Anna Jagiellonka, córka Kazimierza Jagiellończyka – tragiczny żywot księżnej pomorskiej
Zobacz też: Anna Jagiellonka: ostatnia z rodu Jagiellonów
Anna przyszła na świat 12 marca 1476 w Nieszawie. W dzieciństwie często przebywała wraz z rodzeństwem na Litwie i podobnie jak inne dzieci w dynastii jagiellońskiej otrzymała staranne wykształcenie.
Relacje z Gryfitami
Zofia pomorska, wizerunek z epoki (domena publiczna). Kazimierz Jagiellończyk planował zacieśnienie związków Polski z Pomorzem. Ogromną sympatią darzył księżną pomorską Zofię, córkę księcia stargardzko-słupskiego Bogusława IX. Mówiono nawet, że to coś więcej niż sympatia. W młodości Kazimierz pragnął poślubić księżniczkę, ale przeszkodą stanowiło bliskie pokrewieństwo, gdyż jej babką była siostra Władysława Jagiełły – Aleksandra, żona księcia mazowieckiego Siemowita IV. Z tego powodu Zofia poślubiła księcia pomorskiego Eryka II.
Małżeństwo to było bardzo burzliwe. Zofia cały czas popierała Koronę, ale jej mąż niejednokrotnie udzielał wsparcia Krzyżakom. Tak było m.in. w trakcie wojny trzynastoletniej, gdy również opowiedział się po stronie Zakonu. Kazimierz Jagiellończyk przy wsparciu Tatarów zajął wówczas ziemie Eryka, który postanowił negocjować i wysłał do króla Polski swoją żonę. Przybyła ona w towarzystwie dwóch małoletnich synów, z których jednym był przyszły Bogusław X. Inteligentna, oczytana i czarująca księżna wywarła wówczas wielkie wrażenie na królu – Kazimierz miał podobno żałować, że jej nie poślubił, chociaż jego małżeństwo z Elżbietą Rakuszanką uchodziło za szczęśliwe. Eryk II dzięki wstawiennictwu żony miał liczyć na przychylność króla.
Zofia jeszcze wielokrotnie podejmowała się mediacji w relacjach męża z królem. Jej syn Bogusław pobierał nauki na Wawelu, tam też został pasowany na rycerza przez polskiego króla, a swojego późniejszego teścia.
Książę pomorski Bogusław X Wielki, wizerunek z połowy XVII wieku (domena publiczna). Bogusław X od początku swego pomorskiego panowania znalazł się w sferze wpływów Brandenburgii. Zmusiło go to do krótkotrwałego małżeństwa z Małgorzatą, córką elektora brandenburskiego Fryderyka II Żelaznego. Po jej śmierci w 1489 roku sprawa przymierza Pomorza z Polską znów stała się aktualna. Kanonik krakowski i dyplomata Mikołaj Kościelecki rozpoczął rozmowy w sprawie małżeństwa księcia z Anną Jagiellonką. W 1490 roku odbył się ślub per procura. Polska królewna otrzymała w posagu 32 tysiące złotych węgierskich.
Małżeństwo zostało zawarte 2 lutego 1491 roku w Szczecinie. Wesele było wyjątkowo wystawne, a nadzór nad wszystkim objęła księżna pomorska Zofia. Niespełna piętnastoletnia Anna szybko trafiła pod jej skrzydła. Książęca para mieszkała głównie w Szczecinie. Małżeństwo uchodziło za udane, w przeciwieństwie do pierwszego mariażu Bogusława.
Anna Jagiellonka i Bogusław X Wielki
Przez dłuższy okres nieobecności męża Anna piastowała urząd regentki. Stało się tak w 1496 roku, gdy Bogusław wyjechał na wojnę z królem Francji Karolem, spełniając w ten sposób zobowiązania wobec cesarza Maksymiliana. Później książę udał się na pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Na czas jego nieobecności regencję sprawowała jego małżonka, wspierana przez biskupa kamieńskiego i kanclerza. Jej mąż powrócił w 1498 roku.
Bogusław X był nowoczesnym władcą i człowiekiem o wielkich aspiracjach. Znacznie rozbudował zamek w Szczecinie, wzorując się na włoskich pałacach, a jego dwór niczym nie różnił się od dworów królewskich. Jednak jego plany związane z rozbudową rezydencji i podwyżki stawek celnych doprowadziły do otwartego konfliktu z mieszczaństwem szczecińskim. Spór eskalował, wobec czego książę zarządził blokadę gospodarczą miasta.
Bogusław X Wielki i Anna Jagiellonka, pomnik na zamku w Szczecinie (fot. Tezlubiezabytki, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska). W 1502 roku doszło do buntu szczecińskich mieszczan przeciwko Bogusławowi X i jego bliskim. W obawie o życie swojej rodziny władca zdecydował się przenieść żonę i dzieci do zamku we Wkryujściu. Tutaj księżna powiła swoje najmłodsze dziecko, syna Ottona. Na zamku doszło też jednak do niespodziewanej tragedii – księżna zachorowała. Jedni historycy utrzymują, że chorobę wywołał stres związany z ucieczką przed mieszczanami, inni zaś tłumaczą śmierć władczyni tym, że „przybyła we Wkryujściu do komnat, które świeżo były wybielone wapnem, z czego opary uderzyły jej na serce”. Współcześni badacze uznali, że mogły one wywołać chorobę płuc. Istotnym czynnikiem mogło być również słabe zdrowie polskiej królewny.
Księżna zmarła w 1503 roku w wieku zaledwie 27 lat. Po jej nagłej śmierci władze miejskie Szczecina oficjalnie ukorzyły się przed księciem. Mieszczanie przekazali odszkodowanie i oddali sporny teren pod dalszą rozbudowę zamku.
Z małżeństwa Anny z Bolesławem pochodzili dwaj późniejsi książęta pomorscy – Jerzy I i Barnim Pobożny oraz kilka córek. Książę nigdy się już nie ożenił, a pod koniec swoich dni pędził dość hulaszcze życie, zaniedbując sprawy księstwa.
Bibliografia:
- Duczmal Małgorzata, Jagiellonowie – leksykon biograficzny, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996.
- Rymar Edward, Rodowód książąt pomorskich, Książnica Pomorska, Szczecin 2005.
