Anna May Wong: pierwsza Azjatka w Hollywood

opublikowano: 2022-03-17, 19:01
wolna licencja
Anna May Wong była pierwszą Amerykanką pochodzenia chińskiego, która podbiła Fabrykę Snów. Orientalna uroda, naturalność gry aktorskiej i wrodzony magnetyzm zwróciły na nią uwagę całego świata. Jednak kariera filmowa azjatyckiej piękności miała również drugie, mroczne oblicze...
reklama
Anna May Wong około 1922 r., (fot. Albert Witzel)

Anna May Wong (właściwie Wong Liu Tsong) przyszła na świat 3 stycznia 1905 roku w Los Angeles, w stanie Kalifornia. Wychowywała się w pobliżu dzielnicy Chinatown. Była drugim z siedmiorga dzieci właściciela lokalnej pralni Wong Sam Singa i jego drugiej żony Lee Gon Toy. Anna i jej starsza siostra zostały zapisane do publicznej szkoły podstawowej przy California Street, gdzie spotykały się z dyskryminacją i prześladowaniem ze strony białych dzieci. W związku z tym, rodzice zdecydowali o przeniesieniu dziewczynek do chińskiej szkoły. Zajęcia obywały się tam jednak w języku angielskim, co w dużej mierze ułatwiło adaptację do amerykańskiego społeczeństwa.

Anna May Wong na kolanach matki, 1905 r.

Już w dzieciństwie Anna May Wong zainteresowała się kinem. Marzyła o zostaniu gwiazdą filmową. Czasami wagarowała i traciła przeznaczone na lunch pieniądze, aby oglądać najnowsze filmy. Odwiedzała również plany filmowe, podglądając pracę reżyserów, asystentów i aktorów, licząc na to, że kiedyś sama znajdzie się wśród nich. Nie musiała długo czekać na spełnienie marzeń – na wielkim ekranie zadebiutowała już jako czternastolatka, grając epizodyczną rolę w niemym dramacie „The Red Lantern” (1919) z główną rolą Ałły Nazimovej.

Azjatycka gwiazda w rasistowskim Hollywood

Anna May Wong marzyła o sławie, była ambitna, a jej gra aktorska niepretensjonalna. Chciała grać role poważne i wartościowe, w których mogłaby zerwać ze stereotypowym wyobrażeniem o narodzie chińskim, jakim Hollywood karmiło Amerykanów. Mimo determinacji, siły woli i prawdziwego talentu, sukces wciąż wydawał się odległy. Polityka dyskryminacji i segregacji rasowej w USA na początku XX wieku uniemożliwiały „mieszanie się” ras, zakazując przedstawiania w kinie związków i pocałunków białych z przedstawicielami innych ras. Z tego względu Wong nigdy nie było dane wystąpić w roli melodramatycznej heroiny. We wczesnych filmach powstających w Fabryce Snów portrety Chińczyków ograniczały się do krzywdzącego wizerunku „zjadaczy ryżu”, osób zagrażających głównym postaciom ekranu, knujących i stojących po stronie bezprawia.

reklama

Tak też było w przypadku Anny, mimo że artystka miała przecież narodowość amerykańską. Jej bohaterki otaczała aura tajemnicy, były zmysłowe, kuszące i niebezpieczne. Niestety, często były również ukazywane w sposób rasistowski lub uprzedmiatawiający – Wong grywała służące, kobiety gorszące białych mężczyzn, zabójczynie, a w końcu ofiary napaści seksualnej.

Anna May Wong jako księżniczka Turandot, 1937 r.

Lata świetności aktorki przypadły na okres kina niemego i przełom dźwiękowy. Anna wkupiła się w łaski publiczności i stała się rozpoznawalna. Widownię fascynowała jej orientalna uroda i niepowtarzalny styl. W 1922 roku wystąpiła w przełomowym dla swej kariery filmie „Złodziej z Bagdadu”, gdzie towarzyszyła na ekranie samemu Douglasowi Fairbanksowi, który został wówczas okrzyknięty „królem Hollywood”. Wkrótce sama Wong zyskała status jednej z najpopularniejszych gwiazd lat 20. i 30., cieszącej się międzynarodową sławą.

 „Zdrajczyni Chin”

W drugiej dekadzie XX wieku Anna May Wong zagrała w dużej liczbie niemych produkcji, występując w filmach m.in. z legendarnym Lonem Chaneyem [„Mr. Wu” (1927)], Joan Crawford [„Across to Singapore” (1928)], a także Polką, która zrobiła karierę w Hollywood – Gildą Gray [„Diabelska tancerka” (1927)]. Aktorka była jednak zmęczona schematycznością proponowanych ról. W jednym z wywiadów mówiła:

Mamy swoje (my, Chińczycy) własne cnoty. Mamy ścisły kodeks postępowania, honorowości. Dlaczego nigdy nie pokazują tego na ekranie? Znużyło mnie to wszystko.

Anna podjęła decyzję o wyjeździe. Na pewien czas opuściła Fabrykę Snów i postanowiła spróbować swych sił w europejskim przemyśle filmowym i teatralnym. Tam występowała w niemieckich, francuskich i brytyjskich produkcjach, z czego największym sukcesem okazał się dramat „Piccadilly” (1929). Podczas pobytu na Starym Kontynencie zdobyła także uznanie sceniczne i nawiązała wiele przyjaźni, m.in. z reżyserką Leni Riefenstahl. W latach 30. Anna odwiedziła również Chiny – tam spotkała się z krewnymi, poszukiwała informacji o własnych korzeniach, a także wniknęła w rodzimą kulturę. Jej osiągnięcia w Hollywood spotkały się jednak z ostrą krytyką Chińczyków: utrwalającą na wielkim ekranie stereotypy o swoim narodzie Wong wprost okrzyknięto w prasie „zdrajczynią Chin”.

reklama

Ekspresem do Szanghaju

Ostatecznie Anna May Wong powróciła do Stanów Zjednoczonych, gdzie po teatralnych sukcesach odniesionych w Europie występowała również na Broadwayu. Aktorka zgodziła się przyjąć rolę w filmie „Córka smoka” (1931), tylko ze względu na obietnicę zaangażowania jej przez wytwórnię Paramount w następnej produkcji Josefa von Sternberga. Jego obraz „Szanghaj Ekspres” miał premierę w 1932 roku. Anna May Wong wystąpiła tu u boku swej wieloletniej przyjaciółki i wielkiej divy ekranu – Marlene Dietrich. Dziś to właśnie „Shanghai Express” należy do najlepiej rozpoznawalnych pozycji w jej artystycznym dorobku.

Kup e-booka „Zapomniani artyści II Rzeczypospolitej”

Marek Teler
„Zapomniani artyści II Rzeczypospolitej”
cena:
16,90 zł
Wydawca:
PROMOHISTORIA (Histmag.org)
Format ebooków:
PDF, EPUB, MOBI (bez DRM i innych zabezpieczeń)
ISBN:
978-83-65156-30-3 e-book / 978-83-65156-49-5 audiobook

Książkę można też kupić jako audiobook, w cenie 16,90 zł.

Plakat filmu „Córka smoka”

Zagrała tu postać zmysłowej Hui Fei, która pada ofiarą gwałtu dokonanego przez stojącego na czele chińskich rewolucjonistów Changa. Kobieta postanawia zemścić się za doznane krzywdy i zabija swego oprawcę. W czasie realizacji filmu dyskryminacja znowu dała o sobie znać. Wynagrodzenie Anny May Wong mającej w „Szanghaj Ekspres” nie mniej ekranowego czasu od słynnej Marleny, wynosiło zaledwie 6 tys. dolarów, podczas gdy imponująca gaża pani Dietrich sięgała kwoty 78 166 dolarów. Wówczas tak wielka różnica w płacach aktorek z pewnością nikogo nie dziwiła, lecz z dzisiejszego punktu widzenia jasne jest, że był to jeden z przejawów rasizmu.

„Ziemia błogosławiona”, ale nie dla każdego...

Panująca w Hollywood dyskryminacja zaprzepaściła szanse Wong na angaże w wymarzonych produkcjach. Stało się tak m.in. w 1937 roku, kiedy aktorka starała się o rolę w dramacie społecznym „Ziemia błogosławiona”. Film opowiadał o losach chińskiego małżeństwa i stanowił adaptację cenionej powieści Pearl S. Buck. Dziś nikt nie wątpiłby, że idealnymi kandydatami do odtwórców głównych ról będą osoby o chińskich korzeniach lub narodowości.

reklama
Anna May Wong i Ramón Novarro na planie filmu „Across to Singapore”

Jednak wtedy Ameryka była inna – po wykonaniu próbnych zdjęć Annę „odesłano z kwitkiem”. Wysłużono się wymówką o „nieodpowiedniej” urodzie artystki. Jak na ironię pierwszoplanowa rola w opowiadającej o Chińczykach „Ziemi błogosławionej” powędrowała w ręce... Niemki. Twarz Luise Rainer pomalowano żółtą farbą, a jej kreacja O-Lan została nagrodzona Oscarem. Anna raz jeszcze musiała przełknąć gorycz porażki, zdeterminowanej wszechobecnym rasizmem i uprzedzeniami.

Inspirująca Anna May Wong

Wielkim zainteresowaniem w filmografii Anny cieszył się kryminalny obraz „Daughter of Shanghai” (1937), napisany specjalnie z myślą o niej. Jest to pozycja iście symboliczna w jej dorobku – tym razem pięknej i utalentowanej gwieździe udało się wyłamać spod odgórnej marginalizacji jej ról: Wong wcieliła się w postać pierwszoplanową, co było rewolucyjnym posunięciem ze strony realizatorów produkcji. W 1942 roku premierę miały zaś dwa filmy wojenne o antyjapońskiej wymowie – „Lady from Chungking” i „Bombs Over Burma”. Anna przekazała wynagrodzenie ze wspomnianych dwóch dramatów na rzecz akcji humanitarnych pomagającym obywatelom Chin w czasie II wojny światowej.

Anna May Wong była nie tylko pierwszą amerykańską aktorką pochodzenia azjatyckiego, której udało się zdobyć międzynarodowy rozgłos i miejsce wśród wielkich gwiazd Hollywood. Przez lata swej kariery przeżywała wzloty i upadki, stała się niekwestionowaną ikoną stylu i postacią inspirującą kolejne pokolenia. Aktorka ubolewała nad tym, że większość jej ról opierała się na krzywdzących Chińczyków stereotypach, jednak z perspektywy czasu jej obecność na ekranie przyjmuje wymiar epokowy.

Anna May Wong na planie filmu „Córka smoka”

Anna Wong była jedną z osób, które zapoczątkowały walkę z dyskryminacją w przemyśle filmowym, artystką, która w pierwszych dziesięcioleciach istnienia kina udowodniła, że przedstawiciele innej rasy mają szansę na zdobycie sympatii publiczności. Stała się legendą. Wong była ponadto pierwszą Amerykanką pochodzenia chińskiego, która otrzymała swój program w telewizji – w 1951 roku występowała w programie „The Gallery of Madame Liu-Tsong”. Ukoronowaniem jej artystycznego dorobku było przyznanie gwiazdy w Hollywoodzkiej Alei Sław. Anna May Wong zmarła 3 lutego 1961 roku na atak serca.

Bibliografia:

  • Chan Anthony B., Perpetually Cool: The Many Lives of Anna May Wong (1905-1961), Rowman & Littlefield 2003.
  • Leibfriend Phillip, Mi Lane Chei, Anna May Wong: A Complete Guide to Her Film, Stage, Radio and Television Work, McFarland 2010.

redakcja: Jakub Jagodziński

Tekst pierwotnie ukazał się na portalu OldCamera.pl

Polecamy e-book Agaty Łysakowskiej – „Damy wielkiego ekranu: Gwiazdy Hollywood od Audrey Hepburn do Elizabeth Taylor”:

Agata Łysakowska
„Damy wielkiego ekranu: Gwiazdy Hollywood od Audrey Hepburn do Elizabeth Taylor”
cena:
Wydawca:
Michał Świgoń PROMOHISTORIA (Histmag.org)
Liczba stron:
87
Format ebooków:
PDF, EPUB, MOBI (bez DRM i innych zabezpieczeń)
ISBN:
978-83-65156-04-4
reklama
Komentarze
o autorze
Paula Apanowicz
Dziennikarka i absolwentka Filozofii na Uniwersytecie Gdańskim (specjalność kulturowo-estetyczna). Z pasji krytyczka filmowa. Publikowała m.in. na łamach magazynów „Świat Wiedzy Historia” i „Vege”, tygodnika „Polityka”, a także serwisów National Geographic Polska, Onet.pl, ofeminin.pl, Kroniki Dziejów, Damosfera, Histmag.org czy OldCamera.pl (gdzie w okresie 2021-2022 pełniła również funkcję zastępczyni redaktor naczelnej). Współpracuje ponadto z wydawnictwem Polska Press. Debiutowała jako autorka książką zbiorową „Twarze i Maski. Ostatni wielcy kochankowie kina” (wyd. ebookowo, 2021). W kręgu jej zainteresowań znajdują się historia filmu, literatura, kultura Korei Południowej oraz joga. Miłośniczka starego kina, a zwłaszcza twórczości Alfreda Hitchcocka.

Zamów newsletter

Zapisz się, aby otrzymywać przegląd najciekawszych tekstów prosto do skrzynki mailowej. Tylko wartościowe treści, zawsze za darmo.

Zamawiając newsletter, wyrażasz zgodę na użycie adresu e-mail w celu świadczenia usługi. Usługę możesz w każdej chwili anulować, instrukcję znajdziesz w newsletterze.
© 2001-2024 Promohistoria. Wszelkie prawa zastrzeżone