Polska

Kim była pierwsza ofiara stanu wojennego w Gdańsku?

Był 17 grudnia 1981 roku. Dwudziestoletni Antoni Browarczyk wracał z pracy w warsztacie elektromechanicznym. Spontanicznie postanowił dołączyć do demonstracji przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. To były ostatnie chwile jego życia.

Redakcyjne

„Dwa Grudnie: Grudzień 1970 i stan wojenny” – dodatek tematyczny

Grudzień 1970 i stan wojenny są świadectwem brutalności reżimu komunistycznego. Chcemy Wam opowiedzieć o tych tragicznych wydarzeniach przez pryzmat doświadczeń zwykłych ludzi.

„Z kontrrewolucją się nie negocjowało” – rozmowa z prof. Antonim Dudkiem

Dziś mija rocznica masakry w Gdyni, która była kulminacyjnym punktem wydarzeń Grudnia ’70. O przyczynach wybuchu społecznego buntu i jego przebiegu rozmawia z prof. Antonim Dudkiem Sebastian Adamkiewicz.

Sebastian Adamkiewicz

Adam Gotner. Ostatnia ofiara Grudnia '70?

Był trafiony sześcioma kulami i wylądował pośród zwłok. A jednak powrócił do życia.

Przerwane życia. Tragedia Grudnia’70

16 grudnia 1980 roku na placu Solidarności w Gdańsku odsłonięto Pomnik Poległych Stoczniowców 1970. Trzy krzyże z kotwicami zwrócone w różne strony stoją tuż przy Bramie nr 2 Stoczni Gdańskiej – w miejscu będącym niemym świadkiem jednych z najtragiczniejszych wydarzeń w powojennej historii miasta i jego mieszkańców. O nich właśnie opowiada cykl filmów „Pod osłoną nocy” przygotowany przez Instytut Pamięci Narodowej.

Eligiusz Niewiadomski - malarz zapomniany

Jego czyn z 16 grudnia 1922 r. przeciął brutalnie życie nie tylko Gabriela Narutowicza, ale również jego własne... Podczas przedstawiania zamachu w Zachęcie zapomina się bardzo często o sylwetce samego zamachowca. Eligiusz Niewiadomski nie był postacią anonimową, lecz znaną w kręgach kulturalnych. Urodził się 1 grudnia 1869 r.

Paweł Rzewuski

„Dlaczego Polska nie zaatakowała Hitlera?” – „Rzecz Historyczna” Muzeum Historii Polski

Dlaczego historia ma znaczenie? To wyjaśnia nowy projekt Muzeum Historii Polski. „Rzecz Historyczna” to seria opowieści o najważniejszych wydarzeniach z dziejów naszego kraju. Na poważnie i profesjonalnie, ale bez grama nudy!

Grudzień 1970 dla mieszkańców Wybrzeża wciąż pozostaje niezabliźnioną raną. Rozmowa z dr. Danielem Czerwińskim

Grudzień 1970 roku upłynął na Wybrzeżu pod znakiem demonstracji, protestów, strajków i zamieszek. Ich genezę i przebieg opisuje dr Daniel Czerwiński, naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Gdańsku.

Multimedia

Beka ze szlachcica. Historyk ogląda „1670”

Czy może raczej beka z nas samych? Nowy serial komediowy Netflixa „1670” osadzony jest co prawda w realiach sarmackiego folwarku, ale wyśmiewa rzeczy, które każdy współczesny Polak dobrze zna z własnego życia.

Leon Popek, Edward Gigilewicz

Kisielin: Piękny kościół, który doprowadzono do ruiny

Kisielińska świątynia powstała na przełomie XVII i XVIII wieku. Po napadzie band UPA na wychodzących z kościoła nic już nie było takie, jak dawniej…

1670 – co naprawdę działo się w tym roku?

Serial 1670 to komedia, która przedstawia fikcyjne losy polskiej rodziny szlacheckiej. Był to jednak rok ważny tak dla szlachty, jak i dla chłopów. Dowiedz się, co działo się w 1670 roku w Polsce!

„Poganin, analfabeta, krzywoprzysięzca. Jagiełło zanim został królem” – Podcast Muzeum Historii Polski

Muzeum Historii Polski zaprasza do wysłuchania wciągających opowieści o wybitnych postaciach sprzed wieków i kulisach kluczowych wydarzeń dla dziejów naszego kraju, przeplatane mniej znanymi, choć pasjonującymi wątkami z historii Polski. Wsłuchajcie się w naszą wspólną historię!

Grypa – morderczyni groźniejsza od wojny

Po I wojnie światowej przez cały świat przetoczyła się epidemia grypy hiszpanki. Zabiła około 50 milionów ludzi…

Marek Hendrykowski

Patryk Pleskot: Rurarz i Spasowski to osoby, które zrobiły zawrotną karierę w PRLowskim establishmencie

Dwaj ambasadorzy PRL Romuald Spasowski i Zdzisław Rurarz kilka dni po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce zdecydowali się na ucieczkę z placówek dyplomatycznych i zwrócili się o azyl polityczny do rządu USA. Czym motywowane było ich postępowanie? Dlaczego zdecydowali się na ten krok? Ich historię opisuje dr hab. Patryk Pleskot, autor dwutomowej publikacji „Rurarz, Spasowski – żywoty równoległe. Wokół ucieczek ambasadorów PRL w grudniu 1981 r.”

„Kolektywizacja polskiej wsi w PRL. Walka o ziemię” – „Rzecz Historyczna” Muzeum Historii Polski

Pomocnik Historyczny POLITYKI „Polacy i Węgrzy. Bratankowie. Dzieje sąsiedztwa”

13 grudnia ukazało się nowe wydanie Pomocnika Historycznego POLITYKI „Polacy i Węgrzy. Bratankowie. Dzieje sąsiedztwa”.

Konkursy

Konkurs: Nie daj się zabić, synku

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Nie daj się zabić, synku…” oraz inne nagrody książkowe niespodzianki wydane przez Instytut Pamięci Narodowej

Wspomnienia

Wiesław Wodyk – „Nie daj się zabić, synku…”

Publikacja autorstwa Wiesława Wodyka zawiera wspomnienia z Grudnia '70 w Gdyni. Do książki dołączony jest dysk USB z utworami w wykonaniu autora.

Sławomir Leśniewski – „Kościuszko. Rysa na pomniku?” – recenzja i ocena

„Kościuszko. Rysa na pomniku?” to przewrotny tytuł kolejnej książki Sławomira Leśniewskiego. Czy jest to kolejny zamach na historyczną świętość Polaków, próba demitologizacji Naczelnika w sukmanie? Czy tylko krytyczne spojrzenie na jego postać?

Michał Staniszewski

Kochała Polskę i samego Marszałka: działalność Aleksandry Piłsudskiej

Aleksandra Piłsudska z domu Szczerbińska do historii przeszła głównie jako „dziewczyna Ziuka”, pozostając przez całe życie w cieniu swojego ukochanego Józefa Piłsudskiego. Brak publicznego uznania czy rozgłosu nie przeszkodził jej jednak w oddaniu i gorliwiej służbie polskiej sprawie.

Natalia Pochroń

Dieter Schenk, Witold Kulesza

Polacy w oczach Greisera

Niemiecki gauleiter i zbrodniarz gardził Polakami, a jego wypowiedzi stanowią dowód jego ogromnej arogancji. Jak on i jego poplecznicy odnosili się do Polaków?

Co się działo we Lwowie u zarania niepodległości Polski?

Odzyskanie przez Polskę niepodległości nie było jednorazowym wydarzeniem, ale stosunkowo długim procesem, którego najistotniejsze punkty miały miejsce w listopadzie 1918 roku. Jak to wyglądało we Lwowie?

Zbigniew Zaporowski

Stan wojenny 1981–1983 galeria

W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku władze komunistyczne wprowadziły stan wojenny. Jego celem było zdławienie „Solidarności”. Na czele państwa stanęła junta wojskowa gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Zobaczcie niepublikowane zdjęcia!

Beletrystyka

Guidolfo pisze kronikę dla Bolesława

Na dworze Bolesława wytrwale pracuje mnich Guidolfo. Władca pragnie przelać na papier dzieje swojego rodu…

Robert F. Barkowski

Lubelskie: Podczas budowy stodoły 12-latek znalazł średniowieczny zabytek

Podczas budowy stodoły w gminie Wilków (Lubelskie) 12-letni chłopiec znalazł głowicę buławy gwiaździstej, datowaną na XII-XIV wiek. Zabytek zostanie przekazany w depozyt najprawdopodobniej do Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym.

Nauka w Polsce

Tomasz Bohun – „Moskwa 1612” – recenzja i ocena

Wznowienie „Moskwy 1612” Tomasza Bohuna to okazja, by zapoznać się z tą ważną publikacją, a zarazem dobra zachęta do lektury pozostałych książek z serii Historyczne Bitwy.

Marek Chrzanowski

Zamach na prezydenta Narutowicza

Gabriel Narutowicz został zastrzelony przez Eligiusza Niewiadomskiego zaledwie tydzień po wyborze na urząd prezydenta. Jakie reakcje w społeczeństwie wywołał ten mord polityczny?

Maciej J. Nowak

Andrzej Jaroszewicz , Alicja Grzybowska

Jak zginął Piotr Jaroszewicz?

Ta zbrodnia wstrząsnęła krajem. W nocy z 31 sierpnia na 1 września 1992 roku były dygnitarz komunistyczny wraz z żoną padł ofiarą niewyjaśnionego do dziś zabójstwa. Sprawę badali m.in. analitycy z tajnego zespołu Archiwum X…

„Konopacka. Walka o złoto” to filmowa opowieść o pierwszej polskiej złotej medalistce olimpijskiej

Halina Konopacka (1900-1989) była pierwszą polską złotą medalistką olimpijską, lekkoatletką „all-around” i rekordzistką świata. Poza sportem jej olbrzymią pasją było malarstwo, ale pisała też wiersza, a podczas II wojny światowej wzięła udział w akcji ratowania złota Banku Polskiego. Jej historię opowiedziano w filmie „Konopacka. Walka o złoto”. Premiera telewizyjna odbędzie się w niedzielę, 10 grudnia, o godz. 20:20 na antenie TVP 1.

Jaki jest prawdziwy Wielkopolanin?

„Jeśli się dało słowo – coś musi się stać, to punkt honoru i »nie ma zmiłuj«. Czy w innych częściach Polski to obowiązuje? Może tak, może nie. Ale w Wielkopolsce obowiązuje jako istota rzeczy”. Profesor Marek Hendrykowski opowiedział nam, co to znaczy być Wielkopolaninem i co Polska zawdzięcza Wielkopolsce.

Jak Napoleon postrzegał mapę Europy Środkowej?

Dla Napoleona Księstwo Warszawskie było przykładem kraju, które znalazło się pomiędzy młotem i kowadłem. Czym była dla cesarza Europa Środkowa? Jakie idee próbował w niej zaszczepić?

Martyn Rady

Artur Kuprianis, Sebastian Pilarski – „Szlakiem legionistów między Styrem a Piawą” – recenzja i ocena

O Legionach Piłsudskiego napisano już wiele. Najnowsza publikacja Artura Kuprianisa i Sebastiana Pilarskiego udowadnia jednak, że wciąż da się spojrzeć na nie w inny, zupełnie unikalny sposób.

Natalia Pochroń

Święta z dobrze napisaną historią, CZYLI Kiermasz Świąteczny w Domu Spotkań z Historią!

Wydarzenie odbywa się w dniach 5-23 grudnia w Domu Spotkań z Historią przy ulicy Karowej 20 w Warszawie.

Kamil Anduła – „Lenino 1943” – recenzja i ocena

Bitwa pod Lenino obrosła tyloma mitami, że należało na nowo pochylić się nad tym wydarzeniem. Kamil Anduła z sukcesem podjął się tego zadania.

Michał Staniszewski

Reportaże/relacje

Dlaczego warto czytać książki? Zapytaliśmy o to wystawców Targów Książki Historycznej!

Dlaczego warto czytać książki? Kto odpowie na to pytanie lepiej niż osoby, które codziennie z książkami pracują, czyli ich wydawcy! Przy okazji zapytaliśmy też, co nowego warto przeczytać:

5 najciekawszych propozycji IPN w grudniu

Oto 5 ciekawych pozycji wydawniczych IPN. Wśród nich znajdują się: „Rurarz, Spasowski - żywoty równoległe. Wokół ucieczek ambasadorów PRL w grudniu 1981 r.” Tom 1 i 2 oraz „Gmina. Życie powszednie na południu Polskiego Londynu (lata pięćdziesiąte–osiemdziesiąte XX wieku). Dzieje Gminy Polskiej Londyn-Południe”.

Pierwsze miesiące niepodległej Polski oczami chłopów

Co polscy chłopi myśleli o klerze i jak komentowali odzyskanie przez Polskę niepodległości? Tak pisała o tym prasa w dwudziestoleciu międzywojennym.

Dawid Arak

HOME MOVIES: NIECHCIANE ARCHIWA | Amatorskie nagrania filmowe jako źródło historyczne

Dom Spotkań z Historią zaprasza na spotkanie w ramach cyklu „Home movies: niechciane archiwa”. Wydarzenie odbędzie się 7 grudnia 2023 r. o godz. 18:00 w Domu Spotkań z Historią, przy ul. Karowej 20 w Warszawie.

Wydarzenia

Katyński Marsz Cieni 2024 program

W kwietniu 2024 roku ulicami Warszawy przejdzie XVII Katyński Marsz Cieni. To coroczny hołd dla blisko 22 tysięcy polskich oficerów, którzy zostali zamordowani przez Sowietów w 1940 roku w Katyniu i innych miejscach kaźni na Wschodzie.

Jak sytuację w PZPR lat osiemdziesiątych przedstawiano w raportach Stasi?

Z czysto formalnego punktu widzenia obraz prezentowany przez Stasi był prawdziwy. Na co zwracał uwagę wschodnioniemiecki wywiad? Skąd pozyskiwano wiedzę? Z jakiego powodu sporządzano raporty na temat sytuacji w PRL?

Tytus Jaskułowski

Łamanie kołem: egzekucja na miarę widowiska makabry

Kara łamania kołem była zarezerwowana dla najbardziej zwyrodniałych przestępców: morderców, zbójników, zdrajców i podpalaczy. W ten sposób tracono również heretyków. Łamanie kołem służyło też prewencji karnej – kara miała odstraszać innych od popełniania podobnych zbrodni. Jak ją wykonywano?

Dominik Niklas

Wojciech Jerzy Muszyński: Bolesław Piasecki był indywidualistą w epoce uniformizacji, cywilnym wodzem paramilitarnej organizacji

Jak zauważa dr Wojciech Jerzy Muszyński, autor monografii „Bolesław Piasecki 1915-1944. Początki drogi”, o bohaterze wspomnianej publikacji sporo się mówi i nie jest to postać nieznana, ale kwerendy pokazują, że na jego temat można znaleźć niewiele informacji. Dominują plotki, bon moty czy różne anegdoty. Jaki był? Czym się zajmował? Zachęcamy do przeczytania wywiadu z autorem książki poświęconej liderowi przedwojennego Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga.

Lenino 1943: Klęska drugiej operacji orszańskiej

Bitwa pod Lenino okazała się chrztem bojowym 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Operacja orszańska, której częścią była bitwa pod Lenino, okazała się porażką. Niewielkie postępy Armii Czerwonej zostały okupione znacznymi stratami.

Kamil Anduła

Skomplikowany rewolucjonista: czy Józef Piłsudski był socjalistą?

Józef Piłsudski był jednym z czołowych działaczy Polskiej Partii Socjalistycznej i współtwórcą Organizacji Bojowej PPS. Czy patrząc na całokształt życia marszałka, rzeczywiście należy go uznać za socjalistę?

Konrad Ruzik

Konkursy

Konkurs: Jaruzelski i inni o stanie wojennym

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Jaruzelski i inni o stanie wojennym. Stenogram debaty zorganizowanej w Wojskowym Instytucie Historycznym z okazji dziesiątej rocznicy wprowadzenia stanu wojennego” wydanych przez Instytut Dziedzictwa Solidarności.

Piotr Brzeziński: Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce było korzystne dla Związku Sowieckiego

„Jaruzelski i inni o stanie wojennym” to publikacja wydana nakładem Instytutu Dziedzictwa Solidarności, w której opublikowano oryginalny stenogram spotkania zorganizowanego w Wojskowym Instytucie Historycznym w Warszawie (Rembertowie). Odbyło się ono w 10. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Na łamach Histmaga o książce opowiada dr Piotr Brzeziński, główny historyk IDS. Jej premiera odbędzie się 15 grudnia 2023 r. o godz. 17.00 w Sali BHP Stoczni Gdańskiej.

Alicja Grzybowska: Piotr Jaroszewicz prowadził notatki i zbierał różne dokumenty. Na jego śmierci zależało komuś, komu te dokumenty mogły zaszkodzić

Piotr Jaroszewicz był m.in. prezesem Rady Ministrów w latach 1970–1980, członkiem Biura Politycznego KC PZPR i generałem. W 1992 r. został zamordowany w swoim domu w Aninie. Jego historię przypomina najnowsza publikacja Alicji Grzybowskiej. Autorka przeprowadziła obszerny wywiad z Andrzejem Jaroszewiczem, synem premiera, który przybliża mało znane fakty z życia swojego ojca.

Od kiedy Polacy mają prawa wyborcze?

Polska szczyci się wielowiekową tradycją parlamentaryzmu. Jednak prawo do decydowania o losach własnego kraju nie zawsze było powszechne. W którym momencie polskiej historii chłop stał się równy szlachcicowi, a kobieta mężczyźnie, jeśli chodzi o prawa wyborcze?

Jak język stał się instrumentem walki politycznej we współczesnej Polsce?

Zdaniem prof. Jerzego Bralczyka „polityk, który chce przekonywać racjonalnymi argumentami, a nie agitować, ma coraz mniejsze szanse zaistnienia w mediach…”.

Katarzyna Forst

Przeglądy nowości

„Korona królów. Jagiellonowie” – streszczenie odcinków 81-100

„Korona królów. Jagiellonowie” to produkcja historyczna wyprodukowana przez TVP. Opowiada o losach polskich władców z dynastii Jagiellonów i historii Polski w tym okresie. Co czeka widzów w kolejnych odcinkach serialu „Korona królów”? Prezentujemy krótkie streszczenie odcinków.

Dariusz Błaszczyk – „Brat generała. Jerzy Sosnkowski (1893–1954)” – recenzja i ocena

Modernistyczny architekt współpracujący z Juliuszem Żórawskim i prawie zapomniany w historii sztuki, nazywany „bratem generała” bon vivant, który zmarł w samotności na emigracji. Kim był Jerzy Sosnkowski?

Iwona Szymichowska

Grobowiec Tutanchamona: polski wątek

„Czy coś Pan widzi?” – zapytał lord Carnarvon archeologa, który wetknął do wnętrza grobowca świecę. „Tak. To jest cudowne!” – odparł Howard Carter. 26 listopada 1922 r., otwarto grobowiec Tutanchamona. Czy zajrzał do niego również Polak, Aleksander Laszenko?

Nauka w Polsce

Wincenty Witos urodził się w Wierzchosławicach. Teraz powstał tam szlak historyczny śladami trzykrotnego premiera RP

Wierzchosławice to niewielka wieś w Małopolsce o średniowiecznym rodowodzie. W 1874 roku urodził się tam Wincenty Witos, działacz ruchu ludowego pełniący trzykrotnie funkcję premiera Rzeczypospolitej Polskiej. W listopadzie 2023 roku w miejscowości otwarty został szlak historyczny „Śladami Wincentego Witosa – Ojca Polskiej Niepodległości z Wierzchosławic”.

ORP „Sokół”: Zwodowany w 1966 roku okręt zamiast na złomowisko trafił do gdyńskiego muzeum

ORP „Sokół” zwodowano w 1966 roku. Po wielu dekadach służby okręt zasłużył na „emeryturę”. Zamiast na złomowisko, trafił jednak prosto do Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni, gdzie będzie stanowił atrakcję turystyczną.

Od marności do przepychu: staropolski obrządek pogrzebowy

W nowożytnej kulturze funeralnej odsłonięto makabryczne oblicze śmierci, a z uroczystości pogrzebowej stworzono niesamowite widowisko. W trakcie ceremonii mógł wjechać do kościoła koń, a kazania „ku pamięci zmarłego” trwały „całą wieczność”. A to tylko ułamek staropolskiego obrządku pogrzebowego.

Dominik Niklas

Jak usuwano polskość z Kresów Wschodnich?

Pod koniec II wojny światowej władze sowieckie nie pozostawiały wątpliwości: wschodnie województwa Rzeczypospolitej miały trafić pod panowanie ZSRR…

Grzegorz Hryciuk

Mateusz Szpytma – „Sprawiedliwi i ich świat w fotografii Józefa Ulmy” – recenzja i ocena

W czasie II wojny światowej wielu Polaków stanęło przed dramatycznym wyborem: pomóc Żydom ryzykując przy tym życie swoje i swoich bliskich lub zachować bierność. Ulmowie wybrali to pierwsze i zapłacili za to najwyższą cenę...

Konrad Ruzik

Król czekolady. Jan Wedel i jego słodkie imperium

Niektórzy nazywają go Stevem Jobsem polskiego handlu. Inni – wizjonerem, który wyprzedził swoją epokę i wyniósł standardy polskiego biznesu na zupełnie nowy poziom. Jan Wedel był jednym z najpotężniejszych magnatów przedwojennej Polski. Jego pozycję mierzy się jednak nie tyle w wielkości majątku – choć ten miał ogromny! – ile w tym, jak nim dysponował. A w tej kwestii osiągnął prawdziwe mistrzostwo.

Natalia Pochroń

Triumf śmierci, czyli o obrządku pogrzebowym w średniowieczu

W myśli chrześcijańskiej śmierć nie budziła lęku, gdyż stanowiła ostatni etap życia przed wiecznością. Jak więc wyglądały przygotowania do tej chwili i sam średniowieczny obrządek pogrzebowy?

Dominik Niklas