamięta o jego reformach monetarnych.

Maciej Zaremba

Janosik - legenda zbójnika

Juraj Janosik to tatrzański zbójnik, kreowany przez literatów na słowackiego bohatera narodowego. Postać kojarzona jest w Polsce z rolą Marka Perepeczki w filmie Jerzego Passendorfera z 1974 roku. Imię Janosika i jego legenda znane są w Polsce, Czechach i na Słowacji.

Adam Busse

Savate – zapomniana europejska sztuka walki Video

Czy słyszeliście o savate? Ta sztuka walki, inaczej zwana też boksem francuskim, powstała w XVII wieku, a obecnie zainteresowanie nią znów wzrasta! Jaka jest jej historia? Prezentuje to materiał, jaki możecie znaleźć na kanale "Tylko Historia":https://www.youtube.com/channel/UCui1FNByj0e9FLgb0cvzd2w. Polecamy uwadze!

Anna Jagiellonka, córka Kazimierza Jagiellończyka – tragiczny żywot księżnej pomorskiej

Podobnie jak córkę Kazimierza Wielkiego, Elżbietę, los rzucił córkę Kazimierza Jagiellończyka na Pomorze. Anna Jagiellonka poślubiła reprezentanta dynastii Gryfitów, księcia słupskiego i szczecińskiego Bogusława X, nazwanego Wielkim. W czasie jego nieobecności była nawet regentką całego Pomorza.

Joanna Cielon

Newsy

Kraków: W kryptach kościoła franciszkanów archeolodzy znaleźli blisko 100 pochówków

Blisko sto pochówków znaleźli archeolodzy badający krypty bazyliki i klasztoru oo. Franciszkanów w Krakowie. Wśród bogatego wyposażenia grobowego natrafili na XVII i XVIII-wieczne dewocjonalia, unikatowe męskie stroje i blaszkę, która była protezą podniebienia.

Nauka w Polsce

Joanna Puchalska – „Wilczyce z dzikich pól” – recenzja i ocena

Bezwzględne, okrutne i niebezpieczne. W swojej najnowszej książce Joanna Puchalska opisuje sylwetki kresowych Polek z charakterem, które dzięki swej determinacji i odwadze potrafiły zadbać nie tylko o swój interes.

Wojciech Sobański

Architecture is a good idea

Co zostało nam po Wazach? Video

Ród Wazów dał Rzeczypospolitej trzech władców i „srebrny wiek”. Jakie dziedzictwo zostało nam po tej dynastii? Na kanale "Radosław Gajda & Natalia Szcześniak":https://www.youtube.com/channel/UCFgktyAQdfcHmIbubYPCnHQ znajdziecie ciekawy materiał dotyczący tego zagadnienia. Zobaczcie sami!

Joanna Łenyk-Barszcz, Przemysław Barszcz

Mózg Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej

Czy jest możliwe, że Michał Anioł, malując „Stworzenie Adama”, przedstawił wizję stworzenia świata znacznie wyprzedzającą wyobrażenia swojej epoki i odpowiadającą zdecydowanie bardziej współczesnym poglądom? Czy ukrył na malowidle zawierający przesłanie ludzki mózg, oddany z precyzją podręcznika medycznego?

Oblężenie Szigetváru Video

W 1566 roku wojska tureckie oblegały węgierski Szigetvár, ostatecznie go zdobywając. W czasie oblężenia zmarł (we własnym namiocie) ponad 70-letni sułtan Sulejman Wspaniały, co ukrywano przed żołnierzami tak długo, jak to było możliwe. Jak przebiegały starcia o Szigetvár? Warto zobaczyć to na materiale z kanału "Kings and Generals":https://www.youtube.com/channel/UCMmaBzfCCwZ2KqaBJjkj0fw. Polecamy!

Rejnold Heidenstein – „Dzieje Polski od śmierci Zygmunta Augusta do roku 1594” – recenzja i ocena

„Dzieje Polski” Heidensteina to nieszablonowa lekcja historii, dawnej polszczyzny i... doskonały pomysł na prezent świąteczny dla każdego bibliofila.

Marek Chrzanowski

Maryna Mniszchówna – caryca czasu dymitriad

Maryna Mniszchówna była pierwszą Polką koronowaną na carową Rusi. Jednak współrządy Maryny i Dymitra Samozwańca I trwały zaledwie kilkanaście dni. Jej trzyletni syn został publicznie powieszony, a ona sama zmarła rok później w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach.

Joanna Puchalska

Pierwsza odsiecz wiedeńska: bitwa pod Humiennem 23–24 listopada 1619

Bitwa pod Humiennem między pułkiem lisowczyków a wojskiem Jerzego Rakoczego przyczyniła się do ocalenia Wiednia, chociaż ówcześni nie od razu zdali sobie z tego sprawę. Z pozoru mało znacząca bitwa miała wpływ na losy miasta leżącego 500 km na północny-wschód od miejsca jej stoczenia.

Maciej Adam Pieńkowski

Izabela Śliwińska-Słomska

„Prawdziwy” Jan Skrzetuski Sienkiewicza? Łotr jeden!

Legendarna seria książek autorstwa Henryka Sienkiewicza, z rozmachem zekranizowana przez Jerzego Hoffmana, trwale ukształtowała w czytelnikach wizerunek żołnierzy siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej. Większość z nas zna fortele pana Zagłoby, szermierczy kunszt Michała Wołodyjowskiego czy irytującą wręcz szlachetność Jana Skrzetuskiego. Ale czy bohater spod Zbaraża był tak idealny w rzeczywistości?

Sulejman Wspaniały – sułtan osmański Video

Sulejman Wspaniały – dowódca, mecenas sztuki i prawodawca. Przede wszystkim jednak sułtan, za którego czasów Imperium Osmańskie osiągnęło szczyt potęgi. Postać Sulejmana omawia autor kanału "Tylko Historia":https://www.youtube.com/channel/UCui1FNByj0e9FLgb0cvzd2w. Polecamy!

Jędrzej Napiecek – „Król, który uciekł” – recenzja i ocena

Przewrotna powieść inspirowana prawdziwymi wydarzeniami. Dziwaczni francuscy arystokraci, twardzi sarmaci oraz... pewien przebiegły karzeł.

Jerzy Klimczak

Gustaw II Adolf – Lew z Północy (cz. I)

W propagandzie ewangelickiej uważany był za wybawcę – biblijnego Lwa Judy. Niektórzy przywoływali Nostradamusa, który wieszczył nadejście wielkiego króla z północy mającego zapanować nad Europą. 16 listopada 1632 roku w trakcie bitwy pod Lützen poległ Gustaw II Adolf, jeden z najwybitniejszych władców Szwecji.

Sebastian Adamkiewicz

Redakcyjne

Premiera: Mateusz Będkowski – „Polacy na krańcach świata: średniowiecze i nowożytność. Część 2”

Mateusz Będkowski po raz kolejny zabiera nas na wyprawę w najdalsze zakątki świata – od południowego Pacyfiku i Brazylii, przez Ziemię Świętą i Konstantynopol aż po daleką Syberię i Mongolię.

Mateusz Będkowski

Dymitriady. Bitwa pod Nowogrodem Siewierskim w 1604 r. Video

W 1604 roku pod Nowogrodem Siewierskim starły się oddziały Dymitra Samozwańca i Borysa Godunowa. W walkach wzięła również udział husaria. Jak przebiegała ta batalia? Ciekawy materiał dotyczący tego zagadnienia przygotował autor kanału "Na bitewnym szlaku":https://www.youtube.com/channel/UCPGZrVWVGXixtpwkO4wPytw. Zobaczcie sami!

Kobiece pionierki astronomii: 7 badaczek, które warto zapamiętać

„Kopernik była kobietą!” – krzyczy jedna z bohaterek „Seksmisji” Juliusza Machulskiego. W świetle dzisiejszej wiedzy naukowej trudno przyznać temu stwierdzeniu rację. Mikołaj Kopernik był bez wątpienia mężczyzną, jednak historia astronomii zna wiele intrygujących kobiet zasłużonych dla rozwoju tej dziedziny.

Paweł Ziemnicki

„Ogniem i mieczem” – reż. Jerzy Hoffman – recenzja i ocena filmu

Rok 1999 był to dziwny rok, w którym... Jerzy Hoffmann wreszcie dokończył Trylogię. Jaki po dwudziestu latach oceniacie efekt tych prac?

Architecture is a good idea

Warszawska „Mona Lisa” Rembrandta Video

Mona Lisa w Warszawie? Poniekąd tak! W stołecznym Zamku Królewskim znajdują się dwa obrazy Rembrandta i – jak twierdzi "Radosław Gajda":https://www.youtube.com/channel/UCFgktyAQdfcHmIbubYPCnHQ – jeden z nich jest świetny, a drugi wręcz genialny! Jakie są tajemnice „warszawskiej Mony Lisy”? Zobaczcie sami!

Wielkie oblężenie Malty 1565 Video

Nieudane dla Imperium Osmańskiego oblężenie Malty uważa się za jedno z najważniejszych starć nowożytności. Jak przebiegały walki, w których Osmanowie zmierzyli się z joannitami? Na kanale "Kings and Generals":https://www.youtube.com/channel/UCMmaBzfCCwZ2KqaBJjkj0fw można znaleźć świetny materiał dotyczący oblężenia. Polecamy!

Mechaniczny model statku z XVI wieku! Video

Na kanale wiedeńskiego "Muzeum Historii Sztuki":https://www.youtube.com/channel/UC4n0woAs2nZXNCTY-Dlo1hw można znaleźć film prezentujący niezwykle ciekawy przedmiot: XVI-wieczny mechaniczny model statku stworzony dla cesarza Rudolfa II Habsburga. Statek posiada ruchomą załogę, może się przemieszczać, a nawet... oddać salwę armatnią. Naprawdę warto zobaczyć sposób jego działania!

Jak kiedyś ubierały się kobiety? Dawne polskie ubiory Galeria

Moda to zjawisko podlegające dynamicznym przemianom – nie inaczej było kilka wieków temu. Jak w XVI czy XVII wieku „nosiły się” mieszkanki Krakowa, Gdańska czy Lwowa? "Platforma Cyfrowa Biblioteki Kórnickiej":https://platforma.bk.pan.pl/ udostępnia m.in. piękne rysunki Kajetana Wincentego Kielisińskiego ukazujące dawną polską modę!

Województwo chełmińskie w XVI wieku okiem kartografii historycznej MAPY

Województwo chełmińskie było w czasach nowożytnych częścią Prus Królewskich. Jak wyglądały tereny wokół Torunia, Chełmna, Grudziądza i Brodnicy w XVI wieku? Zrozumieć to mogą pomóc nam mapy tego obszaru.

Marcin J. Sobiech

Odrodzenie potęgi – husaria Jana Sobieskiego

Budziła postrach wśród wojsk nieprzyjaciela, a zdecydowana większość jej szarż kończyła się zwycięstwem. Poznajcie dzieje polskiej husarii pod wodzą Jana III Sobieskiego!

Dariusz Milewski

Newsy

Naukowcy: dzieci składane w ofierze przez Inków pochodziły z całego imperium

Dzieci składane przez Inków na szczytach wulkanów jako ofiary dla bogów mogły pochodzić z różnych rejonów imperium – twierdzą naukowcy badający peruwiańskie mumie, m.in. bioarcheolog z Polski.

Nauka w Polsce

Ks. Witold Kawecki – „Tajemnice Caravaggia” – recenzja i ocena

Caravaggio, włoski geniusz, który zmienił oblicze sztuki. Odkrywając tajemnice mistrza, odkrywamy znacznie więcej, niż tylko historię malarstwa barokowego.

Marek Chrzanowski

Pałac w Mosznej Galeria

Pałac w Mosznej jest jednym z najbardziej znanych zabytków w województwie opolskim. Słynący z 99 wież i 365 pomieszczeń obiekt w okresie wakacyjnym przyjmuje nazwę Lamma Ar i w ramach serii tematycznych imprez staje się stolicą Księstwa Samotnej Góry, w jednym z Czterech Światów Hugona Yorcka – Quatromondis.

Błażej Guzy

Baronowie Hohenstein – nieślubni Piastowie cieszyńscy

Książęca linia Piastów cieszyńskich wygasła wraz ze śmiercią księcia cieszyńskiego Fryderyka Wilhelma w 1625 roku. Jeszcze na początku XVIII wieku żyli jednak nieślubni potomkowie władców Cieszyna – baronowie von und zu Hohenstein.

Marek Teler

Jan III Sobieski w anegdocie

Jak współcześni widzieli zwycięzcę spod Wiednia i jego armię? Oczywiście z szacunkiem, ale czasem także jako żartownisia, a nawet obiekt kobiecych westchnień.

Roman Kaleta

Jeremi Wiśniowiecki – dziecko dramatycznej epoki

17 sierpnia 1612 roku w Łubniach urodził się Jeremi Wiśniowiecki – postać do dziś budząca skrajne emocje i ogromne kontrowersje. Przez jednych wręcz uwielbiany, przez innych odsądzany od czci i wiary. W jego losach jak w soczewce skupiły się dzieje Rzeczpospolitej, Ukrainy i zamieszkujących je narodów.

Roman Sidorski

Piotr Abryszeński , Damian Dobrosielski

Zamek w Krasiczynie Galeria

Niemal pod samą granicą polsko-ukraińską, w Krasiczynie obok Przemyśla, znajduje się jeden z najpiękniejszych pomników polskiego renesansu. W okresie wakacyjnym krasiczyński zamek przyjmuje nazwę Bas-Bar i w ramach serii tematycznych imprez staje się stolicą Marchii Czterech Baszt, w jednym z Czterech Światów Hugona Yorcka – Quatromondis.

Błażej Guzy

Wywiady

Miotła – prawdziwa broń azteckich kobiet?

O podboju Ameryki, pięknej Malinche i szczególnej roli kobiety w życiu Azteków rozmawiamy z Damianem Dobrosielskim, autorem książki „Kobiety Azteków”.

Newsy

Archeolodzy znaleźli skarb ukryty w zabytkowym kościele w Barczewie

Pod posadzką kościoła p.w. św. Andrzeja Apostoła w Barczewie na Warmii archeolodzy odkryli skarb złożony z około tysiąca srebrnych monet, pochodzących prawdopodobnie z pierwszej połowy XVII wieku.

Nauka w Polsce

Chrześcijaństwo w Japonii: Cicha modlitwa, ukryty krzyż

Chrześcijaństwo w Japonii praktykowane było w ukryciu, w obawie przed represjami. Na przestrzeni dziejów Japonia przeszła drogę od niemalże pełnej izolacji politycznej i gospodarczej do otwarcia na świat i czerpania wzorców życia z Zachodu.

Staropolska tytulatura i jej tajemnice: Jak zwracano się do siebie w czasach staropolskich?

Staropolska tytulatura była bardzo bogata. Stosowane wówczas zwroty adresatywne nazywane były przez cudzoziemców „tytułomanią”. Co było tego przyczyną?

Anna Wójciuk

Potęga husarii. Bitwa pod Kircholmem 1605 Video

Bitwa pod Kircholmem to jedno z najsłynniejszych zwycięstw Rzeczypospolitej – w trakcie starcia ze Szwedami kluczową rolę odegrała husaria. Autor z kanału "Na bitewnym szlaku":https://www.youtube.com/channel/UCPGZrVWVGXixtpwkO4wPytw przybliża tę historię w bardzo ciekawym materiale. Polecamy!

„Pan Wołodyjowski” – reż. Jerzy Hofman – recenzja i ocena filmu

„Na tym kończy się ten szereg książek pisanych w ciągu kilku lat i w niemałym trudzie – dla pokrzepienia serc” – to ostatnie zdanie Trylogii Henryka Sienkiewicza, którą tworzył w czasach zaborów. Jak ta pięknie napisana powieść wygląda na szklanym ekranie?

Anna Szczykutowicz

Maciej Liziniewicz – „Czas pomsty” – recenzja i ocena

Maciej Liziniewicz przenosi nas w swej najnowszej powieści do XVII-wiecznej Polski. Czy warto sięgnąć po „Czas pomsty”?

Jan Zamoyski – schyłek potężnego magnata

W czasach króla Stefana Batorego hetman-kanclerz Jan Zamoyski był drugim człowiekiem w państwie. Jego ambicje i wpływy predestynowały go do pełnienia podobnej funkcji u boku młodego Zygmunta III. Niestety, mimo wielu sukcesów stary magnat znalazł się na dalszym planie wielkiej polityki.

Beletrystyka

Powrót szlachcica i czas pomsty

Jest rok 1630. Żegota Nadolski powracający w swe rodzinne strony odkrywa ślady straszliwej zbrodni. Czy uda mu się odnaleźć sprawców? Oto początek powieści, która trzyma w napięciu do ostatniej strony.

Maciej Liziniewicz