Archeologia

Piotr Kołodziejczyk – „Tam, gdzie mieszka wiatr. Archeologiczne zagadki Bliskiego Wschodu”

Piotr Kołodziejczyk w książce „Tam, gdzie mieszka wiatr. Archeologiczne zagadki Bliskiego Wschodu” zabiera nas w fascynującą podróż przez wieki w poszukiwaniu źródeł cywilizacji. Razem z autorem wędrujemy po drogach i bezdrożach Bliskiego Wschodu szukając odpowiedzi na pytanie, kim byli twórcy kultury

Archeolodzy obalili jeden z mitów państwa Izrael. Żydzi zbudowali na nim swoją legendę

Rzymskie oblężenie żydowskiej twierdzy Masada, uważanej za symbol heroicznego oporu, mogło trwać tygodnie, a nie lata – do takiego wniosku doszła grupa archeologów. Dokonane przez nich odkrycie sugeruje, że Rzymianie pokonali żydowskich buntowników w tej fortecy znacznie szybciej, niż dotychczas sądzono. Oblężenie Masady i zbiorowe samobójstwo jej obrońców stało się ważną częścią DNA państwa izraelskiego.

Paweł Nowosad

Wybierasz się do Splitu? Oto 5 miejsc dla miłośników archeologii

Split należy do najpopularniejszych miast odwiedzanych przez Polaków podczas wakacji. Słynie z pięknego wybrzeża, atrakcyjnej architektury i bogatego dziedzictwa historycznego. Przyjrzyjmy się temu ostatniemu: jakie atrakcje archeologiczne i historyczne oferuje Split?

Pierwsze w historii badania archeologiczne w kosmosie

Archeolodzy badają... Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS). Sprawdzają, jak ludzie przystosowują się tam do życia i jak jej wykorzystanie różni się od początkowych założeń. Swoje „wykopaliska” naukowcy prowadzili na orbicie, były też wywiady z astronautami.

Znaleziono rzadki wizerunek centaurów na mozaice wykonanej przez Rzymian

W Alentejo, w regionie środkowej Portugalii, archeolodzy natrafili na mozaikę z wizerunkiem walczących centaurów, mitologicznych stworów – podali portugalscy archeolodzy cytowani przez telewizję RTP. To pierwsze takie znalezisko na Półwyspie Iberyjskim.

Wydarzenia

Festyn Archeologiczny w Biskupinie 2024 program, data, atrakcje

W dniach od 14 do 18 września 2024 roku w Biskupinie odbędzie się „XXIX Festyn Archeologiczny - Biskupin. Pierwszy pomnik historii”. Sprawdź, co zaplanowano z tej okazji!

Wakacyjne wydanie miesięcznika „Odkrywca”: twierdze, bazy, forty! (nr 07/08 2024)

To mocno forteczny numer! Twierdza Poznań, Fort Piechoty nr 4 Lisia Góra, Scapa Flow i obiekty na Wangerooge zdominowały numer (niemal 30 stron!), choć każdy z tych artykułów spogląda na „mury” z innej perspektywy.

W USA odkryto nowy gatunek dinozaura. To Lokiceratops

Lokiceratops rangiformis, bo tak nazwano dinozaura, którego kości odkryto w USA, to daleki krewny triceratopsa. Miał żyć ok. 78 milionów lat temu na terenie dzisiejszej Montany. Naukowcy poinformowali o swoim znalezisku na łamach czasopisma „PeerJ”.

Opinie

Czy Netflix wypowiedział wojnę archeologom?

Netflix z historią jedzie po bandzie. W „Wikingowie: Walhalla” wymyślono czarnoskórą kobietę-jarla, w „Królowej Kleopatrze” główną rolę obsadza aktorka afroamerykańska. Mało? No to odpalcie „Prehistoryczną apokalipsę”, serial dokumentalny, którego twórcy nie kryją, że lepiej oddać głos piewcy teorii spiskowych niż naukowcom.

Ekoaktywiści wzięli na cel Stonehenge. Są zniszczenia

Neolityczne kręgi tworzące jedno z najsłynniejszych stanowisk archeologicznych na świecie zostały spryskane pomarańczową farbą. Aktu wandalizmu dokonali działacze z organizacji Just Stop Oil. Szacowane są straty.

Recenzje

Jakub Jagodziński – „Goście, kupcy, osadnicy. Kontakty Słowian Zachodnich i Skandynawów w epoce wikingów” – recenzja i ocena

Kim byli Skandynawowie, którzy pojawili się w państwie Piastów na początku XI wieku? Dlaczego na duńskich wyspach rozpoznajemy słowiańskie nazwy miejscowości? Jak należy rozumieć relacje Słowian i Skandynawów – byli to partnerzy, wrogowie, a może… goście, kupcy i osadnicy?

Mateusz Okoński

Słynny archeolog Kazimierz Michałowski został patronem pasażu w Warszawie

Profesor Kazimierz Michałowski (19-1-1981) był twórcą polskiej szkoły archeologii śródziemnomorskiej i prekursorem nubiologii. Uczony został patronem pasażu w Śródmieściu Południowym Warszawy. 17 maja 2024 roku odsłonięto pamiątkową tablicę upamiętniającą wybitnego archeologa.

Toruń: Unikalna kolekcja tkanin i butów z XVI-XVII wieku znaleziona na placu budowy ECF Camerimage

Unikalną kolekcję tkanin i butów - głównie z XVI i XVII wieku znaleźli archeolodzy podczas badań na placu budowy centrum filmowego Camerimage w Toruniu. Wśród znalezisk są m.in. świetnie zachowane tkaniny jedwabne, fragmenty plisowanych sukni czy złotogłów z ornamentem kwiatowym.

Trzcina była przydatna w prehistorycznym łucznictwie

Polscy naukowcy zbadali potencjał wykorzystania trzciny w łucznictwie pradziejowym. Z analiz wynika, że trzcina dobrze nadawała się do prehistorycznego łucznictwa. Artykuł na ten temat ukazał się w piśmie „Archaeometry”.

Warszawa: Na budowie metra na Karolinie odkryto śmietnisko z czasów Jagiellonów

Na budowie bemowskiego odcinka linii M2 znaleziono tzw. jamy śmietniskowe, w których odkryto fragmenty zdobionej ceramiki, kości zwierzęce czy osełkę. Archeolodzy datują te znaleziska na XV wiek - czasy Władysława Jagiełły.

Multimedia

Wał Hadriana – najsłynniejsza granica Cesarstwa Rzymskiego Video

Do dzisiaj pozostaje najsłynniejszą granicą Cesarstwa Rzymskiego. Wpisany w 1987 r. na listę światowego dziedzictwa UNESCO, jest największym rzymskim obiektem archeologicznym w Wielkiej Brytanii oraz ikoną brytyjskiej historii i kultury. O historii powstania i upadku fortyfikacji opowiada film kanału „History Hit”.

Recenzje

Cezary Namirski – „Średniowieczne zamki Sardynii” – recenzja i ocena

Niemal cała powierzchnia Sardynii była pokryta warowniami i zamkami. O średniowiecznych fortyfikacjach pisze w swojej najnowszej książce Cezary Namirski. Czy warto po nią sięgnąć?

Mateusz Okoński

Pozostałości po Twierdzy Kraków odkryte podczas badań archeologicznych przy budowie S52

Liczne pozostałości po austriackiej Twierdzy Kraków z XIX i początku XX wieku odkryli archeolodzy podczas badań towarzyszących budowie Północnej Obwodnicy Krakowa w ciągu drogi ekspresowej S52. W trakcie prac odnaleziono także przedmioty związane z codziennym życiem żołnierzy.

Warszawa: Na budowie pl. Centralnego odkryto m.in. stare monety, guziki i buteleczki

Podczas budowy placu Centralnego, jak nieformalnie nazywa się część placu Defilad od strony ulicy Marszałkowskiej, w odkopanych przedwojennych piwnicach znaleziono m.in. stare monety, guziki i buteleczki. Będzie je można zobaczyć na wystawie w Noc Muzeów, 18 maja.

Świętokrzyskie: Unikatowa złota moneta celtycka odnaleziona w okolicach Opatowa

Złotą monetę celtycką sprzed ponad dwóch tysięcy lat, tzw. stater typu krakowskiego, znaleziono na terenie gminy Wojciechowice w powiecie opatowskim (Świętokrzyskie). Monety takie są niezwykle rzadkie – z całej Europy znanych jest ich jedynie ok. 30.

Średniowieczna szlufka znaleziona w okolicy Kamienia Pomorskiego

Późnośredniowieczna szlufka do zawieszania kluczy lub sakiewki została odnaleziona w okolicach Kamienia Pomorskiego (Zachodniopomorskie). Dotychczas odkryto zaledwie 15 tego rodzaju artefaktów na terenie Europy.

Toruń: Archeolodzy z UMK odkryli pochówki w XIII-wiecznym kompleksie św. Ducha k. Bramy Klasztornej

Archeolodzy z UMK odkryli pochówki w XIII-wiecznym kompleksie św. Ducha przy Bramie Klasztornej w Toruniu. To jeden z najstarszych toruńskich cmentarzy. Naukowcy spodziewają się bardzo dużej liczby szkieletów. Pierwszy z ujawnionych może być szkieletem kobiety z XIII w.

Marcowo-kwietniowe wydanie miesięcznika „Odkrywca” (nr 03/04 2024)

To pierwszy numer „poznański” przed majową konferencją „Odkrywcy”. Najważniejsze informacje o tym wydarzeniu znajdą Państwo na stronie 22, a tuż po nich aż 3 artykuły o mało znanym czy wręcz nieznanym Poznaniu.

Douglas Preston, Lincoln Child – „Diabelska góra”

Douglas Preston, Lincoln Child w książce „Diabelska góra” dostarczają nam wielu emocji. Przed główną bohaterką powieści stoi wiele wyzwań. Kłamstwa, szpiegowskie intrygi i rządowe tajemnice. Co jeszcze wybitna archeolożka Nora Kelly znajdzie w osławionej strefie 51?

Warmińsko-mazurskie: Miłośnicy historii z Węgorzewa odkryli ozdoby z okresu wpływów rzymskich

Miłośnicy lokalnej historii ze stowarzyszenia Wendrusz odkryli na terenach nadleśnictwa Borki na Mazurach cztery fibule, pierścionek i fragmenty ozdób z początków naszej ery. Znaleziska datowane wstępnie na okres wpływów rzymskich przekazali służbom ochrony zabytków.

Turcja: odkryto najstarszy na świecie bochenek chleba!

Najstarszy na świecie chleb jest starszy niż akropol ateński czy piramida Cheopsa. Odkrycia dokonano podczas badań archeologicznych w Turcji. Dowiedz się, ile ma lat i jak wygląda!

Badania antropologów UŁ: odkryte jezioro kości może zachwiać teorią o pochodzeniu Słowian

Prowadzone przez antropologów z Uniwersytetu Łódzkiego badania DNA kości pochodzących z ok. 1000 – 450 lat przed naszą erą mogą zachwiać obowiązującą teorią, według której Słowianie przybyli na obecne ziemie polskie dopiero na początku drugiej połowy pierwszego tysiąclecia naszej ery.

Chełm: Na budowie obwodnicy Chełma dokonano ciekawego odkrycia archeologicznego

Budowa dróg często poprzedzona jest badaniami archeologicznymi. Tak było też w przypadku Chełma i budowy obwodnicy miasta w ciągu S12. Podczas prowadzonych tam prac archeolodzy odkryli ślady osadnictwa z okresu epoki brązu i wczesnej epoki żelaza.

Podwodni archeolodzy z UMK badają wrak statku z epoki brązu

Prawdopodobnie najstarszy na świecie wrak statku, który przewoził sztaby miedzi, badają naukowcy z Centrum Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Odnalezione sztaby pochodzą z epoki brązu, prawdopodobnie z XVI, a może nawet XVII w. p.n.e.

Świętokrzyskie: Nowe archeologiczne znaleziska w Jaskini Raj

Kości lwa jaskiniowego, mamuta i poroża reniferów odkryli archeolodzy podczas prac prowadzonych w Jaskini Raj (świętokrzyskie). Celem badań jest analiza i szczegółowa rekonstrukcja zmian klimatycznych i środowiskowych, jakie zaszły w pradziejach na południu Polski.

Kraków: Na Wawelu odnaleziono wczesnośredniowieczny pierścień

W podziemiach Wieży Duńskiej, czyli jednej z czterech wież mieszkalnych Zamku Królewskiego na Wawelu, prowadzone są obecnie badania archeologiczne. Podczas prac odkryto wyjątkowy wczesnośredniowieczny pierścień.

Poznań: Kuchnię Królewską odkryto w trakcie badań archeologicznych na terenie Zamku Królewskiego

Kuchnię Królewską odkryto w trakcie badań archeologicznych na terenie Zamku Królewskiego w Poznaniu. Jak podkreślił prof. UAM dr hab. Artur Różański, to jedna z najstarszych – o ile nie najstarsza – z kuchni królewskich zachowanych na terenie ziem polskich.

Podlaskie: Naukowcy będą badać najstarszy liturgiczny rękopis z monasteru w Supraślu

Międzynarodowy zespół naukowców podjął się opracowania naukowego i przekładu na język polski najstarszego liturgicznego rękopisu z prawosławnego monasteru w Supraślu. Uniwersytet w Białymstoku dostał na 5-letni projekt blisko 990 tys. zł dofinansowania z Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.

Broń barbarzyńskich plemion z czasów Imperium Rzymskiego znaleziona pod Hrubieszowem

Żelazne groty włóczni, dwa topory bojowe, siekiera - to tylko niektóre przedmioty odkryte w regionie hrubieszowskim przez indywidualnych poszukiwaczy. Broń pochodzi najprawdopodobniej z czasów rzymskich, a posługiwali się nią wojownicy z barbarzyńskich plemion.

Włocławek: Miecz wikinga z IX-X wieku znaleziony przypadkowo w Wiśle trafi do konserwacji na UMK

Miecz wikinga z IX-X wieku, który został kilka dni temu przypadkowo odnaleziony na dnie Wisły we Włocławku, trafi do konserwacji na UMK w Toruniu. Naukowcy przekonują, że to niezwykłe znalezisko. Dotychczas w Polsce odnaleziono tylko trzynaście sztuk tego rodzaju broni.

Warszawa: Kolejne odkrycie archeologiczne na budowie metra

Robotnicy budujący ostatni odcinek linii metra M2 na Karolin natknęli się na kości. Ze wstępnych ustaleń wynika, że są to kości konia lub kilku koni. Niewykluczone, że żyły one kilkaset lat temu.

Szczecin: Archeolog: pierwsze tak dokładne potwierdzenia istnienia osady na Wzgórzu Zamkowym na przełomie VIII i IX wieku

Wyniki badań pozostałości kości bydła, wydobytych w wykopie pod Wieżą Zegarową szczecińskiego Zamku Książąt Pomorskich są dowodem na to, że osada na Wzgórzu Zamkowym istniała na przełomie VIII i IX wieku - przekazał Marek Dworaczyk z IAE PAN. Wyniki te - zdaniem archeologa - potwierdzają wcześniejsze szacunki badaczy.

Styczniowo-lutowe wydanie „Odkrywcy” 2024

Nr styczeń-luty 2024 „Odkrywcy to 300. numer „Odkrywcy”!

Opinie

Czy Europa dogoni Polskę? Handel zabytkami to duży problem opinia

Skandynawski pierścień z epoki wikingów? 700€. Bliskowschodnia figurka z epoki brązu? 280 €. Miejsce tych przedmiotów jest w muzeach, a nie na internetowych bazarach, z których trafią potem do prywatnych kolekcji.

Lubelskie: Podczas budowy stodoły 12-latek znalazł średniowieczny zabytek

Podczas budowy stodoły w gminie Wilków (Lubelskie) 12-letni chłopiec znalazł głowicę buławy gwiaździstej, datowaną na XII-XIV wiek. Zabytek zostanie przekazany w depozyt najprawdopodobniej do Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym.

Odkrycie Polaków w Sudanie wśród najważniejszych dokonań archeologicznych w 2023 roku

Odkrycie malowideł ze Starej Dongoli (Sudan) przez ekspedycję Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego, znalazło się w gronie dziesięciu najważniejszych dokonań archeologii w 2023 roku, wskazanych przez prestiżowy amerykański magazyn Archaeology.

Ciekawostki i rocznice

Grobowiec Tutanchamona: polski wątek

„Czy coś Pan widzi?” – zapytał lord Carnarvon archeologa, który wetknął do wnętrza grobowca świecę. „Tak. To jest cudowne!” – odparł Howard Carter. 26 listopada 1922 r., otwarto grobowiec Tutanchamona. Czy zajrzał do niego również Polak, Aleksander Laszenko?

Listopadowo-grudniowe wydanie „Odkrywcy” 2023

Listopadowo-grudniowy numer „Odkrywcy” 2023 w sprzedaży. Najbardziej podwodny numer w historii „Odkrywcy”!

Ciekawostki i rocznice

Odkrycia archeologiczne w Polsce i na świecie - czy zawód archeologa jest trudny?

Czy zastanawialiście się kiedyś czym zajmuje się archeolog lub czy po archeologii jest praca? Wybraliśmy dla Was teksty Histmaga, które opisują odkrycia archeologiczne w Polsce i na świecie, a także pokazują pracę archeologów od kulis.

Zachodniopomorskie: Szczątki cywilów z Powstania Warszawskiego odnaleziono na terenie byłego obozu jenieckiego Stalag II D

Szczątki ok. 20 osób, w tym dzieci, odnaleziono na terenie byłego obozu jenieckiego Stalag II D w Stargardzie (Zachodniopomorskie). W masowym grobie pochowano ludność cywilną z Powstania Warszawskiego.

Tatuaż religijny ze średniowiecznej Nubii

Niezwykle rzadki średniowieczny tatuaż religijny odkryli na cmentarzysku w sudańskim Ghazali naukowcy z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. Kazimierza Michałowskiego UW (CAŚ UW). To dopiero drugi przypadek tatuowania ciała znany ze średniowiecznej Nubii.

Dolnośląskie: Archeolodzy spodziewali się zabytków ze średniowiecza, natrafili na akt erekcyjny z 1994 roku

Nie takich znalezisk spodziewali się archeolodzy podczas prac archeologicznych w Wińsku, w powiecie wołowskim. Wykopaliska miały miejsce na rynku, ale nie natrafili tam na zabytki ze średniowiecza. Zamiast tego wydobyty został m.in. akt erekcyjny pomnika, który stał tutaj do ubiegłego roku. Prace były wykonywane w związku z rewitalizacją rynku miasteczka.

Recenzje

Dilek Zaptcioglu-Gottschlich, Jürgen Gottschlich – „Łowcy skarbów. Jak ojcowie archeologii rozkradli bogactwa Orientu” – recenzja i ocena

Wiele zabytków, które możemy podziwiać w znanych muzeach, zostało pozyskanych w sposób nielegalny. O tej kwestii w odniesieniu do niemieckich zbiorów i często niemoralnej postawy niemieckich archeologów piszą autorzy książki „Łowcy Skarbów”.

Mateusz Okoński

Opinie

Muzeum Archeologiczne w Splicie, czyli jak nie robić wystaw Opinie

Dawniej muzea powszechnie kojarzyły się z zapachem woskowanej podłogi, koniecznością noszenia kapci ochronnych i innymi rygorami. Dziś, w dobie przystępnych, merytorycznych i atrakcyjnych wizualnie wystaw, muzea stają się głównymi atrakcjami miast. W Splicie jest ku temu potencjał. Niestety niewykorzystany, choć wystawę zwiedzimy w butach, a nie w kapciach.

Dilek Zaptcioglu-Gottschlich , Jürgen Gottschlich

Jak Niemcy rozkradali starożytne dzieła sztuki?

Zamiast ocalić starożytne skarby – rozkradali je. Ołtarz pergamoński, popiersie Nefretete i skarb Priama to tylko niektóre bezcenne zabytki, które padły łupem niemieckich archeologów.

Jak Heinrich Schliemann ukradł „skarb Priama”?

Nie tylko nie był archeologiem, ale okazał się także próżnym hochsztaplerem i malwersantem. Choć nie wyróżniał się na tle współczesnych mu miłośników starożytności, to wyidealizowany obraz Schliemanna jako romantycznego odkrywcy jest szkodliwym mitem, który przysłonił prawdziwe skutki jego działalności.

Dilek Zaptcioglu-Gottschlich, Jürgen Gottschlich – „Łowcy skarbów. Jak ojcowie archeologii rozkradli bogactwa Orientu”

Dilek Zaptcioglu-Gottschlich i Jürgen Gottschlich w książce „Łowcy skarbów. Jak ojcowie archeologii rozkradli bogactwa Orientu” przedstawiają historię wypraw archeologicznych. Kim byli ojcowie archeologii, którzy kierowali wyprawami? Nobliwymi naukowcami? Ukrytymi szpiegami? A może zwykłymi łowcami skarbów, którzy pożądali jedynie złota upadłych cywilizacji?

Wrześniowo-październikowe wydanie „Odkrywcy” 2023

„Odkrywca” zwiększa ilość stron w regularnej cenie. Czasopismo przechodzi z cyklu miesięcznego na dwumiesięczne. Sprawdźcie, jakie treści czekają na Czytelników w najnowszym wydaniu!

Archeolog o wykopaliskach w Czermnie: mamy do czynienia z historycznym grodem Czerwień

Ostatnie wykopaliska potwierdzają, że między X a XIII w. w Czermnie rozwijał się intensywnie kompleks osadniczy, który był głównym ośrodkiem tzw. Grodów Czerwieńskich - powiedział PAP kierownik badań dr Tomasz Dzieńkowski z Instytutu Archeologii UMSC w Lublinie.

Małopolskie: Pierwsze odkrycia podczas rewitalizacji ruin zamku w Lanckoronie

Kilka ciekawych znalezisk przyniosły trwające niespełna miesiąc prace rewitalizacyjne przy ruinach zamku w Lanckoronie – poinformował wójt tej gminy Tadeusz Łopata. Podczas usuwania ziemi odsłonięto między innymi sklepienie piwnic i historyczne tynki z monochromiami.

Sierpniowe wydanie miesięcznika „Odkrywca” (08/2023)

W numerze sierpniowym opisujemy m.in. naukowców z wyższej uczelni, którzy obozują na terenie tajemniczego „Riese”. Kręcą się wokół nich wojskowi w szarżach pułkowników i wytrawni poszukiwacze skarbów. Brakuje jedynie wyścigów po ulicach dolnośląskich miasteczek i wątku miłosnego – wtedy byłby wypisz wymaluj Indiana Jones – jednak czy ekipa z Akademii Górniczo-Hutniczej zdradziła nam wszystkie tajemnice swoich obozów naukowych? Wątpię… ;) Zapraszam do lektury o „Riese” widzianego aparaturą XXI wieku.

Poznań: przełomowe badania polskich naukowców dot. społeczeństwa państwa Piastów

W V wieku n.e. zakończyły się zasadnicze procesy demograficzne kształtujące strukturę genetyczną populacji zamieszkującej w X-XII wieku n.e. obszar współczesnej Polski. Do ukształtowania się struktury genetycznej mieszkańców państwa Piastów nie była konieczna żadna dodatkowa migracja mająca miejsce po V wieku n.e. – wynika z badań naukowców pod kierownictwem prof. Marka Figlerowicza.

Ciekawostki i rocznice

Butrint: archeologiczny hit Albanii, który trzeba zwiedzić

W ostatnich latach Albania staje się coraz popularniejszym kierunkiem dla polskich turystów. Niewygórowane ceny, piękne plaże i gwarancja słońca to jedno, ale czy Albania oferuje coś dla miłośników historii i archeologii? Odpowiedź brzmi: Butrint!