Henryk Sienkiewicz (od razu) wielkim pisarzem był? O początkach kariery pisarskiej polskiego noblisty
Henryk Sienkiewicz wiele razy był pytany przez swoich znajomych oraz prasę o to, jakie wydarzenia należy uznać za początki jego kariery pisarskiej. Sam zainteresowany udzielił obszernych informacji w gazecie „Wieczór Rodzinny” w 1900 roku. Z listu adresowanego do redaktora tej gazety, Ignacego Balińskiego, dowiadujemy się między innymi o pierwszych książkach, z którymi miał kontakt jako dziecko:
Nie wiem i nie pamiętam, czy umiałem już czytać, gdy uczono mnie „Śpiewów historycznych” [Juliana Ursyna] Niemcewicza (…). Potem rozpalił moją wyobraźnię „Robinson Crusoe” i „Szwajcarski” [chodzi o „Robinsona szwajcarskiego” Johanna Davida Wyssa] (…). Trzecią książką, która wywarła na mnie nadzwyczajne wrażenie, było ilustrowane życie Napoleona.
Strona tytułowa „Śpiewów historycznych” Juliana Ursyna Niemcewicza (źródło: Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku) Zobacz także:
- O tatarskich (i nie tylko) korzeniach Henryka Sienkiewicza
- Sienkiewicz, dwója! O szkolnej i studenckiej edukacji twórcy „Trylogii”
Pytany w tym samym czasie przez Ferdynanda Hoesicka o swoje inspiracje, pisarz dodał:
Mogę powiedzieć, że prawie uczyłem się czytać na Reju, Kochanowskim, Górnickim, Skardze, Birkowskim, Orzechowskim. Od tego czasu datuje się moja znajomość języka staropolskiego… Później już w szkołach, naprzód w szkole realnej, a następnie w gimnazjum Wielopolskiego, największy zapał wzbudził we mnie Homer i Szekspir. Szekspira zacząłem czytać w 14. roku życia.
Czytana przez Sienkiewicza w młodości literatura stanowiła w większym lub mniejszym stopniu spiritus movens dla jego licznych dzieł. Nie bez znaczenia było również to, że matka pisarza zdradzała spore zainteresowania literaturą oraz pisarstwem.
Zdjęcie Henryka Sienkiewicza z 1875 roku (źródło: Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku) Z twórczością pisarską młodego Henryka z czasów jeszcze przed pójściem do szkoły wiąże się pewna anegdota, która wzbudziła spore zainteresowanie. Wielu okrzyknęło opowiadanie, o którym mówi, „najpierwszą (!) powieścią Henryka Sienkiewicza”.
Ksiądz Marczyński był nauczycielem domowym u chrzestnych Sienkiewicza. Podobno wraz z ich dziećmi miał uczyć się dziesięcioletni Henryk. W tym czasie napisał on piękne wypracowanie oparte na historycznych źródłach (sic!). Krótka opowiastka mówiła o nieszczęśliwie zakochanym magnacie, który więzi ojca i córkę w zemście za odrzucenie jego zalotów. Wszyscy troje trafiają w końcu do tatarskiej niewoli, jednak ostatecznie z niej uciekają dzięki poświęceniu magnata-porywacza. Mężczyzna na dodatek przekazuje ojcu i dziewczynie swój majątek.
Ciekawa historia, gdyby nie fakt, że została ona opublikowana dopiero w 1897 roku, kiedy Sienkiewicz miał już na swoim koncie napisanie „Trylogii”. Sam pisarz całą sprawę skwitował w następujący sposób: „Rzeczy, których całkiem sobie nie przypominam”.
Jeżeli chcemy wyrobić sobie zdanie o młodzieńczej twórczości Sienkiewicza, warto odwołać się do jego zachowanych listów z lat 1864-1865. W jednym z nich, adresowanym do swojego przyjaciela Konrada Dobrskiego, Sienkiewicz w ciekawy sposób opisywał piękno otaczającej go przyrody w Poświętnem pod Płońskiem:
Cisza tam, taka, że usłyszeć można każdy szmer liścia – czasem tylko czysty głos wilgi przerwie ten uroczy spokój i tęskne obudzi uczucia albo pukanie dzięcioła tajemniczem echem odezwie się po lesie. Słońce tam nie dochodzi, tylko przebija się przez zieloną obsłonę i jej kolorem barwi swe promienie.
Dziękujemy, że z nami jesteś! Chcesz, aby Histmag rozwijał się, wyglądał lepiej i dostarczał więcej ciekawych treści? Możesz nam w tym pomóc! Kliknij tu i dowiedz się, jak to zrobić!
Fragment powieści „Na marne” drukowanej w „Wieńcu” (źródło: Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku) W 1865 roku Sienkiewicz napisał swoją pierwszą powieść pt. „Ofiara”. Krótkie dzieło, które tworzył od września do listopada 1865 r. w Poświętnem, nie miało długiego żywota. Pisarz, choć jak sam wspomniał, „pisał ją zaciekle”, jednocześnie śmiał się ze „swoich głupstw, które tam się w niej mieszczą”. Rozczarowany zarówno efektem swojej pracy, jak i uwagami swojego przyjaciela Dobrskiego, pisarz podarł na strzępy swoje dzieło. „Samą Ofiarę poświęciłem, jak owo jagnię białurunne, na ofiarę Minerwie, satyrom i innym bóstwom”.
Zobacz także:
Czy pozostały jakiekolwiek informacje o pierwszej powieści pisarza? Na szczęście tak. Z pomocą przychodzą nam zachowane listy do K. Dobrowskiego. Sama praca liczyła pięć arkuszy papieru. I jak pisał sam Sienkiewicz:
Jest to malowidło jaskrawe, jak wszystko, co wyjść może spod mego pióra. Bohater na początku skacze, w środku się uczy, a pod koniec płacze. Bohaterką jest córka budowniczego, nad której jednak charakterem nie rozpisywałem się bardzo, chcąc cały ciężar utrzymania powieści zwalić na bohatera samego.
Sienkiewicz nie miał również szczęścia do swojego pierwszego debiutu w prasie. Co ciekawe, nie było to dzieło pisane prozą, lecz wierszem i nosiło tytuł „Sielanka młodości”. Niestety, tekst nadesłany do „Tygodnika Ilustrowanego” nie spodobał się ówczesnym redaktorom, którzy określili utwór jako „niepozbawiony pewnych zalet, ale brak miejsca i czasu zmusza nas do sądu sumarycznego”. Na publikację swojej pierwszej pracy w prasie Sienkiewicz musiał poczekać aż 34 lata, kiedy to wspomniany wiersz ukazał się w piśmie naukowym i literackim „Ateneum” w 1901 roku.
Strona tytułowa gazety „Wieniec”, gdzie ukazała się w odcinkach pierwsza powieść Sienkiewicza „Na marne” (źródło: Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku) Literacki debiut Henryka Sienkiewicza miał miejsce dwa lata później, czyli w 1869 roku. Co ciekawe, jego pierwsze opublikowane w prasie dzieło było związane z recenzją sztuki teatralnej Viktoriena Sardou „Nasi najserdeczniejsi”, a ściśle rzecz ujmując – oceną Wincentego Rapackiego, który wcielił się w jedną z ról we wspomnianej sztuce.
Dla przyszłej kariery pisarskiej Sienkiewicza szczególnie ważny był 1872 rok. W tym czasie w prasie została wydana jego pierwsza powieść „Na Marne”, która zdobyła uznanie samego Ignacego Kraszewskiego. Również w tym samym roku pisarz rozpoczął karierę dziennikarską – pisał do „Wieńca” oraz „Niwy”. W tej ostatniej ukazały się trzy jego nowele: „Stary Sługa”, „Hania” oraz „Selim Mirza”. Od tej pory Sienkiewicz w mniejszym lub większym stopniu był związany z prasą przez całe swoje życie. Z działalnością dziennikarską łączyła się również jego pierwsza poważna podróż, o której opowiem już za miesiąc wraz z pracownikami Pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku (Muzeum Narodowe w Kielcach).
Rok 2016 został ustanowiony przez Parlament RP rokiem Henryka Sienkiewicza. Z tej okazji co miesiąc, do grudnia 2016 roku, przy współpracy z Pałacykiem Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku, na łamach portalu będziemy publikować artykuły prezentujące twórczość i życie pisarza.
Bibliografia
- Czempiński Jan, Henryk Sienkiewicz. Duchowy wódz narodu. Jego żywot i czyny, Warszawa 1924.
- Korniłowiczówna Maria, Sienkiewicz. W 100-lecie polskiego Nobla, 2005.
- Krzyżanowski Julian, Henryk Sienkiewicz. Kalendarz życia i twórczości, Warszawa 2012.
- Szczublewski Józef, Sienkiewicz. Żywot pisarza, Warszawa 2006.
- Wojtczak Łukasz, Starodruki w bibliotece Pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku [w] Roczniki Muzeum Narodowego w Kielcach, tom.28, Kielce 2013
Redakcja: Agnieszka Woch
