Pijesz herbatę, a nie znasz człowieka. Skromne początki Sir Thomasa Liptona
Thomas Lipton nie mógł pochwalić się fortuną ani szlachetnym urodzeniem. Jego rodzice, Thomas i Frances Lipton, byli szkockimi rolnikami, którzy zamieszkiwali irlandzki Ulster (tzw. Ulster Scots). Kiedy w 1845 r. na wyspie wybuchła epidemia zarazy ziemniaka i rozpoczął się okres Wielkiego Głodu, Liptonowie zdecydowali się opuścić Irlandię. W 1847 r. osiedlili się w Glasgow, gdzie trudzili różnymi zajęciami. Ojciec Thomasa pracował m.in. jako robotnik oraz drukarz.
Urodzony 10 maja 1848 r. Thomas był najmłodszym z piątki rodzeństwa, lecz wszyscy poza nim – trzej bracia i siostra – zmarli w dzieciństwie. Uczęszczał do St. Andrew's Parish School, lecz w wieku 13 lat porzucił szkołę, by wspomóc finansowo rodziców. Liptonowie utworzyli własny sklep, gdzie sprzedawali głównie masło i jajka, a Thomas pracował jako kurier w drukarni, a później jako krawiec koszul. Mimo trudnej sytuacji młody Lipton postanowił zadbać o swoje wykształcenie i zapisał się do szkoły wieczorowej.
Thomas Lipton: amerykańska tułaczka
Szukając nowego źródła dochodu w 1864 r., Thomas zgłosił się na chłopca okrętowego na parowiec kursujący pomiędzy Glasgow a Belfastem. Ta decyzja zmieniła jego życie. Przebywając wśród członków załogi i słuchając ich opowieści, Lipton zafascynował się marynarskim życiem oraz podróżami. Za zaoszczędzone pieniądze wyruszył w rejs do Stanów Zjednoczonych i przez następne 5 lat podróżował po całym kraju, imając się różnych zajęć. Pracował na plantacji tytoniu w Wirginii, na plantacji ryżu w Karolinie Południowej jako księgowy, w Nowym Orleanie jako obwoźny sprzedawca i wreszcie jako pomocnik w nowojorskim sklepie spożywczym.
Thomas Lipton: narodziny marki
Po powrocie do Glasgow Lipton pomagał rodzicom w prowadzeniu ich sklepu, a w 1871 r. otworzył własny sklep spożywczy o nazwie Lipton’s Market. Dzięki skutecznemu zastosowaniu amerykańskich technik sprzedażowych w ciągu 10 lat Lipton zdołał stworzyć sieć sklepów obejmującą nie tylko Glasgow i Szkocję, ale całą Wielką Brytanię. W 1888 r. Thomas Lipton posiadał już 300 sklepów.
W tym czasie biznesmen zainteresował się handlem herbatą, której popularność na Wyspach Brytyjskich gwałtownie rosła zwłaszcza wśród niższych klas społecznych. Lipton zdecydował się ominąć tradycyjne linie dystrybucji i kupić własną plantację herbaty, aby móc sprzedawać ją po cenach przystępnych dla klasy robotniczej. W 1890 r. Szkot udał się na Sri Lankę (wówczas brytyjski Cejlon), gdzie rozpoczął współpracę z Jamesem Taylorem, plantatorem, który sprowadził herbatę na wyspę. Dzięki marce Lipton Tea i jej niespotykanie niskim cenom herbata cejlońska stała się ulubionym naparem wszystkich warstw społecznych w kraju. W 1898 r. królowa Wiktoria nadała Thomasowi Liptonowi tytuł szlachecki.
Thomas Lipton: przedsiębiorca i sportowiec
Biznes i herbata nie były jedyni pasjami szkockiego przedsiębiorcy. Thomas Lipton był wielkim miłośnikiem żeglarstwa. Tę pasję dzielił z królami Edwardem VII, a następnie Jerzym V. Jego marzeniem było zwycięstwo w regatach o Puchar Ameryki – najstarszych międzynarodowych zawodach żeglarskich. Nigdy nie udało mu się osiągnąć celu, lecz za swoje niestrudzone wysiłki w latach 1899-1930 został nagrodzony specjalnym odznaczeniem dla „najlepszego ze wszystkich przegranych”.
W sferze zainteresowań Liptona pozostawały również inne dyscypliny sportowe. W piłce nożnej z jego inicjatywy w 1909 i 1911 r. we Włoszech rozgrywano Puchar Sir Thomasa Liptona, a w latach 1909-1915 kluby z południa tego kraju rywalizowały w rozgrywkach The Lipton Challenge Cup. Od 1905 aż do 1992 r. o trofeum Copa Lipton rywalizowały narodowe reprezentacje Argentyny i Urugwaju. W 1914 r. Lipton zaangażował się również w promocję wioślarstwa w Kanadzie i USA.
Thomas Lipton: dobroczyńca
Lipton wykorzystywał zdobytą fortunę, aby pomagać potrzebującym. W 1897 r. przekazał 20 000 funtów na zorganizowanie posiłków dla najuboższych biednych mieszkańców Londynu. Po wybuchu I wojny światowej wspierał pracę wolontariuszy medycznych, udostępniając swoje jachty do transportu personelu Czerwonego Krzyża, Komitetu Szpitali Kobiecych w Szkocji i Serbskiego Funduszu Pomocy. W 1915 r. odwiedził serbskie szpitale pomimo szerzącej się wśród rannych i personelu medycznego epidemii tyfusu.
Sir Thomas Lipton zmarł 2 października 1931 r. w swoim domu w północnym Londynie, ale został pochowany wraz ze swoimi rodzicami oraz rodzeństwem na cmentarzu w Glasgow. Miastu zostawił również większość swojego majątku.
Bibliografia
· D’Antonio M., A Full Cup: Sir Thomas Lipton's Extraordinary Life and His Quest for the America's Cup, Riverhead 2010.
· Mackay J., Sir Thomas Lipton: The Man Who Invented Himself, Edinburgh 1998.
· Sir Thomas Lipton, [w:] Undiscovered Scotland, https://www.undiscoveredscotland.co.uk/usbiography/l/thomaslipton.html, [dostęp: 17.10.2024].
· Thomas Lipton (1848-1931), [w:] Grace's Guide To British Industrial History, https://www.gracesguide.co.uk/Thomas_Lipton_(1848-1931), [dostęp:17.10.2024].
