Witold Kieżun, Robert Jarocki – „Magdulka i cały świat” – recenzja i ocena
Postać profesora Witolda Kieżuna przedostaje się do świadomości coraz szerszego kręgu osób. Wywiady, obecność w mediach, a zwłaszcza opublikowanie głośnej książki „Patologia transformacji” sprawiają, że dobiegający dziewięćdziesiątego drugiego roku życia Witold Kieżun pojawia się ostatnio w wielu wypowiedziach i dyskusjach.
Światowej renomy teoretyk i praktyk zarządzania, prawnik i ekonomista, uczeń Tadeusza Kotarbińskiego, powstaniec warszawski, więzień łagrów – wzmógł w ostatnich miesiącach aktywność, by głośno pozostawić po sobie swoje groźne memento. Witold Kieżun wykazuje, że mamy powody do dużego rozczarowania. Przemiany po 1989 przebiegały w sposób skrajnie niewydolny i marnotrawczy, wskutek czego polska gospodarka wykazuje obecnie cechy neokolonialne, a kraj został wypatroszony z własnego kapitału i własnej produkcji. Tymczasem recenzowana książka znajduje się poza tym szeregiem wypowiedzi gospodarczych, choć może posłużyć jako najlepsze możliwe wyjaśnienie, kto zacz ten Witold Kieżun, wygłaszający takie pesymistyczne diagnozy. Otóż jest to niesłychany człowiek, a bogactwo jego życia i dorobek są trudne do przelicytowania!
Książka przyjęła formę wywiadu rzeki, gdzie rozmówcą jest pisarz Robert Jarocki. Struktura i przebieg rozmowy pozostają niezwykle klarowne i przemyślane, całość ułożona jest w porządku chronologicznym. Materiał dzieli się na sześć części. Pierwsza część to opowieść o dzieciństwie i młodości w II Rzeczypospolitej do czasów maturalnych i wybuchu wojny. Składa się na nią wiele wspomnień z Wilna i wizyt u licznej rodziny na Kresach, a po wyprowadzce do Warszawy – również o nastrojach i edukacji w przedwojennej stolicy. Część druga zawiera relację z okupowanej Warszawy i powstania, w którym młody Kieżun odegrał pewną rolę, za co u końca powstania odznaczony został orderem Virtuti Militari. Kolejne partie rozmowy poświęcone zostały opisowi ucieczki z niewoli niemieckiej, wpadnięciu w ręce NKWD, ponad rocznemu pobytowi w łagrze i w końcu szczęśliwemu powrotowi do kraju. Następnie autor opowiada o studiach i zdobywaniu kompetencji, o pracy praktycznej w NBP oraz o pracy naukowej na uczelniach i w Zakładzie Prakseologii PAN, którym zresztą przez pewien czas kierował (wszystko bez przynależności do partii), wreszcie o licznych zaproszeniach na wykłady na wschodnich i zachodnich uniwersytetach. Część piąta dotyczy pobytu w Stanach i Kanadzie oraz pracy eksperckiej dla ONZ w krajach afrykańskich, ostatnia zaś – aktywności po zakończeniu ścisłej kariery uniwersyteckiej. Warto też wspomnieć o bardzo wysokim poziomie edytorskim pracy, bardzo charakterystycznym dla Iskier. Poza twardą oprawą i obwolutą lekturę niezwykle wzbogaca wielostronicowa wkładka z materiałem fotograficznym.
Mówiąc inaczej, książka obfituje w materiały dla historyków XX wieku – zajmujących się naprawdę najrozmaitszymi tematami. Wielu znajdzie coś dla siebie: mamy tu nie tylko świadectwa przeżyć wojennych, powstaniowych i łagrowych, ale także wiele o realiach organizacyjnych i biurokratycznych PRL-u (w tym instytucjonalnej nauki). Ale przede wszystkim jest to książka atrakcyjna dla „zwykłych śmiertelników”, nie mających na co dzień nic wspólnego z historią. Rozmowy obfitują w bardzo ciekawe dykteryjki i ciekawostki, ale zarazem prowadzone są nieśpiesznie, logicznie i konsekwentnie, w sposób niezwykle dogodny i przyjazny dla czytelnika. Rezultat to prawie sześćset stron lektury, od której trudno się oderwać. Mało tego, pozostaje mały niedosyt. Wydaje się, że Robert Jarocki byłby zdolny tak pokierować rozmową, by opowieść była jeszcze dłuższa, ale ze względu, być może, na przewidywane możliwości wydawnicze pozostał przy niniejszej ilości materiału. Wreszcie jest to po prostu książka o dziejach niezwykle kulturalnego, dzielnego i zdolnego człowieka, który przeżył życie tak, jak każdemu można tylko życzyć. Nie siląc się na suche podsumowanie, mogę podzielić się uwagą, że możliwość zapoznania się z tą biografią była dla mnie jako młodego człowieka cenna.
Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska
