Kraje Europy środkowo-wschodniej

Dlaczego konflikt między Rosją a Rzecząpospolitą nie wygasa mimo upływu wieków? Zapowiedź 8 odcinków programu online

Magazyn „Mówią Wieki” zapowiada serię 8 odcinków programu online, poświęconego konfliktowi między I RP a Rosją. Aby zrozumieć ten notoryczny, często krwawy spór między dwoma słowiańskimi państwami, należy sięgnąć do wcześniejszych dziejów – do czasów Pierwszej Rzeczypospolitej.

Rewolucja węgierska 1956 Galeria

Na przełomie października i listopada 1956 roku Węgrzy, niezadowoleni z sytuacji polityczno-gospodarczej w kraju, wzniecili powstanie, znane też jako „rewolucja 1956”. Zostało ono niestety krwawo stłumione po interwencji Armii Radzieckiej... Oto zbiór interesujących zdjęć z czasu tego zrywu. UWAGA: niektóre zdjęcia mogą zostać uznane przez część odbiorców za drastyczne.

Redakcyjne

Premiera: Michał Beczek – „Wikingowie na Rusi”

U schyłku VIII wieku, gdy świat był pogrążony w mrokach średniowiecza, a państwa Europy dopiero zaczęły zapisywać karty historii, na wschodzie kontynentu pojawili się tajemniczy przybysze z północy.

Redakcja

Dlaczego konflikt między Rosją a Rzecząpospolitą nie wygasa mimo upływu wieków? Zapowiedź 8 odcinków programu online

Magazyn „Mówią wieki” zapowiada nową stronę internetową o historii Polski i Litwy

Magazyn Historyczny „Mówią wieki” w październiku rozpoczyna publikację tekstów o dziejach dwóch narodów: Polaków i Litwinów. Ich celem będzie przedstawienie historii od zarania do czasów najnowszych. Aktualnie proponujemy trzy bloki tematyczne: średniowiecze, czasy nowożytne i powstanie styczniowe.

Bohaterska obrona Zbaraża 1649

22 sierpnia 1649 roku zakończyła się obrona Zbaraża. Za sprawą Henryka Sienkiewicza nierozerwalnie kojarzy się ona z bohaterstwem obrońców i ich dowódców z Jeremim Wiśniowieckim na czele. Długotrwałe odpieranie szturmów przeważających sił kozacko-tatarskich zasługuje na najwyższe uznanie.

Maciej Adam Pieńkowski

Powstanie węgierskie 1956 Video

Powstanie węgierskie (lub rewolucja węgierska) 1956 roku było trwającym blisko trzy tygodnie zrywem, który został brutalnie stłumiony siłami Armii Radzieckiej. O tym trudnym momencie węgierskiej historii opowiada materiał z kanału "The Cold War":https://www.youtube.com/channel/UCCGvq-qmjFmmMD4e-PLQqGg – polecamy!

Muzeum Auschwitz-Birkenau: wyjątkowe odkrycie w dziecięcych butach

Konserwatorzy z Miejsca Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau natrafili na poruszające znalezisko. W dziecięcych bucikach prezentowanych na ekspozycji głównej Muzeum odkryto dokumenty.

Karolina Frydel

Umocnienia w rumuńskiej wsi Masloc są starsze o kilkaset lat; pochodzą ze średniowiecza

Dawne umocnienia ziemne widoczne do dziś niedaleko wsi Masloc w południowo-zachodniej Rumunii to pozostałości części średniowiecznej osady, a nie relikty XVI-wiecznych szańców, stworzonych przez tureckich najeźdźców – ustalił zespół naukowców, wśród których był badacz z UW.

„Bez emocji. Polsko-litewski dialog o Józefie Piłsudskim” – recenzja i ocena

Stosunek Polaków i Litwinów do Józefa Piłsudskiego jest krańcowo odmienny. Dla Polaków – najważniejszy spośród twórców Niepodległej II Rzeczypospolitej z 1918 roku, dla Litwinów – główny odpowiedzialny za utratę Wilna, historycznej stolicy Państwa Litewskiego, na rzecz Polski w 1920 roku.

Konrad Ruzik

Węgry na przestrzeni dekad. Z archiwum Fortepan Galeria

Fortepan to węgierskie archiwum cyfrowe, założone latem 2010 roku. W jego zbiorach można znaleźć dziesiątki tysięcy pięknych i ciekawych fotografii przedstawiających XX-wieczną historię Węgier, kraju bliskiego sercu dla wielu Polaków. Oto niektóre z tych zdjęć – wiele z nich w kolorze!

Traktat w Trianon – najbardziej kontrowersyjny traktat pokojowy po IWŚ Video

4 czerwca 1920 r. w pałacu Grand Trianon w Wersalu podpisano traktat pokojowy między Ententą i Węgrami. Dlaczego akt ten do dziś wzbudza kontrowersje? O jego historii opowiada materiał zamieszczony na kanale "The Great War":https://www.youtube.com/channel/UCUcyEsEjhPEDf69RRVhRh4A – zobaczcie sami!

Układ Warszawski: utworzenie, struktura, skuteczność Video

14 maja 1955 roku podpisano Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej – od miejsca zawarcia nazywany powszechnie Układem Warszawskim. Jaka jest jego historia? O tym w bardzo ciekawym materiale z kanału "The Cold War":https://www.youtube.com/channel/UCCGvq-qmjFmmMD4e-PLQqGg – zobaczcie sami!

Balázs Ablonczy – „Pál Teleki (1879–1941)” – recenzja i ocena

Pál Teleki to postać o ciekawym życiorysie, który stanowi dobrą ilustrację złożonej historii XX-wiecznych Węgier. Jego niuanse zręcznie odkrywa w swojej najnowszej książce Balázs Ablonczy. Czy warto po nią sięgnąć?

Natalia Pochroń

Konferencja pokojowa w Wersalu z perspektywy węgierskiej

Pál Teleki był jednym z delegatów strony węgierskiej na konferencję pokojową w Paryżu w 1919 roku, jednak za radą swoich współpracowników nie uczestniczył w podpisaniu traktatu w Trianon. W dniu podpisania tego dokumentu w całych Węgrzech bito w dzwony i odprawiano nabożeństwa żałobne.

Balázs Ablonczy

Naukowcy: europejscy łowcy epoki lodowcowej jadali mięso wilków

Mieszkańcy Europy żyjący w epoce lodowcowej – ok. 30 tys. lat temu – jadali mięso wilków. Dowody takiej praktyki odkryli w Czechach polscy archeozoolodzy. Do tej pory dominował pogląd, że m.in. ze względu na smak mięsa, z drapieżników tych pozyskiwano głównie skóry.

Wyzwolenie obozu koncentracyjnego Holýšov

5 maja 1945 roku Brygada Świętokrzyska Narodowych Sił Zbrojnych wyzwoliła niemiecki obóz koncentracyjny Holýšov w Czechach. Jak dokładnie przebiegało to wydarzenie?

Adam Busse

Codzienność międzywojennej Rumunii Galeria

Iosif Berman (1892-1941) był dziennikarzem i fotografem, który na swych zdjęciach uwieczniał życie codzienne mieszkańców Królestwa Rumunii. Jego ujęcia pokazują różnorodny obraz państwa, które w latach 30, było u szczytu swego dotychczasowego rozwoju terytorialnego. Jak jednak żyli wówczas Rumuni?

Rewolucja węgierska 1956 roku i jej konsekwencje

Wolnościowy zryw bez militarnych szans na powodzenie, którego krwawa pacyfikacja być może przypieczętowała los komunizmu w Europie. Premier, który swoją nieprzejednaną postawę przypłacił życiem. Czym było powstanie węgierskie z 1956 roku?

Mateusz Balcerkiewicz

Wielka Rumunia. Duży kraj z dużymi problemami

Wielka Rumunia, czyli Romania Mare powstała w 1920 roku była urzeczywistnieniem nacjonalistycznych pragnień polityków w Bukareszcie. Nowe granice okazały się jednak trudne do utrzymania. Roszczenia do rumuńskich ziem zgłaszały Węgry, Bułgaria i ZSRR.

Marek Wiśniewski

Zsolt Berta – „Chłopcy z placu Moskwy” – recenzja i ocena

Powieść o węgierskiej młodzieży lat sześćdziesiątych. Młodzieżowa sielanka miesza się tu z horrorem pod rządami komunistów. Czy zdaniem naszego recenzenta warto sięgnąć po książkę Zsolta Berty?

Wojciech Sobański

Tajemnica pochodzenia Rusinów

Rusini Karpaccy to lud zamieszkujący głównie Zakarpacie na zachodnim krańcu Ukrainy oraz tereny przygraniczne w Polsce, na Słowacji i Węgrzech. Nazywani są Łemkami, a ich pochodzenie nie jest oczywiste, wciąż budząc spory wśród naukowców oraz samych zainteresowanych. Skąd więc pochodzą Rusini?

Łukasz Frynia

Ziemowit Szczerek – „Via Carpatia. Podróże po Węgrzech i Basenie Karpackim” – recenzja i ocena

Jak dziś wyglądają Węgry Viktora Orbana? Co o „macierzy” sądzą przedstawiciele węgierskich mniejszości w krajach Basenu Karpackiego? Ziemowit Szczerek zabiera nas w wyprawę śladami dawnego imperium. Duch traktatu w Trianon jest wśród Madziarów wciąż żywy.

Artur Grzeszkiewicz

Reportaże/relacje

Święta po czesku

Również w ateistycznych Czechach obchodzi się Boże Narodzenie. Byłam bardzo zaskoczona istniejącym w Polsce przekonaniem, że z powodu przewagi niewierzących za południową granicą braknie świątecznych tradycji. Chciałabym pokazać, że jest zupełnie inaczej.

Tereza Svojsíková

Janosik - legenda zbójnika

Juraj Janosik to tatrzański zbójnik, kreowany przez literatów na słowackiego bohatera narodowego. Postać kojarzona jest w Polsce z rolą Marka Perepeczki w filmie Jerzego Passendorfera z 1974 roku. Imię Janosika i jego legenda znane są w Polsce, Czechach i na Słowacji.

Adam Busse

Maciej Korwin i jego imperium

Maciej Korwin był synem legendarnego wodza, bohatera walk z Turkami - Jana Hunyadiego. Los sprawił, że został jednym z najwybitniejszych węgierskich władców w średniowieczu.

Michał Kozłowski

Rewolucja w Rumunii i koniec Geniusza Karpat

Rewolucja w Rumunii: przyczyny i przebieg. Wbrew obawom wielu, proces rozpadu bloku wschodniego odbył się w zasadzie bezkrwawo. Wyjątkiem była Rumunia, w której w wyniku gwałtownego wybuchu obalono Nicolae Ceaușescu.

Przemysław Mrówka

Archeolodzy odkryli rzadki typ pochówku germańskiego – w wiadrze z brązu

W wiadrze z brązu znajdowały się spopielone szczątki osoby zmarłej ok. 2 tys. lat temu. Odkrycia dokonali polscy archeolodzy w czasie wykopalisk w Nezabylicach w północno-zachodnich Czechach. Tego typu praktyka była rzadka w tym rejonie Europy – uważają naukowcy.

Pierwsza odsiecz wiedeńska: bitwa pod Humiennem 23–24 listopada 1619

Bitwa pod Humiennem między pułkiem lisowczyków a wojskiem Jerzego Rakoczego przyczyniła się do ocalenia Wiednia, chociaż ówcześni nie od razu zdali sobie z tego sprawę. Z pozoru mało znacząca bitwa miała wpływ na losy miasta leżącego 500 km na północny-wschód od miejsca jej stoczenia.

Maciej Adam Pieńkowski

Polsko-czeska wojna o Cieszyn

Początków polsko-czeskiej rywalizacji o Śląsk Cieszyński można dopatrywać się już w czasach króla Jana Luksemburskiego. Odżyła ona w najlepsze w przeddzień odzyskania niepodległości przez Polskę w listopadzie 1918 r…

Michał Przeperski

Bitwa pod Grunwaldem – przebieg Video

Jak ukształtowała się sytuacja polityczna, która doprowadziła do bitwy pod Grunwaldem? W jaki sposób przebiegało owo starcie? Na kanale "Kings and Generals":https://www.youtube.com/channel/UCMmaBzfCCwZ2KqaBJjkj0fw można znaleźć bardzo ciekawy materiał dotyczący bitwy grunwaldzkiej. Polecamy uwadze!

Piotr M. Majewski – „Kiedy wybuchnie wojna? 1938. Studium kryzysu” – recenzja i ocena

Pierwsza wojna światowa wybuchła, bo nikt się jej nie bał. Druga wojna światowa wybuchła, bo prawie wszyscy się jej bali. Tak, w największym skrócie, można by streścić wydarzenia z Europy i świata pierwszych dekad XX wieku.

Katarzyna Kucharczuk

Izabela Śliwińska-Słomska

Skirgiełło Olgierdowicz: Dyplomata czy marionetka?

Skirgiełło Iwan Olgierdowicz to jeden z filarów panowania Jagiełły na Litwie. Kim był: Lojalnym współpracownikiem i dyplomatą, czy raczej marionetką, którą polski król usunął w cień po zawarciu ugody z Witoldem?

Wiedźmin i mitologia słowiańska

"Wiedźmin 3 Dziki Gon", polska gra video, która podbiła serca graczy na całym świecie, pełna jest odniesień do słowiańskich wierzeń i obrzędów. Przyjrzymy się, co dokładnie zaczerpnęli jej twórcy z mitologii naszych przodków.

Anna Szczykutowicz

Zmarł Karel Gott, wybitny czeski piosenkarz

1 października zmarł Karel Gott – światowej sławy piosenkarz, jeden z najbardziej rozpoznawalnych czeskich artystów. Odszedł w wieku 80 lat, w ostatnim czasie ciężko chorował.

Historia Węgier na mapie, rok po roku Video

Jak wyglądały przemiany terytorialne Węgier na przestrzeni wieków? "Danzig HD Mapper":https://www.youtube.com/channel/UC95xFAEKtLQzpVJKI87tOog przedstawia w swoim filmie ten proces. Zobaczcie sami!

Elżbieta Batory: ofiara swej legendy

Mroczna legenda, w jaką obrosła Elżbieta Batory po dziś dzień wywołuje przerażenie. Potężna magnatka o socjopatycznej naturze stała się częścią kultury popularnej, gdzie przyjęła rolę bezwzględnej wampirzycy. Jaka jest jednak prawda o „Krwawej Hrabinie”?

Natalia Stawarz

Adrian Cioroianu – „Nie możemy uciec przed naszą historią” – recenzja i ocena

W 1989 roku podczas tzw. rewolucji grudniowej zginęło co najmniej tysiąc sto osób. Jak wyglądały ostatnie dni komunizmu w Rumunii? Jaką rolę w systemie władzy odgrywali żona, brat oraz dzieci Nicolae Ceauşescu?

Piotr Bejrowski

Jeremi Wiśniowiecki – dziecko dramatycznej epoki

17 sierpnia 1612 roku w Łubniach urodził się Jeremi Wiśniowiecki – postać do dziś budząca skrajne emocje i ogromne kontrowersje. Przez jednych wręcz uwielbiany, przez innych odsądzany od czci i wiary. W jego losach jak w soczewce skupiły się dzieje Rzeczpospolitej, Ukrainy i zamieszkujących je narodów.

Roman Sidorski

Bitwa na Lechowym Polu w 955 r. Video

Bitwa na Lechowym Polu z 955 r. uznawana jest za jedną z najważniejszych batalii w historii Europy. Jak przebiegało to starcie? Można to zobaczyć w materiale opublikowanym na kanale "BazBattles":https://www.youtube.com/channel/UCx-dJoP9hFCBloY9qodykvw. Gorąco polecamy!

Bitwa pod Warną 1444 Video

10 listopada 1444 roku wojska polsko-węgierskie zostały zwyciężone przez Turków w bitwie pod Warną. W trakcie starcia zginął Władysław, król Polski i Węgier, nazwany później Warneńczykiem. Jak przebiegała ta dramatyczna batalia? Pokazuje to bardzo ciekawa animacja zamieszczona na kanale "Kings and Generals":https://www.youtube.com/channel/UCMmaBzfCCwZ2KqaBJjkj0fw. Warto zobaczyć!

Historia Rumunii na mapie, rok po roku Video

W jaki sposób zmieniały się granice Rumunii na przestrzeni dziejów? "Khey Pard":https://www.youtube.com/channel/UCpjFEZsP53Ci-9in9Px3_tQ pokazał na swoim kanale ten proces przy użyciu mapy. Zapraszamy do obejrzenia!

Wład Palownik – prawdziwy hrabia Dracula Video

Jaka jest historia Włada Palownika – pierwowzoru sławetnego hrabiego Draculi? Cóż, prawda jest niemniej ciekawa niż fikcja, co pokazuje film zamieszczony na kanale "Tylko Historia":https://www.youtube.com/channel/UCui1FNByj0e9FLgb0cvzd2w. Zapraszamy do obejrzenia!

W tatrzańskiej jaskini odkryto ślady pobytu ludzi sprzed tysięcy lat

Ślady pobytu ludzi sprzed kilkunastu tysięcy lat wewnątrz Jaskini nad Huczawą w Tatrach Bielskich odkryli m.in. polscy archeolodzy. To kamienne ostrza używane przez myśliwych. Do tej pory w żadnej z tatrzańskich jaskiń nie odkryto pradziejowych przedmiotów.

Magdalena Mikrut-Majeranek

Pál Teleki - tragiczne losy przyjaciela Polski

Hrabia Pál Teleki, konserwatywny węgierski polityk, wybitny geograf i dwukrotny premier Królestwa Węgier, w kwietniu 1941 r. popełnił samobójstwo w dramatycznym geście sprzeciwu przeciwko współpracy Budapesztu z III Rzeszą. Polacy wiele mu zawdzięczają...

Michał Przeperski

Wywiady

Elżbieta Łokietkówna może być inspiracją dla współczesnych kobiet. Rozmowa z Katarzyną Czaplą

Elżbieta Łokietkówna była potężną i wpływową królową, kobietą obdarzoną doskonałym zmysłem politycznym, a także siostrą Kazimierza III Wielkiego, który zawdzięcza jej wiele ze swoich sukcesów. W serialu "Korona królów" w postać Elżbiety wcieliła się Katarzyna Czapla.

Władysław Opolczyk: śląski książę o wielkich ambicjach

Władysław Opolczyk to postać bardzo kontrowersyjna i słabo poznana. Niektórzy historycy widzą w nim zapalonego wroga Królestwa Polskiego, inni natomiast utalentowanego zarządcę, dzięki któremu Polacy mogą dzisiaj pielgrzymować do obrazu Matki Boskiej na Jasnej Górze.

Kamil Kozakowski

Wywiady

Unia polsko-litewska to była unia braterska. Unia ludzi, a nie państw

Czy unia polsko-litewska była unikalnym zjawiskiem na tle wczesnonowożytnej Europy? Jaka była polska, a jaka litewska wizja unii? Czy narody tworzące dawną Rzeczpospolitą są dziś w stanie odwoływać się do jej dziedzictwa jako wspólnego dobra? I dlaczego to właśnie Szkot zajmuje się tą tematyką? O tym wszystkim i nie tylko opowiada Robert Frost, autor książki „Oksfordzka historia unii polsko-litweskiej”!

Maciej Zaremba

Sandor Márai – „Dziennik 1967-1976” – recenzja i ocena

Jeden z najwybitniejszych węgierskich pisarzy XX wieku i jego zmaganie z nowoczesnością, starością, narastającymi rozczarowaniami. A wszystko to w subtelnym kontekście odwołań do europejskiej i światowej kultury. Innymi słowy: lektura obowiązkowa.

Krzysztof Lasota

Ostatnia taka unia – Stefan Batory w Polsce i Siedmiogrodzie

W średniowieczu i epoce nowożytnej unie dwóch lub nawet większej liczby państw zjednoczonych pod berłem jednego monarchy nie należały do rzadkości. Podobnie było z Polską i Węgrami.

Dariusz Milewski

„Schyłek dnia” – reż. László Nemes – recenzja i ocena filmu

Twórca obsypanego nagrodami „Syna Szawła”, László Nemes, wraca z nowym obrazem przedstawiającym rzeczywistość Austro-Węgier na chwilę przed upadkiem starego porządku świata. „Schyłek dnia” trafi do kin 5 kwietnia. Czy warto się na niego wybrać?

Agnieszka Woch

„Schyłek dnia” – reż. László Nemes (zapowiedź)

„Schyłek dnia” to nagrodzone na festiwalu w Wenecji najnowsze dzieło László Nemesa, zdobywcy Oscara za „Syna Szawła”. Skonstruowany na podobieństwo tajemniczego labiryntu film prowadzi nas przez Budapeszt u progu XX wieku.

Mat. pras. , Magdalena Mikrut-Majeranek

Wydarzenia

Colloquia Ceranea - międzynarodowa interdyscyplinarna konferencja naukowa w Łodzi

W Centrum Badań nad Historią i Kulturą Basenu Morza Śródziemnego i Europy Południowo-Wschodniej im. prof. Waldemara Cerana (Ceraneum) Uniwersytetu Łódzkiego odbędzie się pierwsza edycja międzynarodowej, interdyscyplinarnej konferencji naukowej COLLOQUIA CERANEA. Obrady zaplanowano od 11 do 13 kwietnia br.

Ludwik Węgierski: czy siostrzeniec Kazimierza Wielkiego zasłużył na niesławę?

Ludwik Węgierski, następca ostatniego Piasta na polskim tronie, był jednym z najwybitniejszych monarchów ówczesnej Europy. Król jednak nigdy nie nauczył się języka polskiego i wkrótce po koronacji opuścił Koronę, pozostawiając rządy regencyjne matce. Ocena rządów Andegawena wciąż budzi więc spory.

Piotr Bejrowski

Tadeusz Kopyś – „Polityka zagraniczna Węgier w latach 1867-1945” – recenzja i ocena

Komunistyczny dyktator Mátyás Rákosi miał niegdyś powiedzieć, że ciężko jest budować komunizm w kraju, w którym żyje dziewięć milionów faszystów. Ale czy fakt, że w czasie II wojny światowej Budapeszt sprzymierzył się z III Rzeszą faktycznie czyni z Węgrów faszystów?

Michał Przeperski

W Budapeszcie przypomniano o zasługach polskich kryptologów

Prezentacja autentycznej maszyny Enigma ze zbiorów Narodowego Muzeum Techniki w Warszawie oraz zasług polskich kryptologów w złamaniu jej szyfrów odbyła się w czwartek w Narodowej Akademii Nauk w Budapeszcie.

Konkursy

Konkurs: „Nasza wojna. Narody”!

Wielką Wojnę na wschodzie Europy wywołały imperia, biły się w niej narody, a ginęli zwykli ludzie. W naszym konkursie możecie wygrać 4 egzemplarze książki „Nasza wojna. Narody 1917-1923. Tom 2”!

Maciej Zaremba

Włodzimierz Borodziej, Maciej Górny – „Nasza wojna. Narody 1917-1923. Tom 2”

To drugi tom fascynującej monografii I wojny światowej, która otworzyła Polsce drogę do odzyskania niepodległości w 1918 roku. Książka „Nasza wojna. Narody 1917-1923. Tom 2” opowiada o nowej taktyce prowadzenia działań zbrojnych, o strajkach i buntach robotniczych, prawach kobiet, kulturze, polityce i walce o niepodległość narodów Europy Środkowo-Wschodniej i Bałkanów.