Kresy Wschodnie

Judyta Ostapiak-Jagodzińska

Barbara Gawryluk – Janek, pseudonim „Żegota” – recenzja i ocena

Podjęcie tematyki wojennej w literaturze dziecięcej to zadanie bardzo niewdzięczne i pełne potencjalnych pułapek. Barbara Gawryluk świetnie rozbroiła tę minę. Sięgnijcie po książkę: „Janek, pseudonim Żegota” i przekonajcie się sami!

Chrzest bojowy młodego konspiratora

„Niemcy czuli się coraz pewniej we Lwowie, natomiast my z radością mieszaliśmy im szyki”.

Barbara Gawryluk

Bitwa pod Łopusznem: wojska polsko-litewskie rozbijają Tatarów

Jedną z największych plag południowo-wschodnich kresów późnośredniowiecznej i wczesnonowożytnej Polski i Litwy (a później Rzeczpospolitej Obojga Narodów) były permanentne najazdy tatarskie, pustoszące Ruś, Podole i Naddnieprze. Oddziałom polsko-litewskim nie raz udało się jednak rozgromić nieproszonych intruzów. Jednym z większych sukcesów początków XVI w. była bitwa pod Łopusznem.

Tomasz Leszkowicz

Wnuk Jana Kasprowicza w obronie Lwowa

Jaś Małaczyński miał w chwili wybuchu II wojny światowej zaledwie 18 lat. Podobnie jak wielu jego rówieśników, także i wnuk sławnego poety stanął do walki w obronie Lwowa…

Roland Dąbrowski

Nie tylko KOP – Straż Graniczna II RP

W świadomości większości ludzi obrona granic II Rzeczypospolitej spoczywała tylko na barkach Korpusu Ochrony Pogranicza. Formacja ta niewątpliwie miała olbrzymi wkład w zabezpieczenie najbardziej newralgicznych z terytoriów, nie był jednak jedyną. Kiedy żołnierze służący Korpusie Ochrony Pogranicza tropili komunistów i ukraińskich nacjonalistów gdzieś na kresach kraju, na prawie dwóch trzecich długości granic swoją służbę pełnili funkcjonariusze Straży Granicznej.

Paweł Rzewuski

Edward Gigilewicz, Leon Popek – „Kościoły i kaplice na Wołyniu z obrazami Włodzimierza Sławosza Dębskiego” – recenzja i ocena

Kościoły, kaplice, miasta i wsie tętniące życiem. Wielojęzyczny gwar ulic i targów. Takim był Wołyń sprzed morderczego szaleństwa. W nim dorastał Włodzimierz Sławosz Dębski, który poprzez swoje grafiki powrócił do nieistniejącego już świata. Dzięki autorom albumu Edwardowi Gigilewiczowi i Leonowi Popkowi możemy poznać Wołyń takim, jakim zapamiętał go Dębski.

Patryk Krygier

Grzegorz Hryciuk – „Przesiedleńcy. Wielka epopeja Polaków, 1944–1946” – recenzja i ocena

Wiadomość o zbliżającym się zakończeniu II wojny światowej nie dla wszystkich oznaczała powrót do normalnego życia bez widma spadających bomb, czy nieoczekiwanych łapanek i wywózek. Dla wielu tysięcy Polaków był to początek nieznanej i bardzo trudnej drogi do nowego domu – obcego i nie zawsze przyjaznego.

Anna Bernacka-Kozek

Leon Popek, Edward Gigilewicz

Kisielin: Piękny kościół, który doprowadzono do ruiny

Kisielińska świątynia powstała na przełomie XVII i XVIII wieku. Po napadzie band UPA na wychodzących z kościoła nic już nie było takie, jak dawniej…

Magdalena Mikrut-Majeranek

Co się działo we Lwowie u zarania niepodległości Polski?

Odzyskanie przez Polskę niepodległości nie było jednorazowym wydarzeniem, ale stosunkowo długim procesem, którego najistotniejsze punkty miały miejsce w listopadzie 1918 roku. Jak to wyglądało we Lwowie?

Zbigniew Zaporowski

Wywiady

Leon Popek: Z mapy Wołynia zniknęło 1,5 tysiąca miejscowości, w których mieszkali Polacy, a wraz z nimi kościoły i kaplice

W czasie II wojny światowej na skutek działań nacjonalistów ukraińskich ok. 70 procent parafii należących do diecezji łuckiej przestało istnieć, niszczono też architekturę sakralną, a co przetrwało do naszych czasów? Które świątynie nadal pełnią swoją rolę? Na pytania te odpowiada dr Leon Popek, zastępca dyrektora Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN i współautor albumu „Kościoły i kaplice na Wołyniu z obrazami Włodzimierza Sławosza Dębskiego”.

Jak usuwano polskość z Kresów Wschodnich?

Pod koniec II wojny światowej władze sowieckie nie pozostawiały wątpliwości: wschodnie województwa Rzeczypospolitej miały trafić pod panowanie ZSRR…

Grzegorz Hryciuk

Reklamy

Grzegorz Hryciuk – „Przesiedleńcy. Wielka epopeja Polaków, 1944–1946”

Książka „Przesiedleńcy. Wielka epopeja Polaków, 1944–1946” Grzegorza Hryciuka to poruszająca epopeja o ponad 800 tysiącach naszych przodków wysiedlonych z południowo-wschodnich ziem II Rzeczypospolitej na ziemie poniemieckie.

Reklama

Ryszard Jan Czarnowski , Eugeniusz Wojdecki

Ostatnie dni polskiego Lwowa

Polacy bronili Lwowa z najwyższym poświęceniem. Gdy dalsza obrona nie miała już sensu, złożyli broń przed Sowietami. To był koniec polskiego Lwowa.

Damian K. Markowski – „W cieniu Wołynia. Antypolska akcja OUN i UPA w Galicji Wschodniej 1943–1945” – recenzja i ocena

Po latach milczenia i przeinaczania faktów, temat rzezi wołyńskiej jest dziś stosunkowo mocno obecny w świadomości społecznej. Zupełnie inaczej ma się sprawa ze zbrodnią galicyjską, do której doszło tuż po ludobójstwie na Wołyniu. Tę lukę postanowił zapełnić Damian K. Markowski i zrobił to w naprawdę imponujący sposób.

Bitwa pod Chocimiem 1621: ostatni bój starego hetmana

2 września 1621 roku rozpoczęła się bitwa pod Chocimiem, dzięki której udało się zatrzymać ofensywę turecką na ziemie Rzeczypospolitej. Jak wyglądała ostatnia batalia stoczona przez Jana Karola Chodkiewicza?

Mikołaj Kwiatkowski

Początki zbrodni na Wołyniu

Polskie podziemie przygotowywało się do konfrontacji z Niemcami, jednak na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej nasilały się antypolskie akcje organizowane przez banderowców. Mordy na Polakach przybierały na sile…

Damian K. Markowski

5 sierpnia 1506 r. – bitwa pod Kleckiem

Późną wiosną 1506 r. Tatarzy, ponawiając swą ofensywę sprzed roku, wtargnęli na terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego. Niebawem, 5 sierpnia, zostali rozbici przez wojska polsko-litewskie dowodzone przez marszałka nadwornego litewskiego Michała Glińskiego. Jak przebiegała bitwa pod Kleckiem?

Waldemar Kowalski

Diana Maksimiuk (red.) – „O Niepodległą. Kierunek północno-wschodni (1920)” – recenzja i ocena

W 2020 roku obchodziliśmy setną rocznicę Bitwy Warszawskiej, według angielskiego lorda D’Abernon, osiemnastej decydującej bitwy w dziejach świata. Bitwy, która obroniła świeżo odzyskaną niepodległość i powstrzymała marsz bolszewików na zachód Europy.

Patryk Krygier

Chrystyna Charczuk – „Dawny Truskawiec” – recenzja i ocena

Uzdrowisko w Truskawcu to jedna z najbardziej imponujących perełek międzywojennej Rzeczypospolitej. Choć upływ czasu odcisnął na niej swoje piętno, kompleks do dziś zachwyca kuracjuszy i odsłania uroki przedwojennej architektury. Jej śladami podąża również Chrystyna Charczuk w swojej najnowszej publikacji.

Yarek Aranowicz – „Czas pogardy” – recenzja i ocena

To trudna książka, pełno w niej cierpienia i strachu. Wojna widziana oczami dziecka jest bowiem szczególnie przerażająca.

Ewelina Piątkowska

Tomasz Turejko – „Zbrodnia wołyńska w świetle prawa międzynarodowego” – recenzja i ocena

Prawda o zbrodni wołyńskiej jest i będzie jednym z fundamentów stosunków polsko-ukraińskich w przyszłości. Należy rozważać ją zarówno z perspektywy historycznej, ale również prawnej.

Robert Kruszewski

Magdalena Mikrut-Majeranek

Małgorzata Niezabitowska – „Światłość i mrok” – recenzja i ocena

Powieściowy debiut Małgorzaty Niezabitowskiej, w którym autorka odmalowuje mozaikę kulturową polskich Kresów ze szczególnym uwzględnieniem historii i kultury Żydów w przededniu II wojny światowej. Dodajmy, debiut niezwykle udany.

Adam Hlebowicz – „Zostali na Wschodzie. Słownik inteligencji polskiej w ZSRS 1945–1991, t. 2” – recenzja i ocena

Drugi tom prezentujący sylwetki Polaków, którzy pozostali na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej po zmianie granic. Nie zdajemy sobie sprawy, jak wiele im zawdzięczamy.

Marek Chrzanowski

Co Ukraińcy mówią o zbrodni wołyńskiej?

Jaka jest kwalifikacja prawna zbrodni wołyńskiej w świetle doktryny ukraińskiej?

Tomasz Turejko

Beletrystyka

Zima 1940 roku na Wileńszczyźnie

Wzgórze Giedymina zasłane było już grubą warstwą śniegu. Mróz strzelał boleśnie między ruinami zamku, a wiatr hulał w opustoszałych kominach. Jest zima 1940 roku...

Yarek Aranowicz

Maciej Warchoł – „Dawne konstrukcje ciesielskie łacińskiej archikatedry pw. Wniebowzięcia NMP we Lwowie” – recenzja i ocena

Od końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku zauważalny jest wyraźny renesans zainteresowania architekturą ziem wschodnich dawnej Rzeczpospolitej. W ten właśnie nurt wpisuje się też książka Macieja Warchoła, choć autor podchodzi do tego tematu w zupełnie odmienny sposób.

Damian K. Markowski – „Ostatni dzień Hanaczowa” – recenzja i ocena

Hanaczów to wieś w powiecie przemyślańskim leżąca zaledwie 50 km od Lwowa. W latach 1943–1944 stał się miejsce szczególnym: dającym nadzieję na przetrwanie i opiekę. To tutaj po równo schronienie znajdowali Polacy i Żydzi.

Daria Czarnecka

Magdalena Mikrut-Majeranek

Rozpad ZSRR w latach 1990–1991 MAPA

Jakie były przyczyny upadku ZSRR? I jak przebiegały etapy rozpadu niegdysiejszej potęgi? Zobacz na mapie!

Redakcja

Wywiady

Grzegorz Rąkowski: Książki z serii „Kresowe rezydencje” to cykl dokumentujący stan zachowania kultury ziemiańskiej za naszą wschodnią granicą

Na terenie przedwojennych województw poleskiego i białostockiego znajdowało się wiele wyjątkowych zamków, pałaców i dworów. To tam mieszkały m.in. rodziny Kraszewskich, Kościuszków czy Trauguttów. Dzieje ponad 150 miejscowości z zespołami rezydencjalnymi znajdujących się na dawnych ziemiach wschodnich II RP przybliża Grzegorz Rąkowski w trzecim tomie serii „Kresowe rezydencje”.

Deportacje Polaków do ZSRR: ilu wywieziono na „nieludzką ziemię”?

10 lutego 1940 roku rozpoczęto deportacje Polaków do ZSRR. Chociaż historycy dawno odrzucili liczbę ponad miliona wywiezionych, wciąż bywa ona przywoływana jako najbliższa prawdy.

Roman Sidorski

Masakra wsi Koniuchy (29 stycznia 1944 r.)

29 stycznia 1944 roku grupa sowieckich, w tym żydowskich, partyzantów napadła na polską wieś Koniuchy leżącą na pograniczu litewsko-białoruskim. Zginęło prawie 40 mieszkańców. Jakie były przyczyny i przebieg tej zbrodni? Czy można było jej uniknąć?

Anna Kraus

Wywiady

Przemysław Wywiał: „Burza” zaczęła się na Wołyniu

28 stycznia 1944 r. utworzono 27. Wołyńską Dywizję Piechoty AK – jednostkę, która przez kilka miesięcy prowadziła zacięte walki z Niemcami, swój heroiczny szlak bojowy zakończyła zaś rozbrojona przez Sowietów. O polskich żołnierzach z Kresów, którzy rozpoczęli akcję „Burza”, opowiada dr Przemysław Wywiał.

Tomasz Leszkowicz

Rzeczpospolita Trojga Narodów – różne wizje jednej ugody

Rzeczpospolita Trojga Narodów miała być projektem, który zapewniałby płaszczyznę porozumienia z Kozakami. Jak każda ze stron wyobrażała sobie wspólne funkcjonowanie w obrębie takiego „potrójnego” państwa?

Katarzyna Hoffman

Zabili Przemyślany

Chyba nic, co żyło w Hanaczowie, nie pozostało – nawet gołębie. Niemcy byli dokładni. Ci, co przyszli po nich, nie bardzo już się obłowili – wspominał jeden z mieszkańców miejscowości. Hanaczów przestał istnieć. Spokojna dawniej galicyjska prowincja była prawdziwą krainą śmierci.

Damian K. Markowski

Franciszek Brzezicki (1924–2017)

Urodził się 4 września 1924 r. w Żytomierzu, zmarł 4 sierpnia 2017 w tamże. Był więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku, uczestnikiem II wojny światowej, działaczem Obwodowego Żytomierskiego Związku Polaków na Ukrainie, odznaczony Krzyżem Zesłańców Sybiru, odznaką „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny”, medalem „Pro Memoria”.

Adam Hlebowicz

Reklamy

Damian K. Markowski – „Ostatni dzień Hanaczowa”

Damian K. Markowski w książce „Ostatni dzień Hanaczowa” korzystając z relacji świadków, stworzył przejmującą opowieść o wsi i jej bohaterskich mieszkańcach. Hanaczów, kresowa wieś w latach 1943-1944 stała się schronieniem dla około 3 tys. Polaków i Żydów, ratujących się przed niemieckim terrorem i napaściami ukraińskich nacjonalistów.

Reklama

Wigilijne wróżby miłosne

Dziś zwierzęta mają przemówić ludzkim głosem, ale być może zaistnieje również szansa na znalezienie drugiej połówki? Jakie były sposoby naszych babek i prababek, aby znaleźć sobie męża? Oto kilka przykładów wigilijnych wróżb miłosnych.

Natalia Stawarz

Wspomnienia

Powrót do lasu (kwiecień–sierpień 1943)

Wspomnienia Szulima Keselmana to źródło tym cenniejsze, że stanowi jedno z nielicznych świadectw ginącego w latach II wojny światowej wieloetnicznego Wołynia. Uratowany przez Polaków Żyd opisał swoje losy i dramatyczną walkę o przeżycie.

Szulim Keselman

Agnieszka Rybak, Anna Smółka

Najsłynniejszy pojedynek II Rzeczpospolitej

Do tego pojedynku doszło w Wilnie w 1934 roku. Naprzeciw siebie stanęli Witold Hulewicz i Stanisław Cat-Mackiewicz. Co było przyczyną ich konfliktu? Jakim rezultatem zakończył się ten pojedynek?

Ksiądz wygnaniec – Eugeniusz Baziak i jego cenne archiwum

Kilkukrotnie został skazany na wygnanie, kilka razy też trafił do aresztu, represjonowany przez komunistyczne władze. Mimo tego do końca pozostał wierny, stając się symbolem niezłomności i siły polskiego ducha. Eugeniusz Baziak pozostawił po sobie nie tylko przykład oporu, ale i świadectwo życia na polskich Kresach – a to za sprawą swojego bezcennego archiwum.

Andrzej Perepeczko – „Jurek Poleszuk. Tułaczka przez pół świata” – recenzja i ocena

W książce adresowanej do najmłodszych czytelników Andrzej Perepeczko przedstawia obraz II wojny światowej oczami chłopca, który w wieku ośmiu lat został deportowany do Kazachstanu. Jaki wyglądała jego „tułaczka przez pół świata”?

Piotr Bejrowski

Adam Rafał Kaczyński – „Sowietyzacja Wołynia 1944-1956” – recenzja i ocena

W powszechnej świadomości naszego społeczeństwa region Wołynia kojarzy się z ludobójstwem dokonanym w 1943 roku na tamtejszej ludności polskiej przez ukraińskich nacjonalistów. Adam Kaczyński w swojej najnowszej publikacji ukazuje nam natomiast nieznane do tej pory sposoby unifikacji ziemi wołyńskiej z resztą Związku Sowieckiego w latach 1944–1956….

Konrad Ruzik

Beletrystyka

Jurek z Polesia i Flotylla Pińska

Flotylla Pińska była dumą polskiej Marynarki Wojennej. Jurek wraz ze swoim ojcem obserwuje okręty. Jest pod wielkim wrażeniem naszej flotylli rzecznej. Już wie, że w przyszłości zostanie marynarzem!

Andrzej Perepeczko

Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie – jaka jest jego historia?

„Kim jesteś ty? Nie wiem. Gdzie dom twój rodzinny? Nie wiem. Kto twoi rodzice? Nie wiem i wiedzieć nie chcę i wiedzieć nie będę, aż do dnia sądnego. Wielkość twoja w tem, żeś nieznany”. Ponad 90 lat temu do Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie złożono szczątki bezimiennego obrońcy Lwowa.

Julita Kamionowska

„Jak Osmanową potęgę żelazem zniósł”. Najazd Abazy paszy i bitwa pod Kamieńcem Podolskim (Paniowcami)

Bitwa pod Kamieńcem należy do mniej znanych epizodów walk polsko-tureckich. Mimo trwającej wojny z Rosją, Rzeczpospolitej udało się odeprzeć najazd awanturniczego Mehmeda Abazy paszy. Dzięki zwycięstwu nad dwukrotnie liczniejszym przeciwnikiem pozycja Polski w tej części Europy została wzmocniona.

Maciej Adam Pieńkowski

Wspomnienia

Żydowskie miasteczko w Polsce

Buczacz, senne galicyjskie miasteczko, w którym od wieków żyli obok siebie Polacy i Żydzi. Oziac Fromm wspomina swoje beztroskie dzieciństwo przed wybuchem II wojny światowej.

Maxwell Smart

Bitwa pod Kircholmem 27 września 1605

Kircholm to jeden z największych sukcesów wojennych w historii I Rzeczypospolitej. Jak pisał przed laty Marian Kukiel „tak pełnych zwycięstw mało zna historia; ani jednego zaś odniesionego przeciw takiej przewadze”. Bitwa pod Kircholmem została stoczona 27 września 1605 roku.

Maciej Adam Pieńkowski

Pałac w Białowieży: azyl carów, sól w oku komunistów

W Puszczy Białowieskiej rozkochali się nie tylko polscy władcy, ale również rosyjscy carowie – zwłaszcza ci ostatni. Z inicjatywy cara Aleksandra III w Białowieży pojawił się pałac, a Mikołaj II doprowadził do niego tory kolejowe. Odpoczywali tu m.in. Ignacy Mościcki czy Hermann Göring. Czym pałac w Białowieży urzekł swoich gości?

Natalia Stawarz

Jak rozbudowywano Lwów w latach trzydziestych?

U schyłku lat trzydziestych planowanie włączenie części województwa lwowskiego do obszaru COP. Zakładano, że w 1955 roku nastąpi podwojenie liczby mieszkańców Lwowa. Ambitne plany lwowskich urbanistów i architektów przerwała wojna.

Jakub Lewicki

Roman Dzwonkowski – „Spotkania na Wschodzie” – recenzja i ocena

Przez wiele lat w powojennej historii Polski temat Kresów Wschodnich był marginalizowany lub pomijany strategicznym milczeniem. Dziś coraz więcej osób z utęsknieniem spogląda na przedwojenne rubieże kraju, szukając w nich swoich korzeni i tożsamości. W nurt takich właśnie refleksji wpisuje się najnowsza książka Romana Dzwonkowskiego.

Jak sowietyzowano Wołyń?

Masowe wywózki Polaków z Wołynia rozpoczęły się już po wejściu Armii Czerwonej na ziemie wschodnie Rzeczypospolitej. Po II wojnie światowej Sowieci kontynuowali politykę wysiedleńczą w celu jak najszybszej depolonizacji Kresów. Procesowi temu towarzyszyła brutalność i regularne kradzieże.

Adam Rafał Kaczyński

Karolina Lanckorońska: historyk sztuki w służbie ojczyzny

Karolina Lanckorońska była historykiem sztuki, żołnierzem AK i działaczką emigracyjną. W 1994 roku przekazała państwu polskiemu bogate zbiory sztuki, w tym dwa obrazy Rembrandta. Jak wyglądało długie życie polskiej arystokratki?

Piotr Bejrowski

Mieczysław Jałowiecki — człowiek, który kupił Polsce Westerplatte

Ziemianin, agronom, dyplomata, przedstawiciel rządu polskiego w Wolnym Mieście Gdańsku i koordynator Amerykańskiej Misji Żywnościowej dla Polski. Chociaż lista zasług Mieczysława Jałowieckiego dla nowo odrodzonego państwa polskiego jest znacznie dłuższa, wciąż pozostaje on w cieniu innych Ojców Niepodległości. Kim był człowiek, któremu Polska zawdzięcza Westerplatte?

Robert Pawłowski – „Płynąc po dnie Niemna” – recenzja i ocena

„Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej to książka, którą można lubić lub nie, nie sposób jednak odmówić jej miejsca w kanonie polskiej literatury. Po latach od jej powstania, świat zamknięty w pozytywistycznej fabule ożywił Robert Pawłowski, przenosząc czytelników w świat, który bezpowrotnie minął...

„Przerwane biografie. Relacje deportowanych z Polski w głąb Sowietów 1940–41” – recenzja i ocena

To niełatwa lektura. Dramat tysięcy Polaków wywiezionych na nieludzką ziemię naznaczony był głodem, pracą ponad siły i śmiercią.

Wojciech Sobański

Beletrystyka

Sowieci powracają. Czerwone porządki – wrzesień 1939

Wkroczenie Armii Czerwonej na wschodnie ziemie Rzeczypospolitej we wrześniu 1939 roku było przede wszystkim początkiem wielkiego dramatu ludności cywilnej. Było starciem cywilizacji zachodniej ze wschodnim barbarzyństwem...

Robert Pawłowski

Paweł Rzewuski – „Syn bagien” – recenzja i ocena

Polesie to kraina magii. Wiara chrześcijańska wciąż miesza się z obecnością kryjących się w rozległych bagniskach i puszczach pradawnych mocy. Nad tym wszystkim unosi się przerażający cień wojewody…

Daria Czarnecka

Reklamy

Robert Pawłowski – „Płynąc po dnie Niemna”

Książka Roberta Pawłowskiego „Płynąc po dnie Niemna” to opowieść oparta na prawdziwych losach Polaków i Białorusinów. To historia ludzi zamieszkujących Grodzieńszczyznę i Nowogródczyznę, której akcja zaczyna się w czasach I wojny światowej, a kończy w latach dziewięćdziesiątych XX wieku.

Reklama

Rudolf Weigl – Polak, który uratował świat przed tyfusem

Rewolucyjne odkrycie Rudolfa Weigla przyniosło mu światową sławę, wiele honorowych odznaczeń oraz nominacje do Nagrody Nobla. Co jednak najważniejsze, zrewolucjonizowało świat nauki oraz pozwoliło ocalić tysiące ludzi przed śmiertelną chorobą. Kim był Rudolf Weigl – wynalazca pierwszej na świecie skutecznej szczepionki przeciw tyfusowi plamistemu?