Jim Jarmusch

Jim Jarmusch urodził się 22 stycznia 1953 roku w Akron w stanie Ohio, w rodzinie węgierskich imigrantów. Oglądał japońskie horrory i filmy o Jamesie Bondzie, ale większe wrażenie zrobiły na nim dopiero czarno-białe produkcje z Robertem Mitchumem. Jego ojciec był biznesmenem a matka dziennikarką, ale to babcia, miłośniczka sztuki modernistycznej, popierała jego literacką pasję.

Jim Jarmusch, aut. Olivier Strecker, CC BY-SA 3.0

Gdy miał 17 lat, postanowił, że zostanie poetą, więc pojechał do Nowego Jorku szukać inspiracji. Zainteresowanie tą dziedziną sztuki spowodowało, że studiował najpierw dziennikarstwo na Northwestern University, a później literaturę amerykańską i angielską na Uniwersytecie Columbia. W czasie ostatniego roku studiów wyjechał do Paryża, gdzie większość czasu spędzał w tamtejszej filmotece — Cinémathèque Française. Tam zainteresował się kinem, oglądał filmy z całego świata, co spowodowało, że po powrocie do Stanów i ukończeniu studiów literaturoznawczych rozpoczął naukę w Tisch School of the Arts w Nowym Jorku. Przyłączył się też do zespołu The Del-Byzanteens. Wynajmował pokój za 150 dolarów miesięcznie, ale był zachwycony atmosferą, nieprawdopodobną energią, artystami i ideami. Wtedy też poznał Nicholasa Raya (reżysera „Buntownika bez powodu”) i szybko został jego osobistym asystentem. Zostali bliskimi przyjaciółmi, Ray pomógł mu w zrealizowaniu jego pierwszego pełnometrażowego filmu „Nieustające wakacje”, który z uznaniem został przyjęty przez krytyków. Dzięki znajomości Wima Wendersa rozpoczął współpracę z producentem swoich kolejnych filmów, Ottonem Grokenbergerem i operatorem Robbym Müllerem.

Pisze scenariusze do swoich filmów, okazjonalnie grywa niewielkie role w reżyserowanych przez siebie obrazach. Jarmusch zajmuje się też kręceniem wideoklipów Toma Waitsa, Neila Younga i Talking Hades. Bardzo ważna w jego filmach jest muzyka. Jim gromadzi pomysły, a gdy ma już bardziej sprecyzowaną koncepcję, wie, kto mógłby zająć się jej tworzeniem. Jak twierdzi, to są jego marzenia, a do tej pory miał tyle szczęścia, że nikt nie odmówił mu współpracy. Pierwszymi płytami, które kupił, były „Strange Days” The Doors i „Are You Experienced?” Jimiego Hendrixa, lubi muzykę Roberta Johnsona i Thelonious Monk. Kiedy pisze scenariusz, tworzy poszczególne role z myślą o konkretnych osobach i większość rzeczywiście zgadza się grać u niego.

Przez niektórych Jim Jarmusch nazywany jest ojcem i pionierem niezależnego filmu amerykańskiego, jednak on sam uważa, że na takie miano zasługują Cassavetes czy Ed Wood, a on tylko tworzy filmy. Do pracy inspirują go tacy reżyserzy, jak: Nick Ray, Sam Fuller, Douglas Sirk, Edgar G. Ulmer i Henry Hathaway. Pracował z osobami, które nie są aktorami, jak np. Iggy Pop czy Jay Hawkins, ale twierdzi, że to, czy ktoś poradzi sobie z zagraniem roli w filmie, zależy nie tylko od ukończenia szkoły, ale także od charakteru i włożonej pracy. Większość muzyków nie sprawdziłaby się, ale Iggy Pop i Jay Hawkins są bardzo dobrymi i inteligentnymi obserwatorami, a to powoduje, że są całkiem niezłymi aktorami. Jego filmy przyrównano do oceanu — wolne, kontemplacyjne, ale płynące rytmicznie i bardzo głębokie. 16 października na ekrany polskich kin wszedł jego najnowszy film „Broken Flowers”. Bill Murray, Sharon Stone, Julie Delpy — to oczywiście tylko część obsady, ale już te nazwiska zachęcają, by pójść do kina.

Polecamy e-book Marka Telera pt. „Kochanki, bastardzi, oszuści. Nieprawe łoża królów Polski: XVI–XVIII wiek”

Książkę można też kupić jako audiobook, w tej samej cenie. Przejdź do możliwości zakupu audiobooka!

Wybrane filmy:

• „Nieustające wakacje” (1980) — opowieść o młodym chłopaku, Alliem Parkerze, który opisuje siebie jako turystę na nieustających wakacjach. Oglądamy jego wędrówkę po Nowym Jorku i spotkanych po drodze ludzi, dosyć dziwnych zresztą…(Nagroda im. Josefa von Sternberga, Manheim 1980).

jpg Jim Jarmusch, aut. Georges Biard, CC BY-SA 3.0

• „Inaczej niż w raju” (1984) — film składa się z trzech części: „Eva”, „Rok później” i „Raj”. Szesnastoletnia Eva przyjeżdża do Stanów, żeby odwiedzić ciotkę w Cleveland. Dziesięć dni spędza w Nowym Jorku u kuzyna, rok później on i jego kolega wygrywają w pokera pieniądze i postanawiają odwiedzić Evę. W drodze powrotnej do NY podejmują decyzję o porwaniu jej i podróży do raju — na Florydę, gdzie przegrywają wszystko. Jednak fortuna kołem się toczy… (Złoty Leopard - Locarno 1984; Złota Kamera —Cannes 1984).
• „Poza prawem” (1986) — historia trzech mężczyzn, którzy poznają się w więzieniu. Zack trafił za kratki, bo zgodził się przetransportować kradziony samochód z jednej części miasta do drugiej, Jack zjawił się w hotelu, w którym miała czekać ładna osiemnastolatka — dobry materiał na prostytutkę. Pech chciał, że zamiast niej czekała na niego dziesięciolatka i policja. W więziennej celi dołącza do nich włoski emigrant – Bob, zawsze pełen optymizmu i radości. Razem postanawiają uciec. (Złota Palma Cannes 1986)
• „Mystery Train” (1989) — Jarmusch znowu pokazuje obraz składający się z trzech części: „Daleko od Jokohamy”, „Duch” i „Zagubieni w kosmosie”. Do hotelu w Memphis przyjeżdża dwoje zafascynowanych Elvisem japońskich turystów, wdowa i ukrywający się mężczyzna i od tej pory coś zaczyna się dziać. (Nagroda za największy wkład artystyczny — Cannes 1989; nominacja — Złota Palma).
• „Noc na Ziemi” (1991) — pięć opowieści rozgrywających się w różnych strefach czasowych, w różnych miejscach (Los Angeles, Nowy Jork, Paryż, Rzym, Helsinki), ale łączy je jedno — wszystkie rozgrywają się w taksówkach i dotyczą relacji między kierowcą i pasażerem.
• „Truposz” (1995) — historia oskarżonego o morderstwo Williama Blake’a. Z powodu zbieżności nazwisk pewien Indianin uważa, że jest on nowy wcieleniem angielskiego poety i pomaga mu. Razem bardzo wiele przeżywają, a Blake doświadcza nowego i poznaje samego siebie. (Nominacja — Złota Palma 1995).
• „Ghost Dog: Droga Samuraja” (1999) — wyznawca zasad samurajskiego kodeksu bushido, płatny morderca Ghost Dog jest wierny tylko jednemu z podrzędnych bossów włoskiej mafii. Jest perfekcyjny w tym, co robi, ale przy wykonywaniu jednego z zadań pozostawia przy życiu świadka — dziewczynę czytającą samurajską powieść. To powoduje, że wydaje na siebie wyrok śmierci. (Wyróżnienie — selekcja oficjalna konkursu MFF w Cannes 1999; nominacja — Cesar za najlepszy film zagraniczny 2000) [embedhalf-18476]
• „Dziesięć minut później: Trąbka” (2002) — realizacja pomysłu zebrania kilku najlepszych reżyserów i postawienia im zadania wyreżyserowania 10-minutowego filmu. Jarmusch przedstawił, jak dziesięć minut spędza aktorka w przerwie między zdjęciami.
• „Kawa i papierosy” (2003) — jedenaście epizodów, w których bohaterowie przy kawie i papierosach prowadzą rozmowy na tematy różne i różniste.
• „Broken Flowers” (2005) — podstarzały, ale współczesny Don Juan dostaje list, w którym ktoś informuje go, że ma syna. Od tej pory Don Johnston zaczyna poszukiwania, a pomaga mu w tym sąsiad, który jest detektywem-amatorem. (Grand Prix Cannes)

Polecamy e-book Michała Rogalskiego – „Bohaterowie popkultury: od Robin Hooda do Rambo”

jpg Jim Jarmusch, aut. Georges Biard, CC BY-SA 3.0