„Elity komunistyczne w Polsce” – red. M. Szumiło i M. Żukowski – recenzja i ocena
Okres lat 1944–1989 jest w naszym kraju przedmiotem gruntownych badań, prowadzonych z wielu perspektyw. Przedmiotem namysłu badaczy jest gospodarka i ekonomia, kultura, nauka, polityka, siły bezpieczeństwa czy komunistyczne wojsko. Szczególnie liczne były opracowania dotyczące walki patriotycznych oddziałów polskich z szeroko komunistycznymi organami bezpieczeństwa.
Pomimo sporego wysiłki badaczy, poważną lukę w literaturze stanowią kwestie komunistycznych elit. Przede wszystkim brakuje kompleksowych biografii ówczesnych prominentów. Wyjątki stanowią biografia Romana Zambrowskiego autorstwa Mirosława Szumiły, książka Jarosława Pałki i Jerzego Poksińskiego opowiadająca o życiu marszałka Michała Roli-Żymierskiego, czy też szkice na temat I sekretarzy opublikowane przez Jerzego Eislera w pozycji _Siedmiu wspaniałych). Jest to jednak kropla w morzu potrzeb. Wartościowe uzupełnienie naszej wiedzy przynosi opracowanie Elity komunistyczne w Polsce, składające się z trzydziestu interesujących naukowych artykułów.
Publikację podzielono na sześć bloków tematycznych: Problemy metodologiczne, Komuniści w II RP, Elity Polski Ludowej na szczeblu centralnym, Elity partyjnePPR/PZPR w terenie, Szkice biograficzne działaczy komunistycznych, Varia. W pierwszym bloku tematycznym autorzy starają się zdefiniować pojęcie elity, a także scharakteryzować ją w całym okresie istnienie PRL. Kolejne artykuły opisują działalność poszczególnych frakcji w przedwojennej Komunistycznej Partii Polski. Następne uwaga autorów koncentruje się na najwyższych szczeblach władzy PRL, a także na przedstawicielach władz lokalnych. Wśród opracowań tomu na szczególną uwagę zasługują szkice biograficzne poświęcone ośmiu komunistycznym prominentom. W ostatniej części publikacji znajdziemy m.in. niezwykle interesującą rozprawę o kobietach działających w strukturach PPR i PZPR.
Czytelnik już na pierwszy rzut oka, dostrzeże niezwykłe bogactwo merytoryczne tej pozycji. Wrażenie to zdecydowanie potwierdza lista autorów. Wśród nich można znaleźć bardziej doświadczonych badaczy, znakomicie znających historyczne rzemiosło, jak np. Mariusz Krzysztofiński, Konrad Rokicki, Robert Spałek czy też Mirosław Szumiło. Grupę tych wybitnych historyków, uzupełniają młodzi, ale bardzo zdolni badacze, jak choćby Michał Przeperski, Marcin Sroka, czy Sylwia Szyc.
Prawdziwą wartość książki stanowi jednak poziom poszczególnych artykułów. Część z nich wprowadza do naukowego obiegu zupełnie nowe fakty. Inne natomiast porządkują i systematyzują problemy już znane i gruntowniej przebadane. Oczywiście omawiane opracowanie nie wyczerpuje tematów do badań i dyskusji. Książka jest jednak bardzo ważnym głosem inicjującym, mam przynajmniej taką nadzieję, historyczną debatę nt. elit KPP/PPR/PZPR – ich roli tak historii partii komunistycznych, jak i w historii Polski.
Publikacja, jak przystało na książki przygotowywane i wydawane przez Instytut Pamięci Narodowej, jest bardzo solidnie wykonana. Ma twardą oprawę, jest szyta. Ponadto znakomitą pracę – co też typowe dla książek IPN – wykonali redaktorzy i korektorzy tomu. Książkę czyta się bardzo dobrze, choć mamy przecież do czynienia z tekstami naukowymi.
Opracowanie przygotowane pod redakcją Mirosława Szumiły i Marcina Żukowskiego, jest ważną publikacją. Powinna się dla niego znaleźć miejsce na półce każdego, kto interesuje się historią polskiego komunizmu. Autorzy poruszają wiele ważnych tematów i skutecznie odkłamują historię epoki słusznie minionej.
