Zofia Jagiellonka: matka, żona, dyplomatka
Zofia Jagiellonka – zobacz też: Jadwiga Jagiellonka: zapomniana w Polsce, pamiętana w Bawarii
Zofia Jagiellonka przyszła na świat w 1464 roku. Była o siedem lat młodsza od swojej siostry Jadwigi, powszechnie uważanej za najlepszą partię w rodzinie. Ale i Zofia, niemal od urodzenia stała się pionkiem w polityce królewskiej. Łączono ją z cesarskim synem, Maksymilianem Habsburgiem, ale o zamążpójściu królewny zdecydował ostatecznie inny fakt.
Zofia Jagiellonka, wizerunek z epoki (domena publiczna). Kazimierz Jagiellończyk szukał wśród książąt Rzeszy sojuszników w rozgrywce z cesarzem Fryderykiem, który nie chciał uznać najstarszego syna Kazimierza, Władysława, za prawowitego króla Czech. Paweł Jasieński, wybitny dworzanin królewski, rozpoczął negocjacje z elektorem brandenburskim Albrechtem Achillesem Hohenzollernem, który obawiał się zagrożenia ze strony Węgier na terenie Łużyc i Śląska, z chęcią przyjął więc pomysł sojuszu z Jagiellonami.
Negocjacje trwały kilka lat. Nie doszło do planowanych spotkań przedstawicieli obu stron, po licznych perturbacjach podpisano jednak umowę małżeńską. Zofia miała zostać żoną syna Albrechta, Fryderyka, i otrzymać w posagu 32 tysiące florenów. Gdy ustalono pierwsze fakty, pojawił się nowy problem – miejsce ślubu. Rodzina Jagiellonów optowała za Poznaniem, ale Albrecht ostatecznie wybrał Frankfurt nad Odrą. W 1479 roku niespełna szesnastoletnia Zofia udała się do Frankfurtu. Towarzyszył jej m.in. marszałek nadworny Piotr Kurozwęcki. Wesele królewny w niczym nie przypominało bajkowego ślubu jej siostry. Oddajmy głos Janowi Długoszowi :
(było) tak licho i ubogo, że nawet dworzanom królewskim nie dano zwykłej strawy, a senatorowie królewscy, rycerstwo i inni urzędniczy, którzy z narzeczoną królewną przyjechali, żadnych prawie nie otrzymali upominków.
Od tej pory rozpoczęły się też problemy z wypłatą posagu królewny. Nie był to odosobniony przypadek w rodzie Jagiellonów – podobne sytuacje miały też miejsce w przypadku posagów młodszych królewien. Ostatecznie Jagiellonowie żyjący zgodnie z zasadą „zastaw się, a postaw się”, wypłacili zaległości dopiero synom Zofii.
Chociaż Jagiellonka nie miała tak wystawnego ślubu jak jej siostra, to jej małżeństwo okazało się szczęśliwsze niż Jadwigi. Fryderyk utrzymywał też bliskie kontakty z Jagiellonami, szczególnie zaś z braćmi żony. Dowodem na szacunek dla jej rodziny był fakt, że Hohenzollern na cześć królewskiego dziadka nadał swojemu pierworodnemu synowi imię Kazimierz.
Fryderyk Starszy i Zofia Jagiellonka, ok. 1500 r. (aut. Hans Kamberger, domena publiczna). Po ślubie Zofia trafiła pod kuratelę Anny, żony Albrechta, która przygotowała ją do roli margrabiny Ansbach – księstwa, które jej mąż miał otrzymać jako młodszy z synów elektora. Gdy w 1486 roku zmarł ojciec Fryderyka, ten przejął władzę w Ansbach. Razem z Zofią podjęli się pierwszego dyplomatycznego zadania – gościli na swoim dworze cesarza Fryderyka. Młoda władczyni nauczyła się być zręczną dyplomatką. Wraz z mężem szukała sposobów na zacieśnienie związków z Jagiellonami. Planowano wydanie siostry Fryderyka, Anny, za Władysława Jagiellończyka, a później ożenek Joachima Hohenzollerna z młodszą siostrą Zofii, Barbarą. Ostatecznie jednak nie doszło do realizacji tych planów.
Zofia dbała też o swoje dzieci. Syna Jerzego wysłała na czeski dwór swojego brata Władysława. Albrechta, dla którego brakło tytułów, planowano uczynić wielkim mistrzem krzyżackim.
Margrabina często korespondowała ze swoimi braćmi, m.in. pisała listy do Jana Olbrachta w sprawie swojego posagu. Fryderyk brał też udział w zjeździe Jagiellonów i prosił szwagrów o pomoc w konflikcie z władzami Norymbergi. W 1509 roku, po śmierci Władysława Jagiellończyka, Zofia wraz z mężem udała się do Pragi. Tam oboje zadbali, aby następcą tronu został małoletni syn królewski, Ludwik.
W 1512 roku Zofia zmarła. Tym razem jej mąż urządził wyjątkowo wystawną stypę, dodatkowo nie ożenił się powtórnie. W 1515 roku jego syn Kazimierz przejął władzę w państwie twierdząc, że ojciec nie jest dłużej zdolny do sprawowania rządów.
Hołd pruski (aut. Jan Matejko, domena publiczna). Najbardziej znanym z synów Zofii był jednak Albrecht Hohenzollern, ostatni wielki mistrz krzyżacki, który w 1525 roku złożył hołd lenny swemu wujowi Zygmuntowi Jagiellończykowi, znanemu w historii jako król Zygmunt Stary, i tym samym przemianował państwo zakonne na państwo świeckie.
Bibliografia:
- Duczmal Małgorzata, Jagiellonowie. Leksykon Biograficzny, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996.
- Rudzki Edward, Polskie królowe, Novum, Kraków 1990.
