Peter Nadig – „Hatszepsut” – recenzja i ocena
Żona i przyrodnia siostra Totmesa II po jego śmierci w 1479 r. p.n.e. została współrządcą Egiptu wraz ze swoim małoletnim bratankiem – Totmesem III. Po siedmiu latach regencji sięgnęła po samodzielne rządy i jako kobieta-faraon władała państwem przez 22 lata. Postać Hatszepsut jest bohaterką książki Petera Nadiga, która w Niemczech ukazała się w 2014 roku, a obecnie trafiła na półki polskich księgarni nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka.
Nadig jest niemieckim badaczem dziejów starożytnych. Studiował historię sztuki na Uniwersytecie w Düsseldorfie, brał udział w licznych projektach naukowych. Jego zainteresowania skupiają się wokół dziejów starożytnego Egiptu, ze szczególnym uwzględnieniem okresu ptolemejskiego, a także późnej republiki rzymskiej, czy też historii wojskowości.
Książka rozpoczyna się od przytoczenia tzw. mitu o boskich narodzinach, czyli propagandowego utworu, jaki Hatszepsut poleciła zapisać w kilka lat po objęciu tronu. Przybrał on postać barwnie polichromowanych płaskorzeźb w portyku środkowego tarasu świątyni kultu grobowego królowej w Deir el-Bahari. Piętnaście, opisanych przez niemieckiego historyka w niezwykle barwny sposób scen, wprowadza czytelników w zagadnienia ideologii władzy i kultu faraonów. Dużą wartość ma zabieg Nadiga, który po tekście wstępnym zdecydował się umieścić rozdział, charakteryzujący podstawowe informacje na temat starożytnego Egiptu. Dowiemy się więcej o urzędzie faraona, a także o pozostałych źródłach, które pozwalają nam poznać dzieje panowania Hatszepsut i jej bezpośrednich poprzedników z XVIII dynastii.
Właściwą część publikacji stanowią rozważania na temat samej królowej. Zgodnie ze wszystkimi prawidłami tworzenia biografii, Peter Nadig rozpoczyna swoją pracę od opisu narodzin i młodości kobiety-faraona. Ciekawym zabiegiem jest przedstawienie życia królowej na dwóch płaszczyznach: najpierw w źródłach stricte historycznych, a następnie w micie. Pozytywnie ocenić należy także pomysł autora, by w książce poświęconej Hatszepsut sporo miejsca poświęcić innym osobom, które posiadały w jej czasach silną pozycję. W ten sposób powstały kapsuły, których bohaterami jest trzynaście postaci z najbliższego otoczenia władczyni.
Kolejna część książki poświęcona została już samym rządom Hatszepsut. Autor zdecydował się na podzielenie tej materii na dwie, główne części: działania na polu polityki wewnętrznej i zewnętrznej. W tej części Nadig rozprawił się z jednym z głównych mitów, funkcjonujących w świadomości badaczy i pasjonatów starożytnego Egiptu, mówiącym o rzekomym pacyfizmie rządów Hatszepsut. Aby rozprawić się z tym przekonaniem autor wydzielił nawet osobny podrozdział, poświęcony największemu przedsięwzięciu militarnemu z czasów jej panowania, czyli ekspedycji do tajemniczej krainy Puntu, która była bogatym źródłem łupów.
Ostatnie fragmenty książki poświęcone zostały materialnej stronie panowania kobiety-faraona. W tym miejscu autor koncentruje się na archeologicznych pozostałościach rządów Hatszepsut. Opisuje najważniejsze budowle wzniesione lub rozbudowywane z polecenia królowej. Szczególnie obszernie opisuje dwa grobowce, a także obeliski, jakie wznieść nakazała Hatszepsut z okazji święta Sed w świątyni w Karnaku. Rozdział ten zamyka właściwą treść książki. Po nim następuje jeszcze krótki ekskurs pióra Andrzeja Ćwieka – jednego z najbardziej aktywnych polskich badaczy dziejów Egiptu, dotyczący historii badań w świątyni kultu grobowego Hatszepsut w Deir el-Bahari.
Książkę Petera Nadiga oceniam bardzo pozytywnie. Sprawnie i w umiejętny sposób przybliża ona czytelnikom postać Hatszepsut i całej jej epoki, zarówno pod kątem polityki czy architektury jak i ideologii władzy. Do atutów omawianej pozycji należy zaliczyć także bogate zestawienie literatury, w którym wydzielone zostały najważniejsze prace zarówno w językach obcych, jak i po polsku. Tekst uzupełnia także bogaty materiał ilustracyjny, w tym trzynaście kolorowych zdjęć najważniejszych zabytków, pochodzących z okresu panowania Hatszepsut. Publikacja niemieckiego badacza niewątpliwie zainteresuje każdego pasjonata starożytnego Egiptu. Zachęcam do lektury.
