Zygmunt II August (1520–1572)
Portret Zygmunta Augusta autorstwa Lucasa Cranacha Młodszego (domena publiczna) Zygmunt II August (1520–1572) przyszedł na świat 1 sierpnia 1520 roku w Krakowie, jako syn Zygmunta I Starego oraz Bony, wywodzącej się z mediolańskiego rodu Sforzów. Już jako dziewięcioletnie dziecko rezydował na Litwie jako wielki książę, a w 1530 roku został koronowany vivente rege (za życia króla – swego ojca) na króla Polski, co zresztą było później kością niezgody między szlachtą a władającym Zygmuntem Starym.
Właściwym królem został 1 kwietnia 1548 roku, w wieku niespełna 28 lat, gdy zmarł jego ojciec. Lata 50. i 60. XVI wieku były dla Zygmunta czasem, w którym swój wysiłek w politykę zagraniczną musiał skupić m.in. wokół tematyki inflanckiej. W tym okresie (1557 r.) Zygmunt August zawarł z Krzyżakami gałęzi inflanckiej traktat pozwolski, który nie tylko regulował wpływy gospodarcze Polski i Litwy na tym terytorium, ale też wymuszał na stronie krzyżackiej opowiedzenie się przeciwko działaniom moskiewskim. W latach 1558–1570 trwała bowiem nawet wojna z Carstwem o region Inflant, który został w 1561 roku lennem Korony Polskiej, stając się Księstwem Kurlandii i Semigalii. Konflikt ten był również częścią nierozstrzygniętej I wojny północnej (1563–1570), w której strony walczące (Polska, Rosja, państwa nordyckie, Lubeka) widziały swoją okazję do udowodnienia hegemonii wokół Morza Bałtyckiego.
W polityce wewnętrznej Zygmunt II August zdecydował się m.in. na szereg reform gospodarczych. Za jego rządów prowadzono także egzekucję dóbr, czyli zwrot na poczet skarbu państwowego części majątków, które wcześniej znalazły się w rękach magnatów. Choć monarcha zabiegał o względy średniej szlachty, nie zdecydował się ostatecznie na postulowane przez szlachtę protestancką utworzenie polskiego kościoła narodowego, którego głową miał być sam władca.
Najdonioślejszym wydarzeniem za czasów władania Zygmunta Augusta było zawarcie unii lubelskiej 1 lipca 1569 roku. Na mocy tego aktu Korona Królestwa Polskiego oraz Wielkie Księstwo Litewskie stały się jednym państwem – Rzeczpospolitą Obojga Narodów, którą wyróżniał wspólny władca, a także wspólne: Sejm, pieniądz i prowadzenie polityki zagranicznej. Zachowano jednak odrębne urzędy, prawa, armie i skarby. Tym samym rozpoczął się nowy, ważny etap polsko-litewskiej historii.
Barbara Radziwiłłówna i Zygmunt August, obraz Jana Matejki (domena publiczna) Prywatnie Zygmunt August miał trzy żony. Jego pierwszą małżonką była Elżbieta z Habsburgów, jednak związek ten był nie tylko nieudany, ale też krótki – Elżbieta zmarła po niewiele ponad dwóch latach od zaślubin. Drugie małżeństwo Zygmunt zawarł potajemnie z Barbarą Radziwiłłówną w 1547 roku. Choć decyzję tę podjął pod naciskiem Radziwiłłów, to wielu historyków wskazuje, że przyszły król prawdziwie kochał Barbarę, z którą wszedł w intymną relację jeszcze w czasie trwania swojego pierwszego małżeństwa. Przeciwni temu mariażowi byli nie tylko rodzice Zygmunta Augusta, ale też magnateria, mimo to Zygmunt dopiął swego i doprowadził do koronacji wybranki na królową Polski w 1550 roku, jednak niebawem jego druga żona zmarła – według jednej z wersji, otruta z polecenia Bony Sforzy, choć badacze przychylają się zdecydowanie bardziej do zwykłej choroby. Trzecią małżonką króla została młodsza siostra Elżbiety Habsburżanki, Katarzyna, z którą ożenił się w 1553 roku. Choć małżeństwo trwało de facto do śmierci Katarzyny w 1572 roku, to rozpadło się ono dużo wcześniej. W ten sposób pogrzebane zostały ostatecznie nadzieje Zygmunta na prawowitego męskiego potomka.
Sam Zygmunt II August zmarł kilka miesięcy po swojej trzeciej żonie, 7 lipca 1572 roku w Knyszynie. Jego pogrzeb w Krakowie był niezwykle okazały, była to ostatnia tak wielka uroczystość żałobna w czasach RON. Był to również kres rządów jagiellońskich w Polsce i na Litwie – nastały czasy królów elekcyjnych.
Zygmunt II August – często zadawane pytania:
Jak wyglądały stosunki Zygmunt Augusta z matką?
Bona Sforza, matka Zygmunta, nie była tylko tłem dla króla Zygmunta Starego – ambitna Włoszka skutecznie potrafiła obracać się w świecie XVI-wiecznej polityki, mimo, że nie stała przecież na czele państwa. To niekoniecznie mogło podobać się chociażby jej synowi – do tego matka była skrajnie przeciwna jego małżeństwu z Radziwiłłówną... [CZYTAJ WIĘCEJ]
Czy Zygmunt August faktycznie zmarł bezpotomnie?
Zygmunt II August nie doczekał się dziedzica z prawego łoża, ba, nie miał żadnego dziecka ze swych trzech małżeństw. Lecz czy posiadał jakieś nieślubne potomstwo? Istnieje możliwość, że rzekomo bezpłodny król doczekał się dwóch córek. [CZYTAJ WIĘCEJ]
Co wydarzyło się po śmierci króla?
Śmierć króla w Knyszynie w 1572 roku była tragedią także ze względów politycznych – zgon władcy wywołał państwowy kryzys, impas z którego możni musieli jakoś wyjść. W Knyszynie niebawem zwołano zjazd, który miał zaradzić bieżącym problemom państwa [CZYTAJ WIĘCEJ]
