Marcin Sałański

Gall Anonim – zapominany kronikarz krucjat

Choć z Polski nie pochodził, wiele lat swojego życia poświęcił na sławienie jej dziejów. Gall Anonim od dekad pozostaje najbardziej tajemniczą postacią w naszej historii. Wiele na temat jego pochodzenia można wyczytać ze słynnej kroniki, a ta prowadzi nas wprost do świata krucjat i krzyżowców.

Najstarszy bank świata bliski bankructwa

Monte dei Paschi, czyli najdłużej nieprzerwanie funkcjonujący bank na świecie, potrzebuje 5 mld euro, aby przetrwać.

Krzysztof Arciszewski. Żywot człowieka niepoczciwego, czyli konkwistador po polsku

Krzysztof Arciszewski zapisał się na kartach historii jako najsłynniejszy awanturnik Rzeczpospolitej XVII wieku. To pierwszy Polak w Brazylii, dzielny konkwistador, poeta, etnolog i generał artylerii. To człowiek, którego biografia stanowi gotowy scenariusz hollywoodzkiej superprodukcji.

Jakub Świnka – ojciec chrzestny zjednoczonego Królestwa

W końcu XIII i na początku XIV wieku książęta piastowcy dążyli do zjednoczenia władztw dzielnicowych i odtworzenia Królestwa Polskiego. Nad procesem tym czuwał jednak najważniejszy polski duchowny tego czasu: arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka.

Kontrowersyjny Biały Dom. Amerykańscy prezydenci: osobliwe przypadki

Najczarniejszy sen amerykańskich demokratów stał się rzeczywistością. Donald Trump został 45. prezydentem Stanów Zjednoczonych. Stał się on uosobieniem prezydenckiego szaleństwa i przypadkiem nadzwyczaj osobliwym… Rzecz w tym, że nie jest w tym pierwszy…

Zbigniew Oleśnicki – pierwszy polski kardynał

Szara eminencja jagiellońskiej Polski, potężny biskup i możnowładca, gorliwy patriota i żarliwy człowiek religii – Zbigniew Oleśnicki to jedna z wielkich postaci polskiego średniowiecza, która jak widać wymyka się prostym klasyfikacjom.

Wołyń – reż. W. Smarzowski – recenzja i ocena filmu

Może zabrzmi to dramatycznie, ale „Wołyń” to najlepsza produkcja historyczna od lat. Piszę to z pełną świadomością konsekwencji tego stwierdzenia. Nie stawia politycznych tez, nie sądzi katów, nie wychwala ofiar. Po prostu boli… i nie pozostawia miejsca na dyskusje o racjach jednych albo drugich, bo zło zawsze pozostaje złem.

Złoty pieniądz złotego wieku

Dla jednych Zygmunt Stary był władcą wybitnym, dla innych - miernym dyplomatą i politykiem. Bez względu na ocenę rządów i samej postaci za jego czasów Polska i Litwa kwitły tak kulturalnie, jak i gospodarczo.

Między próżnością a pobożnością. Chrzest Polski i Mieszko I: uwagi społeczno-gospodarcze

Wraz z momentem, gdy barbarzyński wódz obmył swe ciało w rytualnym basenie i zmówiono nad nim chrześcijańskie modlitwy – wprowadził swój kraj na karty historii. Pytanie tylko czy wychowany w warunkach ciągłej walki o bogactwa i władzę plemienny lider myślał o przyszłości rodzącego się państwa czy może kierował się prostym egoizmem – kręcącym się wokół pieniędzy i jego własnych kompleksów.

Zawisza Czarny – pierwszy polski celebryta

Zawisza Czarny: wzór cnót rycerskich, rycerz bez skazy i wielki wojownik swoich czasów. Dzięki Długoszowi znamy go jako największego rycerza w całym chrześcijańskim świecie. Zawsze oddziaływał na wyobraźnię kolejnych pokoleń Polaków. A jakie są źródła tego wspaniałego mitu?

Opinie

Europa imigrantów czy Europa bez europejskości?

Nie chcę u siebie imigrantów. Wielu innych ludzi też nic chce, by przyjeżdżali do Europy, a tym bardziej do Polski. Europa to jednak coś więcej niż kontynent. To pewne dziedzictwo kulturowe. A ono sprawia, że moje „chciejstwo” nie ma większego znaczenia. Musimy pomoc imigrantom. Musimy przyjąć ich do naszego domu i uratować nie tylko ludzkie życia, ale i naszą europejskość.

Jan Długosz: kronikarz, plotkarz, skandalista

Jan Długosz stworzył obraz przeszłości średniowiecznej Polski, który wszyscy chcąc nie chcąc nosimy w sobie. Kto z nas bowiem nie słyszał o jednym z najsłynniejszych historyków dawnej Polski. Na „Rocznikach, czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego” wychowały się całe pokolenia badaczy.

Multimedia

Pałac Kultury i Nauki - co myślą o nim Warszawiacy? video

Pałac Kultury i Nauki w Warszawie obchodził niedawno 60. urodziny. Wciąż jednak budzi kontrowersje, a Polacy różnie go postrzegają. Jak? Pytamy ich w naszej sondzie ulicznej.

Wikingowie i początki ich wypraw w VIII-IX w. – prawda i mity

Czerwiec 793 roku. Mnisi z klasztoru na wyspie Lindisfarne dostrzegli długą łódź i powiewający żagiel na morzu. Ponad sto lat żyli w spokoju i ascezie, rzadko mając gości z dalekiego świata. Widząc zbliżające się czworokątne żagle nie spodziewali się zatem, że zaraz staną twarzą w twarz z uzbrojonymi w topory bojowe wojownikami z Północy. Tego dnia klasztor przestał istnieć, a wedle tradycji historycznej zaczęła się epoka wikingów.

W Jamestown odnaleziono szczątki przywódców pierwszych kolonistów

Archeolodzy natrafili w amerykańskim Jamestown, najstarszej osadzie angielskich kolonistów, na szczątki czterech mężczyzn, którzy najprawdopodobniej byli pierwszymi przywódcami koloni. Jest to pierwsze tego rodzaju znalezisko w USA.

Wrak XVIII-wiecznego statku niewolniczego znaleziony u wybrzeży Afryki

Naukowcy z USA i RPA odkryli u wybrzeży Afryki wrak XVIII-wiecznego okrętu, który zatonął razem z ponad 200 niewolnikami na pokładzie. Jest to pierwsze tego rodzaju odkrycie w historii. Wydobyte z niego przedmioty zostaną zaprezentowane szerszej publiczności.

Fajka do palenia marihuany sprzed 2400 lat!

W górach Kaukazu archeolodzy znaleźli wykonane przez Scytów złote przedmioty o wadze 3,5 kilograma. Wśród nich były zrobione z litego złota elementy starożytnych fajek wodnych, które służyły scytyjskim królom do palenia opium i konopi indyjskich.

XVI-wieczny „kalkulator” znaleziony w Poznaniu

Archeolodzy podczas prac wykopaliskowych na poznańskim Starym Rynku znaleźli już blisko 350 różnych zabytków, w tym 90 monet. Największą sensacją jest jednakże fragment kupieckiego „kalkulatora” z XVI wieku.

Ciekawostki i rocznice

Jak zostać królem, czyli zamki na własność

Kto nie chciałby żyć jak król? Mieć służbę na każdą okazję, własną kolorową i uzbrojoną po zęby gwardię i życie spędzone pośród balów i bankietów? Najprostszą drogą może być ślub z członkiem rodziny królewskiej. Dla tych, którzy nie mają takich możliwości nic straconego – zawsze można kupić sobie własny zamek.

Słowiańscy niewolnicy żydowskich kupców

Żydzi w dziejach średniowiecznej Europy odegrali ogromną rolę – jako znawcy spraw finansowych i świetni kupcy łączyli świat chrześcijański z muzułmańskim oraz cieszyli się uznaniem władców. I ta historia ma jednak swoje ciemniejsze oblicze: wczesnośredniowieczna działalność kupiecka Żydów wiąże się bowiem z zyskownym i ważnym dla rozwoju państw w tym okresie handlem niewolnikami pochodzenia słowiańskiego.

Ciekawostki i rocznice

Dlaczego kochamy końce świata?

Jak co roku nadchodzi czas podsumowań politycznych, gospodarczych czy kulturalnych. Jak co roku też nasz świat miał się skończyć – i to parokrotnie. W nowym roku 2015 nie będzie inaczej. W ciągu ponad 300 dni znowu będziemy się zastanawiać co zmiecie z powierzchni ziemi ludzkość i cały znany nam świat.

Walka o dostęp do królewskiego ucha

Średniowieczna Jerozolima to miasto rozkwitające, jedna ze stolic chrześcijaństwa. W tle życia miejskiego toczyła się zacięta walka polityczna - walka o dostęp do królewskiego ucha.

Kto rządził Królestwem Jerozolimskim?

Gdy papież Urban II wezwał Europejczyków do wyrwania Ziemi Świętej z rąk niewiernych, chyba nie przewidywał tego co nastąpi dalej. Rycerze z całej Europy masowo wyruszali po to, by walczyć z muzułmanami. Gdy zwyciężyli, stworzyli Królestwo Jerozolimskie. Kto rządził tym niezwykłym krajem?

Sakiewka emocji. Uczuciowość kupców w średniowieczu

Średniowiecze kojarzy się często z upadkiem kultury, epidemiami, ciągłymi wojnami i wszechogarniającą „dyktaturą” Kościoła. Ukazywane bywa jako świat bez śmiechu i uczuć, jak np. w „Imieniu Róży”. A jednak nawet twardo stąpający po ziemi kupcy i finansiści nie stronili od płaczu i śmiechu.

„Miasto 44” – reż. Jan Komasa – recenzja i ocena filmu

Miało być wielkie kino, epicka opowieść i dramat wojenny na miarę „Szeregowca Ryana”. Prace nad filmem trwały osiem lat. Wydano dwadzieścia pięć milionów złotych, użyto trzech tysięcy statystów, uszyto cztery tysiące kostiumów oraz zwieziono pięć tysięcy ton gruzu, a do tego zaangażowano, jak trąbiły media, speców od efektów specjalnych rodem z Hollywood. Czy to wszystko się udało? Z całą stanowczością mówię: TAK.

Opinie

Rzecz o tym, jak Krzyżacy zbudowali Warszawę

Głoszenie tez, że Warszawę założyli rycerze zakonu krzyżackiego, wydaje się w Polsce albo tanią prowokacją albo objawem choroby psychicznej. No bo jak prawomyślny Polak może głosić, że jego stolicę założyli ludzie, którzy są równie mocno znienawidzeni jak żołnierze Wehrmachtu i oficerowie SS?! A jednak teza ta ma więcej wspólnego z prawdą, niż bogoojczyźnianie wołanie _Warschau ist Polnisch_!

Krucjata dziecięca – między historią a mitem

Przełom XII i XIII w. przyniósł ruchowi krucjatowemu prawie same klęski. Najpierw padła Jerozolima, a kolejne wyprawy w latach 1183–1204 nie odniosły sukcesu. W roku 1212 odbyła się kolejna wyprawa krzyżowa, której uczestnicy, pchani religijnym zapałem, także chcieli odbić miasto chrystusowe z rąk niewiernych. Szkopuł w tym, że tym razem krzyżowcami były nieletnie dzieci i młodzież…

Ryszard Lwie Serce i Eleonora Akwitańska – dzieje matczynej miłości

Ryszard Lwie Serce: rycerz i krzyżowiec. To niezwykle kontrowersyjny władca, który zasłynął z tego, że traktował swe królestwo jako źródło finansujące prowadzone przez niego wojny, a tych nie było mało. Jaki był naprawdę?

Tomasz Jurek, Edmund Kizik – „Historia Polski do 1572” – recenzja i ocena

Wszyscy ci, którzy czekali na nową syntezę dziejów Polski średniowiecznej, mogą wreszcie spać spokojnie. Nakładem wydawnictwa PWN ukazał się ostatni tom z serii wydawniczej „Historia Polski”, zapoczątkowanej w 2008 roku. Nowa książka poświęcona dziejom naszego kraju od czasów wczesnego średniowiecza do roku 1572 w zamierzeniu autorów miała być nowoczesnym wykładem dziejów państwa. Czy to się udało i czy warto było czekać?

Weneckie manipulacje. IV krucjata i upadek Zadaru (1202)

Pod koniec XII wieku Europa ze zdumieniem przyglądała się, jak boży wojownicy ulegli potędze muzułmańskiego władcy Saladyna, który odbił miasto Chrystusa. Odbicie Jerozolimy stało się marzeniem władców i papieży. Na początku XIII wieku zwołano kolejną, czwartą krucjatę. Przynieść ona miała jednak nieoczekiwany rezultat.

Muzycy, hipisi i kontrkultura

Czym jest rok 1968? Kolejna data, którą należałoby wypisywać na sztandarach historii niczym lata 1789, 1830, 1848, 1918, 1945? A może jest równie złowrogi jak orwellowski rok 1984? Bez wątpienia był rokiem przemian. Mówiąc o zmianach powinniśmy jednak mówić nie tylko o roku 1968, ale o całej dekadzie, o całym pokoleniu.

Pieśń o Rolandzie: kim był hrabia Roland i czemu zginął w wąwozie Roncevaux?

„Pieśń o Rolandzie” sławi bohaterską śmierć hrabiego Rolanda. 15 sierpnia 778 roku, w wąwozie Roncevaux w hiszpańskich Pirenejach w pobliżu granicy z Francją, miała miejsce bitwa między tylną strażą wojsk Karola Wielkiego a baskijskimi góralami, przeciwnymi władzy frankijskiego króla. Siły dowodzone przez hrabiego Rolanda zostały, ku zaskoczeniu wszystkich, wycięte w pień. Zginąwszy z rąk chrześcijańskich pasterzy hrabia zapisał się jednak złotymi zgłoskami w dziejach Francji i średniowiecznej Europy.

Jonathan Philips – „Druga krucjata. Rozszerzenie granic chrześcijaństwa” – recenzja i ocena

24 grudnia 1144 roku atabeg Mosulu zdobył Edessę – stolicę jednego z pierwszych państw krucjatowych w Lewancie. Tego dnia ostatecznie pogrzebano mit niezwyciężonych krzyżowców i zapoczątkowano proces uszczuplania stanu posiadania Franków w Ziemi Świętej. Wydarzenie to odbiło się szerokim echem w całym chrześcijańskim świecie, a w konsekwencji doprowadziło do zorganizowania II krucjaty (1145–1149).

Rola kobiet w środowisku kupieckim późnośredniowiecznego Płocka

Niewiele osób wie, jak znaczny udział w budowaniu gospodarczo-handlowego oblicza średniowiecznego miasta miały kobiety – w powszechnej świadomości uchodzące za grupę upośledzoną społecznie i prawnie.

Hanza – handel morski i rzeczny od XIII do XV w.

Czym była Hanza? Dojrzałe średniowiecze to czas, gdy na całym kontynencie przybywa różnorodnych organizacji zrzeszających kupców i rzemieślników, a także związków miast. Żadne z nich jednak nie przetrwało dłużej niż kilka dekad. Najbardziej fascynującym i oryginalnym ciałem tego typu było jednak zrzeszenie kupców z miast północnoniemieckich, w dokumentach nazywanych _mercatores de hansa Theutonicorum_. Z czasem tę organizację zaczęto nazywać po prostu Hanzą.

Święty Franciszek z Asyżu i jego rozważania

Święty Franciszek z Asyżu stał się patronem pontyfikatu papieża Franciszka. Imię, jakie wybrał nowy biskup Rzymu, to nie tylko duchowa manifestacja, ale cały program reformy utrzymanej w duchu religijnej odnowy, której ojcem był nie kto inny, jak święty Franciszek z Asyżu, żyjący ponad 700 lat temu.

Średniowieczne konklawe. Jak wybierano papieży przed wiekami?

Niełatwo przewidzieć długość i przebieg konklawe. Inaczej jednak niż dzisiaj, przed wiekami wybory papieża niejednokrotnie stawały się areną krwawych walk o władzę. Samo konklawe kształtowało się na przestrzeni kilku epok, a podwaliny pod jego obecną formę położono jeszcze w dojrzałym średniowieczu.

Lokacja Torunia i Chełmna 1233 r. czyli o początkach władztwa krzyżackiego w Prusach

Pojawienie się zakonu krzyżackiego w ziemi chełmińskiej i w Prusach stało się ważnym czynnikiem determinującym rozwój procesów kolonizacyjnych i urbanizacyjnych oraz kontaktów handlowych w bałtyckiej strefie gospodarczej. Od 1230 roku Krzyżacy zaczęli silnie rozwijać na kontrolowanych przez siebie terenach osadnictwo wiejskie i miejskie. 28 grudnia 1233 roku mistrz krajowy Herman Balk wystawił dokument, który stał się fundamentem prawa niemieckiego we władztwie krzyżackim. Był to przywilej wystawiony dla miast Chełmna i Torunia…

Zjazd w Gąsawie czyli rozpad piastowskiej jedności?

Ranek 24 listopada Anno Domini 1227. Książęta piastowscy, zaproszeni przez księcia krakowskiego Leszka Białego na zjazd w Gąsawie, spędzają czas w łaźni. Poranny spokój przerywa atak zbrojnych Świętopełka pomorskiego…

Ciekawostki i rocznice

Św. Franciszek Salezy – rocznica narodzin patrona dziennikarzy

21 sierpnia 1567 r. urodził się Franciszek Salezy – teolog, filozof, francuski humanista, święty Kościoła katolickiego. W roku 1923 Pius XI ogłosił go patronem dziennikarzy i katolickiej prasy. Właśnie mija rocznica narodzin świętego, którego atrybutami po dzień dzisiejszy są księga i pióro.

Aleksander VI – lubieżnik czy mąż stanu?

11 sierpnia 1492 roku, na tronie piotrowym zasiadł Rodrigo de Borgia y Borja, znany bardziej jako papież Aleksander VI. Do dziś jest on obiektem wielu teorii spiskowych, historycznych dociekań i bohaterem popkultury – szczególnie za sprawą powieści Mario Puzo czy serialu produkcji Showtime. Kim był naprawdę? Diabelskim lubieżnikiem, przewrotnym politykiem czy papieżem na miarę Renesansu?